references
D Z I E D Z I C T W O K U LT U R O W E A K A P I TA Ł S P O Ł E C Z N Y
27
jako zasobu prorozwojowego. Dotyczy to zarówno dziedzictwa materialnego, jak i niematerialnego, którego znaczenie szybko rośnie. Strategia rozwoju kapitału społecznego na rzecz dziedzictwa kulturowego winna więc dotyczyć bardzo różnych problemów. Można je wstępnie podzielić na następujące obszary: 1. Wykorzystanie kapitału społecznego w procesie kreacji i identyfikacji dziedzictwa kulturowego. Procesy te oparte są bowiem na więziach społecznych i pamięci zbiorowej. Ich „produktem” są m.in. miejsca pamięci i umacnianie poczucia wspólnotowości. Pouczającym przykładem synergicznych relacji pomiędzy kapitałem społecznym a dziedzictwem kulturowym jest doświadczenie Podhala. Wspólnotowa więź jego mieszkańców i ich wysoka świadomość społeczna wartości dziedzictwa i jego znaczenia dla rozwoju lokalnego budzą szacunek. Szczególne doświadczenie Polski w XX wieku oznacza dziś również odzyskiwanie utraconej pamięci np. po Holocauście (dobrym przykładem tego zjawiska jest choćby doświadczenie krakowskiego Kazimierza) lub „umojenie” dziedzictwa wroga (czego świetnym przykładem jest polityka dziedzictwa prowadzona przez samorząd Wrocławia po roku 1990). Te procesy muszą być oparte na wzmacnianiu kapitału społecznego. 2. Podjęcie prac nad kompleksowym systemem edukacji na rzecz dziedzictwa, pojmowanej przede wszystkim jako wychowanie w poszanowaniu tradycji i wartości jej świadectw. Równocześnie edukację na rzecz dziedzictwa należy rozumieć nie tylko jako „rozmowę” o przeszłości, ale i refleksję o teraźniejszości i przyszłości. Chodzi więc również o wyzwalanie indywidualnej kreatywności i innowacyjności w kulturze poprzez „rozmowę” o dziedzictwie. Ten model edukacji winien uczyć nie tylko odpowiedzialności za dziedzictwo, ale także szacunku dla kulturowej różnorodności i umiejętności dialogu. Najważniejszą przestrzenią dla tworzenia kapitału społecznego w tym zakresie jest szkoła! 3. Politykę budowania szerokiej społecznej świadomości wobec dziedzictwa (heritage awareness). Winien to być nie tylko warunek konieczny skutecznej ochrony dziedzictwa kulturowego, ale także
