references
88 O B E C N A
SYTUACJA PRAWNA W ZAKRESIE OCHRONY I ZARZĄDZANIA...
siątych – podsumowując wcześniejsze badania – Walter J. Ong i Paul Zumthor49 wyodrębnili i scharakteryzowali praktyki kultury symboliczno-artystycznej, które – w przeciwieństwie do piśmiennych – określali jako oralne. Niemal równolegle – w latach siedemdziesiątych –
w kręgu badań afrykańskich praktyk słownych narodził się termin „oratura”: neologizm utworzony przez językoznawcę ugandyjskiego
Pio Zirimu po to, by uniknąć oksymoronu, jakim w rzeczy samej jest pojęcie „literatury oralnej”. W następnej dekadzie koncept ten rozwinął Pitika Ntuli, południowoafrykański rzeźbiarz i opowiadacz, który przypisał oraturze płynne przekraczanie granic między rozmową, opowieścią, pieśnią, dramatem i widowiskiem. Pojęcie „oratury” rozpropagowali następnie Isidore Okpewho, nigeryjski pisarz, wykładowca afrykanistyki i komparatystyki na Binghamton University w Vestal, oraz kenijski pisarz Ngũgĩ wa Thiong’o, wykładowca komparatystyki i performance studies na Uniwersytecie Nowojorskim50. Dla tego ostatniego na oraturę składają się takie gatunki kulturowe, jak zagadka, przysłowie, opowieść, recytacja, pieśń, dramat i taniec51. Oratura jest
badania prowadzone na początku dwudziestego wieku w Ameryce Północnej przez P. Radina, na Wyspach Trobrianda przez B. Malinowskiego, a na Bałkanach przez M. Parry’ego, zresztą nauczyciela Lorda.
49
Zob. W. J. Ong: Orality and Literacy: The Technologizing of the Word, London
– New York: Methuen, 1982 (por. wyd. polskie: Oralność i piśmienność. Słowo poddane technologii, przeł., wstęp i red. nauk. J. Japola, wyd. 2. przejrz. i popr., Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, 2011); P. Zumthor: Introduction à la poésie orale, Paris: Éditions du Seuil, 1983 (por. wyd. pol. fragm.: Właściwości tekstu oralnego, przeł. M. Abramowicz, „Literatura Ludowa” 1986, nr 1, s. 41-58).
50
Zob. I. Okpewho: The Epic in Africa: Toward a Poetics of the Oral Performance,
New York: Columbia University Press, 1979; Ngũgĩ wa Thiong’o: Decolonising the Mind: The Politics of Language in African Literature, London – Portsmouth: J. Currey – Heinemann, 1986.
51
Nic więc dziwnego, że głosi on pogląd, iż „widowisko [performance] to naj-
ważniejsza cecha oratury, odróżniająca pojęcie oratury od pojęcia literatury. Widowisko wymaga wykonawcy i publiczności, w oraturze często publiczności uczestniczącej i przestrzeni widowiska, w oraturze będącej czymkolwiek, od ogniska, wioskowego placu i targowiska po sanktuarium. Ale niezależnie od typu połączenia miejsca, czasu i publiczności, oratura spełnia się w widowisku”. N. wa Thiong’o: Notes towards a performance theory of orature, „Performance Research”, vol. 12, issue 3: September 2007, p. 7.
