o d r e p r o d U Kc j i K U lt U rY d o K r e ac j i 39 innych środowisk socjalizacyjnych. Cechą typowych instytucji wychowawczych jest relatywne odosobnienie od innych grup i środowisk. Trzeba jednak zauważyć, iż owo odosobnienie jest coraz mniejsze (nawet więzienia nie są już tak ściśle oddzielone od życia na wolności, jak było to jeszcze do niedawna), a wzajemne łączenie się różnych oddziaływań wychowawczych jest coraz większe. Dyskusyjna jest rola wychowawcza typowych instytucji powołanych w tym celu, ba, są opinie, że ich wpływ jest bardziej destrukcyjny niżeli konstruktywny. Na przykład szkoła współczesna jest krytykowana za niedostatki działań wychowawczych, choć ciągle uznawana jest jej rola edukacyjna. Zawód czy rozczarowanie, jaki sprawiają typowe instytucje wychowawcze wynika w dużym stopniu z tego, że w dobie ponowoczesności, nie bardzo wiadomo, w czyim imieniu one działają czy działać powinny. Wszak maleje w tym względzie rola państwa, które dotąd było ich zleceniodawcą, protektorem oraz źródłem finansów i praw, w oparciu o które działały. I wreszcie sama kultura jako czynnik tzw. pośredniego oddziaływania. Właściwie większość zobiektywizowanych wytworów kultury może przyczyniać się do nabywania kultury przez ich odbiorców. Potencjalnie służą temu: literatura, przysłowia, sztuki plastyczne, filmy, piosenki, religia. Do tego dochodzi środowisko przestrzenno-kulturowe: architektura, pomniki, ład lub bezład wizualny, etc. Wszystko to – jeżeli tylko funkcjonuje w obiegu społecznym, jeżeli ma swych odbiorców – może kształtować wzory ich zachowań, system wartości, kryteria oceny ludzi i świata. Oczywiście, nie wszystkie wytwory kultury zawierają tego rodzaju przekazy; są wszak takie, których jedyną rolą jest funkcja hedonistyczna – uprzyjemnianie życia. Skądinąd i one w pewien sposób oddziałują – choćby poprzez zaniechanie oddziaływania. Taką właśnie funkcję pełni dziś przede wszystkim kultura masowa – głównie telewizja. Nie dość, że jej odbiorcy zamiast tego, co pożyteczne, wybierają zazwyczaj to, co jest przyjemne, to ponadto niesie ona ze sobą inne niebezpieczeństwa. Kultura masowa, jeżeli już proponuje jakieś wzory zachowań, to są to zazwyczaj wzory przeniesione z innych kręgów kulturowych, odległe w przestrzeni, a nieraz i w czasie, i tym samym rzadko adekwatne do potrzeb odbiorców. A bywa, że