jesteś tu: Strona główna » Kultura » Dziedzictwo kulturowe » Dziedzictwo niematerialne » Listy Dziedzictwa Niematerialnego » Wpisy 2011

Wpisy 2011 r.

Opisy obiektów na podstawie informacji opublikowanych w portalu UNESCO: www.unesco.org

Lista dziedzictwa wymagającego pilnej ochrony

Yaokwa, obrzęd służący zachowaniu porządku społecznego i kosmologicznego
Kraj(e) członkowskie: Brazylia

Wpis na Listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego wymagającego pilnej ochrony, w 2011 r.

Plemię Enawene Nawe zamieszkuje nad rzeką Juruena w lasach deszczowych południowej Amazonii. Co roku w czasie pory suchej mieszkańcy odprawiają obrzęd zwany Yaokwa dla uczczenia duchów Yakairiti, dzięki czemu zachowują tradycyjny porządek społeczny i kosmologiczny w ramach różnych klanów. Obrzęd opiera się na miejscowej różnorodności biologicznej i skomplikowanej symbolice kosmologicznej, łącząc w sobie pojęcia różne, a jednak nierozerwalnie ze sobą powiązane, a mianowicie społeczeństwo, kulturę i naturę. Obrzęd odprawiany jest przez siedem miesięcy i stanowi część codziennych zajęć członków społeczności. Poszczególne klany na przemian wykonują określone zadania. Podczas gdy jedna grupa wyrusza na połów ryb, druga przygotowuje ofiary dla duchów z soli kamiennej, ryb i tradycyjnych potraw i oddaje się tradycyjnym tańcom i śpiewom. Obrzęd łączy w sobie wiedzę o uprawie ziemi i przetwarzaniu żywności, znajomość rzemiosła (stroje, narzędzia, instrumenty muzyczne) i umiejętność budowania domów i tam na rzece. Yaokwa celebruje różnorodność biologiczną, tworząc bardzo delikatny i wrażliwy ekosystem, którego dalsze trwanie zależy od ochrony. Obecnie obrzędowi i różnorodności biologicznej na tym terenie zagraża wycinka lasów i inne formy ingerencji: rabunkowa gospodarka górnicza i leśna, ekstensywna hodowla bydła, skażenie wody, zanieczyszczenie górnego biegu rzek, niekontrolowana urbanizacja, budowa dróg lądowych i wodnych oraz zapór, osuszanie i zmiana biegu rzek, wypalanie lasów, nielegalny połów ryb i handel dzikimi zwierzętami.

Opowieści Yimakan plemienia Hezhen

Kraj(e) członkowski(e): Chiny

Wpis na Listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego wymagającego pilnej ochrony, w 2011 r.

Opowieści Yimakan są ważnym elementem sposobu widzenia świata i pamięci historycznej mniejszości etnicznej Hezhen, zamieszkującej północno-wschodnie Chiny. Mogą występować w formie prozy lub wierszy. Składają się z wielu części, które obrazują wydarzenia z życia społeczności, począwszy od plemiennych sojuszy i bitew po zwycięstwa bohaterów nad potworami i najeźdźcami. To dziedzictwo przekazywane ustnie służy nie tylko obronie tożsamości etnicznej i integralności terytorialnej, lecz także pozwala zachowywać tradycyjną wiedzę na temat rytuałów szamańskich, rybołówstwa i łowiectwa.

Opowiadacze historii za pomocą na przemian śpiewu i mowy oraz wykonywania rozmaitych melodii przedstawiają różne postaci i wątki tematyczne. Uczą się sztuki opowiadania zazwyczaj w rodzinie lub we własnym klanie, ale obecnie również osoby spoza mniejszości są przyjmowane na naukę. Mniejszość Hezhen nie posiada własnego pisma, w związku z czym sztuka Yimakan odgrywa kluczową rolę w zachowaniu ich języka ojczystego, religii, wierzeń, folkloru i zwyczajów. Jest to szczególnie ważne, gdyż język plemienia jest zagrożony w dobie modernizacji i standaryzacji edukacji szkolnej. Obecnie już tylko starsi członkowie społeczności mówią w języku Hezhen, co staje się główną przeszkodą w kultywowaniu tradycji. Jedynie pięciu zawodowych opowiadaczy uprawia obecnie sztukę Yimakan. Sytuację pogorszyła śmierć wielu starszych członków społeczności oraz opuszczanie rodzinnych wiosek przez młodych ludzi w poszukiwaniu pracy.

Taniec Saman

Kraj(e) członkowskie: Indonezja

Wpis na Listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego wymagającego pilnej ochrony, w 2011 r.

Taniec Saman jest częścią kulturalnego dziedzictwa plemienia Gayo zamieszkującego prowincję Aceh na Sumatrze. Chłopcy i młodzi mężczyźni wykonują ten taniec siedząc na piętach lub klęcząc w ciasnych rzędach. Każdy z nich ma na sobie czarny strój haftowany w motywy plemienne, symbolizujące przyrodę i szlachetne wartości. Wódz siedzi pośrodku i przewodzi śpiewom, wykonywanym głównie w języku Gayo. Pieśni, które mają walor wskazówek dla członków społeczności, mogą mieć charakter religijny, romantyczny lub humorystyczny. Tancerze klaszczą w dłonie, biją się w piersi, strzelają z palców i wyginają ciała w rytm muzyki – zgodnie lub przeciwstawnie do ruchów osoby siedzącej naprzeciwko. Ruchy taneczne przedstawiają życie codzienne plemienia i środowisko naturalne.

Taniec Saman jest wykonywany podczas wyjątkowych okazji – świąt narodowych i religijnych, umacniając związki między mieszkańcami poszczególnych wiosek, którzy zapraszają się wzajemnie do tańca. Niestety, obrzędy te mają miejsce coraz rzadziej. Większość wodzów jest już w sędziwym wieku i nie mają następców, którzy mogliby przewodzić rytuałom. Tradycyjne obrzędy zastępują inne formy rozrywki. Ponadto, wielu młodych ludzi opuszcza swoją wioskę, by zdobyć wykształcenie. Sytuację dodatkowo komplikuje brak środków finansowych na kosztowne stroje i oprawę obrzędów.

Naqqāli, irańska opowieść dramatyczna
Kraj(e) członkowskie: Iran

Wpis na Listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego wymagającego pilnej ochrony, w 2011 r.

Naqqāli to najstarsza forma spektaklu teatralnego, wykonywana w Islamskiej Republice Iranu, która od dawnych czasów odgrywa tam niezwykle ważną rolę, zarówno w środowiskach arystokratycznych, jak i najniższych warstwach społecznych. Wykonawca – naqqāl – opowiada historie – wierszem lub prozą, pomagając sobie gestami i ruchami ciała, czasami także przy akompaniamencie muzyki instrumentalnej i z wykorzystaniem kolorowych obrazów namalowanych na rozwijanych planszach. Naqqālowie pełnią rolę zarówno aktorów, jak i skarbników perskiej tradycji literackiej i kulturalnej, muszą więc być bardzo dobrze zaznajomieni z lokalnymi językami i dialektami, tradycją muzyczną i środkami wyrazu. Wykonywanie naqqāli wymaga talentu, doskonałej pamięci oraz umiejętności improwizowania w takich sposób, który pozwala utrzymać uwagę widowni w napięciu. Zazwyczaj aktorzy noszą proste kostiumy, ale czasami wkładają historyczne hełmy lub fragmenty zbroi, by lepiej oddać atmosferę pola bitewnego. Żeńskie wykonawczynie naqqāli występują przed mieszaną (męsko-damską) publicznością. Do niedawna naqqālowie uważani byli za najważniejszych strażników tradycyjnych opowieści ludowych, perskich eposów i irańskiej muzyki ludowej. Przedstawienia odbywały się w kawiarniach, nomadyjskich namiotach, domach prywatnych lub miejscach historycznych, takich jak zajazdy dla karawan. Jednak stopniowy upadek popularności kawiarni i rozkwit innych form rozrywki spowodował zanik zainteresowania przedstawieniami Naqqāli. Starzenie się nielicznych już mistrzów tego widowiska i jednocześnie jego malejąca popularność wśród młodego pokolenia spowodowały dramatyczny spadek liczby kwalifikowanych wykonawców i rosnącą groźbę całkowitego zaniku tej formy przedstawień.

Lenj: tradycyjne irańskie statki z Zatoki Perskiej

Kraj(e) członkowskie: Iran

Wpis na Listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego wymagającego pilnej ochrony, w 2011 r.

Irańskie Lenj to ręcznie budowane statki tradycyjnie używane przez mieszkańców Zatoki Perskiej do podróży morskich, handlu, rybołówstwa i połowów pereł. Wiedza tradycyjna związana z Lenj, oprócz tajników żeglowania i nawigacji oraz terminologii związanej z prognozowaniem pogody i techniką budowania drewnianych łodzi, obejmuje literaturę ustną oraz widowiska i festiwale. Wiedza na temat nawigacji przekazywana była tradycyjnie z ojca na syna. Irańscy nawigatorzy potrafili określić położenie swojego statku według pozycji słońca, księżyca i gwiazd. Posługiwali się specjalnymi formularzami, pozwalającymi obliczyć współrzędne statku, jak również głębokość wody. Każdy rodzaj wiatru miał osobną nazwę, co, w połączeniu z kolorem wody I wysokością fal pozwalało prognozować pogodę. Nieodłącznym elementem żeglugi w Zatoce Perskiej były także specyficzna muzyka i rytmy, towarzyszące żeglarzom przy pracy. Dziś pozostała już tylko niewielka grupa praktyków tego rzemiosła, w większości w podeszłym wieku. Drewniane łodzie zastępowane są o wiele tańszymi z włókna szklanego, a zakłady rzemieślnicze, w których kiedyś budowano łodzie Lenj, przekształcane są w punkty naprawcze. Filozofia, tradycyjna wiedza i kultura związane z żegługą w Zatoce Perskiej, stopniowo zanikają, chociaż niektóre powiązane z nimi uroczystości są gdzieniegdzie w dalszym ciągu odprawiane.

Obrzęd mądrości tajnego stowarzyszenia Kôrêdugaw
Kraj(e) członkowskie: Mali

Wpis na Listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego wymagającego pilnej ochrony, w 2011 r.

Tajne stowarzyszenie Kôrêdugaw to rytuał mądrości, mający kluczowe znaczenie dla tożsamości kulturowej malijskich plemion Bambara, Malinké, Senufo i Samogo. Zarówno wtajemniczeni, jak i nowo przyjmowani członkowie stowarzyszenia, wkładają na siebie zużyte, potargane ubrania oraz naszyjniki z ziaren czerwonej fasoli i rozmaitych innych przedmiotów, wywołując śmiech swoim zachowaniem, znamionującym zamiłowanie do obżarstwa i złośliwych dowcipów. Jednocześnie obdarzeni są błyskotliwą inteligencją i mądrością. Stowarzyszenie uczy i wychowuje dzieci, przygotowując je do funkcjonowania w społeczeństwie i radzenia sobie z problemami. Członkowie tajnego stowarzyszenia pełnią także role społecznych mediatorów, występują także na festiwalach i przy wielu innych okazajch. Kôrêdugaw są także zielarzami i tradycyjnymi uzdrowicielami, którzy swoją wiedzę na temat roślin wykorzystują do leczenia chorób i bezpłodności, odczyniania uroków i sprowadzania błogosławienstwa. Są symbolami hojności, tolerancji, nieagresji i mistrzostwa wiedzy, ucieleśnieniem reguł postępowania, które wpajają innym. Członkiem stowarzyszenia można zostać niezależnie od płci, pochodzenia społecznego, przynależności do grupy zawodowej, etnicznej czy religijnej. Osoba staje się Kôrêduga drogą dziedziczenia, polecenia wydanego przed duchy lub szkolenia pod okiem mistrza. Wiedza ogólna i specjalistyczna przekazywane są podczas dorocznej ceremonii inicjacyjnej. Obecnie tradycyjne metody przekazu tej wiedzy są zagrożone, ponieważ liczba zainteresowanych przystąpieniem do stowarzyszenia maleje. Młode pokolenie skłania się do innego, bardziej miejskiego trybu życia, a tradycyjne obrzędy odprawiane są coraz rzadziej.

Epos mauretański
Kraj(e) członkowskie: Mauretania

Wpis na Listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego wymagającego pilnej ochrony, w 2011 r.

Na epos T’heydinn składaja się dziesiątki wierszy i poematów, opiewających chwalebne czyny mauretańskich emirów i sułtanów. Epos wychwala tradycyjne wartości, będące fundamentem modelu życia mauretańskiej społeczności. Stanowi także literacką i artystyczną prezentację dialektu Hassanija. Grioci recytują epos z towarzyszeniem tradycyjnych instrumentów: lutnii, harfy i kotła. Ich poezja służy przechowaniu zbiorowej pamięci społeczności maoryskiej, a także przekazaniu z ojca na syna tradycyjnych umiejętności i wiedzy. Zanim zostaną wprowadzeni w tajniki tradycji poetyckiej, młodzi recytatorzy opanować muszą sztukę gry na instrumentach. T’heydinn trwale wiąże griotów z ich rodzinnym plemieniem poprzez wykonywany przez nich repertuar, różniący się zależnie od rodziny, z której się wywodzą. Epos wykonywany jest podczas spotkań towarzyskich, uroczystości takich jak wesela lub przy okazji wręczania zaproszeń na uroczystości. Recytacje stają się okazją do spotkań rodzinnych i regionalnych zjazdów plemiennych, sprzyjają zacieśnianiu więzi społecznych oraz promocji kultury pokoju i wzajemnego wsparcia. Jednakże tradycja recytacji T’heydinn jest w zaniku. Pozostało niewielu griotów, dysponujących pełną wiedzą na temat tradycyjnego mauretańskiego eposu i w większości sa oni juz wiekowi. Jednoczesnie maleje zainteresowanie tą formą spektaklu, a młodzi grioci najczęśniej wykonują epos w skróconej formie lub nawet nie znają wszystkich jego części. Wszystko to stanowi zagrożenie dla przetrwania eposu T’heydinn.

Technika wykonywania ludowych „długich pieśni”– oddech cyrkulacyjny
Kraj(e) członkowski(e): Mongolia

Wpis na Listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego wymagającego pilnej ochrony, w 2011 r.

Limbe jest fletem poprzecznym z drewna lub bambusa, który tradycyjnie jest używany przy wykonywaniu ludowych pieśni mongolskich – tzw. długich pieśni. Dzięki zastosowaniu techniki oddechu cyrkulacyjnego, muzycy są w stanie grać charakterystyczne dla tych utworów ciągłe, długie melodie. Grający jednocześnie robią wdech przez nos i wydech przez usta, wykorzystując do tego nagromadzone wcześniej w policzkach powietrze, dzięki czemu w ich grze nie ma przerw. Pojedyncze strofy pieśni trwają od około czterech do pięciu minut. Jeden utwór składa się z trzech do pięciu (a niekiedy większej ilości) strof, co wymaga nieprzerwanej gry na flecie od dwunastu do dwudziestu pięciu minut.

Tradycyjne metody nauki wykorzystywane dla osiągnięcia sztuki oddechu cyrkulacyjnego polegają między innymi na nieustannym dmuchaniu na płomień świecy w taki sposób, by nie zgasł oraz na analogicznym ćwiczeniu z wykorzystaniem słomki i szklanki z wodą. Grę charakteryzują miłe dla ucha melodie, melizmat (wykonywanie wielu dźwięków na jednej samogłosce), stłumione tony oraz zręczne i delikatne ruchy palców i języka. Pozostało już niewielu przedstawicieli tej sztuki, stale topnieje liczba muzyków indywidualnych i zespołów. Wynika to z rosnących wpływów zagranicznych gatunków muzycznych oraz z metod nauki. Obecnie ten przejaw kultury mongolskiej jest zagrożony. Pozostało już tylko czternastu wykonawców.

Eshuva: śpiewane modlitwy plemienia Huachipair w języku Harákmbut
Kraj(e) członkowskie: Peru

Wpis na Listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego wymagającego pilnej ochrony, w 2011 r.

Huachipaire to autochtoniczna grupa etniczna, mówiąca językiem Harákmbut, zamieszkująca lasy tropikalne południowej Amazonii w Peru. Eshuva – śpiewane modlitwy - są wyrazem wierzeń i rytuałów religijnych plemienia Huachipaire, odprawianych dla uzdrawiania chorych lub jako część tradycyjnych uroczystości, takich jak picie masato – napoju ze sfermentowanego manioku – lub ceremonia przyjmowania nowych wykonawców eshuva. Według tradycyjnych wierzeń, znajomość pieśni eshuva pozyskiwana jest bezpośrednio od leśnych zwierząt, a śpiewane modlitwy wykonuje się dla przywołania duchów, które pomogą złagodzić objawy choroby lub złego samopoczucia, albo zapewnią pomyślność. Śpiewane modlitwy eshuva wykonywane są wyłącznie w języku Harákmbut i bez akompaniamentu jakichkolwiek instrumentów, dlatego odgrywają ważną rolę dla ochrony tego języka i zachowania wspólnych wartości tej grupy etnicznej. Swoje umiejętności pieśniarze przekazują uczniom ustnie, łącznie z wiedzą na temat specyficznych funkcji, które dana modlitwa pełni w uzdrawianiu konkretnej choroby. Przetrwanie tej tradycji jest jednak zagrożone ze względu na nikłe zainteresowanie ze strony młodych cżłonków plemienia Huachipaire, coraz większą w ostatnich latach emigrację oraz coraz silniejsze wpływy obcych kultur. Obecnie znanych jest już tylko dwunastu wykonawców eshuva.

Pieśni Xoan z Phu Tho w Wietnamie

Kraj(e) członkowski(e): Wietnam

Wpis na Listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego wymagającego pilnej ochrony, w 2011 r.

Śpiewanie pieśni Xoan w dwóch pierwszych miesiącach roku księżycowego jest tradycją charakterystyczną dla prowincji Phu Tho w Wietnamie. Na ogół pieśniarze ze stowarzyszenia Xoan prezentują swój repertuar w miejscach kultu religijnego, świątyniach i sanktuariach oraz w lokalnych świetlicach obchodów święta wiosny. Istnieją trzy formy śpiewu: pieśni ku czci królów Hung i duchów opiekuńczych wiosek, obrzędowe śpiewy błagalne o dobre plony, zdrowie i szczęście oraz śpiewy festiwalowe wykonywane przez mężczyzn i kobiety. Każde stowarzyszenie ma swego lidera - trùm; mężczyźni grający na instrumentach nazywani są kép,a śpiewaczki - đào.Chociaż istnieją już tylko cztery tradycyjne stowarzyszenia, w ostatnich latach zwyczaj przejęty został przez kluby i różne grupy muzyczne. Śpiewaniu pieśni towarzyszy taniec i akompaniament instrumentów muzycznych, takich jak dzwonki i różnego rodzaju bębny. Muzyka jest oszczędna, obejmuje kilka ozdobników i proste rytmy. Charakterystyczny jest doskonały konsonans kwarty między śpiewakami i instrumentalistami. Wiedza, obyczaje i techniki śpiewu, tańce oraz gry na bębnach i dzwonkach są zgodnie z tradycją przekazywane ustnie przez liderów stowarzyszenia. Większość z nich ma jednak obecnie ponad sześćdziesiąt lat, a liczba osób ceniących śpiew Xoan maleje, zwłaszcza wśród młodszego pokolenia.

Al Sadu, tradycyjna sztuka tkacka
Kraj(e) członkowskie: Zjednoczone Emiraty Arabskie

Wpis na Listę niematerialnego dziedzictwa Kulturowego wymagającego pilnej ochrony, w 2011 r.

Al Sadu to tradycyjne rzemiosło tkania materiałów uprawiane przez Beduinki w wiejskich regionach Zjednoczonych Emiratów Arabskich. W ten sposób wytwarzane są miękkie meble oraz elementy dekoracyjne, którymi przystrajane są konie i wielbłądy. Mężczyzni w plemionach beduińskich strzygą owce, wielbłądy i kozy, a uzyskiwana w ten sposób wełna jest oczyszczana i przygotowywana jako materiał tkacki przez kobiety. Przędza jest nawijana na ręczne wrzeciono, barwiona, a następnie wyplatana na ręcznym warsztacie tkackim z zastosowaniem prostego splotu płóciennego. Wąskie paski tradycyjnych kolorów: czarnego, białego, brązowego, beżowego i czerwonego układają się w charakterystyczne geometryczne wzory. Przędzenie i tkanie często odbywa się w małych grupach i jest dla kobiet okazją do wymiany rodzinnych wiadomości, wspólnego śpiewania albo recytowania poezji. Takie spotkania są też tradycyjną formą przekazywania tajników rzemiosła: dziewczęta uczą się obserwując pracę tkaczek, następnie wykonując stopniowo przydzielane im są samodzielne zadania, od sortowania wełny, aż do złożonej sztuki wyrobu tkanin. Jednak szybki rozwój gospodarczy, wywołany odkryciem złóż ropy naftowej i towarzyszące mu przemiany społeczne spowodowały gwałtowny spadek zainteresowania Al Sadu. Beduińskie społeczności uległy rozproszeniu, wybierając coraz częściej osiadły tryb życia w miastach, a młode kobiety coraz chętniej pracują poza domem. Przekaźniczkami tradycji Al Sadu są dziś przede wszystkim stare kobiety, których liczba ze zrozumiałych powodów maleje.

Lista Reprezentatywna Niematerialnego Dziedzictwa Ludzkości

Obrzęd przejścia w Louvain (Leuven)
Kraj(e) członkowskie: Belgia

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2011 r.

Mężczyźni mieszkający w Leuven lub w okolicy (Belgia środkowa) po ukończeniu czterdziestego roku życia poddani są obrzędowi przejścia, który rozpoczyna się włączeniem ich do grupy rówieśniczej. Później następuje dziesięcioletnie zaangażowanie w działalność społeczno-kulturalną i charytatywną. Po tym czasie, po osiągnięciu pięćdziesiątego roku życia, w dniu św. Abrahama, na głównym placu Leuven, gdzie znajduje się pomnik proroka Abrahama, odbywają się kończące obrzęd uroczystości. Każda grupa rówieśnicza przyjmuje własną odznakę, flagę i uniform. Jedynym warunkiem przynależności jest ten sam rok urodzenia, bez znaczenia są różnice pochodzenia i statusu społecznego czy przekonania polityczne, filozoficzne i religijne. Jej działalność wspiera „ojciec chrzestny”, który należy do grupy powstałej dziesięć lat wcześniej. Coraz częściej są to kobiety jako „matki chrzestne”. Grupa rówieśnicza, której przyświecają wartości międzypokoleniowe, takie jak: otwartość, przyjaźń, solidarność i poświęcenie na rzecz własnej grupy i na rzecz miasta, przestaje istnieć dopiero wraz ze śmiercią ostatniego jej członka. Obecnie grup takich jest 54 i są one charakterystycznym elementem kultury miejskiej w Leuven.

Chiński teatr cieni

Kraj(e) członkowski(e): Chiny

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2011 r.

Chiński teatr cieni jest przedstawieniem, w którym przy akompaniamencie muzyki występują kolorowe kukiełki ze skóry lub papieru. Sterując postaciami, lalkarze tworzą iluzję ruchomych obrazów pokazywanych na podświetlonym od tyłu ekranie z tkaniny. Wielu starszych artystów potrafi odtwarzać w ten sposób dziesiątki tradycyjnych sztuk, które są przekazywane w formie ustnej lub zostały zapisane. Opanowali oni specjalne techniki takie jak improwizowany śpiew, śpiewanie falsetem, poruszanie kilkoma kukiełkami na raz i umiejętność grania na różnych instrumentach muzycznych. Wielu lalkarzy rzeźbi własne lalki – mogą one zginać się w wielu miejscach, od 12 do 24. W każdym przedstawieniu bierze udział zespół lalkarzy. Większy zespół liczy od siedmiu do dziewięciu osób, mniejszy, występujący głównie podczas świąt religijnych, wesel, pogrzebów oraz innych specjalnych okazji, składa się z dwóch do pięciu osób. Umiejętności przekazywane są w rodzinie, w ramach zespołu lub na zajęciach. Chiński teatr cieni przekazuje informacje na temat historii, wierzeń, ustnych tradycji oraz lokalnych zwyczajów. Rozpowszechnia wiedzę, promuje wartości kulturowe i bawi młodszych widzów.

Muzyka Bećarac we wschodniej Chorwacji
Kraj(e) członkowskie: Chorwacja

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2011 r.

Bećarac to popularny we wschodniej Chorwacji rodzaj muzyki głęboko zakorzenionej w kulturze Slawonii, Baranji i Syrmii. Jego istota zasadza się na relacjach między wykonawcami. Soliści rywalizują ze sobą w improwizowaniu dziesięciozgłoskowych dwuwierszy i tworzeniu nowych linii melodycznych. Towarzyszą im grupy śpiewaków i zespoły grające na tamburze. Każdy występ jest inny i trwa dopóty, dopóki wykonawcom wystarczy sił i energii. Soliści muszą mieć donośny głos, znać szeroki repertuar dawnych i nowych dziesięciozgłoskowców oraz umieć je ze sobą szybko i zręcznie łączyć. Obecnie kobiety i mężczyźni niemal na równi uczestniczą w kultywowaniu tej tradycji. Muzyka Bećarac jest wykonywana zarówno nieformalnie, jak i na współczesnych festiwalach i uroczystościach. Istnieją jej różne odmiany, odzwierciedlające różnice regionalne. Muzyka ta wyraża powszechnie uznane wartości społeczne, ale również myśli i odczucia muzyków, które mogłyby się okazać niestosowne, gdyby były wypowiadane bezpośrednio lub w innym kontekście. Jest to nadzwyczaj żywy i dynamiczny rodzaj muzyki, powstającej za każdym razem od nowa.

Nijemo Kolo, tradycyjny taniec w Dalmacji
Kraj(e) członkowskie: Chorwacja

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2011 r.

Nijemo Kolo to taniec w zamkniętym kręgu, znany wśród ludności Dalmacji w południowej Chorwacji. Wykonywany jest w parach – mężczyźni prowadzą partnerki w żywiołowy i spontaniczny sposób, na pozór bez żadnych reguł, a taneczne kroki i figury zależą od nastroju i woli tancerzy. Charakterystyczną cechą „niemego koła” jest brak muzyki, chociaż występy wokalne lub instrumentalne mogą się odbywać wcześniej lub po zakończeniu tańca. Tradycja jest przekazywana t z pokolenia na pokolenie, chociaż teraz coraz częściej tańca można się uczyć w klubach, gdzie kroki taneczne ulegają ujednoliceniu. W niektórych wioskach w głębi Dalmacji taniec zachował jednak swój spontaniczny charakter. Obecnie wykonywany jest przede wszystkim przez ludowe zespoły taneczne na festiwalach lokalnych, regionalnych czy międzynarodowych. Nijemo Kolo tańczone jest jednak także podczas karnawału, jarmarków, świąt, wesel i odpustów, gdzie stanowi dla młodych ludzi okazję do spotkań. Różnice w sposobie wykonywania tańca w różnych miejscowościach są traktowane jako przejaw tożsamości lokalnej.

Zawody poetyckie Tsiattista
Kraj(e) członkowskie: Cypr

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2011 r.

Tsiattista to żywa, improwizowana poezja mówiona, która wykonywana jest często przy akompaniamencie skrzypiec lub lutni. Poeci stają w szranki, rywalizując w tworzeniu celnych wypowiedzi w formie rymowanych dwuwierszy. Od dawna poetyckie zawody towarzyszą weselom, jarmarkom i uroczystościom publicznym, w czasie których poetom kibicują tłumy. Najbardziej powszechną formą wiersza jest jambiczny piętnastozgłoskowiec, poeci mogą jednak wypowiadać się również w ośmio-, sześcio- czy dziewięciozgłoskowych wersach. Wybitnych tsiattistas (śpiewających poetów) cechuje gruntowna znajomość tradycji muzycznych i poetyckich, bogate słownictwo i wyobraźnia. Często są to ludzie o skromnych dochodach i wykształceniu, których twórczość ma jedynie formę przekazu ustnego. Poetami są na ogół starsi mężczyźni, ale ostatnio udział w pojedynku na słowa zaczęły brać również utalentowane kobiety. Wszyscy muszą być biegli w grecko-cypryjskim dialekcie, znać dotychczasowy dorobek tego rodzaju twórczości oraz, przede wszystkim, umieć improwizować na zadany temat, w określonej sytuacji i być w stanie dać celną ripostę rywalowi.

Pochód Królów w południowo-wschodnich Czechach
Kraj(e) członkowskie: Czechy

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2011 r.

Pochód Królów odbywa się na wiosnę w ramach obchodów świąt Zesłania Ducha Świętego w czterech miejscowościach: Hluk, Kunovice, Skoronice i Vlčnov, przez które grupa młodych mężczyzn przejeżdża w uroczystym orszaku. Na czele pochodu idą śpiewacy, za nimi podąża Król na koniu – kilkunastoletni chłopiec o częściowo zakrytej twarzy, trzymający w ustach różę – w otoczeniu straży przybocznej z mieczami, a następnie reszta konnego orszaku. Król i jego świta ubrani są w odświętne stroje kobiece, a pozostali członkowie orszaku w kostiumy męskie. Jadąc na przystrojonych koniach, członkowie królewskiej świty śpiewają krótkie rymowanki, w humorystyczny sposób komentujące zachowanie widzów. Śpiewacy otrzymują datki, które wkładają do skarbonki lub do butów jeźdźców. Po kilku godzinach członkowie świty wracają do domu Króla na skromne przyjęcie ze śpiewem i tańcem. Wykonywanie obrzędu i związane z nim obowiązki są przekazywane z pokolenia na pokolenie. Tradycyjne papierowe ozdoby dla koni, a przede wszystkim kostiumy, wykonują kobiety, które znają tajniki przygotowań i wzornictwo typowe dla poszczególnych miejscowości.

Francuska tradycja jeździecka
Kraj(e) członkowskie: Francja

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2011 r.

Francuska tradycja jeździecka jest sztuką jazdy konnej, w której szczególne znaczenie ma relacja między człowiekiem i zwierzęciem. Podstawowe zasady i proces edukowania konia cechuje brak przemocy i przymusu oraz uwzględnianie przez człowieka potrzeby i nastroju konia. Wnikliwej znajomości zwierzęcia (jego fizjologii, psychologii, anatomii) i natury ludzkiej (sfery emocjonalnej i fizycznej), dopełnia nastawienie jeźdźca, który łączy umiejętności techniczne z szacunkiem dla konia; co stanowi klucz do osiągnięcia „lekkości” jazdy. Jeździectwo uprawiane jest w całej Francji (oraz w innych krajach), ale najsłynniejsza jest Czarna Kadra z Saumur (Cadre Noir de Saumur), która powstała w ramach Państwowej Szkoły Jeździeckiej. Region Saumur jest miejscem, w którym rozwijają się zawody związane z jeździectwem, jest tam wielu instruktorów, hodowców koni, rzemieślników (siodlarzy i szewców), weterynarzy i kowali. Częste występy publiczne i gale organizowane przez Cadre Noir de Saumur przyczyniają się do budowania wizerunku francuskiej szkoły jeździeckiej.

Święto Matki Bożej Dobrego Zdrowia w Algemesí
Kraj(e) członkowskie: Hiszpania

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2011 r.

Święto Matki Bożej Dobrego Zdrowia obchodzone jest w Algemesí, w Walencji, co roku 7 i 8 września. W muzycznych, teatralnych i tanecznych wydarzeniach, odbywających się w zabytkowych dzielnicach miasta, udział bierze około tysiąca czterystu osób. W ramach obchodów odbywają się trzy procesje, które wyruszają z Bazyliki Mniejszej św. Jakuba do Capella de la Troballa (Kaplica Odkrycia). Uroczystości rozpoczynają się 7 września biciem dzwonów w bazylice, gdzie odbywa się najpierw nabożeństwo wieczorne z udziałem orkiestry i chóru, a następnie Procesja Oblubieńców, w czasie której odgrywane są Els Misteris – krótkie przedstawienia teatralne o charakterze religijnym w wykonaniu dzieci. Następnego dnia mają miejsce dwie kolejne procesje: w porannej niesione są ogromne figury króla i królowej Aragonii (Jakuba I i jego żony Jolanty Węgierskiej), a w tzw. Wielkiej Procesji – wyobrażenia postaci ze Starego i Nowego Testamentu, zwłaszcza apostołów. Tradycja tego święta trwa głównie dzięki zaangażowaniu mieszkańców miasta. Wszystkie kostiumy, ozdoby i akcesoria wykonuje się ręcznie, a tańce i utwory muzyczne przekazywane są z pokolenia na pokolenie.

Mibu no Hana Taue – rytuał przesadzania ryżu w Mibu w Hiroszimie
Kraj(e) członkowski(e): Japonia

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2011 r.

Mibu no Hana Taue jest japońskim obrzędem rolniczym odprawianym przez społeczności Mibu i Kawahigashi w Kitahiroshimie (Prefektura Hiroszima) w celu zapewnienia obfitych zbiorów ryżu. W pierwszą niedzielę czerwca, po zakończeniu wysiewu następuje rytuał przesadzania sadzonek ryżu. Mieszkańcy wioski przyprowadzają bydło do Świątyni Mibu, gdzie zwierzętom zakłada się strojne siodła i kolorowe łańcuchy. Starszyzna, niosąc świętą laskę jako narzędzie obrzędowe prowadzi mieszkańców na specjalnie przeznaczone do tego celu pole ryżowe. Kiedy ziemia zostanie zaorana, ubrane w kolorowe stroje dziewczynki umieszczają zebrane wcześniej sadzonki w skrzyni, śpiewając przy tym pod kierunkiem starszyzny. Następnie pole ryżowe jest wyrównywane przy pomocy eburi, co ma na celu nadanie obrzędowi uroczystego charakteru. Później dziewczynki sadzą kolejno ziarna, cofając się pod kierunkiem osoby posługującej się eburi i drugiej, niosącej ziarno, która zasypuje ziemię po ich przejściu. Śpiewane są rytualne pieśni przy akompaniamencie bębnów, fletów i małych gongów. Kiedy cały rytuał dobiega końca, eburi umieszczane jest odwrotną stroną w wodzie z trzema garściami ziaren ryżu. Przekazywanie tradycji zapewnia starszyzna dobrze znająca pieśni i muzykę i czuwająca nad przebiegiem obrzędu.

Sada Shin Noh, święty taniec w świątyni Sady w prowincji Shimane
Kraj(e) członkowski(e): Japonia

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2011 r.

Sada Shin Noh składa się z serii rytualnych tańców oczyszczających, wykonywanych co roku w dniach 24 i 25 września w świątyni Sada w japońskim mieście Matsue w prefekturze Schimane. Stanowią one część rytuału gazakae, polegającego na wymianie mat. Tańce służą rytualnemu oczyszczeniu nowych mat (goza) przeznaczonych dla bóstw opiekuńczych sanktuarium i mają na celu uzyskanie łask dla całej społeczności od wdzięcznych bóstw. Różnego rodzaju tańce są wykonywane na specjalnie przygotowanej do tego scenie wewnątrz świątyni. Niektóre występy odbywają się z użyciem mieczy, świętych drewnianych kijów i dzwonków, w innych tancerze noszą maski przedstawiające twarze starszych ludzi lub bóstw i odtwarzają japońskie mity. Podczas rytualnego tańca gozamai, tancerze noszą ze sobą maty, by dokonać rytuału oczyszczenia się przed ofiarowaniem ich bóstwom. Tańcom towarzyszy śpiew, gra na flecie lub bębnach, wykonywana przez muzyków siedzących w kręgu na scenie. Mieszkańcy wierzą, że obrzęd Sada Shin Noh powinien być odprawiany regularnie, by odnawiać łaski bóstw opiekuńczych oraz by zapewnić dostatnią i spokojną przyszłość tancerzom, ich rodzinom i całej społeczności.

Obrzęd Sada Shin Noh jest przekazywany następnym pokoleniom przez mieszkańców i chroniony przez członków Stowarzyszenia na rzecz Zachowania Sada Shin Noh.

Wiedza tradycyjna jaguarowych szamanów w Yurupari
Kraj(e) członkowskie: Kolumbia

Wpis na Reprezentatywną listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2011 r.

Konstrukcja mityczno-kosmologiczna całego zespołu wiedzy tradycyjnej szamanów jaguarowych z Yurupari jest typowa dla dziedzictwa kulturowego wielu grup etnicznych, zamieszkujących tereny wzdłuż rzeki Pirá Paraná w południowo-wschodniej Kolumbii, w departamencie Vaupés. Według pradawnych wierzeń, Pirá Paraná stanowi serce wielkiego obszaru nazywanego terytorium jaguarów z Yuruparí. Ich sekretne miejsca są źródłem duchowej energii, z którego czerpią wszystkie żyjące na świecie istoty. Kalendarz rytualnych obrzędów jaguarowych szamanów, oparty jest na ich wiedzy tradycyjnej. Służa one jednoczeniu lokalnej społeczności, zapobieganiu chorobom i ich leczeniu oraz ożywianiu przyrody. Rytuałom uzdrowicielskim towarzyszą uwznioślające je pieśni i tańce. Według wierzeń, szamani jaguarowi odziedziczyli energię życiową i wiedzę tradycyjną po mocarnym, mitycznym Yurupari – anakondzie, która żyła na tych terenach pod ludzką postacią, a później wcieliła się w święte trąbki z palmowego drewna. Każda grupa etniczna żyjąca na tym obszarze ma swoją kolekcję tych instrumentów. Stanowią centralny element obrzędu Hee Biki - przyjęcia chłopców do społeczność dorosłych, podczas którego otrzymują oni wskazówki, jak dbać o zdrowie ludzi oraz o terytorium, na którym mieszkają. W społeczności kobiet przekazywana jest tradycyjna wiedza na temat opieki nad dziećmi i kobietami w ciąży oraz przygotowywania posiłków.

Mariachi, śpiew i muzyka na instrumenty strunowe i trąbkę
Kraj(e) członkowskie: Meksyk

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2011 r.

Mariachi to tradycyjna muzyka, stanowiąca nieodłączny element kultury meksykańskiej. Zespół grający mariachi składa się z co najmniej dwóch muzyków, którzy, ubrani w tradycyjne regionalne stroje, wzorowane na ubiorach charro (meksykańskich kowbojów), wykonują szeroki repertuar utworów na instrumenty strunowe. Zespoły grające “współczesne mariachi” liczą czterech lub więcej muzyków i mają w swoim składzie: trąbki, skrzypce, vihuelę i gitarę basową guitarrón. Oprócz corridos (typowych meksykańskich ballad opowiadających historie bitew, niezwykłych czynów lub romansów) i pieśni opiewających uroki życia wiejskiego, szeroki repertuar obejmuje melodie z różnych regionów świata: meksykańskie tańce ludowe, menuety, polki, walenki, schottische, walce i serenady. Współczesna muzyka mariachi przejęła wiele z innych gatunków, takich jak ranchera (tradycyjne pieśni patriotyczne, miłosne lub opiewające uroki przyrody), bolero ranchero,
a nawet kolumbijską cumbię. Teksty mariachi opowiadają o miłości do ziemi, miasta rodzinnego, ojczystego kraju, religii i przyrody, urodzie rodzimych kobiet i potędze kraju. Muzycy grają wyłącznie ze słuchu, a repertuar mariachi przekazywany jest z ojca na syna, głównie podczas występów na uroczystościach świeckich lub religijnych. Mariachi opiewa tradycyjne wartości poszanowania dziedzictwa kulturalnego i przyrodniczego różnych regionów Meksyku, a także lokalnej historii, zarówno w języku hiszpańskim, jak i w różnych odmianach języków indiańskich używanych w Zachodnim Meksyku.

Pielgrzymka do sanktuarium w Qoyllurit’i
Kraj(e) członkowski(e): Peru

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2011 r.

Pielgrzymka do sanktuarium w Qoyllurit’i łączy w sobie elementy katolicyzmu i kultu bóstw przedkolumbijskich. Rozpoczyna się pięćdziesiat jeden dni po Niedzieli Wielkanocnej, kiedy to około 90.000 ludzi z okolic Cusco wyrusza w drogę do sanktuarium w kotlinie Sinakara. Zależnie od miejscowości, z których pochodzą, pielgrzymi dziela się na osiem “nacji”: Paucartambo, Quispicanchi, Canchis, Acomayo, Paruro, Tawantinsuyo, Anta i Urubamba. Na wyprawę składają się: procesja krzyży na szczyt snieżnej góry oraz dwudziestoczterogodzinna procesja, w której Paucartambo i Quispicanchi niosą wizerunki Pana z Tayancani i Płaczącej Dziewicy do miasteczka Tayancani, by powitać tam pierwsze promienie słońca. Centralną część uroczystości pielgrzymkowych stanowi taniec: jego różne odmiany prezentowane są przez przedstawicieli poszczególnych ‘nacji’. Nad przebiegiem pielgrzymki czuwają Rada Pielgrzymów i Braterstwo Pana z Qoyllurit’i, które określają także reguły zachowania na pielgrzymce, dostarczają jedzenie, a pablitos i pabluchas – osoby ubrane w stroje z wełny alpaki i wełniane maski zwierząt na twarzach – pilnują porządku. Pielgrzymka stanowi okazję do prezentacji różnorodnych form twórczości, a także do spotkań lokalnych społeczności z różnych regionów Andów, na co dzień nie kontaktujących się ze sobą.

Fado, pieśń miejska
Kraj(e) członkowskie: Portugalia

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2011 r.

Fado – pieśń śpiewana w miastach, głównie w Lizbonie – jest charakterystyczna dla portugalskiej wielokulturowości, łącząc w sobie m.in. afro-brazylijskie pieśni taneczne, tradycyjne lokalne gatunki muzyczne i taneczne, tradycje wywodzące się z obszarów wiejskich oraz kosmopolityczne wzorce muzyczne z początków XIX wieku. Pieśni zwykle wykonuje solista, kobieta lub mężczyzna, przy akompaniamencie dwóch gitar: akustycznej i portugalskiej (12-strunowej, w kształcie gruszki, występującej jedynie w Portugalii). Począwszy od ostatnich dziesięcioleci, akompaniament instrumentalny to często dwie gitary portugalskie – klasyczna i basowa. Fado wykonywane jest zawodowo w salach koncertowych i w kameralnych klubach, a także przez amatorów zrzeszonych w różnych stowarzyszeniach, mających siedzibę w zabytkowych dzielnicach Lizbony. Wykonywania pieśni nauczają nieformalnie starsi, szanowani wokaliści, a często umiejętność ta przekazywana jest między pokoleniami w obrębie tej samej rodziny. Upowszechnienie tego gatunku przez emigrantów oraz przez światowy rynek muzyczny sprawiło, że fado stało się symbolem portugalskiej tożsamości.

Jultagi - chodzenie po linie
Kraj(e) członkowski(e): Republika Korei

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2011 r.

Chodzenie po linie jest rozpowszechnioną na świecie formą rozrywki, która w większości krajów polega na pokazach akrobatycznych. W tradycji koreańskiej pokazom akrobatycznym towarzyszy muzyka i żartobliwe dialogi pomiędzy poruszającym się po linie akrobatą a znajdującym się na ziemi komikiem – klaunem. Jest to forma sztuki zwana Jultagi. Pokazy odbywają się na świeżym powietrzu. Sztukmistrz wykonuje różne akrobacje, jednocześnie tańcząc, śpiewając, zabawiając publiczność żartami i mimiką twarzy i przekomarzając się z komikiem przy muzyce wykonywanej przez zespół. Zaczyna zwykle od prostych sztuczek, przechodząc stopniowo do coraz bardziej wyszukanych i widowiskowych akrobacji w czasie pokazu trwającego do kilku godzin. Obecnie wykonawcy sztuki Jultagi są często zapraszani na lokalne festiwale w całym kraju, zwłaszcza wiosną i jesienią. Sztukę tę wspiera w Republice Korei Stowarzyszenie na rzecz Zachowania Jultagi w prowincji Gyeonggi. Są dwie drogi zdobywania umiejętności w tej dziedzinie: pobieranie nauki u mistrza albo różne formy nauki w systemie publicznym (wykłady teoretyczne, kursy praktyczne, obozy letnie).

Taekkyeon, koreańska sztuka walki
Kraj(e) członkowski(e): Republika Korei

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2011 r.

Taekkyeon to koreańska sztuka walki, która polega na wykonywaniu płynnych rytmicznych ruchów przypominających taniec. Łagodne, okrężne ruchy, choć niepozorne, są wyjątkowo elastyczne i cechują się dużą siłą uderzenia. Stopy odgrywają równie ważną rolę jak dłonie. Mimo wrażenia delikatności, taekkyeon jest skuteczną sztuką walki z szeroką gamą umiejętności ofensywnych i obronnych, wykorzystujących wszystkie dostępne metody walki. Sztuka ta uczy również liczenia się z innymi: wyszkolony praktyk potrafi szybko zapanować nad przeciwnikiem, ale prawdziwy mistrz wie jak sprawić, by oponent wycofał się bez doznania uszczerbku na zdrowiu. Jako część tradycji związanej z uprawą roli i cyklem pór roku, taekkyeon służy jako czynnik integrujący daną społeczność oraz jako dostępny dla wszystkich sport, który ma istotny wpływ na ogólną sytuację zdrowotną. Niektórzy ćwiczą sztukę walki codziennie. Obecnie jest około 50 uznanych mistrzów, a Koreańskie Stowarzyszenie Taekkyeon odgrywa ważną rolę w promowaniu tej tradycyjnej sztuki walki.

Tkactwo Mosi (z włókien ramii) w regionie Hansan
Kraj(e) członkowski(e): Republika Korei

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2011 r.

Sztukę tkania z włókien ramii (Mosi) przekazują kobiety w średnim wieku, w mieście Hasan, w prowincji Południowego Chungcheongu w Republice Korei. Żyzne gleby i morski klimat sprzyjają uprawie ramii na tym obszarze. Wykonywanie tkanin z włókien ramii odbywa się w kilku etapach: zbierania roślin, gotowania i bielenia, oddzielania włókien i tkania ich na tradycyjnych krosnach. Stosuje się je do produkcji różnego rodzaju ubrań, począwszy od strojów odświętnych po mundury wojskowe i odzież żałobną. Ubrania te są szczególnie wygodne w czasie upałów. Wyjątkowa biel i wyrafinowanie tkanin sprawia, że mogą być noszone przez każdego i przy różnych okazjach, również bardzo uroczystych. Tradycyjne tkactwo jest przedsięwzięciem rodzinnym, kierowanym przez kobiety. Matki przekazują swe umiejętności i doświadczenie córkom lub synowym. Tradycja służy podtrzymywaniu więzi wspólnotowych, gdyż sąsiedzi gromadzą się przy pracy w jednej dzielnicy. Obecnie około pięciuset osób w całej prowincji uczestniczy w różnych formach działalności związanych z tradycyjnym tkactwem.

Świąteczna potrawa „Keşkek”

Kraj(e) członkowskie: Turcja

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2011 r.

Keşkek to tradycyjne tureckie danie przyrządzane z okazji wesel, obrzędu obrzezania i świąt religijnych. Mężczyźni i kobiety wspólnie gotują w wielkich kotłach, a następnie podają gościom potrawę świąteczną, której głównymi składnikami są pszenica i mięso. Płukaniu pszenicy w przeddzień uroczystości towarzyszą modły. Opłukane ziarna uroczyście przenosi się do wielkiego kamiennego moździerza przy akompaniamencie bębna davul i fletu zurna. W moździerzu zboże jest młócone w stałym rytmie przy użyciu tłuczków przez dwie do czterech osób. Gotowanie odbywa się zwykle na zewnątrz: do kotła dodaje się kolejno pszenicę, mięso, cebulę, przyprawy, wodę i oliwę i gotuje przez całą noc. Następnego dnia w południe wzywa się najsilniejszych młodych mieszkańców do ubijania potrawy drewnianymi ubijakami. Ceremonii kibicuje tłum, a grający na flecie zurna oznajmiają zagęszczanie się gulaszu. Wiele słów związanych z „Keşkek”, używanych podczas doboru ziaren pszenicy, udzielania błogosławieństwa, modlitw i ceremonii przenoszenia zboża, jak również podczas przygotowań i gotowania potrawy, weszło do języka codziennego. Ponadto tradycja obejmuje zabawę, przedstawienia teatralne i muzykę. Mieszkańcy sąsiadujących ze sobą wiosek i miast wspólnie obchodzą rytuał „Keşkek”. Tradycja przyrządzania potrawy jest ściśle przestrzegana i przekazywana przez mistrzów kucharskich swoim uczniom.

Najlepsze praktyki w zakresie ochrony niematerialnego dziedzictwa kulturowego

Obrzęd przejścia w Louvain (Leuven)
Kraj(e) członkowskie: Belgia

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2011 r.

Konkurs projektów w ramach Narodowego Programu Ochrony Dziedzictwa Niematerialnego
Kraj(e) członkowskie: Brazylia

Programy, projekty i działania uznane w 2011 r. za najlepiej odzwierciedlające zasady i cele Konwencji.

Ogłaszany co roku nabór projektów w ramach Narodowego Programu Dziedzictwa Niematerialnego stanowi zachętę dla społeczeństwa brazylijskiego do rozwoju inicjatyw i działań służących ochronie niematerialnego dziedzictwa kultury. Warunkiem zgłoszenia jest zaangażowanie w projekt zgłaszającej go grupy społecznej, a realizacja musi odbywać się z poszanowaniem praw zarówno jednostek, jak i społeczności i służyć poprawie warunków życia ludzi, będących twórcami i strażnikami tego dziedzictwa. Większość projektów obejmuje działania takie jak tworzenie map rozmieszczenia obiektów na danym terenie, ich inwentaryzowanie oraz badania etnograficzne, systematyzowanie informacji i tworzenie baz danych, a także tworzenie i przechowywanie dokumentacji i archiwów etnograficznych, promocję i przekaz wiedzy tradycyjnej kolejnym pokoleniom oraz wspieranie potencjału badawczego, edukacyjnego i w dziedzinie ochrony dziedzictwa danej społeczności. Projekty mogą być zgłaszane przez instytucje rządowe z danego regionu lub prywatne organizacje non-profit, jednak w każdym przypadku muszą one zyskać wcześniej akceptację społeczności lokalnych, których dotyczą. Proces selekcji projektów organizuje i nadzoruje Wydział Dziedzictwa Niematerialnego brazylijskiego Narodowego / Państwowego Instytutu Dziedzictwa Historycznego i Artystycznego, a projekty ocenia państwowy komitet ekspertów. Zakwalifikowane do realizacji otrzymują kwotę równoważną 50.000 USD i najczęściej finalizowane są w ciągu jednego roku. Konkurs projektów ma na celu nie tylko wsparcie społeczności i instytucji lokalnych, ale także wzmocnienie w nich poczucia odpowiedzialności za ochronę dziedzictwa oraz stworzenie sieci współpracy pomiędzy instytucjami państwowycmi i sektorem społecznym. Proces ten uznany może być za modelowy w dziedzinie wspierania inicjatyw społeczeństwa onywatelskiego dla ochrony niematerialnego dziedzictwa

Żywe muzem fandango
Kraj(e) członkowskie: Brazylia

Programy, projekty i działania, uznane w 2011 r. za najlepiej odzwierciedlające zasady i cele Konwencji.

Fandango to popularna forma muzyki i tańca w społecznościach zamieszkujących południowo-wschodnie wybrzeże Brazylii. Pieśni fandango, zwane modas, śpiewane są przy akompaniamencie istrumentów strunowych: altówki, skrzypiec oraz bębna obręczowego. Tradycyjnie, bębny takie ofiarowane były jako forma zapłaty za udział w pracach zbiorowych, takich jak sadzenie roślin, zbieranie plonów czy połowy ryb. Jednak stopniowy zanik pracy zespołowej spowodował także spadek znaczenia i utratę prestiżu fandango. Starzy wykonawcy wykruszają się, a młode pokolenie nie interesuje się tą formą sztuki. Zadaniem Żywego Muzeum Fandago jest promocja działan, służących jej ochronie jako istotnej części dziedzictwa kulturowego. Z inicjatywą wystąpiła organizacja pozarządowa Stowarzyszenie Kulturalne Caburé. Około 300 fandangueiros - lokalnych praktyków fandango wzięło udział w tworzeniu lokalnego muzem na wolnym powietrzu oraz wspólnoty wymiany doświadczeń, obejmującej domy fandangueiros i wytwórców instrumentów muzycznych, ośrodki kultury i badań naukowych, a także miejsca sprzedaży lokalnych wyrobów rzemieślniczych. Muzeum działa na rzecz kształtowania świadomości społecznej, organizując lokalne przedstawienia i warsztaty we współpracy z nauczycielami, publikując książki i płyty CD, prowadząc specjalną stronę internetową i udostępniając zbiory książkowe oraz audiowizualne. Model funkcjonowania Muzeum opiera się na współpracy całej lokalnej społeczności i jako taki może być zaadaptowany dla celów promocji i ochrony innych form wyrazu kulturowego, z uwzględnieniem ich specyfiki i kontekstu regionalnego.

Rewitalizacja tradycyjnego sposobu wypalania wapna w Morón de la Frontera w prowincji Sewilla w Andaluzji

Kraj(e) członkowskie: Hiszpania

Programy, projekty i działania uznane w 2011 r. za najlepiej odzwierciedlające zasady i cele Konwencji.

Praktyka wypalania wapna długo stanowiła źródło zatrudnienia dla mieszkańców Morón de la Frotera i była znakiem rozpoznawczym miasta. Po zaprzestaniu produkcji wskutek wprowadzenia wapna przemysłowego, piece stały się bezużyteczne, a tradycyjna wiedza i umiejętności poszły w zapomnienie. Projekt rewitalizacji ma na celu przywrócenie wiedzy na temat sposobu wypalania wapna, docenienie tej tradycji oraz poprawę warunków życia rzemieślników. W ramach projektu powstało Stowarzyszenie Kulturalne Pieców Murarskich Morón, które założyło ośrodek etnograficzny i żywe muzeum, w którym można się zapoznać z procesem produkcyjnym. Przywrócono do użytku piece do wypalania wapnia, by tradycyjnych technik uczyć młode pokolenia. Działania promocyjne prowadzone są w ścisłej współpracy z rzemieślnikami i koncentrują się na odrodzeniu dawnych umiejętności, które mogą znaleźć zastosowanie w budownictwie respektującym zasady zrównoważonego rozwoju. W ramach projektu powstały wydawnictwa multimedialne i drukowane. Tradycje wypalania wapna są prezentowane na targach. Stowarzyszenie jest organizatorem Iberyjskiego Kongresu Wapna w 2012 roku. Współpracuje w realizacji krajowego projektu dotyczącego malarstwa ściennego (fresków) oraz projektu międzynarodowego dotyczącego wprowadzaniu modelu centrów promocji rzemiosła artystycznego w Maroku. W podejmowaniu decyzji przy projekcie międzynarodowym uczestniczą różni interesariusze i mieszkańcy Morón de la Frotera.

Táncház: węgierski model przekazywania niematerialnego dziedzictwa kulturowego
Kraj(e) członkowskie: Węgry

Programy, projekty i działania uznane w 2011 r. za najlepiej odzwierciedlające zasady i cele Konwencji.

Táncház („dom tańca”) jest metodą nauki tańca i muzyki ludowej, która wykorzystuje zarazem tradycyjne metody i osiągnięcia nowoczesnej pedagogiki. Instruktorzy prezentują motywy muzyczne lub ruchy taneczne, które uczniowie stojący w kręgu starają się naśladować przy akompaniamencie muzyki granej na żywo aż do momentu osiągnięcia etapu swobodnego improwizowania. Naukę tańca dopełnia nauka śpiewu, rzemiosła i prezentacji etnograficznych. Uczyć się może każdy bez względu na wiek, kompetencje i brak wcześniejszego doświadczenia. Celem przekazywania tradycji dziedzictwa niematerialnego jest stworzenie takiej formy spędzania wolnego czasu, która opiera się na wartościach, przyczynia się do zacieśniania więzi wspólnotowych i jest atrakcyjna, mimo że polega na nauce. Metody Táncház są również wykorzystywane w publicznych szkołach artystycznych wszystkich szczebli, przyczyniając się do popularyzacji tańca i muzyki ludowej. Środowisko związane z metodą Táncház spotyka się co roku na ogólnokrajowym festiwalu i targach. Rozwinęły się również inne formy Táncház, właściwe różnym grupom wiekowym czy dotyczące określonego tematu. Organizowane są warsztaty i obozy, powstają teatry i kluby rzemiosła ludowego. Wzrost liczby publikacji na temat Táncház spopularyzował tę metodę, przyczyniając się do jej udoskonalenia i upowszechnienia. Centrum tańca ludowego zapewnia powszechny dostęp do nagrań archiwalnych. Metoda nauki polegająca na nabywaniu umiejętności praktycznych może być łatwo przystosowywana do potrzeb ochrony i przekazywania dziedzictwa niematerialnego każdej społeczności, sprzyjając zachowaniu jej różnorodności kulturowej.