references
PRAWNA OCHRONA ZABYTKÓW – TEORIA A PRAKTYKA...
129
i konserwację. Konieczne jest uznanie tych wymogów i poszukiwanie kompromisowych rozwiązań. [...] Jest dzisiaj nakazem chwili uznanie, że zapewnienie zabytkowi użytkownika to lex suprema, nawet za cenę jego niezbędnych przekształceń. Pod jednym wszakże warunkiem: że wpierw dokonana zostanie dokumentacja naukowa jego aktualnego stanu, która ocali go jako dokument historyczny dla przyszłych badań i dla pamięci społecznej”7. W sytuacji obecnego rozchwiania doktryn i niedomówień ustawy konserwatorzy działają niejednolicie, zwykle powołując się na precedensy. Przykłady, często przedstawiane przez architektów czy inwestorów, to Arsenał w Dreźnie (co prawda miejsce zostało skreślone z Listy światowego dziedzictwa, ale przykład jest mocny, obiekt projektu Daniela Libeskinda niedawno zrealizowany) czy Kunsthaus w Grazu (il. 10), można też wskazać alzacki zamek Lichtenberg i dziesiątki innych. Architekci pytają, dlaczego nie mogą zrobić czegoś nowoczesnego w sercu Starego Miasta i powołują się na powyższe i wiele jeszcze innych tego typu przykładów. Kreacja często była elementem konserwacji zabytków i jest to kolejny często używany argument. Kamienica przy Rynku Głównym 17 wygląda obecnie tak, jak nigdy w swojej historii (il. 11). Do lat siedemdziesiątych XX wieku miała trzy piętra i ładną elewację w stylu historyzmu. Po konserwacji straciła górną kondygnację – wprowadzono tam „barokową” attykę, a na pierwszym piętrze zrekonstruowano w oparciu o zachowane relikty renesansowe okna w ozdobnych kamiennych obramieniach, które w czasie, gdy istniała attyka, były już zmniejszone. Jest to zatem kreacja. Kamienica przy Rynku Głównym 9 w Krakowie straciła swoją attykę na początku XIX wieku. Attyka została odtworzona poprzez wmontowanie autentycznych części, ale najprawdopodobniej nigdy tak nie wyglądała, co potwierdzają zachowane rysunki z XVIII w. Co konserwator wojewódzki ma robić w takiej sytuacji? Czy chronić coś, co jest efektem kreacji sprzed niewielu lat? Innym, lecz w sumie podobnym problemem są nadbudowy
7
Cytat z wypowiedzi prof. Andrzeja Tomaszewskiego przytoczony w arty-
kule prof. Piotra Molskiego, w: Adaptacja – formy i uwarunkowania, w publikacji: Adaptacja obiektów zabytkowych do współczesnych funkcji użytkowych. Praca zbiorowa pod red. B. Szmygina. Warszawa – Lublin 2009, s. 89.
