references
I S T O TA D Z I E D Z I C T W A N I E M AT E R I A L N E G O W R O Z U M I E N I U K O N W E N C J I U N E S C O . . .
93
od niego imiesłowu performing i rzeczownika performance – wieloznaczność podniesiona i eksploatowana przez teoretyków tak zwanego zwrotu performatywnego (performative turn) w naukach humanistycznych i społecznych oraz we współczesnej praktyce artystycznej58; teoretycy ci zwracają uwagę na fakt, że wyrazy angielskie z tego gniazda mają o wiele szersze znaczenie niż to, które odnosi się do występów artystycznych, grania i odgrywania, odtwarzania i interpretowania, przedstawiania, wystawiania i wykonywania. I dlatego polscy rzecznicy i propagatorzy zwrotu performatywnego zaproponowali między innymi oddawanie angielskiej nazwy performing arts za pomocą neologizmu „sztuki performatywne”, podobnie jak chcą, aby polskim odpowiednikiem fachowego terminu cultural performance, czyli „widowisko kulturowe”59, stał się „performans kulturowy”60.
Rzecz ciekawa, że w źródłowym tekście rosyjskim Konwencji z 2003 roku pojawiają się исполнительские искусства (a nie – jak można
by się spodziewać – искусство спектакля albo представления: dwa ostatnie podane przez Pavisa jako rosyjskie odpowiedniki les arts du
58
Zob. E. Domańska: Zwrot performatywny we współczesnej humanistyce, „Teksty
Drugie” 2007, nr 5, s. 48-61: http://www.staff.amu.edu.pl/~ewa/Domanska,%20 Zwrot%20performatywny%20we%20wspolczesnej%20humanistyce.pdf.
59
Zob. L. Kolankiewicz: Wstęp: ku antropologii widowisk, w: Antropologia wido-
wisk. Zagadnienia i wybór tekstów, oprac. A. Chałupnik i in., wstęp i red. L. Kolankiewicz, wyd. 2. zmienione, popr. i rozszerzone, Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, 2010, s. 10-32. Termin cultural performance wprowadził M. B. Singer w artykule The cultural pattern of Indian civilisation: a preliminary report of a methodological field study, opublikowanym w połowie lat pięćdziesiątych w „The Far Easten Quarterly” („The Journal of Asian Studies”, vol. 15, issue 1: November 1955, p. 27), i powtórzył w przedmowie do książki zbiorowej Traditional India: Structure and Change (ed. by M. Singer, Philadelphia:
American Folklore Society, 1959, p. XIII). 60 Zob. T. Kubikowski: Performans według Marvina Carlsona, przedmowa do: M. Carlson: Performans, przeł. E. Kubikowska, red. nauk. wyd. pol. T. Kubikowski, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2007, s. 11-14; T. Kubikowski: Przedmowa od tłumacza, w: J. McKenzie: Performuj albo... Od dyscypliny do performansu, wstęp i przekł. T. Kubikowski, Kraków: Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych Universitas, 2011, s. XVI-XVIII; L. Kolankiewicz: Ażeby wszystko miało nowe imię, w tomie zbiorowym: Ko-mediana. Prace ofiarowane Profesor Dobrochnie Ratajczakowej, red. E. Guderian-Czaplińska, K. Kurek, Poznań: Wydawnictwo „Poznańskie Studia Polonistyczne”, 2013, s. 373-376.
