references
ZALECENIA DOTYCZĄCE WDROŻENIA PRAWODAWSTWA UNESCO...
249
że jeżeli osoba dokonująca wywozu zabytku nie przedstawi takiego dokumentu lub istnieje uzasadniona obawa, że dokument ten nie jest wiarygodny, to organ Straży Granicznej lub organ celny może zatrzymać ten zabytek na czas niezbędny do ustalenia, czy wywóz zabytku mógł być dokonywany bez pozwolenia, o którym mowa w art. 51 ust. 1 i 3 ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami. W istocie, podobnie jak to miało miejsce pod rządami krytykowanych przepisów wywozowych w ich pierwotnym brzmieniu, ciężar odpowiedzialności spoczywa na funkcjonariuszach organów Straży Granicznej oraz organów celnych, którzy muszą ocenić wiarygodność dokumentów – np. zweryfikować wycenę dzieła sztuki oraz ocenę jego wieku. Ustawodawca założył niejako, że wskazani funkcjonariusze będą mieli niezbędną wiedzę z zakresu historii sztuki oraz będą znali rynek na tyle, aby dokonać oceny i wyceny wywożonego obiektu pod kątem obowiązku uzyskania pozwolenia oraz prawidłowości przedstawionych dokumentów. To sprawia, że mimo gruntownej zmiany przepisów wywozowych dla Straży Granicznej oraz organów celnych nowelizacja ta z punktu widzenia celów Konwencji ma ograniczone znaczenie. Również wywożący powinni mieć na uwadze, że w razie ewentualnej kontroli organ Straży Granicznej lub organy celne będą mogły zatrzymać obiekt. Najbardziej kontrowersyjną kwestią dotyczącą konstrukcji regulacji wywozowej jest wprowadzenie kryteriów wieku i wartości. Pamiętać jednak należy, że przyjęte w art. 59 ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami odniesienie do kryterium wartości wywożonego obiektu dotyczy jego wartości materialnej (rynkowej). Tymczasem wartość ta nie może być utożsamiana z jego wartością kulturową [!]. Obiekt, który może nie mieć specjalnej wartości rynkowej, może być jednocześnie bezcenny kulturowo. Są również wartościowe obiekty, które nie występują na rynku, a więc nie jest możliwa ich prawidłowa wycena. W związku z tym istnieje poważna wątpliwość czy omawiane przepisy wywozowe mogą być traktowane jako skuteczny instrument ochrony dziedzictwa kulturowego w Polsce. Wdrożenie postanowień Konwencji (1970) dotyczy nie tylko materii związanej z kontrolą wywozu zabytków za granicę, ale również wwozu oraz przenoszenia własności dóbr kultury. Stąd też w większości Państw Stron Konwencji (1970) przyjmowane są również regulacje prawne dotyczące obrotu handlowego takimi obiektami. W szczególności chodzi o przepisy dotyczące działalności podmiotów gospodarczo trudniących się obrotem zabytkami.
