Wielka Brytania

Droga Olbrzymów (Giant's Causeway) i wybrzeże (Kryt. VII, VIII /1986)

Droga Olbrzymów leży u stóp bazaltowego wybrzeża klifowego, wzdłuż płaskowyżu Antrim w Irlandii Północnej. Składa się z około 40 tys. masywnych, bazaltowych kolumn, stopniowo zanurzających się w morze. Zainspirowała ona legendy o poruszających się po niej olbrzymach, pokonujących morze aż do Szkocji. Prowadzone od 300 lat badania geologiczne przyczyniły się do rozwoju nauk o Ziemi oraz wykazały, że ten widowiskowy krajobraz jest wynikiem aktywności wulkanicznej epoki trzeciorzędu, około 50-60 mln lat temu.

Katedra i zamek w Durham (Kryt. II, IV, VI / 1986)

Katedra w Durham została zbudowana na przełomie XI i XII w. w celu pomieszczenia relikwii świętego Cuthberta (ewangelizatora Northumbrii) oraz Bedy Czcigodnego. Świadczy ona o roli wczesnej benedyktyńskiej wspólnoty mniszej i stanowi największy i najpiękniejszy przykład architektury normandzkiej w Anglii. Nowatorska śmiałość sklepienia zapowiada architekturę gotycką. Za katedrą wznosi się zamek, dawna twierdza normandzka, służąca następnie za siedzibę książąt-biskupów Durham.

Wąwóz Ironbridge (Kryt. I, II, IV, VI / 1986)

Ironbridge znane jest na świecie jako symbol rewolucji przemysłowej. Znajdują się tam wszystkie elementy związane z rozwojem tego regionu przemysłowego w XVIII w., począwszy od kopalni po kolej. Wielki piec hutniczy Coalbrookdale, zbudowany w pobliżu w 1708 r., przypomina odkrycie wytopu żelaza z użyciem koksu. Most w Ironbridge, pierwszy na świecie most żelazny, miał znaczny wpływ na rozwój technologii i architektury.

Park Studley Royal i ruiny opactwa w Fountains (Kryt. I, IV / 1986) 

Wokół ruin opactwa cysterskiego w Fountains i wokół zamku Foutains Hall, w Yorkshire, stworzono niezwykły krajobraz, na który składają się XVIII-wieczne założenia pejzażowe, ogrody, kanał, XIX-wieczne plantacje i osie perspektywiczne, jak również neogotycki zamek Studley Royal, tworzące razem niezwykle cenny zespół.

Stonehenge, Avebury i pobliskie miejsca kultowe (Kryt. I, II, III /1986)

Stonehenge i Avebury, w hrabstwie Wiltshire, należą do najsłynniejszych na świecie zespołów megalitycznych. Dwa sanktuaria tworzą kręgi menhirów, ustawionych w określonym porządku, mającym jeszcze niewyjaśniony związek z astronomią. Te święte miejsca oraz inne, pobliskie stanowiska neolityczne, stanowią niezrównane świadectwo prahistorii.

Warowne zamki i mury obronne króla Edwarda I w dawnym księstwie Gwynedd (Kryt. I, III, IV / 1986)

Warowne zamki Beaumarais i Harlech, dzieła Jamesa de Saint George, największego inżyniera wojskowego swoich czasów, oraz umocnione zespoły Caernarfon i Conwy położone są w dawnym księstwie Gwynedd. Te doskonale zachowane zabytki ilustrują politykę kolonizacyjną i obronną, którą król Anglii Edward I (1272-1307) prowadził w ciągu całego swego panowania. Zajmują także ważne miejsce w architekturze wojskowej swych czasów.

Wyspa Świętej Kildy (Kryt. III, V, VII, IX, X / 1986)

Archipelag pochodzenia wulkanicznego, o widowiskowych krajobrazach, położony jest u wybrzeży Hebrydów i obejmuje wyspy Hirta, Dun, Soay i Boreray, wyróżniające się najwyższym wybrzeżem klifowym Europy, zamieszkałym przez kolonie rzadkich i zagrożonych gatunków ptaków, szczególnie głuptaków białych (sula bassana) i maskonurów.

Pałac w Blenheim (Kryt. II, IV / 1987)

Blenheim Palace, w pobliżu Oxfordu, wznosi się w romantycznym parku, zaprojektowanym przez słynnego architekta krajobrazu, „Capability” Browna. Pałac został podarowany przez naród angielski Johnowi Churchillowi, pierwszemu księciu Marlborough, w dowód wdzięczności za zwycięstwo odniesione przez niego w 1704 r. nad oddziałami francuskimi i bawarskimi. Pałac, zbudowany w latach 1705-1722, charakteryzujący się eklektyzmem form oraz powrotem do korzeni narodowych, stanowi doskonały przykład XVIII-wiecznej siedziby arystokratycznej.

Miasto Bath (Kryt. I, II, IV /1987)

Bath zostało założone przez Rzymian jako miasto uzdrowiskowe. W średniowieczu było ważnym ośrodkiem przemysłu wełnianego. W XVIII w., za panowania Jerzego III, nabrało wytwornego charakteru dzięki budowlom klasycystycznym, zainspirowanym architekturą palladiańską, harmonijnie otaczającym zespół term rzymskich.

Wał Hadriana (Kryt. II, III, IV / 1987, 2005)
Niemcy / Wielka Brytania

118-kilometrowy wał wzniesiony został na północnych granicach rzymskiej prowincji Brytanii, Anglii i Szkocji, około r. 122 n.e., na polecenie cesarza Hadriana. Stanowi on znaczący przykład organizacji strefy wojskowej ilustrującej technikę, jak również koncepcje strategiczne i geopolityczne starożytnego Rzymu. Wpis został rozszerzony w 2005 roku i wpisany jako obiekt transgraniczny (Niemcy/Wielka Brytania) pod nazwą Granice Cesarstwa Rzymskiego. 

Pałac i opactwo Westminsterskie oraz kościół Św. Małgorzaty (Kryt. I, II, IV / 1987)

Pałac Westminsterski, przebudowany począwszy od 1840 r. na miejscu średniowiecznych ruin, stanowi znakomity przykład architektury neogotyckiej. Obszar, obejmujący również niewielki średniowieczny kościół Św. Małgorzaty, w stylu gotyku perpendykularnego, oraz słynne opactwo Westminsterskie - od XI w. miejsce koronacji wszystkich królów brytyjskich - posiada istotne znaczenie historyczne i symboliczne.

Wyspa Hendersona (Kryt. VII, X /1988)

Wyspa Hendersona, położona na południowym Pacyfiku, jest jednym z nielicznych atoli na świecie, których środowisko naturalne pozostało praktycznie nietknięte. Odosobnienie wyspy pozwala prześledzić dynamiką ewolucji wyspiarskiej oraz naturalnej selekcji. Na wyspie występuje dziesięć endemicznych gatunków roślin i cztery endemiczne gatunki ptaków lądowych.

Twierdza Tower w Londynie (Kryt. II, IV /1988)

Masywna Biała Wieża jest archetypem normandzkiej architektury obronnej, która wywarła znaczący wpływ na całe królestwo. Została ona wzniesiona nad brzegiem Tamizy przez Wilhelma Zdobywcę w celu obrony Londynu oraz jako potwierdzenie jego władzy. Wokół Białej Wieży powstała imponująca twierdza Tower, obfitująca w pamiątki historyczne, która stała się jednym z symboli monarchii.

Katedra, opactwo Św. Augustyna i kościół Św. Marcina w Canterbury (Kryt. I, II, VI / 1988)

Canterbury, w hrabstwie Kent, przez blisko pięć wieków było siedzibą arcybiskupa - duchowego przywódcy kościoła anglikańskiego. Inne ważne zabytki Canterburry to skromny kościół Św. Marcina, najstarszy w Anglii, ruiny opactwa Św. Augustyna z Canterbury, przypominające misję ewangelizacyjną tego świętego w Heptarchii począwszy od 597, oraz wspaniała katedra Chrystusa Króla, frapująca mieszanina stylów romańskiego i późnego gotyku perpendykularnego, w której, w 1170 r., zamordowany został arcybiskup Thomas Becket.

Stare i Nowe Miasto w Edynburgu (Kryt. II, IV / 1995)

Edynburg, stolica Szkocji od XV w., posiada dwie odrębne strefy: Stare Miasto, z górującą nad nim średniowieczną twierdzą oraz klasycystyczne Nowe Miasto, którego rozwój, począwszy od XVIII w., wywarł istotny wpływ na urbanistykę europejską. Harmonijne sąsiedztwo tych dwóch, kontrastujących ze sobą i obfitujących w zabytki zespołów, nadaje miastu wyjątkowy charakter.

Rezerwat dzikiego ptactwa na wyspie Gough (Kryt. VII, X / 1995)

Wyspa Gough, na południowym Atlantyku, stanowi jeden z najmniej zakłóconych ekosystemów wyspiarskich i morskich chłodnej strefy umiarkowanej. Wśród widowiskowego krajobrazu, utworzonego przez wznoszące się nad oceanem wybrzeże klifowe, zamieszkuje jedna z największych na świecie kolonii ptaków morskich. Wyspę zamieszkują także dwa endemiczne gatunki ptaków lądowych: kokoszka wodna oraz wyspiarczyk (Rowettia Goughensis), rośnie tam również dwanaście endemicznych gatunków roślin.

Morskie Greenwich (Kryt. I, II, IV, VI / 1997)

Zespół budynków Greenwich, w pobliżu Londynu oraz otaczający je park, doskonale symbolizują XVII i XVIII-wieczne dążenia artystyczne i naukowe. Queen's House, dzieło Inigo Jonesa, był pierwszą budowlą palladiańską w Anglii, a zespół, w którym jeszcze niedawno mieścił się Royal Naval College, został zaprojektowany przez Christophera Wrena. W parku, założonym według pierwotnej koncepcji André Le Nôtre'a, znajduje się dawne obserwatorium królewskie, dzieło architekta Wrena oraz naukowca Roberta Hooke.

Serce neolitycznych Orkad (Kryt. I, II, III, IV / 1999)

Grupa neolitycznych zabytków Orkad składa się z wielkiego grobowca z komorami grobowymi (Maes Howe), dwóch kręgów ceremonialnych z kamieni (kamienie ze Stenness oraz krąg Brogar) oraz osady (Skara Brae), jak również z pewnej liczby stanowisk grobowych, ceremonialnych i osadniczych, na których nie przeprowadzono jeszcze badań wykopaliskowych. Zespół stanowi cenny prahistoryczny krajobraz kulturowy, charakterystyczny dla trybu życia na tym odległym archipelagu na północ od Szkocji, 5 tys. lat temu.

Krajobraz przemysłowy Blaenavon (Kryt. III, IV / 2000)

Strefa otaczająca Blaenavon w wymowny sposób świadczy o wiodącej roli południa Walii w światowej produkcji węgla i żelaza w XIX w. Na miejscu znajdują się wszystkie ogniwa łańcucha tej produkcji: kopalnie węgla kamiennego i rudy, kamieniołomy, prymitywny system kolei, piece, domy robotnicze oraz infrastruktura socjalna służąca wspólnocie pracowników.

Miasto zabytkowe St George i związane z nim fortyfikacje na Bermudach (Kryt. IV / 2000)

Miasto St George, założone w 1612 r., stanowi kluczowy przykład najstarszych angielskich założeń miejskich w Nowym Świecie. Związane z nim fortyfikacje świadczą o rozwoju angielskiej inżynierii wojskowej od XVII do XX w., jak również o jej przystosowaniu do rozwoju sztuki artyleryjskiej.

Dorset i wschodnie wybrzeże Devon (Kryt. VIII / 2000)

Wybrzeże klifowe Dorset i wschodniej części hrabstwa Devon dostarcza prawie całkowitej sekwencji formacji skalnych całego mezozoiku, czyli obejmujących 185 mln lat historii Ziemi. Istotne stanowiska kopalne regionu oraz klasyczne cechy geomorfologiczne jego wybrzeża od przeszło 300 lat przyczyniają się do badań nauk o Ziemi.

Fabryki doliny Derwent (Kryt. II, IV / 2001)

W dolinie Derwent, w środkowej Anglii, znajduje się kilka przędzalni bawełny z XVIII i XIX w., a także krajobraz kulturowy o istotnym znaczeniu historycznym i technologicznym. Korzenie nowoczesnej fabryki sięgają przędzalni w Cromford, w których po raz pierwszy zastosowano wynalazki Richarda Arkwrigtha do produkcji na skalę przemysłową. Pobliskie domy robotnicze pozostały nietknięte i świadczą o rozwoju społeczno-gospodarczym regionu.

New Lanark (Kryt. II, IV, VI / 2001)

Mała wioska New Lanark położona jest w malowniczym krajobrazie Szkocji. W początkach XIX w. utopista i filantrop Robert Owen stworzył tam model społeczeństwa przemysłowego. Okazałe budynki przędzalni bawełny, przestronne i dobrze zaprojektowane domy robotnicze, cieszący się uznaniem instytut edukacyjny oraz szkoła nadal stanowią świadectwo humanistycznych poglądów Owena.

Saltaire (Kryt. II, IV / 2001)

Saltaire, w zachodnim Yorkshire, jest całkowitą i dobrze zachowaną osadą przemysłową z drugiej połowy XIX w. Fabryki włókiennicze, budowle publiczne oraz domy robotnicze zbudowane są w harmonijnym stylu i stanowią bardzo staranną realizację architektoniczną. Plan miejski zespołu pozostał nienaruszony i daje żywy obraz filantropijnego paternalizmu epoki wiktoriańskiej.

Królewskie Ogrody Botaniczne Kew (Kryt. II, III, IV / 2003)

Tworzą one historyczny pejzaż ogrodowy, którego elementy ilustrują charakterystyczne okresy sztuki ogrodowej pomiędzy XVIII i XX w. Znajdują się tam również zbiory botaniczne (około 24 tys. gatunków roślin, rośliny zasuszone oraz dokumenty), które znacząco wzbogaciły się przez stulecia. Ogrody Kew, począwszy od ich stworzenia w 1759 r., istotnie i nieprzerwanie przyczyniają się badań nad różnorodnością roślin oraz nad gospodarką roślinną.

Liverpool – miasto floty handlowej (Kryt. II, III, IV / 2004)

Sześć rejonów w historycznym centrum oraz w dzielnicach portowych miasta Liverpool stanowi żywe świadectwo rozwoju jednego z największych w XVIII i XIX wieku centrów handlowych świata. Liverpool odegrał ważną rolę w budowaniu potęgi Imperium Brytyjskiego i stał się głównym portem przepływu ludzi - niewolników i emigrantów - z północnej Europy do Ameryki. Miasto miało pionierski wkład w rozwój nowoczesnej technologii portowej, systemów transportu i zarządzania portem. W miejscach wpisanych na Listę znajdują się licznie ważne gmachy handlowe, miejskie i publiczne, łącznie z Miejską Salą Reprezentacyjną Świętego Jerzego.

Granice Cesarstwa Rzymskiego (Kryt. I, II, III, IV, VI / 2005, 2008)
Niemcy / Wielka Brytania

Obiekt obejmuje dwa odcinki linii granicznej, wyznaczającej kres Cesarstwa Rzymskiego w czasie jego największego rozkwitu w II w.n.e., której część jest nazywana "rzymskim limesem". Oba odcinki liczą łącznie 550 km od północnego zachodu Niemiec do Dunaju na południowym wschodzie i zostały wpisane jako rozszerzenie wpisu Wału Hadriana (W. Brytania, 1987). Limes na całej długości liczył 5000 km i przebiegał od wybrzeża Atlantyku na północy Brytanii poprzez Europę do Morza Czarnego, a stamtąd do Morza Czerwonego i przez Afrykę Północną do wybrzeża Atlantyku. Zostały po nim resztki murów, fos, fortów, fortec i wież strażniczych. Część z nich odkryto w trakcie prac archeologicznych, niektóre odbudowano, jeszcze inne zniszczono. Niektóre fragmenty są znane tylko dzięki badaniom terenowym. Zabytki na obszarze wpisanym obejmują pozostałości fortec, murów i fos, ok. 900 wież strażniczych, 60 fortów i domostw zamieszkiwanych przez ludność cywilną, m.in. handlarzy i rzemieślników zaopatrujących wojsko. 

Wpis został rozszerzony w 2008 r. o Mur Antoninusa w Szkocji. Budowę wału broniącego przed najazdami barbarzyńców z północy zlecił cesarz Antoninus Pius (Antonin Pobożny) w 142 roku n.e. Liczący 60 km długości Mur Antoninusa jest najdalej na północny-zachód wysuniętą częścią limesu rzymskiego.

Krajobraz górniczy Kornwalii i Zachodniego Dewonu (Kryt. II, III, IV / 2006)

Na przełomie XVIII i XIX wieku krajobraz Kornwalii i Zachodniego Devonu uległ całkowitemu przeobrażeniu wskutek dynamicznego rozwoju górnictwa miedzi i cyny. Głębokie sztolnie kopalniane, parowozownie, odlewnie metali, nowe miasta, porty i infrastruktura – wszystko to spowodowało całkowitą zmianę charakteru regionu, pozwalając mu osiągnąć na początku XIX wieku pozycję największego producenta miedzi na świecie (pochodziło stąd dwie trzecie światowego wydobycia tego metalu). Doskonale zachowane pozostałości przemysłu wydobywczego są świadectwem wkładu, który Kornwalia i Zachodni Devon wniosły w rozwój rewolucji przemysłowej w całej Wielkiej Brytanii, a także wpływu, jaki wywarły na rozwój przemysłu wydobywczego na świecie. W okresie rozkwitu przemysłu kornwalijskiego, region ten stał się także kolebką nowoczesnej myśli technicznej i technologii wydobywczej, którą eksportowano w różne regiony świata. W latach 60. XIX wieku kopalnie Kornwalii i Zachodniego Devonu upadły, a wielu górników emigrowało w poszukiwaniu pracy do Południowej Afryki, Australii oraz Środkowej i Południowej Ameryki, gdzie zakładali kolonie górnicze na wzór tych, w których żyli w Kornwalii. Do dziś spotkać tam można także zbudowane przez nich parowozownie.

Akwedukt i kanał Pontcysyllte (Kryt. I, II, IV / 2009)

Zbudowany w północnowschodniej Walii Kanał Pontcysyllte o długości 18 kilometrów stanowi wybitne osiągnięcie inżynieryjne z czasów Rewolucji przemysłowej. W dziele ukończonym na początku XIX wieku przezwyciężono ogromne trudności spowodowane położeniem geograficznym. Trzeba było wykonać zakrojone na szeroką skalę, odważne prace inżynieryjne, gdyż kanał miał być zbudowany bez śluz. Akwedukt zaprojektowany przez słynnego inżyniera Thomasa Telforda jest dziełem pionierskim z powodu rozwiązań technologicznych i śmiałej architektury. Zastosowanie żeliwa i kutego żelaza pozwoliło na budowę lekkich i wytrzymałych przęseł, co dało efekt budowli zarazem monumentalnej i odznaczającej się elegancją. Obiekt został wpisany jako arcydzieło geniuszu ludzkiego i wybitna synteza europejskiej myśli technicznej epoki. Na uwagę zasługuje także nowatorstwo przedsięwzięcia, które stało się inspiracją dla do wielu innych tego typu realizacji na świecie.

Most nad ujściem rzeki Forth (Kryt. I, IV / 2015)

Most kolejowy nad zatoką Firth, przy ujściu rzeki Forth w Szkocji, liczący ponad 2,5 km długości, był po wybudowaniu go w 1890 roku najdłuższym mostem na świecie. Obecnie pozostaje jednym z największych mostów wspornikowych i nadal jest wykorzystywany w codziennym ruchu osobowym i towarowym. Charakterystyczna przemysłowa estetyka powstała w wyniku ukazania elementów konstrukcyjnych, pozbawionych jakichkolwiek zdobień. Most wyróżniający się nowatorskim stylem, zastosowaniem innowacyjnych materiałów i niespotykanymi wcześniej rozmiarami, stanowi kamień milowy w historii  projektowania i budowania mostów w czasie rozwoju kolei jako środka transportu lądowego dalekiego zasięgu.

Zespół Jaskiń Gorhama (Kryt. III / 2016)

W stromych wapiennych klifach po wschodniej stronie Skały Gibraltarskiej znajdują się cztery jaskinie, w których zachowały się dowody o charakterze archeologicznym i paleontologicznym na to, że tereny te przez ponad sto tysięcy lat zamieszkiwali neandertalczycy. To wyjątkowe świadectwo tradycji kulturowych neandertalczyków przejawia się zwłaszcza w śladach świadczących o polowaniach na ptaki i morskie zwierzęta w celu zdobywania pożywienia, a także o wykorzystywaniu piór do celów dekoracyjnych. Ryty naskalne mają charakter abstrakcyjny. Prowadzone tu badania naukowe wniosły istotny wkład do debaty nad człowiekiem neandertalskim, a także nad ewolucją człowieka w ogóle.

The English Lake District  (Kryt. II, V, VI / 2017)

The English Lake District (Kraina Jezior) położona jest w północno-zachodniej części Anglii. Jest to górzysty obszar z dolinami ukształtowanymi w epoce lodowcowej. Rolniczo-pasterski system użytkowania gruntu z charakterystycznymi murkami granicznymi przyczynił się do powstania harmonijnego krajobrazu, w którym góry odbijają się w lustrze jezior, a okazałe domostwa, ogrody i parki dodatkowo uwydatniają jego piękno. Krajobraz, będący efektem współdziałania człowieka z naturą, został doceniony już w XVIII wieku przez pejzażystów i twórców późnego romantyzmu, którzy Krainę Jezior przedstawiali na obrazach, rycinach czy w dziełach literackich. Miało to wpływ na kształtowanie świadomości znaczenia piękna krajobrazów i potrzeby ich ochrony.

Obserwatorium Jodrell Bank (Kryt. I, II, IV, VI / 2019)

Jodrell Bank należy do wiodących obserwatoriów radioastronomicznych na świecie. Ośrodek utworzono w północno-zachodniej Anglii, na terenie wiejskim wolnym od zakłóceń radiowych. Po otwarciu w 1945 roku zajmowano się tam badaniami nad wykrywaniem promieniowania kosmicznego za pomocą radarów. Na terenie działającego nadal obserwatorium znajduje się kilka radioteleskopów i zabudowania administracyjne, w tym hangary i stacja kontrolna. Obserwatorium Jodrell Bank wywarło znaczący wpływ na naukę o meteorytach i księżycu, odkrycie kwazaru, rozwój optyki kwantowej i śledzenie statków kosmicznych. Ten wyjątkowy ośrodek myśli technicznej obrazuje przejście od tradycyjnej astronomii optycznej do radioastronomii, jakie nastąpiło w latach 1940-1960, doprowadzając do zasadniczych zmian w rozumieniu wszechświata.

Krajobraz łupkowy północno-zachodniej Walii. (Kryt.: II, IV / 2021)

Krajobraz łupkowy północno-zachodniej Walii stanowi ilustrację przeobrażeń, jakie przemysł wydobywczy łupka spowodował w tradycyjnym wiejskim środowisku w górach i dolinach masywu Snowdon. Terytorium rozciągające się od szczytów górskich po wybrzeże morskie stwarzało możliwości, a jednocześnie stawiało wyzwania, którym w dobie Rewolucji Przemysłowej (1780-1914)  musieli sprostać właściciele ziemscy i przedsiębiorcy rozwijający inwestycje przemysłowe na wielką skalę, doprowadzające do przekształcenia rolniczego krajobrazu w centrum przemysłowe produkcji łupków. Na wpis seryjny składa się sześć elementów, z których każdy obejmuje kamieniołomy i kopalnie, stanowiska archeologiczne związane z przemysłową obróbką łupków, historyczne osady mieszkalne i reliktowe, zabytkowe ogrody oraz  okazałe posiadłości wiejskie, porty, przystanie i nabrzeża, a także systemy połączeń kolejowych i drogowych, ilustrujące biznesowe  i społeczne powiązania funkcjonujące w ramach historycznego krajobrazu łupkowego. Obszar objęty wpisem miał międzynarodowe znaczenie dla eksportu nie tylko łupków, ale także technologii i wykwalifikowanych pracowników, począwszy od lat 80. XVIII wieku, aż do początku XX w. Odgrywał wiodącą rolę w tej dziedzinie i stanowił wzór dla innych kamieniołomów łupka w różnych częściach świata. Do dziś stanowi ważny i niezwykły przykład wymiany dotyczącej materiałów, technologii i wartości kulturowych.

Wielkie uzdrowiska europejskie (Kryt.: II, III / 2021)
Wpis seryjny: Niemcy, Austria, Belgia, Francja, Włochy, W. Brytania, Czechy

Międzynarodowy wpis obejmuje 11 miast w 7 krajach: Bad Ems (Niemcy), Baden-Baden (Niemcy), Bad Kissingen (Niemcy), Bad bei Wien (Austria), Spa (Belgia), Vichy (Francja), Montecatini Terme (Włochy), Bath (W. Brytania), Franciszkowe Łaźnie (Czechy), Karlowe Wary (Czechy) i Mariańskie Łaźnie (Czechy). Wszystkie te miasta są świadectwem szczególnej europejskiej kultury uzdrowiskowej, związanej ze źródłami termalnymi, która rozwijała się od początków XVIII w. do lat 30. XX w., doprowadzając do rozkwitu dużych międzynarodowych uzdrowisk. Wywarły one wpływ na typologię miast rozwijających się wokół zespołów budowli uzdrowiskowych, takich jak kurhaus i kursaal (budynki i sale przeznaczone dla kuracjuszy), przepompownie, pijalnie wód, kolumnady i galerie, służących do czerpania wprost ze źródeł bogactw naturalnych, wykorzystywanych do celów kuracji wodą mineralną. Zabudowa uzdrowiskowa obejmuje także ogrody, miejsca spotkań, kasyna, teatry, hotele i wille oraz charakterystyczną infrastrukturę. Ośrodek uzdrowiskowy zwykle harmonijnie wpisuje się w otoczenie miejskie, w którym przeważają funkcje terapeutyczne i rekreacyjne. Jako całość, uzdrowiska wpisane na Listę światowego dziedzictwa zaświadczają o wymianie idei i wpływów w dziedzinie medycyny, nauki i balneoterapii.