CASALEN: Karpacka Sieć Współpracy w ramach DEZR

9 i 10 listopada 2007 na zaproszenie węgierskiej Fundacji Göncöl odbyło się w miejscowości Vác pod Budapesztem spotkanie przedstawicieli kilku organizacji zaangaŜowanych w realizację Dekady NZ Edukacji nt. Zrównoważonego Rozwoju w krajach będących sygnatariuszami Konwencji Karpackiej. Spotkanie odbyło się w siedzibie Fundacji Göncöl. Celem spotkania było zainicjowanie platformy współpracy, wymiany doświadczeń oraz ewentualnych wspólnych projektów edukacyjnych / badawczych związanych z problematyką Dekady.

Spotkanie nie miało charakteru konferencji, ani też nie zdefiniowano jednego wiodącego tematu, wokół którego miałaby toczyć się dyskusja. Celem nie było również powołanie do życia nowej organizacji. Spotkanie służyło zainicjowaniu sieci współpracy (networkingu), służącej wymianie doświadczeń i materiałów edukacyjnych oraz podejmowaniu wspólnych projektów w ramach już istniejących instytucji.W spotkaniu uczestniczyli:

- z Austrii Gunther Pfaffenwimmer z Federalnego Ministerstwa Edukacji, Nauki i Kultury, przewodniczący ENSI (Environment and School Initiatives) - instytucji zajmującej się promocją międzynarodowych badań, i innowacyjnych rozwiązań w dziedzinie edukacji środowiskowej oraz edukacji dla zrównoważonego rozwoju.

- z Polski Ilona Morżoł reprezentująca PK ds. UNESCO oraz Polską Grupę Roboczą ds. Dekady Edukacji nt. Zrównoważonego Rozwoju

- ze Słowacji Hubert Gilbert z Wydziału Społeczno-Ekonomicznego Uniwersytetu Aleksandra Dubceka w Bratysławie i Trenčinie

- z Ukrainy Gyula Fodor z Ferenc Rákócci Transkarpathian Hungarian College – uczelni zajmującej się kształceniem nauczycieli.

- z Węgier:

Vilmos Kiszel – przewodniczący Fundacji Göncöl
Katalin Czippan i Agota Ruzsa z Society for Organisational Learning
Attila Varga z Węgierskiego Instytutu Badań Edukacyjnych i Rozwoju

Na początku spotkania uczestnicy przedstawili reprezentowane przez siebie organizacje, a także oczekiwania związane ze spotkaniem. Sformułowano kilka podstawowych zagadnień, wokół których powinna koncentrować się dyskusja. Najważniejsze z nich to:

1. Powołanie sieci współpracy w ramach krajów-sygnatariuszy Konwencji Karpackiej

2. Zdefiniowanie dziedziny i zakresu ewentualnej przyszłej współpracy.

3. Zdefiniowanie ewentualnych źródeł finansowania wspólnych projektów.

4. Zdefiniowanie koncepcji zrównoważonego rozwoju dla naszego regionu z uwzględnieniem jego specyfiki, doświadczeń, historii i aktualnego stanu rozwoju społeczno-gospodarczego krajów – sygnatariuszy Konwencji Karpackiej.

1.1. Pierwszym wspólnym pomysłem uczestników spotkania było stworzenie platformy wymiany doświadczeń oraz istniejących w róŜnych krajach materiałów edukacyjnych dotyczących Dekady.

Fundacja Göncöl, pełniąca rolę centrum badawczo-edukacyjnego kształcącego nauczycieli, a takŜe ośrodka kształtowania publicznej świadomości w dziedzinie ZR (wydawnictwa edukacyjne, dwa periodyczne biuletyny dla szkół, wystawy, zajęcia terenowe) zaproponowała stworzenie sieci współpracy podobnych ośrodków we wszystkich krajach grupy karpackiej, które mogłyby kształcić nauczycieli w dziedzinie ZR. Seria warsztatów, prowadzonych w języku angielskim, mogłaby 2 stanowić wspólny międzynarodowy projekt krajów karpackich. Prawdopodobnym źródłem finansowania byłyby fundusze UE lub Fundusz Wyszehradzki.

ENSI (Environment and School Initiatives) zaproponowało udostępnienie wydanej przez siebie publikacji Quality Criteria for ESD-Schools na temat szkół realizujących edukację dla zrównowaŜonego rozwoju - do bezpłatnego wykorzystania w innych krajach grupy karpackiej. ENSI oferuje tekst publikacji, prawo do jego przetłumaczenia na język zainteresowanego kraju oraz layout książki. Publikacja mogłaby być wykorzystywana w postaci elektronicznej (do umieszczenia w portalu internetowym) lub do powielenia w postaci tradycyjnego wydawnictwa książkowego.

Polski Komitet ds. UNESCO oraz Polska Grupa Robocza ds. Dekady Edukacji nt. ZR zaproponowały utworzenie wspólnej platformy wymiany informacji i materiałów edukacyjnych nt. Dekady w postaci witryny internetowej lub biuletynu, przygotowywanego 4 razy w roku, co kwartał przez inny kraj. Uczestnicy spotkania jednogłośnie przychylili się do koncepcji elektronicznej platformy komunikacji i wymiany informacji jako pociągającej za sobą znacznie niŜsze koszty niż publikacje papierowe. Do czasu zgromadzenia funduszy i uruchomienia osobnej witryny internetowej słuŜącej potrzebom Sieci, zaproponowałam, że PKdsUNESCO może rozważyć wyodrębnienie w naszym portalu strony poświęconej działaniom Sieci. Znalazłyby się na niej materiały edukacyjne, propozycje projektów do wspólnej realizacji, a także lista dostępnych w krajach naszej Sieci opracowań i materiałów, które mogłyby zostać przełożone na inne języki.

Węgierski Instytutu Badań Edukacyjnych i Rozwoju zaproponował opracowanie wspólnego z innymi krajami projektu edukacyjnego na temat metod nauczania w szkole o zmianach klimatu i skutkach, które one wywołują. Instytut pracuje od pewnego czasu nad takim programem i chętnie podzieliłby się doświadczeniami z innymi krajami.

1.2. Kolejną dziedziną, w której kilku uczestników Sieci wyrażało chęć rozwijania współpracy, była edukacja włączająca (inclusive education), której zadaniem jest włączenie do systemu nauczania grup specjalnych potrzeb edukacyjnych. Stanowi ona istotny część problematyki zarówno Dekady, jak i programu Edukacji dla Wszystkich. W krajach naszego regionu grupy specjalnych potrzeb edukacyjnych to przede wszystkim dzieci ze środowisk marginalizowanych oraz imigranci i trudno integrujące się grupy mniejszościowe.

W dziedzinie edukacji grup mniejszościowych długoletnie doświadczenia mają Węgrzy, posiadający na swoim terytorium sporą populację romską, którą udało się w przeważającym stopniu (prawie w 90 proc.) objąć podstawową edukacją. Propozycję współpracy z instytucjami polskimi, zajmującymi się podobnymi problemami, złożył obecny na spotkaniu przedstawiciel Instytutu Badań Edukacyjnych i Rozwoju. Węgrzy są także zainteresowani wymiana doświadczeń w dziedzinie edukacji ustawicznej i być może stworzeniem wspólnego projektu edukacyjnego opartego na elearningu. Podobny projekt chciało rozwijać Uniwersyteckie Centrum Badań nad Środowiskiem Przyrodniczym UW, które jednocześnie zaangaŜowane jest w działania Polskiej Grupy roboczej ds. DEZR, o czym poinformowałam Węgrów, z nadzieją, ze możliwa będzie współpraca w tej dziedzinie.

1.3. Trzecią dziedziną postrzeganą jako potencjalna platforma współpracy, byłoby kształcenie nauczycieli. Na spotkaniu obecni byli przedstawiciele trzech instytucji zajmujących się na co dzień tego rodzaju działalnością: Fundacja Göncöl, Uniwersytetu Aleksandra Dubceka oraz Ferenc Rákócci Transkarpathian Hungarian College. Wśród zgłoszonych przez te instytucje projektów, interesujący wydaje się pomysł letnich międzynarodowych warsztatów nt. ZR dla nauczycieli, w których znalazłoby się z pewnością miejsce dla polskich ośrodków akademickich jako organizatorów i pomysłodawców, a dla polskich nauczycieli jako uczestników.

Słowacki Uniwersytet Aleksandra Dubceka zainteresowany jest projektami badawczymi nt. aspektów ekonomicznych zrównowaŜonego rozwoju. Spośród „trzech filarów” ZR (środowiskowego, społeczno-kulturalnego i ekonomicznego) ten trzeci wydaje się obecnie szczególnie istotny i decydujący dla rozwoju państw regionu. Słowacy chętnie podjęliby współpracę z innymi ośrodkami badawczymi w krajach Sieci. Mogłaby ona mieć postać wspólnego projektu badawczego lub publikacji. Potrzeba opracowania materiałów edukacyjnych dla nauczycieli była motywem stale przewijającym się w dyskusji podczas spotkania.

Przedstawicielka Society for Organizational Learning była bardzo zainteresowana problematyką zrównoważonej konsumpcji i sprawiedliwego handlu, którą zajmuje się wrocławskie Centrum Informacji UNESCO w organizowanych przez siebie warsztatach dla nauczycieli i uczniów. W związku z zainteresowaniem Węgrów pojawia się możliwość rozwinięcia warsztatów w projekt międzynarodowy.

2. Jako źródło finansowania wspólnych projektów, podejmowanych w przyszłości przez kilku lub też wszystkich uczestników sieci, wskazywano najczęściej UNEP oraz Fundusz Wyszehradzki.

3. Drugi dzień spotkania służył zajęciom warsztatowym, jak również podsumowaniu dyskusji, formułowaniu wniosków oraz ustaleniu ramowego planu działania na najbliższy czas.

W części warsztatowej uczestnicy zastanawiali się nad dotychczasową koncepcją edukacji dla ZR, stawiając sobie m.in. pytanie, jak z punktu widzenia krajów Europy Centralnej rozumieć zrównoważony rozwój: czy przez pryzmat nauki i badań, jak to było dotychczas, czy przez pryzmat praktycznych działań? Zaproponowano również zmianę orientacji myślenia o ZR: zamiast punktem wyjścia czynić ekonomię, przed którą trzeba bronić środowisko, przyjąć, że to środowisko jest punktem wyjścia i ekonomia musi mu być podporządkowana. Coraz wyraźniejsza jest świadomość, żę najważniejsze są zasoby naturalne, a nie rozwój ekonomiczny, zgodnie z maksyma, że „ekonomia to jedynie złoty guzik przypięty do płaszcza natury”, a „bez środowiska gospodarka jest jak kierowca bez prawa jazdy”. Taka koncepcja ZR stwarza o wiele większą szansę publicznego zaangażowania w tę problematykę.

We wnioskach ze spotkania postanowiono:

• Stworzyć karpacką grupę współpracy i wymiany doświadczeń, pod nazwą Carpathian Sustainability Education & Learning Network
• CASELEN · Stworzyć internetowy punkt informacji, wymiany materiałów edukacyjnych i doświadczeń
• Poddać pod otwartą dyskusję dotychczasową koncepcję edukacji dla zrównoważonego rozwoju.
• Do końca 2007 roku złożyć do UNEP oficjalny list informujący o powstaniu Karpackiej Sieci
• Zebrać informacje i stworzyć bazę danych nt. istniejących w krajach Sieci instytucji zajmujących się edukacją dla ZR.
• Stworzyć bazę danych nt. dostępnych w krajach Sieci materiałów edukacyjnych związanych z Dekadą, które mogłyby zostać przetłumaczone i wykorzystane w pozostałych krajach
• W 2008 utworzyć Sieć współpracy uczelni wyższych, istniejących w krajach „karpackich” i zainteresowanych udziałem we wspólnych projektach badawczych.