K U lt U r a – c o t o p o j ę c i e d l a N a s z N acz Y ? 1 49 działania i właściwie wykorzystaćjego potencjał tak, aby miał poczucie grania sensownej roli wśród ludzi. Programy szkolne zawierają nadmiar wiedzy encyklopedycznej, której egzekwowanie jest dla nauczycieli łatwe, choć już pożytek edukacyjny jest dyskusyjny: przecież to wszystko można znaleźć w odpowiednich źródłach, od książek po Internet. Pamięciowe wykuwanie wzorów i zatwierdzonych formułek prowadzi do sukcesów, ale bywa, że dopiero po setkach lat, jak dowodzi nauczanie Talmudu. Problemem u nas jest umiejętność pracy zespołowej. Już podczas działań zmieniających formułę programową w Ministerstwie Edukacji Narodowej najwięcej kłopotów było z pokonaniem przyzwyczajeń, że „mój przedmiot jest najważniejszy, że trzeba w nim zawrzeć jak najwięcej treści, że myśl o stykach i związkach z innymi polami wiedzy bądź umiejętności może prowadzić do umniejszenia mojej wagi”. Reforma programu edukacji, choćby najlepiej zbudowana, nie przyniesie oczekiwanych dobrych skutków, jeśli będzie wprowadzana tylko formalnie, albo bezdusznie. Trzeba wierzyć, że mamy dobrych, oddanych i mądrych nauczycieli, którzy zapomną o swej marnej kondycji społecznej, za to zechcą z młodzieńczym entuzjazmem wprowadzać zasady współczesnej, otwartej edukacji jako własne hobby. Naprawdę jest ich dość dużo! Podobno Lenin mówił, że państwo policyjne to takie, w którym policjant zarabia lepiej niż nauczyciel. Gdyby więc z dnia na dzień radykalnie podnieść pensje nauczycielskie, to i tak z dnia na dzień nie będzie lepiej. Wymiana kadr na zwolenników innowacyjności musi potrwać. Metodykę nauczania także trzeba zmienić. Pomysł, aby dla nauki wysiedlić całe społeczeństwo z zakazem powrotu przez dziesięć lat, nie jest chyba realny. Tym bardziej, że nigdzie nie znaleziono złotego środka. Najbliżej pełnego powodzenia są chyba Skandynawowie, a wśród nich Finowie. Wcześniejsze sukcesy Japonii i obecne Chin także zaczynały się od priorytetu dla edukacji. Finlandia po powrocie normalności znakomicie wybrała swoje specjalizacje: narzędzia cyfrowe i wzornictwo. Dziś Nokia i fiński design są znakiem jakości, rozpoznawalnym na całym świecie. Wzornictwo przemysłowe jest tylko hasłem, bo przecież było to państwo rolników, drwali, pasterzy i rybaków. Ich znakomite projekty pochodzą