references
HISTORYCZNY KRAJOBRAZ MIEJSKI
319
zabytkowego Śródmieścia. Gwałtowana komodyfikacja dziedzictwa widoczna jest dziś zarówno na Rynku Głównym, jak i na Kazimierzu, gdzie mamy ostatnio do czynienia z bardzo spontanicznym (i słabo kontrolowanym przez miasto) procesem pretensjonalnej disneylandyzacji i macdonaldyzacji przestrzeni. Zagrożeniem nie jest więc dzisiaj często brak środków finansowych, ale presja kapitału, nie zrównoważona przez władzę publiczną. Niska kultura prawna, słabość nadzoru budowlanego, brak egzekucji prawa i wynikająca stąd niepraworządność, nieuporządkowane stany własnościowe, a także przyzwolenie elit na falandyzację przestrzeni publicznej stały się w ostatnich latach przyczyną degradacji obszaru historycznego centrum Krakowa. Czy koncepcja przedstawiona w Zaleceniu (Rekomendacji) UNESCO w sprawie historycznego krajobrazu miejskiego stanie się skutecznym lekarstwem przeciw tym „nowym” zagrożeniom krajobrazu kulturowego naszych miast? Żadne zmiany światopoglądowe i polityczne w Polsce nie spowodowały jak dotychczas przełomu w kwestii podejścia do zagadnień ochrony poprzez zarządzanie dziedzictwem. N i e u l e g a d z i ś w ą t p l i w o ś c i , ż e o b e c n y s y stem n ie o ch ron i ba rd z o du ż ej cz ę ś c i z a s obu z aby tkowego, zwłaszcza iż nie posiada mechanizmów umożliw i aj ą c yc h a d a p t a c j ę d o z m i e n i aj ą c yc h s i ę w a r u n k ów. Czy więc nowe Zalecenie UNESCO stać się może katalizatorem zmiany tej kryzysowej sytuacji? Brak koncepcji wykorzystania ogromnego potencjału sektora kultury jako czynnika rozwojowego w najszerszym tego słowa znaczeniu jest coraz bardziej szkodliwy nie tylko dla samej kultury, ale także dla Polski. Dotyczy to zwłaszcza dziedzictwa kulturowego. Zalecenie UNESCO w sprawie HUL pobudza przede wszystkim do wielowymiarowej refleksji i ewokuje pytania. Pierwsze dotyczy stosunku państwa do zasobów przyrodniczych i kulturowych jako wartości. W tej kwestii Polskę dzieli przepaść cywilizacyjna od większości europejskich demokracji. O niedocenianiu znaczenia krajobrazu kulturowego jako zasobu świadczyć może rządowy „Raport Polska 2030. Wyzwania rozwojowe”.1 Mówi się w nim wiele – i słusznie – o zasobach ludzkich, ale całkowicie ignoruje wartości przyrodnicze i kulturowe jako zasoby prorozwojowe.2 A są to zasoby nieodtwarzalne!
1 2
Polska 2030. Wyzwania rozwojowe. Michał Boni [Red.]. Warszawa 2009. Ibidem, s. 366.
