jesteś tu: Strona główna » Kultura » Dziedzictwo kulturowe » Dziedzictwo niematerialne » Listy Dziedzictwa Niematerialnego » Kraje arabskie

Egipt

Epos Al.-Sirah Al.-Hilaliyyah
Kraj(e) członkowski(e): Egipt

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2008 r. (Proklamacja 2003)

Ten wspaniały poemat przekazywany ustnie, znany także jako epos Hilali, opowiada sagę plemienia Bani Hilal Bedouin, rekonstruując jego migrację z Półwyspu Arabskiego do Afryki Północnej w X wieku. To legendarne plemię przez ponad wiek sprawowało władzę nad ogromnym terenem w środkowej części Afryki Północnej, zanim zostało wyniszczone przez Marokańczyków. Wśród wielu ważnych poematów przekazywanych ustnie, które rozwinęły się od średniowiecza do XIX wieku w obrębie arabskiej sztuki ludowej, Hilali jest jedynym eposem wciąż przedstawianym w integralnej muzycznej formie. Jednakże, występujący kiedyś powszechnie w całej arabskiej części Bliskiego Wschodu, epos Hilali dziś zniknął z niego zupełnie i występuje już tylko w Egipcie.

Od XIV wieku, epos był przedstawiany przez mistrzów poezji, którzy śpiewali wersy grając równocześnie na instrumencie perkusyjnym lub na trójstrunowych skrzypcach (rabab). Według tradycji, występy mają miejsce podczas wesel, ceremonii obrzezania i prywatnych spotkań. Trwają czasami od 50 do 100 godzin. Epos, oprócz swojego wielkiego znaczenia jako wyjątkowy literacki i muzyczny środek wyrazu, jest też skarbnicą arabskiej historii ludowej, zwyczajów i wierzeń. Na całym obszarze Bliskiego Wschodu wciąż są rozpowszechniane liczne przysłowia i zagadki związane z eposem Hilali, a wiele miejsc tego regionu wzięło nazwy od jego znanych bohaterów. W przeszłości artyści nabywali umiejętności we własnym kręgu rodzinnym, a przedstawianie eposu było ich jedynym źródłem dochodu. Ci profesjonalni poeci już w wieku 5 lat rozpoczynali żmudną, ponad dziesięcioletnią naukę zawodu. Po dzień dzisiejszy uczniowie przechodzą specjalny trening, rozwijający techniki pamięci i doskonalący umiejętność gry na instrumencie. Muszą jednak także nauczyć się wprowadzać do opowiadania improwizowany komentarz, by przystosować fabułę do potrzeb współczesnego odbiorcy.

Tahteeb – gra w kije
Kraj(e) członkowski(e): Egipt

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2016 r.

W starożytnym Egipcie tahteeb to sztuka walki, która z czasem przerodziła się w grę służącą rozrywce, ale jej symbolika i wartości częściowo się zachowały. Obecnie jest to szybka i pozbawiona elementów przemocy gra, w której przeciwnicy są wyposażeni w długie kije. Pojedynki odbywają się w obecności widzów i towarzyszy im muzyka. Gra wymaga pełnej samokontroli, gdyż uderzenie przeciwnika jest zabronione. Grają w nią starsi i młodzi mężczyźni, na ogół wywodzący się ze społeczności saeedy w górnym Egipcie i pochodzący z obszarów wiejskich, gdzie kij był uważany za symbol męskości. Reguły gry odwołują się do takich wartości, jak wzajemny szacunek, przyjaźń, odwaga, siła, uprzejmość i duma. Zawody mogą być publiczne lub prywatne. Niekiedy organizuje się je, by pozyskać nowych zawodników. Pokazy, w których uczestniczą różne gubernatorstwa, mogą trwać prawie przez tydzień. Znajomość reguł gry przekazywana jest w rodzinie, między sąsiadami i każdemu, kto pragnie się jej nauczyć.

Tradycyjny teatr lalkowy
Kraj(e) członkowski(e): Egipt

Wpis na Listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego wymagającego pilnej ochrony, w 2018 r.

Al-Aragoz to dawna, niegdyś ogromnie popularna forma teatru egipskiego, posługującego się pacynką. W czasie przedstawienia lalkarze ukryci są za niewielkim, przenośnym parawanem, podczas gdy widoczny asystent rozmawia z lalkami i z widownią. Nazwa teatru Al-Aragoz pochodzi od imienia głównej postaci – lalki, której charakterystyczny głos uzyskuje się za pomocą specjalnego modulatora dźwięku. Podczas całego przedstawienia wykonawcy na bieżąco wchodzą w interakcję z widownią, co ma charakter rozrywkowy, często z efektami komicznymi. Animatorzy muszą posiadać doskonałe umiejętności poruszania lalkami i utrzymywania ich w odpowiedniej pozycji, a także zdolności muzyczne i improwizatorskie. Przedstawienia poruszają różnorodne zagadnienia związane z życiem codziennym oraz stale powracający wątek walki z korupcją. Kiedyś była to forma sztuki uprawiana przez wędrownych artystów, którzy jeździli z miejsca na miejsce, dając przedstawienia przy okazji ludowych świąt i uroczystości. Jednakże z czasem, kiedy popularność tego rodzaju rozrywki zaczęła słabnąć, aktorzy i asystenci zaczęli osiedlać się na stałe w jednym miejscu, najczęściej w Kairze. Przetrwanie tej formy sztuki jest zagrożone także ze względu na zmieniające się uwarunkowania społeczne, polityczne i kulturalne, jak np. wprowadzone regulacje prawne, zabraniające zgromadzeń publicznych, rosnący radykalizm religijny, zaawansowany wiek aktorów i brak zainteresowania ze strony młodych. Stopniowo zmniejsza się liczba osób aktywnych w tym zawodzie, a wielu z tych, którzy tworzyli tradycyjny teatr lalkowy, już nie żyje.

Wiedza, umiejętności, tradycje i praktyki związane z palmą daktylową
Kraj(e) członkowski(e): Arabia Saudyjska/Bahrajn/Egipt/Irak/Jemen/Jordania/Kuwejt/ Maroko/Mauretania/Oman/Palestyna/Sudan/Tunezja/Zjednoczone Emiraty Arabskie

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2019 r.

Od wieków palma daktylowa była związana z życiem ludności krajów, które wspólnie wystąpiły z wnioskiem o wpis. Dostarczała materiału niezbędnego w kilku gałęziach rzemiosła, przy wykonywaniu licznych zawodów, pielęgnowaniu różnych tradycji, zwyczajów i praktyk społeczno-kulturalnych, a także była ważnym źródłem pożywienia. Daktylowiec jest drzewem o trwałych liściach i korzeniach, które mogą czerpać wilgoć z dużej głębokości, typowym dla klimatu suchego. Do depozytariuszy i praktyków należą właściciele plantacji daktylowców, rolnicy, którzy sadzą, pielęgnują i nawadniają palmy, rzemieślnicy, którzy wykonują tradycyjne wyroby z różnych części daktylowca, handlarze daktyli, twórcy i artyści, którzy recytują ludowe opowieści i poematy. Wiedza, umiejętności, tradycje i praktyki związane z daktylowcem zaważyły na stosunku mieszkańców wyżej wymienionych krajów do ziemi, gdyż to drzewo pozwoliło im przezwyciężyć trudności, jakie napotyka się w środowisku pustynnym. Historyczne relacje łączące cały region z tym elementem kultury zaowocowały bogatym dziedzictwem, obejmującym do dziś stosowane praktyki, wiedzę i umiejętności. Rozwój na przestrzeni wieków i znaczenie kulturowe tego elementu tłumaczą, dlaczego społeczności lokalne angażują się w jego ochronę, uczestnicząc w różnych działaniach dotyczących palmy daktylowej, urządzając związane z nią obrzędy świąteczne oraz podtrzymując tradycje i zwyczaje.

Tradycja ręcznego tkania materiałów w Górnym Egipcie (Sa’eed)
Kraj(e) członkowski(e): Egipt

Wpis na Listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego wymagającego pilnej ochrony, w 2020 r.

Tradycyjne rzemiosło ręcznego wyrobu tkanin w Górnym Egipcie (Sa’eed) to złożony proces, wymagający czasu, wysiłku, cierpliwości i praktyki w przygotowywaniu krosien, nawlekaniu na nie nici i tkaniu materiału w celu uzyskania gotowego produktu/wyrobu. To dzieło precyzji i kunsztu wykonawczego wymaga opanowania wielu technik. Od wieków mężczyźni i kobiety wykorzystują odziedziczoną po przodkach wiedzę i talent artystyczny do tworzenia haftowanych tkanin, traktując to zarówno jako spuściznę rodzinną, jak i zawód. Podstawowe zasady pozostają takie same jak w przeszłości, niezależnie od tego, czy surowcem jest len, bawełna, wełna czy jedwab. Jednak manufaktury, które kiedyś tkały z drogiej przędzy jedwabnej, stopniowo przestawiały się na bawełnę, jako bardziej opłacalną finansowo, a tradycyjne małe, wąskie krosna zostały zastąpione szerszymi. Tkanie na ręcznych krosnach jest elementem tożsamości i źródłem dumy dla lokalnych społeczności, a powszechna obecność w codziennym języku terminologii z nim związanej świadczy o głębokim zakorzenieniu tej tradycji i jej znaczeniu dla społeczności. Ta forma rzemiosła jest jednak obecnie narażona na wiele zagrożeń. Ręczne tkanie materiałów przestało być opłacalne: ustawienie krosien w domu wymaga dodatkowej przestrzeni, a surowce do produkcji tkanin są drogie. Umiejętność ta zatem cieszy się coraz mniejszym zainteresowaniem i nie jest już przekazywana z pokolenia na pokolenie, jak to bywało w przeszłości. Uważa się jednak, że przysposobienie młodych ludzi do wykonywania tego rzemiosła mogłoby pomóc w rozwiązaniu narastającego problemu bezrobocia w lokalnych społecznościach.

Kaligrafia arabska
Kraje członkowskie: Algieria/Arabia Saudyjska/Bahrajn/Egipt/Irak/Jemen/Jordania/Kuwejt/ Liban/Maroko/Mauretania/Oman/Palestyna/Sudan/Tunezja/Zjednoczone Emiraty Arabskie

Wpis na Reprezentatywna listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2021 r.

Kaligrafia arabska to artystyczna praktyka odręcznego, ozdobnego pisania alfabetem arabskim, wyrażająca harmonię, wdzięk i piękno. Pismo składa się z 28 liter alfabetu arabskiego zapisywanych kursywą, z prawej do lewej strony. Sztukę kaligrafii opanowuje się poprzez naukę formalną lub nieformalną. Pierwotnie kaligrafia służyła czytelnemu przepisywaniu tekstów, z czasem stając się sztuką związaną z islamem, stosowaną w dziełach tradycyjnych i współczesnych. Płynność zapisu w języku arabskim stwarza niezliczone możliwości, nawet w pojedynczym słowie, gdyż litery mogą być dowolnie ścieśniane i przekształcane, tworząc różne motywy. W tradycyjnych technikach stosuje się materiały naturalne, takie jak na przykład łodygi trzciny lub bambusa, służące do wykonania przyboru do pisania – qalam. Do sporządzenia tuszu używa się miodu, sadzy i szafranu. Papier wykonywany jest ręcznie i nasycany krochmalem, białkiem kurzym i ałunem. W nowoczesnej kaligrafii powszechnie stosuje się flamastry i barwniki syntetyczne, a do wykonywania kalligrafitti na murach, znakach i budynkach używa się farb w sprayu. Rzemieślnicy i projektanci posługują się kaligrafią arabską dla wzmocnienia efektu artystycznego na przykład w rzeźbie z marmuru i drewna, w hafcie i w wyrobach z metalu. Kaligrafia arabska jest szeroko stosowana w krajach arabskich i poza nimi. Sztukę tę uprawiają mężczyźni i kobiety, niezależnie od wieku. Umiejętności są przekazywane nieformalnie lub formalnie – w szkołach lub poprzez terminowanie.

Uroczystości upamiętniające pobyt Świętej Rodziny w Egipcie
Kraj(e) członkowski(e): Egipt

Wpis na Reprezentatywną listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2022 r.

Święto upamiętnia podróż Świętej Rodziny uchodzącej przed prześladowaniami króla Heroda z Betlejem do Egiptu. Co roku wydarzeniu temu poświęcone są dwa festiwale, w których licznie uczestniczą Egipcjanie, zarówno muzułmanie, jak i koptyjscy chrześcijanie, niezależnie od wieku i płci. Pierwszy, zwany „Festiwalem z okazji przybycia Świętej Rodziny do Egiptu”, jest wydarzeniem jednodniowym, odbywającym się zazwyczaj na początku czerwca. Drugi, zwany „Narodzeniem Marii Panny”, to święto odprawiane od maja do sierpnia w kilku miastach, w tym w Durunka i Kairze. Działania towarzyszące uroczystościom to: śpiewy, tradycyjne gry, malowanie ciała, rekonstrukcje podróży, procesje religijne, występy artystyczne i wspólne spożywanie tradycyjnych potraw. Uroczystości pełnią istotne funkcje społeczne i kulturowe, jednocząc społeczności koptyjskich chrześcijan i muzułmanów, czego dowodem są wspólne przygotowania i przebieg samych uroczystości. Wydarzenia związane są również ze świadczeniem pomocy przyjezdnym przez mieszkańców oraz z wymianą upominków. Wiedza i umiejętności przekazywane są przez kościoły i klasztory, w rodzinach oraz poprzez aktywny udział w obrzędach.

Palma daktylowa, wiedza, umiejętności, tradycje i praktyki
Kraj(e) członkowski(e): Zjednoczone Emiraty Arabskie, Bahrajn, Egipt, Irak, Jordania, Kuwejt, Mauretania, Maroko, Oman, Palestyna, Katar, Arabia Saudyjska, Tunezja i Jemen

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2022 roku.

Zwykle występująca na pustyni i w suchym, umiarkowanym klimacie, palma daktylowa jest wiecznie zieloną rośliną, której korzenie głęboko penetrują ziemię w poszukiwaniu wilgoci. Palmy daktylowe rosną w oazach na obszarach pustynnych o odpowiednim poziomie wody, umożliwiającym nawadnianie. Od wieków wiele populacji było związanych z palmą daktylową, sprzyjającą budowaniu cywilizacji w regionach pustynnych. Historyczny związek między regionem arabskim a palmą daktylową zaowocował bogatym dziedzictwem kulturowym, przekazywanym z pokolenia na pokolenie. Obecnie społeczności, grupy i osoby zamieszkujące obszary, na których rozprzestrzeniła się palma daktylowa, nadal zachowują związane z nią praktyki, wiedzę i umiejętności. Obejmują one pielęgnację i uprawę palmy daktylowej oraz wykorzystywanie jej liści i włókien w rzemiośle tradycyjnym i w praktykach społecznych. Palma daktylowa jest opisywana w poezji i pieśniach. Od wieków związana z regionem, stanowi istotne źródło pożywienia. Ze względu na swoje wielowiekowe znaczenie dla regionu, palma daktylowa jest wysoko ceniona przez lokalne społeczności i agencje rządowe, co prowadzi do zauważalnego rozwoju jej upraw, a dzięki temu także do zwiększenia liczby nowych miejsc pracy.