60 R o z d z i a ł i – r o l a K U lt U rY w Ks z ta łt owa N i U s p o ł e cz e ń s t wa ... życie z mediami. Nie było to rozumienie kultury jako bliskiej ciału, jako że uczestnicy społecznych praktyk sytuowali się ledwie na przecięciu osi kodu i jego odczytań. Fascynacja środkami komunikowania, jaka dominowała w latach 60., dekadę później ustępuje pojęciu kultury jako wspólnoty, pytaniom o to, jak powstają narody, rasy, grupy etniczne, mniejszości, co dzieje się w diasporach, jak tworzą się hybrydyczne formy kulturowe, etc. Ów swoisty kolejny zwrot, tym razem nazwany „zwrotem narodowym” stanowi wskrzeszenie pluralistycznego antropologicznego pojęcia kultury jako sposobu życia poszczególnych wspólnot, dających się kategorialnie wyodrębnić. Najpełniejszą postać podobnego nawiązania do klasycznej konceptualizacji kultury zarzuconej właśnie w tym okresie przez antropologów, znajdziemy w zjawisku wielokulturowości i równolegle towarzyszącej mu ideologii multikulturalizmu. Zarówno stronnicy i obrońcy, jak i zaprzysięgli krytycy multikulturalizmu ten zwrot ku tożsamościowym teoriom kultury postrzegają jako kolejną ekspansję samego pojęcia kultury, która „powiększyła swoją objętość, by pochłonąć tożsamość i oddać się polityce”2. Do dzisiaj słowo „wielokulturowość” jest na ustach wszystkich, choć i w tym zakresie mamy do czynienia z nowymi zjawiskami, które trudno było przewidzieć w okresie największego rozkwitu myślenia tożsamościowego i „polityki różnicy”. Ekspansja multikulturalizmu i gorące debaty wokół tej doktryny jako emanacji zreifikowanego antropologicznego rozumienia kultury, nie uwzględniła jednak istotnego wymiaru dzisiejszej kultury, jakim jest potęga popkultury symultaniczności w ramach globalnego przemysłu kulturalnego, której obecną postać analizują przenikliwie Scott Lash i Celia Lury3. Wielokulturowość została w dużej mierze pochłonięta przez metakulturę nowości, przede wszystkim pod postacią utowarowienia różnicy kulturowej. Ale to osobny temat, który w tym miejscu jedynie sygnalizuję4. 2 3 F. Inglis, Kultura, przeł. M. Stolarska, Sic!, Warszawa 2007, s. 176. S. Lash, C. Lury, GlobalCultureIndustry:TheMediationofThings, Polity, Cambridge 2007. 4 Na ten temat zob. bliżej W. J. Burszta, Światjakowięzieniekultury. Pomyślenia, PIW, Warszawa 2008.