references
N I E M AT E R I A L N E D Z I E D Z I C T W O K U LT U R O W E B R A K U J Ą C E O G N I W O. . .
163
Soft power kultury we współczesnym świecie
Patrząc z perspektywy międzynarodowej, zdecydowanie można zauważyć, że kultura „awansowała” i stawia się przed nią oczekiwania zupełnie innego typu niż zwykło się to robić w ramach tradycyjnej dyplomacji kulturalnej. Czasy, kiedy państwa mogą osiągnąć swoje cele tylko poprzez przymus ekonomiczny czy wojskowy (tzw. twardą siłę – hard power), w dużej mierze się skończyły, a klęski działań prowadzonych bez „miękkiej siły” (soft power), a zatem poprzez kulturę i zrozumienie roli kultury, czego dowodem są operacje w Iraku i Afganistanie, pokazują, że ignorując siłę kultury narażamy się na lekceważenie naszej obecności w systemie międzynarodowym w najlepszym wypadku, w najgorszym zaś – na klęskę podejmowanych przez nas działań kosztujących życie, zdrowie i ogromne obciążenie budżetu państwa. Umiejętne łączenie siły twardej i miękkiej jest dzisiaj uznawane za dopiero prawdziwie „mądrą siłę” (smart power) danego państwa. Pojęcia te wprowadził Joseph Nye w pracy napisanej m.in. na kanwie doświadczeń amerykańskich w Iraku6. Jak zauważa Justyna Nakonieczna: „Niewątpliwe znaczenie dla uświadomienia sobie takiego stanu rzeczy ma diametralna zmiana charakteru warunków, w jakich dochodzi do interakcji międzynarodowych. Przyczyniły się do niej przede wszystkim rewolucje komunikacyjne końca XX wieku, które zwiększyły możliwości kontaktów różnych podmiotów (także bez udziału państwa), w tym dostępu do aktualnych informacji ze zróżnicowanych kanałów komunikacyjnych. Zmieniła się zarówno świadomość i sposób interpretacji pojęć, jak i świadomość znaczenia zjawisk opisywanych tymi pojęciami dla współczesnych stosunków międzynarodowych. Po pierwsze, otoczenie międzynarodowe jest bardziej nastawione i wrażliwe na komunikowanie. Można powiedzieć, że to wielka epoka komunikowania i świadomości konieczności mówienia, jak również ciągłego monitorowania, w jaki sposób zostało to odebrane. To, co publiczne jest przede wszystkim medialne, a więc wiąże się z nadawaniem znaczeń i ich odczytywaniem – czyli jest kulturowe. Po drugie, państwa stoją przed koniecznością zmierzenia się z problemami tożsamości swoich społeczeństw, na którą wcześniej zdecydowanie lepiej
6
J. Nye, Soft Power. Jak osiągnąć sukces w polityce światowej, Warszawa, 2007.
