W 2017 roku minie sto lat od pierwszej znaczącej manifestacji polskiej awangardy. By nadać tej rocznicy odpowiednią rangę, trzy muzea, które posiadają najbogatsze zbiory sztuki awangardowej - Muzeum Narodowe w Warszawie, Muzeum Narodowe w Krakowie i Muzeum Sztuki w Łodzi - wystąpiły z inicjatywą obchodów stulecia awangardy. Do współpracy włączyło się blisko 50 instytucji kultury. Zaprezentują wystawy, koncerty, spektakle, publikacje i konferencje naukowe. Będą to projekty przypominające najistotniejsze postaci i zjawiska awangardy międzywojennej oraz stawiające pytanie o znaczenie awangardowego dziedzictwa dla współczesnych praktyk kulturowych. Obchody zostały objęte honorowym patronatem Prezydenta RP oraz auspicjami Polskiego Komitetu do spraw UNESCO.
Za symboliczny początek polskiej awangardy uznaje się otwarcie I Wystawy Ekspresjonistów Polskich 4 listopada 1917 roku w siedzibie krakowskiego Towarzystwa Przyjaciół Sztuk Pięknych. Wydarzenie to zapowiadało niezwykłą aktywność twórców tego nurtu w dwudziestoleciu międzywojennym. Na ekspozycji zaprezentowano niemal sto dzieł osiemnastu artystów, a spośród jej uczestników wyłoniła się grupa późniejszych formistów, aktywnie tworzących i propagujących idee nowej sztuki. Należeli do nich: Leon Chwistek, Tytus Czyżewski, Zbigniew Pronaszko oraz Henryk Gotlib, Jan Hrynkowski, Tymon Niesiołowski i Andrzej Pronaszko.
3 listopada br. Prezydent Andrzej Duda, w towarzystwie wicepremiera Piotra Glińskiego, zainaugurował obchody 100-lecia awangardy w Polsce. Z tej okazji w Pałacu Prezydenckim otwarto Salę Formistów. Odbyła się także sesja naukowa pt. „Sto lat awangardy w Polsce”, w której uczestniczyli dyrektorzy muzeów - inicjatorów obchodów: pani Agnieszka Morawińska, dyrektor Muzeum Narodowego w Warszawie i pan Piotr Rypson, Zastępca Dyrektora ds. Naukowych, pan Jarosław Suchan, dyrektor Muzeum Sztuki w Łodzi oraz pan Andrzej Betlej, dyrektor Muzeum Narodowego w Krakowie wraz z panem Andrzejem Szczerskim, Zastępcą Dyrektora ds. Naukowych. Prezydent Andrzej Duda, który zwiedził ekspozycję, zaznaczył, że polscy artyści awangardy "chcieli tworzyć coś nowego, chcieli nadać sztuce nowy kształt, chcieli dokonać radykalnej zmiany (...), ale nie chcieli się oderwać od polskiej tradycji". Historię awangardy w Polsce przypomniał dyr. J. Suchan, z kolei dyr. P. Rypson przedstawił tradycje i etos awangardy w kontekście sytuacji społeczno-politycznej Polski po odzyskaniu niepodległości. W sesji głos zabrał prof. Sławomir Ratajski, Sekretarz Generalny Polskiego Komitetu do spraw UNESCO, który zwrócił uwagę na zbieżność koncepcji ruchu awangardowego z ideami UNESCO w zakresie upowszechniania wolności twórczości artystycznej i kreatywności, jako istotnych i kluczowych elementów rozwoju zrównoważonego. Zaznaczył, że wolność i różnorodność wypowiedzi artystycznej, tak widoczne w twórczości artystów awangardowych, poprzez działania na rzecz wzmocnienia edukacji artystycznej w szkołach, przyczyniają się do wzrostu świadomości społecznej na temat znaczenia kultury. Zauważył, że po odzyskaniu niepodległości w 1918 r. polscy artyści znaleźli warunki, aby budować nową sztukę i kształtować nowe eksperymentalne style czerpiąc inspiracje ze sztuki ludowej, przyczyniając się do budowy nowego Państwa. Dodał, że obchody 100-lecia awangardy mogą przyczynić się do przypomnienia Europie i światu o wkładzie polskich artystów w rozwój kultury XX w.
Na zdjęciach powyżej:
Sesja naukowa "Stulecie awangardy w Polsce", zorganizowana z okazji inauguracji obchodów Roku Awangardy 2017 w Pałacu Prezydenckim.
Foto: PAP/Radek Pietruszka (pierwsze zdjęcie od góry)
Zdjęcia 2-4: Foto: Krzysztof Sitkowski/KPRP
Wystąpienie Prezydenta RP, Andrzeja Dudy, podczas sesji naukowej "Sto lat awangardy w Polsce"