references
I S T O TA D Z I E D Z I C T W A N I E M AT E R I A L N E G O W R O Z U M I E N I U K O N W E N C J I U N E S C O . . .
91
w pieśniach eshuva, które ludzie otrzymują bezpośrednio od leśnych zwierząt, tkwi moc przywoływania duchów, jest też zawarta wiedza dotycząca wszechświata i pragmatyczna klasyfikacja chorób, rodzaj rzemiosła medycznego; w momencie wpisu (Peru, wpis w 2011 roku) żyło już tylko dwunastu wykonawców eshuva – objęcie ich tradycji ustnej ochroną oznacza automatycznie ochronę języka harákmbut.
Na Liście reprezentatywnej znalazły się oczywiście przeróżne eposy. Wśród nich ołoncho, ustna tradycja Jakutów zamieszkujących środkową Syberię (Federacja Rosyjska, wpis w 2008 roku) złożona z wielu poematów epickich opiewających czyny herosów kulturowych i obrazujących kosmologię szamańską – eposów (najbardziej znany, zatytułowany Дьулуруйар Ньургун Боотур, Krewki Niurgun Bootur, składa się z 36 tysięcy wersów) wykonywanych przez ołonchosutów: pieśniarzy, melorecytatorów, opowiadaczy i oratorów w jednej osobie, dawniej żyjących w każdej wiosce, po dziesięcioleciach ideologicznego zwalczania ołoncho zdziesiątkowanych. Warto może wspo︠ mnieć, że na Listę reprezentatywną osobno wpisano Manas khalkynyn︡ g batyrlyq dastany, kirgiski epos o wielkiej wyprawie Manasa (Chiny, wpis w 2009 roku) liczący około 500 tysięcy wersów, którego recytacja przez opowiadaczy manasczy (bez akompaniamentu) trwa nieprzerwanie cztery godziny, a osobno samą sztukę akynów, kirgiskich pieśniarzy i opowiadaczy eposów (Kirgistan, wpis w 2008 roku), do wtóru lutni dombrá lub fidli z krótką szyjką kobyz wykonujących przede wszystkim właśnie ten epos o Manasie. Wśród wpisów na Listę reprezentatywną znalazła się z jednej strony sztuka meddahów (po turecku zwana meddahlık), opowiadaczy historii i gawędziarzy (Turcja, wpis w 2008 roku), siedzących na krześle przed zgromadzoną publicznością z laską i chustką w ręku, tworzących turecki one-man show, teatr jednego aktora sięgający VI wieku, z drugiej zaś palestyńskie hikaye (Palestyna, wpis w 2008 roku), kilkusetletnia tradycja opowiadania po domach przez stare kobiety innym kobietom i dzieciom historii kobiecej doli. Na Liście znalazły się też zawody poetyckie tsiattistá (τσιαττιστά), improwizowana poezja w formie rymowanych dystychów, układanych w dialekcie cypryjskim przeważnie w rytmie jambicznego piętnastozgłoskowca, tworzona z wyobraźnią i refleksem w ramach swego rodzaju turnieju aojdów (Cypr, wpis w 2011 roku).
