references
90 O B E C N A
SYTUACJA PRAWNA W ZAKRESIE OCHRONY I ZARZĄDZANIA...
takich jak nieliczna społeczność Ubychów, opowiadająca sobie o sobie w swych baśniach, legendach, kronikach i przysłowiach. I taki kontakt udało się również nawiązać Dumézilowi, gdy od swych ubyskich informatorów i znajomych uczył się drogą ustną tych opowieści, zanim je spisał i wespół z Tevfikiem Esençem wydał drukiem. Krótko mówiąc, oratura nie jest kategorią formalną w jakiejś klasyfikacji sztuki słowa, lecz światopoglądowo-kulturową, opisującą typ relacji opartej na kontakcie face-to-face i dialogowości, tradycyjności i improwizacji, syntetyczności wykonawstwa i widowiskowości. Do dziedziny tradycji i przekazów ustnych należą takie gatunki folkloru słownego54, jak opowieści wierzeniowe, bajki, podania, opowieści wspomnieniowe, pieśni historyczne, przysłowia, zagadki, kolędy noworoczne, jasełka, herody, pieśni dożynkowe, recytacje obrzędowe, oracje weselne, lamentacje, mowy pogrzebowe, kołysanki, zamawiania znachorskie, modlitewki, zawołania pasterskie, zawołania handlowe, pieśni żołnierskie. Wśród wpisów na Listę reprezentatywną znalazła się tradycja recytacji wedyjskiej (Indie, wpis w 2008 roku), czyli rytualnej praktyki ustnego wykonywania najstarszych tekstów hinduizmu, takich jak Rygweda (Ṛgveda, kanon złożony z 1028 kunsztownie zbudowanych hymnów, zredagowany około VII wieku p.n.e.): te teksty objawione (dlatego nazywane śruti, ‘to, co usłyszane’), sformułowane w języku staroindyjskim, poprzedzającym sanskryt, przekazywane są w rodach bramińskich w linii męskiej wyłącznie wtajemniczonym (vaidika) – w tradycji ustnej przy użyciu wyrafinowanych technik mnemonicznych, a odmawia się je, recytuje, melorecytuje i śpiewa w obrzędzie ofiarniczym, ale także – jak w wypadku tekstów Atharwawedy (Atharvaveda) – w toku rytuałów zaklinania magicznego. Na Liście reprezentatywnej znalazły się też eshuva, pieśni plemienia Huachipaeri (Wačipairi) zamieszkującego tropikalne lasy południowej Amazonii, śpiewane w języku harákmbut, używane przede wszystkim w magii – zarówno
do uzdrawiania czy odganiania złego losu, jak i do rzucania uroków:
54
Na ten temat zob. np. R. Sulima: Folklor i literatura. Szkice o kulturze i lite-
raturze współczesnej [wyd. 2 rozszerzone], Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, 1985; J. Bartmiński: Folklor – język – poetyka, Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1990.
