Karnawał w Binche
Kraj(e) członkowski(e): Belgia
Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2008 r. (Proklamacja 2003)
Binche jest miastem położonym w prowincji Hainaut, około 60 km na południe od Brukseli. Co roku, przez trzy dni poprzedzające okres Wielkiego Postu, odbywają się w nim uroczystości, które ożywiają historyczne centrum i przyciągają rzesze turystów. Karnawał w Binche jest jednym z najstarszych ulicznych karnawałów w Europie, a jego korzenie sięgają średniowiecza. Już na 6 tygodni przed właściwym karnawałem tysiące mieszkańców zaczyna przygotowania, polegające na szyciu strojnych kostiumów, uczestniczeniu w próbach gry na bębnach, jak również w okolicznościowych balach. W niedzielę poprzedzającą ostatki, na ulicach tłumnie pojawiają się poprzebierani uczestnicy zabawy. Główne role grają Mam’selles – mężczyźni ubrani w ekstrawaganckie kobiece stroje. Kulminacyjnym dniem jest wtorek przed Środą Popielcową, kiedy to pojawiają się legendarne postaci błaznów – zwanych Gilles. Po skomplikowanej ceremonii wkładania kostiumów, kilkuset Gilles w czerwono-żółto-czarnych kostiumach, wspaniałych kapeluszach ze strusimi piórami i w drewnianych chodakach, z woskowymi maskami i małymi okularami na twarzy paraduje przez miasto w rytmie werbli. Za pochodem podążają inne postaci: pierroci, arlekini i chłopi, mieszając się z przebierańcami i muzykami z miejscowych orkiestr. Tancerze w rytm tradycyjnej muzyki granej na wioli i bębnie, prezentują wymyślne kroki, w tym popularny pas de Gille. Wydarzenia tego dnia osiągają punkt kulminacyjny wieczorem, gdy Gilles tańczą na Grand-Place, pod niebem rozświetlonym sztucznymi ogniami. Mieszkańcy miasta są bardzo dumni z tej uroczystości i starają się ocalić tajniki cennego kunsztu oraz wiedzę specjalistyczną, związaną z przygotowaniem tradycyjnych kostiumów, tańcami i muzyką karnawałową.
© 2008 tłumaczenia na język polski: Polski Komitet ds. UNESCO
Pochód olbrzymów i smoków
Kraj(e) członkowski(e): Belgia/Francja
Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2008 r. (Proklamacja 2005)
Pochód olbrzymów i smoków ma charakter ludowych korowodów lub procesji religijnych. Wpisuje się w oryginalną tradycję uroczystości miejskich, które pojawiły się w XVI wieku. Współcześnie organizowane są w niektórych miastach belgijskich (np. Ath, Bruksela, Dendermonde, Mechelen, Mons) i francuskich (np. Cassel, Douai, Pézenas, Tarascon), określając w pewnym stopniu poczucie ich własnej tożsamości. Biorące udział w pochodzie olbrzymy i smoki mierzą do 9 metrów wysokości i ważą do 350 kilogramów. Kukły są bardzo różnorodne i przedstawiają mitycznych bohaterów, postacie historyczne, biblijne albo legendarne, zwierzęta, reprezentantów różnych rzemiosł oraz współczesne lokalne osobistości. I tak np. św. Jerzy walczący ze smokiem występuje w Mons, koń Bayard z legendy o Karolu Wielkim w Dendernonde, a popularne postacie Reuze Papa i Reuze Maman, paradują w Cassel. Pochody różnią się zależnie od miasta, w którym są organizowane, ale łączy je jedna zasada – każdy odbywa się według dokładnie określonego rytuału, a figura olbrzyma jest często związana z historią, legendą lub wydarzeniem z życia miasta. Olbrzymy i smoki ożywają również podczas innych uroczystości, ponieważ każdy z nich ma co najmniej raz w roku własne święto, w którym gra główną rolę. Gigantyczne podobizny niesione są przez jedną lub dwie osoby ukryte wewnątrz kukły. Postacie odgrywają historyczne sceny i tańczą na ulicach przy akompaniamencie fanfar. Towarzyszą im mieszkańcy przebrani w specjalne kostiumy, a za nimi podąża reszta uczestników pochodu. W przygotowaniach do święta pomaga wiele osób, a budowa olbrzymiej kukły i jej stała konserwacja wymagają tygodni pracy oraz fachowej wiedzy.
© 2008 tłumaczenia na język polski: Polski Komitet ds. UNESCO
Procesja Przenajświętszej Krwi w Brugii
Kraj(e) członkowski(e): Belgia
Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2009 r.
W święto Wniebowstąpienia, obchodzone 40 dni po Wielkanocy, tysiące mieszkańców Brugii (Flandria Zachodnia) i przyjezdnych uczestniczy w Procesji Przenajświętszej Krwi. Uroczystość ta korzeniami sięga XIII wieku, kiedy to relikwia z Przenajświętszą Krwią Chrystusa przywieziona została przez jednego z mieszkańców, który uczestniczył w Drugiej Krucjacie do Ziemi Świętej. Procesja prowadzona jest przez 30 dostojników miejskich – członków Bractwa Przenajświętszej Krwi, przy akompaniamencie orkiestry dętej. Za nimi podąża pieszo, konno lub na wozach ponad 1700 mieszkańców miasta, odgrywając sceny ze Starego i Nowego Testamentu oraz z historii Brugii. Przedstawiciele różnych grup składają hołd relikwii, a procesję kończą uroczyste modły, prowadzone w kilku językach, by umożliwić uczestnictwo przybyszom z całego świata. Przez stulecia uroczystość odgrywała ważną rolę w kształtowaniu się tożsamości mieszkańców i była okazją do spotkań z przybyszami z zewnątrz. Niektórzy mieszkańcy uczestniczyli już w procesji kilkadziesiąt razy, a ci, którzy wyjechali, często wracają, by przeżyć wspólnie ten „najpiękniejszy dzień” w życiu miasta. Procesja jest żywym przykładem na to, jak wspólne obchody mogą umacniać jedność miasta poprzez obrzędową interpretację jego historii i tradycji.
©2009 tłumaczenia na język polski: Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego
Sokolnictwo
Kraj(e) członkowski(e): Arabia Saudyjska, Austria (od 2012 r.), Belgia, Czechy, Francja, Hiszpania, Katar, Maroko, Mongolia, Republika Korei, Syria, Węgry, Zjednoczone Emiraty Arabskie
Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2010 r.
Sokolnictwo jest tradycyjną formą działalności, polegającą na hodowaniu i układaniu sokołów i innych ptaków drapieżnych do polowania na zwierzynę w jej naturalnym środowisku. Początkowo sokolnictwo było nastawione na zdobywanie pożywienia, ale obecnie jest bardziej związane z duchem koleżeństwa i wspólnie podejmowanych działań. Jest zajęciem uprawianym głównie wzdłuż szlaków i korytarzy migracyjnych ptaków. Zajmują się nim osoby w różnym wieku, amatorsko lub zawodowo. Sokolnicy nawiązują bliską relację z podopiecznymi: aby sokoła wyhodować, wyszkolić, wytresować i nauczyć latania potrzebne jest silne zaangażowanie emocjonalne. Sokolnictwo jest przekazywane z pokolenia na pokolenia jako tradycja kulturowa w rozmaity sposób, w tym poprzez naukę, przysposobienie w rodzinie czy bardziej formalne szkolenie w klubach. Na przykład w Mongolii, Maroku, Katarze, Arabii Saudyjskiej i Zjednoczonych Emiratach Arabskich sokolnicy zabierają na pustynię swoje dzieci i uczą je, jak oswajać ptaki. Sokolników pochodzących z różnych krajów łączą wspólne wartości, tradycje i praktyki podobne na całym świecie, w tym zwłaszcza metody szkolenia ptaków, sposób zajmowania się nimi i nawiązywania więzi emocjonalnej, a także wykorzystywany sprzęt. W związku z sokolnictwem powstało szersze dziedzictwo kulturowe, które obejmuje stroje, tradycje kulinarne, śpiew, muzykę, poezję, tańce oraz zwyczaje pielęgnowane przez społeczności i kluby, które zajmują się sokolnictwem.
©2010 tłumaczenia na język polski: Polski Komitet ds. UNESCO
Houtem Jaarmarkt, doroczny jarmark zimowy i targ bydła w Sint-Lievens-Houtem
Kraj(e) członkowski(e): Belgia
Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2010 r.
Houtem Jaarmarkt to doroczny jarmark odbywający się 11 i 12 listopada w Sint-Lievens-Houtem we Wschodniej Flandrii Jest to ostatni w roku wielki targ pod gołym niebem, na którym handluje się bydłem i końmi czystej krwi. Setki sprzedawców prezentują swoje zwierzęta (ok. 600 koni i 1200 sztuk bydła) sędziom, innym kupcom, rolnikom i tysiącom widzów. Ludzie przybywają z całego kraju, by spotkać się z wystawcami i innymi kupcami, zobaczyć, dotknąć, a w końcu zakupić zwierzęta, jak również maszyny rolnicze, ponieważ i taka możliwość istnieje. Mogą oni asystować też przy innych transakcjach, w czasie których stosuje się tradycyjne techniki negocjacyjne, takie jak np. klaskanie w dłonie. Jarmark to ważna data w kalendarzu i ważne wydarzenie zarówno dla środowiska zawodowego hodowców i handlarzy zwierząt, jak i dla lokalnej społeczności, gdyż prywatne domy otwierają się wtedy dla przybyszów – można w nich posilić się i posłuchać muzyki. Na te dwa dni cała miejscowość przeobraża się we wspólną, gościnną przestrzeń. Co roku zapraszany jest inny region z zagranicy do zaprezentowania swoich specjałów, produktów regionalnych i wytworów rzemiosła. Umożliwia to nawiązywanie kontaktów między hodowcami, rolnikami i rzemieślnikami z różnych krajów.
©2010 tłumaczenia na język polski: Polski Komitet ds. UNESCO
Karnawał w Alost
Kraj(e) członkowski(e): Belgia
Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2010 r.
Na 12. sesji Międzyrządowego Komitetu ds. Ochrony Niematerialnego Dziedzictwa Kulturowego w grudniu 2019 r. element ten został skreślony z Reprezentatywnej listy niematerialnego dziedzictwa kulturowego.
Cieszący się sześćsetletnią tradycją karnawał w Aalst/Alost (Flandria Wschodnia) trwa trzy dni począwszy od niedzieli poprzedzającej okres Wielkiego Postu. Mieszkańcy przygotowują się do niego przez cały rok. W konwencji groteski i parodii następuje symboliczna proklamacja Księcia Karnawału jako mera miasta. Odbiera on klucze do bram miejskich podczas ceremonii, w której polityczne osobistości miasta są przedmiotem żartów. Następnie odbywa się pochód olbrzymich kukieł i „Bayarda” – konia znanego z legendy o Karolu Wielkim, później taniec szczotek na głównym rynku, mający na celu przepędzenie duchów zimy, parada młodych ludzi poprzebieranych za kobiety w gorsetach, z wózkami dziecięcymi i złamanymi parasolkami. Do oficjalnych uczestników Karnawału, podróżujących na wozach wykonanych z niezwykłą pieczołowitością, dołączają grupy nieoficjalne, przedstawiając w żartobliwej formie lokalne i międzynarodowe wydarzenia minionego roku. Obrzędem końcowym jest palenie kukły wyobrażającej Karnawał. Dzieje się to przy okrzykach wznoszonych przez uczestników, udających, że chcieliby się bawić jeszcze przez całą noc. Karnawał w Aalst, przyciągający co roku 100 tysięcy widzów, jest wyrazem zbiorowych działań wszystkich środowisk społecznych, a także symbolem tożsamości wyróżniającym Aalst spośród innych miast w regionie.
©2010 tłumaczenia na język polski: Polski Komitet ds. UNESCO
Krakelingen i Tonnekensbrand, świeto ognia i chleba na zakończenie zimy w Geraardsbergen
Kraj(e) członkowski(e): Belgia
Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2010 r.
Święto Krakelingen i Tonnekensbrand – zwiastujące koniec zimy – odbywa się w Geraardsbergen (Flandria Wschodnia) w niedzielę, osiem dni przed dorocznym jarmarkiem w pierwszy marcowy poniedziałek. Przed świętem kupcy przystrajają witryny sklepowe, piekarze wypiekają rodzaj precli zwanych krakelingen, a nauczyciele uczą w szkole o pochodzeniu tych zwyczajów. W dniu święta procesja, licząca około tysiąca osób, wyrusza z kościoła Hunnegem z dziekanem na czele i radcami miejskimi w historycznych strojach. Niosąc chleb, wino, ryby i ogień, uczestnicy procesji kierują się na szczyt wzgórza Oudenberg, do kaplicy Najświętszej Marii Panny. Tam dziekan błogosławi krakelingen i odprawia modlitwy. Następnie przedstawiciele władz kościelnych i świeckich upijają łyk wina ze srebrnego naczynia, w którym pływa żywa rybka (co ostatnio zaczęło wywoływać kontrowersje), po czym rzucają w tłum dziesięć tysięcy krakelingen. Jeden z tych precli zawiera szczęśliwy los i osoba, której przypadnie, wygrywa ozdobę ze złota, wykonaną specjalnie na tę okazję. Po zapadnięciu zmierzchu ludzie ponownie gromadzą się na wzgórzu, gdzie zapalają beczkę (Tonnekenbrand), by świętować nadejście wiosny. Schodzą następnie do doliny z zapaloną pochodnią, niosąc światło do miasta. Uroczystość jest elementem tradycji przekazywanej wśród członków społeczności z pokolenia na pokolenie, przywołującej historyczne wydarzenia i legendy.
©2010 tłumaczenia na język polski: Polski Komitet ds. UNESCO
Obrzęd przejścia w Louvain (Leuven)
Kraj(e) członkowskie: Belgia
Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2011 r.
Mężczyźni mieszkający w Leuven lub w okolicy (Belgia środkowa) po ukończeniu czterdziestego roku życia poddani są obrzędowi przejścia, który rozpoczyna się włączeniem ich do grupy rówieśniczej. Później następuje dziesięcioletnie zaangażowanie w działalność społeczno-kulturalną i charytatywną. Po tym czasie, po osiągnięciu pięćdziesiątego roku życia, w dniu św. Abrahama, na głównym placu Leuven, gdzie znajduje się pomnik proroka Abrahama, odbywają się kończące obrzęd uroczystości. Każda grupa rówieśnicza przyjmuje własną odznakę, flagę i uniform. Jedynym warunkiem przynależności jest ten sam rok urodzenia, bez znaczenia są różnice pochodzenia i statusu społecznego czy przekonania polityczne, filozoficzne i religijne. Jej działalność wspiera „ojciec chrzestny”, który należy do grupy powstałej dziesięć lat wcześniej. Coraz częściej są to kobiety jako „matki chrzestne”. Grupa rówieśnicza, której przyświecają wartości międzypokoleniowe, takie jak: otwartość, przyjaźń, solidarność i poświęcenie na rzecz własnej grupy i na rzecz miasta, przestaje istnieć dopiero wraz ze śmiercią ostatniego jej członka. Obecnie grup takich jest 54 i są one charakterystycznym elementem kultury miejskiej w Leuven.
©2011 tłumaczenia na język polski: Polski Komitet ds. UNESCO
Program ochrony różnorodności form tradycyjnych gier i zabaw we Flandrii
Kraj(e) członkowski(e): Belgia
Wykaz najlepszych praktyk w zakresie ochrony niematerialnego dziedzictwa kulturowego 2011
Angielski termin „ludodiversity” (łac. ludus – gra, zabawa, ang. diversity – różnorodność) w oryginalnym tytule wpisu odnosi się do rozmaitości gier, dyscyplin sportowych, różnego rodzaju ćwiczeń fizycznych i akrobatycznych oraz tańców. Program ochrony tradycyjnych rozrywek realizuje organizacja pozarządowa Sportimonium, która współpracuje z lokalnymi społecznościami i stowarzyszeniami, podejmując działania na rzecz ochrony dziedzictwa Flandrii. Składają się nie gry i dyscypliny sportowe, w tym dwadzieścia trzy rodzaje gier tradycyjnych, m.in. sporty strzeleckie i łucznicze oraz różne odmiany gry w kręgle i w piłkę.
Działalność Sportimonium obejmuje wspieranie zarówno organizacji o charakterze specjalistycznym i patronackim, jak i różnych inicjatyw – publikacji, festiwali, występów, wymiany doświadczeń, promocji, usług pożyczkowych na zaopatrzenie w tradycyjny sprzęt oraz Parku Gier Tradycyjnych. Podstawę programu stanowi prowadzona systematycznie dokumentacja i prace badawcze. Gromadzone są informacje o tradycyjnych grach i dyscyplinach sportu na całym świecie, z których można korzystać w ośrodku informacyjnym Sportimonium. Formą ochrony niematerialnego dziedzictwa, jakie stanowią tradycyjne gry i sporty, jest promowanie jego znaczenia kulturowego wśród samych graczy. Specjalną uwagę poświęca się aktywności nowych członków, zwłaszcza ludzi młodych i kobiet.
Program Sportimonium mógłby być z powodzeniem realizowany gdzie indziej. Jego zaletą jest modułowy, wieloetapowy charakter, dzięki któremu może być dostosowywany do kontekstu lokalnego, regionalnego, narodowego i międzynarodowego.
©2011 tłumaczenia na język polski: Polski Komitet ds. UNESCO
Marsze w Entre-Sambre-et-Meuse
Kraj(e) członkowskie: Belgia
Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2012 r.
Marsze w miejscowościach regionu Entre-Sambre-et-Meuse (Walonia) stanowią o jego tożsamości kulturowej i odgrywają kluczową rolę w integrowaniu się społeczności i zbliżaniu ludzi z różnych środowisk. Organizowane są dla upamiętnienia poświęcenia miejscowych kościołów, a uczestniczą w nich wszyscy mieszkańcy. Procesjom towarzyszą eskorty zorganizowane na modłę wojskową, składające się z kilku kompanii liczących dziesiątki, a nawet setki piechurów w wojskowych mundurach. Każda z kompanii ma swój komitet lub korpus wojskowy, który organizuje przebieg marszu i pilnuje porządku. Młodzi maszerują obok rodziców w oddziale młodej gwardii lub w innych kompaniach. Tradycje przekazywane są ustnie, często w rodzinach, ale również w czasie spotkań, zebrań, zabaw i bankietów, które towarzyszą przygotowaniom. Powstały całe dynastie muzyków, grających na fujarach i bębnach, którzy przekazują swoje umiejętności młodszemu pokoleniu. Podobnie rzemieślnicy wytwarzający instrumenty muzyczne i krawcy dzielą się z młodszymi wiedzą w dziedzinie rekonstruowania i budowy instrumentów oraz wykonywania kostiumów, proporców i akcesoriów.
©2012 tłumaczenia na język polski: Polski Komitet ds. UNESCO
Konne połowy krewetek w Oostduinkerke
Kraj(e) członkowski(e): Belgia
Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2013 r.
W Oostduinkerke (Flandria Zachodnia) w połowach krewetek aktywnie uczestniczy dwanaście rodzin. Każda z nich wyspecjalizowana jest również w określonych czynnościach, takich jak wyrób sieci czy hodowla pociągowych koni brabanckich. Połowy odbywają się dwa razy w tygodniu, z wyjątkiem pory zimowej. Konie, zanurzone w wodzie po piersi, idą wzdłuż brzegu, ciągnąc za sobą sieci przypominające sito. Dzięki systemowi dwóch deszczułek sieci pozostają stale otwarte, a łańcuch orzący piach wywołuje wibracje, wskutek których krewetki do nich wpadają. Rybacy przesypują złowione krewetki do koszy umocowanych przy bokach koni. Po zakończeniu połowu, krewetki przyrządza się i degustuje. Tradycja ta daje społeczności silne poczucie tożsamości i odgrywa ważną rolę w wydarzeniach społecznych i kulturalnych, zwłaszcza w czasie święta krewetki, które obchodzone jest przez dwa dni, a przygotowywane przez długie miesiące. Wykonuje się wtedy wozy, szyje kostiumy i organizuje spektakle uliczne; setki dzieci uczestniczą w konkursach, a tzw. pochód krewetki przyciąga ponad dziesięć tysięcy widzów. Najbardziej doświadczeni rybacy uczą techniki połowu początkujących, przekazując swoją wiedzą na temat sieci, przypływów i prądów morskich następnemu pokoleniu.
©2013 tłumaczenia na język polski: Polski Komitet ds. UNESCO
Ochrona kultury związanej z grą na dzwonach: pielęgnowanie i przekazywanie tradycji, wymiana doświadczeń i edukacja
Kraj(e) członkowski(e): Belgia
Wpis do rejestru dobrych praktyk w dziedzinie ochrony niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2014 r.
Gra na dzwonach, lub na instrumencie zwanym karylion, rozbrzmiewała zwykle w dni targowe i w święta. Program ochrony tej tradycji jest realizowany w 76 miejscowościach w Belgii i w trzydziestu innych krajach. Ma na celu ochronę elementów kultury związanej z grą na dzwonach (zwyczajów, repertuaru, instrumentów, muzyki, historii przekazywanej ustnie i zapisanej) oraz zapewnienie dalszego trwania tej formy żywego dziedzictwa, które umacnia tożsamość kulturową i sprzyja zacieśnianiu więzi społecznych. Program zajmuje się również ochroną i restaurowaniem zabytkowych instrumentów, co pozwoliło ponownie wydobyć dźwięki z dzwonów, które już zamilkły. Przekazywaniu umiejętności sprzyja szereg inicjatyw edukacyjnych, wśród których do najważniejszych należy szkoła gry na dzwonach w Mechelen (Malines). Podjęto również kroki, by ożywić tę tradycję, zachęcając do tworzenia nowych aranżacji, kompozycji i gatunków muzycznych. Program łączy w sobie poszanowanie tradycji z dążeniem do innowacji. Cechuje go stałe poszukiwanie nowych rozwiązań, służących ochronie kultury związanej z grą na karylionie we współczesnym społeczeństwie. Ważne w tych działaniach są także dobre praktyki, uznanie roli lokalnych muzyków i współpraca wszystkich zainteresowanych.
© 2014 tłumaczenia na język polski: Polski Komitet ds. UNESCO
Kultura związana z warzeniem i piciem piwa w Belgii
Kraj(e) członkowski(e): Belgia
Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2016 r.
Warzenie i degustacja piwa należy do żywego dziedzictwa niektórych społeczności w Belgii. Piwo odgrywa rolę w życiu codziennym i podczas świąt. Niemal 1.500 gatunków piwa wytwarza się w całym kraju z użyciem różnych metod fermentacji. Od lat 80. XX wieku popularne stały się piwa kraftowe. Specjalnymi gatunkami piwa szczyci się kilka regionów. Piwo warzy się w niektórych klasztorach trapistów, a zyski z produkcji są przekazywane na cele charytatywne. Piwa używa się do celów kulinarnych – przy produkcji specjalnych serów czy, podobnie jak wina, do uzyskiwania nowych smaków potraw. Kilka organizacji piwowarskich współpracuje z lokalną społecznością, by promować odpowiedzialne spożycie piwa. Do kultury związanej z piwem należy postępowanie zgodnie z zasadami trwałego i zrównoważonego rozwoju – używanie opakowań zwrotnych czy ograniczanie zużycia wody dzięki stosowaniu nowoczesnych technologii. Wiedza i umiejętności są przekazywane w domu i w środowisku społecznym. Mistrzowie piwowarscy prowadzą szkolenia w browarach, kursy dla uczniów przygotowujących się do zawodu piwowara i do zawodów związanych z hotelarstwem. Organizowane są publiczne kursy dla przedsiębiorców, a małe eksperymentalne browary szkolą amatorów–piwowarów.
© 2016 tłumaczenia na język polski: Polski Komitet ds. UNESCO
Ommegang, historyczny pochód i festyn ludowy w Brukseli
Kraj(e) członkowski(e): Belgia
Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2019 r.
Doroczny historyczny pochód połączony z festynem ludowym Ommegang odbywa się w lipcu przez dwa wieczory, w historycznym centrum Brukseli. Obchody rozpoczynają się od zawodów strzelania z kuszy i uroczystej ceremonii w kościele Notre-Dame du Sablon. Na okolicznych ulicach różne grupy tworzą wspólny pochód, który paraduje 1,5 km przez całe miasto aż dotrze do Grand-Place (Wielkiego Placu), gdzie czekają już członkowie Magistratu i depozytariusze różnych form żywego dziedzictwa kulturowego. Przez jakiś czas maszerują razem wkoło, a niektóre grupy biorą udział w specjalnym przedstawieniu, którego forma od 1930 roku ciągle ulega modyfikacjom.
Procesja, której początki sięgają roku 1348, była początkowo wydarzeniem religijnym, którego tradycja w XVIII wieku zaczęła zanikać. W latach 1928–1930 postanowiono ją odtworzyć, posługując się zachowanym opisem procesji, w której uczestniczył w 1549 roku cesarz Karol V.
Współcześnie tradycja ta przekształciła się w festyn ludowy, promujący lokalne dziedzictwo kulturowe. Wśród uczestników są różne grupy wolontariuszy, którzy wcześniej wspólnie przygotowują występy, zachęcając do udziału młodszych członków społeczności. Grupy te są zrzeszone w klubach, które spotykają się podczas Ommegang na początku lipca i wymieniają doświadczeniami. Dzieci biorą udział w procesji wraz z rodzicami. Wiele osób jest zaangażowanych w pielęgnowanie tej tradycji od kilkudziesięciu lat. Stale dbają one o zachowanie żywotności tej formy dziedzictwa, a stowarzyszenie sprawujące pieczę nad Ommegang na bieżąco angażuje się w przygotowanie i promocję kolejnej edycji.
© 2019 tłumaczenia na język polski: Polski Komitet ds. UNESCO
Sztuka muzyczna waltornistów – technika instrumentalna związana ze śpiewem, kontrolą oddechu, vibrato, rezonansem przestrzennym i wspólnotowością
Kraj(e) członkowski(e): Francja/Belgia/Luksemburg/Włochy
Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2020 r.
Na tradycyjną sztukę waltornistów składa się cały zestaw wiedzy i technik związanych z opanowaniem gry na instrumencie, jak również z kontrolą oddechu, vibrato, rezonansem przestrzennym i poczuciem wspólnoty. Ton, czystość i precyzja dźwięków generowanych przez róg zależy od umiejętności oddechowych muzyka, a technika gry na instrumencie opiera się na jego umiejętności kontrolowania własnego ciała. Barwa dźwięków waltorni jest czysta i przenikliwa, szczególnie w odniesieniu do tonów wysokich, a jej zakres dźwiękowy oparty jest na naturalnym rezonansie z bogatymi harmoniami. Dwunastodźwiękowy zakres instrumentu pozwala tworzyć kompozycje ze śpiewaną melodią, z towarzyszeniem drugiego głosu i zharmonizowaną z partyturą basową. Śpiew będący integralną częścią muzyki wykonywanej na waltorni sprawia, że gra na tym instrumencie sprzyja spójności społecznej i koleżeństwu. Gra na waltorni to sztuka performatywna, otwarta na rozwijanie kreatywności i praktykowana przy świątecznych okazjach. Waltorniści, których łączy zamiłowanie do tego gatunku muzyki, wywodzą się z różnego rodzaju środowisk społeczno-kulturalnych i ta różnorodność jest obecnie jednym z istotnych aspektów tego elementu niematerialnego dziedzictwa kulturowego. Tradycyjna metoda nauki gry na walatorni polega na naśladownictwie i ustnym przekazywaniu odpowiedniej wiedzy i technik. Współcześnie jednak instrumentaliści rzadko uczą się samodzielnie, najczęściej zdobywają umiejętności w szkołach muzycznych. Repertuar dla tego instrumentu jest rozwijany i wzbogacany o nowe, dynamiczne utwory nieprzerwanie od XVII wieku. Głęboko zakorzenione poczucie przynależności praktyków tego elementu dziedzictwa do wspólnoty kulturowej wynika z ciągłości wykonywania wspólnego repertuaru, co przyczynia się do rozwoju dialogu międzynarodowego i międzykulturowego.
© 2020 tłumaczenia na język polski: Polski Komitet ds. UNESCO
Zawody na szczudłach w NamurKraj(e) członkowski(e): Belgia
Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2021 r.
Tradycja zawodów na szczudłach w Namur pochodzi z początku XV wieku. Uczestnicy usiłują w nich powalić na ziemię członków drużyny przeciwnej. Tradycja polega na współzawodnictwie dwóch drużyn: Mélans, której członkami są reprezentanci starego miasta na żółto-czarnych szczudłach oraz Avresses, w której skład wchodzą przedstawiciele nowego miasta i sąsiednich wiosek, poruszający się na czerwono-białych szczudłach. Współcześnie przynależność do drużyny w większym stopniu zależy od więzi z innymi członkami grupy niż od miejsca pochodzenia uczestnika. Każde zawody rozpoczyna pochód dwóch drużyn, przed którymi idą osoby niosące chorągwie oraz muzycy grający na bębnach i fletach. Dźwięk bębnów zapowiada pochód, narzuca rytm marszu oraz dodaje energii zawodnikom. Pokazy zawodów na szczudłach w Namur odbywają się zazwyczaj podczas festynów. Wstęp jest wolny. Tłum widzów kibicuje wybranej drużynie czy zawodnikowi. Tradycyjnie uczestnikami gry mogą być chłopcy i mężczyźni w przedziale wiekowym 7–70 lat, jednak od 2018 roku stowarzyszenie Les Échasseurs Namurois zaczęło szkolić również kobiety i dziewczęta. Zawody na szczudłach są ważnym elementem tożsamości oraz czynnikiem integrującym mieszkańców Namur.
© 2021 tłumaczenia na język polski: Polski Komitet ds. UNESCO
Tocatì, wspólny program ochrony gier i sportów tradycyjnychKraj(e) członkowski(e): Włochy, Belgia, Chorwacja, Cypr, Francja
Program wybrany do Rejestru dobrych praktyk ochrony w 2022 roku
We wspólnej trosce o zachowanie gier i sportów tradycyjnych we Włoszech, Belgii, Chorwacji, na Cyprze i we Francji, w wyniku skoordynowanych zabiegów, stowarzyszenie pn. Associazione Giochi Antichi zainicjowało projekt Tocatì („teraz twoja kolej”), będący zarazem festiwalem i platformą zrzeszającą wspólnoty, grupy i osoby uprawiające gry tradycyjne. Tocatì nadaje grom i sportom tradycyjnym wartość niematerialnego dziedzictwa kulturowego, mobilizuje tysiące graczy, wolontariuszy, amatorów i ludzi mediów. Głównym miejscem realizacji projektu jest atrakcyjna turystycznie otwarta przestrzeń miejska, która pozwala na nieograniczony dostęp publiczności, eksponowanie wartości niematerialnego dziedzictwa kulturowego i uświadamianie zagrożeń, na jakie jest ono narażone. Program koncentruje się na pięciu głównych celach: stworzeniu płaszczyzny wymiany między depozytariuszami i instytucjami; ustanowieniu procesu wyodrębniania, dokumentowania i czynnego monitorowania gier i sportów tradycyjnych; upowszechnianiu wiedzy o grach i sportach tradycyjnych w nauczaniu formalnym i nieformalnym; dążeniu do upodmiotowienia i ochrony zainteresowanych wspólnot, w tym w zakresie ich zdolności do zapewnienia bezpieczeństwa i zarządzania przestrzenią publiczną oraz włączaniu wspólnot, grup, jednostek, instytucji i innych interesariuszy do nowatorskich inicjatyw, służących rozwojowi uprawianych dyscyplin. Cele te wyłoniono w wyniku konsultacji i spotkań w gronie przedstawicieli wspólnot na szczeblu lokalnym, krajowym i międzynarodowym, co zwiększyło dynamikę programu, poszerzyło jego zakres i zasięg.
© 2022 tłumaczenia na język polski: Polski Komitet ds. UNESCO