jesteś tu: Strona główna » Kultura » Dziedzictwo kulturowe » Dziedzictwo niematerialne » Listy Dziedzictwa Niematerialnego » Lista Reprezentatywna Niematerialnego Dziedzictwa Ludzkości

Lista Reprezentatywna Niematerialnego Dziedzictwa Ludzkości

Wpisane w 2008 r.

Izopolifonia ludowa w Albanii
Kraje członkowskie: Albania
Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2008 r. (Proklamacja 2005)

Termin „izo” związany jest z kościelną muzyką bizantyjską i odnosi się do burdonu - długiego, stałego dźwięku, który towarzyszy śpiewowi polifonicznemu. Ten rodzaj muzyki znany jest w całej Albanii, ale na Listę wpisano izopolifonię wykonywaną przez Tosków i Labów – grupy etniczne zamieszkujące południe kraju. Cechą charakterystyczną albańskiej izopolifonii są pieśni składające się z trzech części: dwóch partii solowych, melodii oraz kontrmelodii z chóralnym burdonem. Polifonia czteroczęściowa spotykana jest rzadziej i tylko wśród Labów. Konstrukcja części solowych różni się w zależności od sposobów wykonywania burdonu. Izopolifonia wykonywana jest głównie przez mężczyzn, choć zdarzają się również śpiewające kobiety. Towarzyszy ona ważnym wydarzeniom i uroczystościom, takim jak śluby, pogrzeby, żniwa, uroczystości religijne, czy obchody świąteczne. W ostatnich dziesięcioleciach nastąpiło odrodzenie albańskiej izopolifonii, na co wpływ miało narastające zainteresowanie środowisk naukowych tą unikatową tradycją ludową oraz nieznaczny wzrost turystyki kulturalnej. W chwili obecnej jednak przekazywanie tej tradycji odbywa się przez profesjonalnych twórców ludowych, a nie w rodzinie.

Ahellil z regionu Gouara
Kraj(e) członkowski(e): Algieria

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2008 r. (Proklamacja 2005)

Wykonywany podczas grupowych uroczystości, Ahellil jako gatunek poetycko – muzyczny, stanowi rodzaj wizytówki społeczności Zenete z regionu Gourara. Tworzy ją około 5 tysięcy osób: Berberów, Arabów i ludzi pochodzących z Sudanu, mieszkających w około stu oazach znajdujących się w południowo-zachodnim regionie Algierii. Ahellil należy do tradycji kulturowej berberskiej części społeczności Gourary i wykonywane jest regularnie podczas świąt religijnych, pielgrzymek, jak również świąt świeckich, takich jak np. wesela. Ceremonia Ahellil, ściśle powiązana ze stylem życia i gospodarką rolną mieszkającej w oazach społeczności Zenete, symbolizuje głębokie więzi łączące ludzi żyjących w niezwykle surowych warunkach środowiska. Za pomocą Ahellil plemiona Zenete przekazują także z pokolenia na pokolenie swoją historię oraz wartości, do których zalicza się także język przekazu zagrożony wymarciem. Będący połączeniem poezji, śpiewu polifonicznego, muzyki i tańca, gatunek ten jest wykonywany przez flecistę (bengri), śpiewaka oraz chór liczący do stu osób. Otaczający pieśniarza zwartym kręgiem chórzyści zwolna przesuwają się wokół niego klaszcząc w dłonie. Na Ahellil składa się seria pieśni, których kolejność według odwiecznych reguł ustala instrumentalista lub pieśniarz. Część pierwsza – lemserreh, która trwa aż do późnej nocy – składa się z krótkich popularnych pieśni, śpiewanych przez wszystkich. Część druga – aougrout, ciągnąca się aż do brzasku – wykonywana jest tylko przez doświadczonych muzyków. Część trzecia – tra, kończąca się o świcie - zarezerwowana jest dla najznakomitszych wykonawców. Podobną trójstopniową konstrukcję ma również występ pieśniarzy, który rozpoczyna się preludium wykonywanym przez instrumentalistę. Po nim następuje występ chóru śpiewającego pojedyncze frazy, a kończy utwór śpiewany szept, stopniowo przekształcający się w potężny, harmonijny finał.

Tradycja Ahellil jest zagrożona ze względu na malejącą liczbę uroczystości, podczas których spektakl ten jest wykonywany. Coraz rzadziej też obchodzone są tradycyjne święta. Młodzi ludzie migrują do miast, gdzie wolą słuchać powszechnie dostępnych nagrań Ahellil niż sami współtworzyć taki spektakl.

Muzyka na duduk
Kraj(e) członkowski(e): Armenia

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2008 r. (Proklamacja 2005)

Armeński obój duduk, instrument dęty z pojedynczym lub podwójnym stroikiem, zrobiony jest z drzewa morelowego i ma ciepłą, miękką, trochę nosową barwę dźwięku. Duduk albo tsiranapokh, nazywany też morelową fujarką, należy do organologicznej kategorii aerofonów. Zalicza się do nich ponadto balaba, na którym gra się w Azerbejdżanie i Iranie, duduki powszechne w Gruzji i ney popularny w Turcji. Miękkie drzewo jest idealnym materiałem do wyrzeźbienia instrumentu. Stroik, zwany ghamish albo yeghe, jest miejscową rośliną rosnącą wzdłuż rzeki Araks. Korzenie muzyki wykonywanej na duduku sięgają czasów ormiańskiego króla Tigranesa Wielkiego (95-55 p.n.e.). Instrument jest przedstawiony w licznych armeńskich rękopisach z okresu Średniowiecza. Duduk akompaniuje popularnym, tradycyjnym piosenkom armeńskim i tańcom z różnych regionów kraju. Utwory na morelowej fujarce wykonywane są także przy okazji ceremonii rodzinnych, takich jak śluby czy pogrzeby. Chociaż znani są wybitni soliści grający na tym instrumencie, jak np. Gevorg Dabaghyan czy Vache Sharafyan, jednak muzyka na duduk wykonywana jest na ogół przez duet. Jeden wykonawca tworzy muzyczny podkład dla melodii wiodącej, techniką oddechu permanentnego wydobywając z instrumentu cały czas jednostajny dźwięk. Drugi wykonawca rozwija złożone melodie oraz improwizuje. Istnieją cztery główne odmiany tego instrumentu, różniące się długością od 28 do 40 cm oraz rozpiętością dźwięków, od jednej do czterech oktaw. Dzięki temu, dźwięk duduka może wyrażać rozmaite nastroje, zależnie od treści utworu oraz kontekstu, w jakim jest wykonywany. Duduk o długości 40 cm uważany jest, na przykład, za najbardziej odpowiedni do repertuaru piosenek miłosnych, podczas gdy krótszy na ogół towarzyszy tańcom. Armeńscy rzemieślnicy nie przestają eksperymentować w poszukiwaniu nowych form tego instrumentu. Wielu Ormian uważa duduk za instrument, który najwymowniej wyraża ciepło, radość i historię ich społeczności. Przez ostatnie dziesięciolecia, popularność ormiańskiego duduka spadła, w szczególności na obszarach wiejskich, z których muzyka ta bierze są początek. Największa liczba muzyków grających na duduku mieszka obecnie w Erewaniu. Coraz rzadziej słychać ten instrument na uroczystościach rodzinnych czy towarzyskich, za to coraz częściej w salach koncertowych, gdzie grają na nim zawodowi artyści muzycy. Istnieje ryzyko, że muzyka ta utraci swój oryginalny charakter i stanie się jedną z wielu dziedzin „kultury wysokiej”.

Azerbejdżański mugam
Kraj(e) członkowski(e): Azerbejdżan

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2008 r. (Proklamacja 2003)

Tradycyjna forma muzyczna znana w Azerbejdżanie jako mugam to precyzyjnie skonstruowana kompozycja wokalno-muzyczna, charakteryzująca się dużym stopniem improwizacji. Mugam, uważany za klasyczną muzykę Azerbejdżanu, wykorzystuje elementy melodii ludowych oraz pieśni bardów, rytmy i techniki performance’u. Można ją usłyszeć w bardzo różnych miejscach Azerbejdżanu. Ten niezwykle kunsztowny gatunek muzyczny wykonywany jest przez śpiewaka lub śpiewaczkę, występujących przy akompaniamencie muzyków grających na tradycyjnych instrumentach, takich jak: tar (11-strunowa lutnia o długiej szyjce), kemancza (4-strunowe szpiczaste skrzypce) i def (rodzaj dużego tamburyna). Ponieważ w przypadku mugam nie ma jednej określonej formy transkrypcji, różnorodne wersje są przekazywane przez mistrzów, którzy osobiście uczą studentów sztuki improwizacji, by zagwarantować wirtuozerię i różnorodność artystycznej ekspresji. Współczesne interpretacje tego gatunku odzwierciedlają różne okresy złożonej historii Azerbejdżanu, w szczególności kontakty z Persami, Ormianami i Gruzinami, jak również z Turkami. Mugam ma wspólne artystyczne cechy z irackim maquam, perskim radif i tureckim makam. W przeszłości mugam był głównie wykonywany z okazji dwóch świeckich uroczystości: azerbejdżańskiej tradycyjnej uczty weselnej (toy) lub współczesnego przyjęcia weselnego, a także podczas majles - kameralnego spotkania znawców tej sztuki w prywatnych domach. Był on również kultywowany przez członków zakonu Sufi i wykonawców dramatów religijnych, znanych jako ta’zie lub szabih. Oficjalne i nieoficjalne konkursy miały na celu rozsławienie znakomitych muzyków. Środowisko miejskie, które sprzyjało rozwojowi mugam w różnorodnych kontekstach społecznych i religijnych, nie przetrwało zmian politycznych i społecznych w XX wieku, szczególnie włączenia Azerbejdżanu do Związku Radzieckiego. W dodatku mugam straciło część swoich estetycznych i ekspresyjnych cech, głównie ze względu na wpływy zachodnie. Jest to szczególnie widoczne w sposobie, w jaki współcześni muzycy występują i przekazują swoje umiejętności młodszym pokoleniom.

Pieśni Baulów
Kraj(e) członkowski(e): Bangladesz

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2008 r. (Proklamacja 2005)

Baulowie to mistyczni wędrowni śpiewacy (minstrele) żyjący w rolniczych obszarach Bangladeszu i Zachodniego Bengalu. Największą popularnością cieszyli się w XIX i na początku XX wieku. Obecnie ich popularność ponownie wzrasta wśród rolniczej ludności Bangladeszu. Muzyka Baulów oraz ich styl życia wywarły znaczący wpływ na kulturę Bengalu, najbardziej widoczny w utworach Rabindranatha Tagore. Baulowie mieszkają na obrzeżach wsi lub podróżują od jednej do drugiej, utrzymując się ze śpiewania z akompaniamentem ektary (prostego jednostrunowego instrumentu) oraz bębna dubki. Należą do nieortodoksyjnej tradycji religijnej, na którą wpływ wywarły hinduizm, buddyzm, bengalski waisznawizm oraz suficki islam. Jednak Baulowie nie utożsamiają się z żadną zorganizowaną religią, ani też z systemem kastowym, bóstwami, świątyniami czy miejscami świętymi. Szczególne znaczenie przypisują ciału ludzkiemu jako siedzibie Boga. Baulowie podziwiani są za swoją wolność i niezależność od wszelkiej konwencji, jak również za oryginalną muzykę i poezję. Dla nich samych śpiew, poezja, taniec i muzyka są sposobem poszukiwania kontaktu człowieka z Bogiem oraz drogą do osiągnięcia duchowej wolności. Pierwsze wzmianki o pieśniach Baulów znaleźć można w literaturze bengalskiej z początku XV wieku. Muzyka Baulów reprezentuje szczególny rodzaj pieśni ludowych, zawierających elementy hinduskiej bhaki oraz sufickiej formy pieśni shuphi. Śpiewane są głównie na świeżym powietrzu dla zgromadzonej publiczności. Dla miejscowych guru stanowią podstawę do nauczania filozofii Baulów, przekazywanej ustnie kolejnym śpiewakom. Język pieśni jest stale uaktualniany, by mógł adekwatnie opisywać rzeczywistość.

Karnawał w Binche
Kraj(e) członkowski(e): Belgia

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2008 r. (Proklamacja 2003)

Binche jest miastem położonym w prowincji Hainaut, około 60 km na południe od Brukseli. Co roku, przez trzy dni poprzedzające okres Wielkiego Postu, odbywają się w nim uroczystości, które ożywiają historyczne centrum i przyciągają rzesze turystów. Karnawał w Binche jest jednym z najstarszych ulicznych karnawałów w Europie, a jego korzenie sięgają średniowiecza. Już na 6 tygodni przed właściwym karnawałem tysiące mieszkańców zaczyna przygotowania, polegające na szyciu strojnych kostiumów, uczestniczeniu w próbach gry na bębnach, jak również w okolicznościowych balach. W niedzielę poprzedzającą ostatki, na ulicach tłumnie pojawiają się poprzebierani uczestnicy zabawy. Główne role grają Mam’selles – mężczyźni ubrani w ekstrawaganckie kobiece stroje. Kulminacyjnym dniem jest wtorek przed Środą Popielcową, kiedy to pojawiają się legendarne postaci błaznów – zwanych Gilles. Po skomplikowanej ceremonii wkładania kostiumów, kilkuset Gilles w czerwono-żółto-czarnych kostiumach, wspaniałych kapeluszach ze strusimi piórami i w drewnianych chodakach, z woskowymi maskami i małymi okularami na twarzy paraduje przez miasto w rytmie werbli. Za pochodem podążają inne postaci: pierroci, arlekini i chłopi, mieszając się z przebierańcami i muzykami z miejscowych orkiestr. Tancerze w rytm tradycyjnej muzyki granej na wioli i bębnie, prezentują wymyślne kroki, w tym popularny pas de Gille. Wydarzenia tego dnia osiągają punkt kulminacyjny wieczorem, gdy Gilles tańczą na Grand-Place, pod niebem rozświetlonym sztucznymi ogniami. Mieszkańcy miasta są bardzo dumni z tej uroczystości i starają się ocalić tajniki cennego kunsztu oraz wiedzę specjalistyczną, związaną z przygotowaniem tradycyjnych kostiumów, tańcami i muzyką karnawałową.

Pochód olbrzymów i smoków
Kraj(e) członkowski(e): Belgia/Francja

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2008 r. (Proklamacja 2005)

Pochód olbrzymów i smoków ma charakter ludowych korowodów lub procesji religijnych. Wpisuje się w oryginalną tradycję uroczystości miejskich, które pojawiły się w XVI wieku. Współcześnie organizowane są w niektórych miastach belgijskich (np. Ath, Bruksela, Dendermonde, Mechelen, Mons) i francuskich (np. Cassel, Douai, Pézenas, Tarascon), określając w pewnym stopniu poczucie ich własnej tożsamości. Biorące udział w pochodzie olbrzymy i smoki mierzą do 9 metrów wysokości i ważą do 350 kilogramów. Kukły są bardzo różnorodne i przedstawiają mitycznych bohaterów, postacie historyczne, biblijne albo legendarne, zwierzęta, reprezentantów różnych rzemiosł oraz współczesne lokalne osobistości. I tak np. św. Jerzy walczący ze smokiem występuje w Mons, koń Bayard z legendy o Karolu Wielkim w Dendernonde, a popularne postacie Reuze Papa i Reuze Maman, paradują w Cassel. Pochody różnią się zależnie od miasta, w którym są organizowane, ale łączy je jedna zasada – każdy odbywa się według dokładnie określonego rytuału, a figura olbrzyma jest często związana z historią, legendą lub wydarzeniem z życia miasta. Olbrzymy i smoki ożywają również podczas innych uroczystości, ponieważ każdy z nich ma co najmniej raz w roku własne święto, w którym gra główną rolę. Gigantyczne podobizny niesione są przez jedną lub dwie osoby ukryte wewnątrz kukły. Postacie odgrywają historyczne sceny i tańczą na ulicach przy akompaniamencie fanfar. Towarzyszą im mieszkańcy przebrani w specjalne kostiumy, a za nimi podąża reszta uczestników pochodu. W przygotowaniach do święta pomaga wiele osób, a budowa olbrzymiej kukły i jej stała konserwacja wymagają tygodni pracy oraz fachowej wiedzy.

Język, taniec i muzyka Garifuana
Kraj(e) członkowski(e): Belize/Gwatemala/Honduras/Nikaragua

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2008 r. (Proklamacja 2001)

Garifuna zamieszkiwali rejon wzdłuż atlantyckiego wybrzeża Ameryki Środkowej od 1797 roku do momentu, gdy zostali zmuszeni do opuszczenia Wyspy Św. Wincenta. Jest to społeczność o mieszanym pochodzeniu, a w jej kulturze znaleźć można połączone elementy kultur autochtonicznych grup karaibskich i ludów pochodzenia afrykańskiego. Obecnie społeczności Garifuna istnieją w Hondurasie, Gwatemali, Nikaragui i Belize. Język Garifuna należy do grupy języków arawak i przetrwał wieki prześladowań oraz imperializmu językowego. Jest bogaty w historie (úraga), które były początkowo opowiadane podczas ważnych zgromadzeń i czuwania przy zwłokach. Obecnie ta sztuka opowiadania historii stopniowo ginie, podobnie jak sam język. Istnieją jednak bardzo silne związki pomiędzy językiem Garifuna a związanymi z nim pieśniami i tańcami. Melodie zawierają elementy afrykańskie i indiańskie, a teksty są istną skarbnicą historii i wiedzy tradycyjnej związanej z uprawą manioku, rybołówstwem, budową kajaku indiańskiego oraz konstrukcją domów z mułu. Tańce są wykonywane przy akompaniamencie trzech rodzajów bębnów, a widzowie mieszają się z tancerzami podczas ceremonii. Pieśni te zawierają bardzo dużo satyry wyśmiewającej szczególnie pewne formy zachowań.

Dziedzictwo przekazu ustnego Gelede
Kraj(e) członkowski(e): Benin/Nigeria/Togo

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2008 r. (Proklamacja 2001)

Opis Gelede jest przedstawiany przez społeczność Joruba-nago, jak również przez część społeczności Fon i Mahi. Od ponad wieku te obrzędy i tańce odbywają się każdego roku po zbiorach, podczas ważnych wydarzeń, w czasach suszy lub epidemii. Występ, który charakteryzuje się użyciem rzeźbionych masek, jest śpiewany w języku joruba, a jego treścią są historia i mity społeczności Joruba-nago. Występy poprzedzają bardzo długie przygotowania rękodzielnicze, na które składają się przede wszystkim rzeźbienie masek i szycie kostiumów. Społeczność jest zorganizowana w grupy mężczyzn i kobiet, na czele których stoją odpowiednio mężczyzna lub kobieta. Jest to jedyna używająca masek społeczność zarządzana przez kobiety. Obrzędy odbywają się w nocy na publicznym placu, a tancerze przygotowują się w pobliskim domu. Najpierw pojawiają się śpiewacy przy akompaniamencie bębniarza, później tancerze w towarzystwie orkiestry. Występ zawiera wiele elementów ironii i parodii, podkreślanych dodatkowo przez użycie satyrycznych masek dla potępienia pewnych typów zachowań. Mówi się, że korzenie gelede sięgają mitycznego przejścia ze społeczeństwa matriarchalnego do patriarchalnego, zaś celem obrzędu jest złagodzenie złości matek i oddanie czci pierwotnej matce Iya Nia oraz duchom przodków. Często używane są również figurki zwierząt, takich jak wąż, symbolizujący władzę, lub ptak – posłaniec „matek”.

Karnawał Oruro
Kraj(e) członkowski(e): Boliwia

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2008 r. (Proklamacja 2001)

Oruro, znajdujące się w górach zachodniej Boliwii na wysokości 3700 metrów, było w czasach przedkolumbijskich ważnym rytualnym miejscem. Hiszpanie dokonali jego restytucji w 1606 roku i od tej pory ponownie stało się ono miejscem świętym dla Indian Uru, którzy niejednokrotnie przybywali z dalekich stron, aby odprawiać tu swoje obrzędy, szczególnie podczas ważnego festiwalu Ito. Hiszpanie zakazali tych uroczystości w XVII wieku, jednak odbywały się one nadal pod pozorem liturgii chrześcijańskiej: andyjscy bogowie byli ukrywani za ikonami chrześcijańskimi, a andyjskie bóstwa stały się świętymi. Festiwal Ito przekształcił się w chrześcijańską uroczystość Matki Bożej Gromnicznej, obchodzoną 2 lutego. Tradycyjne tańce „lama lama” lub „diablada” stały się głównymi tańcami Karnawału Oruro. Karnawał odbywa się obecnie raz w roku, przed Wielkim Postem. Trwa 10 dni i staje się okazją do prawdziwego festiwalu artystów ludowych występujących w maskach, a także do pokazu tkanin i haftów. Głównym wydarzeniem festiwalu jest procesja „entrada”, zawierająca liczne elementy chrześcijańskie i zapożyczenia ze średniowiecznych misteriów. Bierze w niej udział ponad 28 000 tancerzy i 10 000 muzyków. Przez 24 godziny bez przerwy pokonują w kółko czterokilometrową trasę procesji.

Andyjska kosmowizja grupy etnicznej Kallawaja
Kraj(e) członkowski(e): Boliwia

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2008 r. (Proklamacja 2003)

Grupa etniczna Kallawaja, mieszkająca u podnóża gór Bautista Saavedra w północnym regionie La Paz, ma korzenie sięgające okresu przedinkaskiego. Jak wiele aspektów kultury andyjskiej, praktyki i wartości grupy Kallawaja wykształciły się z połączenia elementów wierzeń przedhiszpańskich i religii chrześcijańskiej. Określenie kallawaja znaczy „kraina doktorów” lub „zielarze ze świętej krainy leków” i główne zajęcie Kallawaja polega na uprawianiu pradawnych praktyk medycznych. Różne rytuały i obrzędy związane z tymi zajęciami tworzą podstawę ich lokalnej gospodarki. W kulturze grupy etnicznej Kallawaja andyjska kosmowizja jest spójnym zbiorem mitów, rytuałów, wartości i środków artystycznego wyrazu. Ich wyraźnie określony światopogląd, oparty na systemach wierzeń pradawnych lokalnych społeczności, znajduje odzwierciedlenie w tradycyjnej medycynie, której zalety są powszechnie znane nie tylko w Boliwii, ale również w innych krajach Ameryki Południowej, w których leczą księża-lekarze ze społeczności Kallawaja. Sztuka uzdrawiania czerpie swoje niezwykłe możliwości z gruntownej znajomości farmakopei zwierzęcej, botanicznej i mineralnej, a także z wiedzy rytualnej silnie związanej z wierzeniami religijnymi. Wędrowni uzdrawiacze, wyłącznie płci męskiej, leczą pacjentów, używając wiedzy medycznej i farmaceutycznej, zdobywanej poprzez złożony system przekazu i nauki zawodu, w którym istotną rolę odgrywa podróż. Podróżując poprzez bardzo różnorodne ekosystemy, uzdrawiacze Kallawaja wzbogacają swoją wiedzę, dotyczącą roślin leczniczych. Botaniczna farmakopea należąca do najbogatszych na świecie, obejmuje 980 gatunków. Kobiety z grupy Kallawaja biorą udział w wybranych obrzędach, opiekują się kobietami w ciąży i dziećmi oraz tkają rytualne tkaniny z motywami i zdobieniami odnoszącymi się do kosmowizji Kallawaja. Grupy muzyczne nazywane kantus grają podczas ceremonii rytualnych na fletni pana i bębnie, aby nawiązać kontakt z zaświatami.

Ustne i graficzne środki wyrazu grupy Wajapi
Kraj(e) członkowski(e): Brazylia

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2008 r. (Proklamacja 2003)

Wajapi, pochodzący z kulturowo-językowej grupy tupi-guarani, są ludnością autochtoniczną północnego regionu Amazonki. Składa się ona obecnie z 580 osób i mieszka w 40 małych wioskach, na specjalnie wyznaczonym terytorium północno-wschodniego stanu Brazylii - Amapa. Wajapi mają bardzo długą tradycje wykorzystywania barwników roślinnych do ozdabiania swoich ciał i przedmiotów motywami geometrycznymi. Przez wieki udało im się rozwinąć jedyny w swoim rodzaju język, bogaty w werbalne i graficzne połączenia elementów, odzwierciedlających ich szczególne spojrzenie na świat oraz umożliwiających przekazanie niezbędnej wiedzy o życiu społeczności. Ta niepowtarzalna sztuka graficzna jest znana pod nazwą kusiwa, a jej atrakcyjne wzory są malowane za pomocą czerwonych barwników roślinnych, uzyskiwanych z wyciągu amazońskiej rośliny roucou i aromatycznej żywicy. Kusiwa jest tak skomplikowana, że, w mniemaniu Wajapi, biegłość techniczna i artystyczna, potrzebna do opanowania techniki rysunku i przygotowania barwników, nie może być osiągnięta przed ukończeniem 40. roku życia. Do często powtarzających się motywów należą: jaguar, anakonda, motyl i ryba. Rysunki kusiwa odnoszą się do stworzenia ludzkości i ożywają dzięki bogactwu mitów na ten temat. Ta forma sztuki zdobienia ciała, ściśle związana z pradawnymi tradycjami przekazu ustnego Indian, posiada wiele znaczeń na różnych poziomach: socjologicznym, kulturowym, religijnym i metafizycznym. Jest nie tylko formą graficzną; pełni o wiele ważniejszą rolę silnego spoiwa społeczności Wajapi. Kusiwa to rozległy i złożony system postrzegania i rozumienia wszechświata, jak również nawiązywania z nim kontaktu. Ten zaszyfrowany skarbiec wiedzy tradycyjnej jest nieustannie wzbogacany, ponieważ miejscowi artyści wciąż tworzą nowe konfiguracje motywów i wymyślają nowe wzory.

Samba de Roda z Recôncavo w Bahia
Kraje członkowskie(e): Brazylia

Wpis na Listę Reprezentatywną Niematerialnego Dziedzictwa Ludzkości 2008. (Proklamacja 2005)

Samba de Roda, na którą składają się muzyka, taniec i recytacja poezji, to popularne święto, zapoczątkowane w XVII wieku w stanie Bahia w regionie Recôncavo. Daje się w nim zauważyć silne wpływy tradycji kulturowych afrykańskich niewolników mieszkających w tym regionie Brazylii. Na przedstawienie składają się także elementy kultury portugalskiej: język, poezja, a także niektóre instrumenty muzyczne. Samba, która na początku stanowiła główny element lokalnej kultury ludowej Brazylijczyków afrykańskiego pochodzenia, przywędrowała następnie z falą imigrantów do Rio de Janeiro, gdzie w XX wieku przyczyniła się do powstania gatunku samby miejskiej, traktowanej jak symbol brazylijskiej tożsamości narodowej. Taniec wykonywany jest przede wszystkim przy oficjalnych okazjach, takich jak popularne święta katolickie lub afro-brazylijskie święta religijne, ale często także zupełnie spontanicznie. Do uczestnictwa zapraszani są wszyscy obecni na uroczystości, w tym zupełnie niedoświadczeni tancerze, którzy uczą się obserwując i naśladując innych. Jedną z cech charakterystycznych Samby de Roda jest zebranie wszystkich uczestników zabawy we wspólnym kręgu, nazywanym roda. Sambę wykonują na ogół kobiety, które pojedynczo wychodzą na środek, podczas gdy pozostali tańczą w kole, klaszcząc w dłonie i śpiewając. Na improwizowaną choreografię składają się ruchy stóp, nóg i bioder. Jednym z najbardziej znanych elementów jest, wywodzące się ewidentnie z kultury Bantu, sławne szturchnięcie brzuchem – umbigada – za pomocą którego tancerka wyznacza swoją następczynię w kole. Charakterystyczne dla Samby de Roda są także: specyficzne kroki taneczne, takie jak miudinho, akompaniament malutkiej portugalskiej gitary violi machete oraz innych instrumentów szarpanych, a także towarzyszące tańcom pieśni religijne.

Pod wpływem środków masowego przekazu oraz konkurencji muzyki popularnej samba staje się coraz mniej atrakcyjna dla młodych ludzi. Starzenie się pokolenia tancerzy znających reguły tradycyjnej samby i jednocześnie malejąca liczba artystów potrafiących zrobić niektóre instrumenty stanowią zagrożenie dla możliwości przetrwania tej tradycji w przyszłości.

Bistritsa Babi
Kraj(e) członkowski(e): Bułgaria
Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowegp ludzkości w 2008 r. (Proklamacja 2005)

Bistritsa Babi to prezentacja archaicznej polifonii, tańca i obrzędów, wykonywana przez grupę starszych kobiet z regionu Shoplouk w zachodniej Bułgarii. Obejmuje ona diafonię, pradawne formy tańca kołowego horo oraz obrzęd lazarovane - ceremonię inicjacyjną dla młodych kobiet. Diafonia jest specyficznym rodzajem śpiewu polifonicznego, w którym jeden bądź dwa głosy tworzą melodię, a pozostali śpiewający utrzymają monotoniczne buczenie, które jest podwajane bądź potrajane w celu uzyskania dźwięczniejszej melodii towarzyszącej prowadzącym śpiewaczkom. Tancerki, ubrane w tradycyjne stroje, zazwyczaj trzymają się w talii lub za pasek i tańczą w kole, poruszając się w stronę przeciwną do kierunku ruchu wskazówek zegara. Charakterystyczną cechą przedstawienia jest to, że rytm muzyki i występ taneczny nie są zsynchronizowane. Obecnie, mimo że Bistritsa Babi wykonuje się już głównie na scenie, to prezentacja ta uważana jest za istotny element życia kulturalnego regionu, a wieś Bistritsa jest jednym z niewielu ośrodków w Bułgarii, w których przetrwał ten rodzaj tradycyjnej polifonii znany tam od wieków.

Drametse Ngachan: Taniec masek z bębnami
Kraj(e) członkowski(e): Butan

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2008 r. (Proklamacja 2005)

Taniec masek społeczności Drametse jest religijnym spektaklem, wykonywanym podczas Festiwalu Drametse ku czci buddyjskiego guru Padmasambhavatwy. Odbywa się dwa razy w roku, w piątym i dziesiątym miesiącu butańskiego kalendarza. Organizowany jest przez klasztor Ogyen Tegchok Namdroel Choeling, znajdujący się w prowincji Mongar we wschodnim Butanie. W tańcu uczestniczy 16 tancerzy w maskach, ubranych w kolorowe kostiumy oraz 10 muzyków orkiestry prowadzonej przez cymbalistę. Taniec składa się z dwóch części: spokojnej i refleksyjnej, przedstawiającej bóstwa usposobione pokojowo, oraz szybkiej, siłowej reprezentującej bóstwa gniewne. Tancerze ubrani są w klasztorne szaty, na twarzach noszą drewniane maski z rysami prawdziwych i mitycznych zwierząt. Początkowo wspólnie wykonują taniec modlitewny w głównej świątyni soeldep cham, po czym kolejno przechodzą na dziedziniec. Tańcom towarzyszy muzyka wykonywana przez orkiestrę oraz przez samych tancerzy. Orkiestra składa się z cymbałów, trąbek i bębnów, wśród których jest duży okrągły bang nga, mały trzymany w ręce płaski bębenek lag nga oraz bęben uderzany obwiązaną pałeczką nga chen. Drametse Ngachan przedstawiany jest w tym regionie od wieków. Ma znaczenie zarówno kulturowe, jak i religijne, ze względu na miejscowe wierzenie, że taniec ten był kiedyś wykonywany przez bóstwa zamieszkujące świat niebiański. W XIX wieku odmiany Drametse Ngachen pojawiły się w innych częściach Butanu. Dla widzów spektakl jest źródłem duchowego wzmocnienia, dlatego uczestniczą w nim zarówno mieszkańcy Drametse, jak i sąsiednich wiosek, chcący w ten sposób zapewnić sobie błogosławieństwo. Współcześnie taniec zyskał na znaczeniu: z wydarzenia o lokalnym charakterze, związanego z niewielką społecznością, urósł do rangi niemal narodowej formy sztuki Butanu. Chociaż Drametse Ngachan cieszy się wysokim szacunkiem wszystkich pokoleń, to liczba osób regularnie doskonalących umiejętność wykonywania tej sztuki wciąż maleje. Wiąże się to z brakiem czasu na pracochłonne treningi, brakiem wypracowanych mechanizmów kształcenia oraz stopniowym spadkiem zainteresowania wśród młodych ludzi. Pozostała jedynie garstka ekspertów, dysponujących pełną wiedzą na temat tradycyjnych elementów tego tańca. Ponadto, jego popularyzacja w innych częściach kraju prowadzi nieuchronnie do zniekształcania tradycyjnej formy Drametse Ngachan.

Opera Kun Qu
Kraj(e) członkowski(e): Chiny

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2008 r. (Proklamacja 2001)

Opera Kun Qu jest jedną z najstarszych form opery wciąż wystawianych w Chinach. Jej początki sięgają panowania dynastii Ming (XIV – XVII wiek). Wyróżniająca się wirtuozerią rytmicznych schematów (changqiang), Kun Qu wywarła dominujący wpływ na wszystkie nowsze formy opery w Chinach, opery seczuańskiej i pekińskiej. Charakterystyczna konstrukcja z wiodącą melodią (kunqiang) i dynamicznym układem scenicznym oraz charakterystyczna obsada z głównymi rolami młodego mężczyzny i młodej kobiety, z rolami komediowymi oraz rolą starego człowieka, zostały również zapożyczone przez inne formy opery. W ten sposób „Pawilon Piwonii” czy „Sala Długowieczności” weszły na stałe do repertuaru klasycznego. Kun Qu, stanowiące połączenie śpiewu, recytacji, tańca oraz ruchu ciała, odgrywa kluczową rolę w kształceniu aktorów i pieśniarzy Opery Pekińskiej. Akompaniament wykonywany jest na instrumentach strunowych, dętych i perkusyjnych. Istnieją dwa główne typy kroków tanecznych oraz nieprzebrana różnorodność ruchów ciała wyrażających konkretne emocje. Ryzyko zaniknięciaOpera Kun Qu, wymagająca od publiczności wysokiego poziomu wiedzy, zaczęła tracić na znaczeniu od XVIII wieku. Obecnie staje w obliczu konkurencji ze strony kultury masowej i braku zainteresowania wśród młodych ludzi. Spośród 400 arii operowych, śpiewanych regularnie podczas spektakli jeszcze w połowie XX wieku, tylko kilkadziesiąt jest wciąż wykonywanych.

Sztuka muzyki guqin
Kraj(e) członkowski(e): Chiny

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2008 r. (Proklamacja 2003)

Chińska cytra nazywana guqin, znana od 3000 lat, jest najważniejszym instrumentem solowym reprezentującym chińską tradycję muzyczną. Jak świadczą wczesnoliterackie źródła oraz odkrycia archeologiczne, ten starożytny instrument stanowi nieodłączną część chińskiej tradycji kulturowej, jak również intelektualnej historii tego kraju, szczególnie z czasów panowania dynastii Han. Gra na guqin rozwinęła się jako elitarna forma sztuki uprawiana przez arystokratów i uczonych w zaciszu domowym, dla własnej przyjemności. Nigdy nie zamierzano nadawać jej charakteru publicznych występów. Co więcej, guqin był jedną z czterech sztuk – obok kaligrafii, malarstwa i starożytnej formy szachów, którą chińscy uczeni mieli obowiązek opanować. Zgodnie z tradycją, wymaganych jest 20 lat praktyki, aby osiągnąć biegłość gry na tym instrumencie. Sztuka guqin łączy szeroki repertuar wytwornych melodii i technik wykonawczych ze złożoną symboliką i unikalnym systemem zapisu nutowego. Guqin ma 7 strun i 13 wyraźnych pozycji tonowych. Poprzez łączenie strun na 10 różnych sposobów, gracze mogą uzyskać czterooktawowy zasięg dźwięków. Trzy podstawowe techniki grania są znane jako san (otwarta struna), an (wstrzymana struna) oraz fan (harmonika). Grając san, muzyk szarpie prawą ręka struny – pojedyncze lub kilka na raz – by uzyskać mocne, czyste dźwięki, akcentujące ważny fragment utworu. Grając fan, palce lewej ręki dotykają lekko strun w miejscach oznaczonych na instrumencie, natomiast prawa ręka trąca struny, wydobywając z nich lekki, płynny dźwięk. An jest również grane obiema rękami: prawa trąca strunę, którą lewa mocno uciska. Może ona również ślizgać się po kolejnych strunach wydobywając z instrumentu ekspresyjne, wibrujące dźwięki.

Sztuka Ujgur Muqam w regionie Xinjiang
Kraj(e) członkowski(e): Chiny

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2008 r. (Proklamacja 2005)

Xinjiang-Ujgur Muqam jest ogólnym terminem określającym różne praktyki Muqam wśród społeczności Ujgur, tworzącej jedną z największych mniejszości etnicznych w Republice Chin. W historii region Xinjiang podlegał licznym wpływom kulturowym, zarówno wschodnim, jak i zachodnim, ze względu na swoje położenie na szlaku jedwabnym. Ujgur Muqam z regionu Xinjiang to zbiór piosenek, tańców, muzyki ludowej i klasycznej. Cechuje go zróżnicowanie treści, stylów tanecznych i muzycznych oraz wykorzystywanych instrumentów. Piosenki różnią się rymem oraz rytmem, bywają wykonywane solo lub w grupach. Treść pieśni stanowią nie tylko ballady ludowe, ale również poematy pisane przez klasycznych mistrzów Ujgur. Dzięki temu cechuje je różnorodność stylów i form, od poezji po ludową narrację i przypowieść. Popularne tematy to pochwała miłości, rozważania o życiu, historia oraz współczesne problemy społeczności Ujgur. Muzyka Ujgur Muqam pełna jest odniesień do tradycji kulturowej nizinnych środkowych Chin. W zespołach Muqam wiodące instrumenty, nazywane Satar lub Aijak, wykonywane są z miejscowych materiałów, ale różnią się rodzajem (mogą być smyczkowe, szarpane lub dęte). Na umiejętności taneczne składają się nietypowe kroki, rytmy oraz figury taneczne, wymagające np. trzymania kwiatów w ustach, noszenia naczynia na głowie lub naśladowania ruchów zwierząt w tańcach solowych. W ramach Ujgur Muqam rozwinęły się cztery główne style regionalne, noszące nazwy Dwanaście Muqam, Dolan Muqam, Turpan Muqam i Hami Muqam. Obecnie uroczystości publiczne, takie jak meshrep i bezme, których każdy uczestnik bierze również udział w Muqam, organizowane są znacznie rzadziej. Odpowiedzialność za przekazywanie tradycji nowym generacjom spadła niemal całkowicie na barki artystów ludowych, a zainteresowanie Muqam wśród młodych ludzi stopniowo zanika. Niektóre rodzaje widowisk Muqam nie są już wystawiane, w szczególności Dwanaście Muqam, na które składa się ponad 300 sztuk trwających w sumie ponad 20 godzin.

Urtiin Duu: tradycyjna długa pieśń

Kraj(e) członkowski(e): Chiny / Mongolia

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2008 r. (Proklamacja 2005)

Urtiin duu lub „długa pieśń” jest jedną z dwóch głównych form pieśni mongolskich. Druga to „krótka pieśń” (Bogino duu). Jako poważana forma ekspresji artystycznej, związana z ważnymi uroczystościami i świętami, Urtiin duu odgrywa istotną rolę w społeczeństwie mongolskim. Jest wykonywana z okazji ślubów, otwarcia nowego domu, narodzin dziecka, znakowania źrebiąt lub podczas innych społecznych i religijnych świąt obchodzonych przez mongolskich pasterzy. Urtiin duu można również usłyszeć w czasie naadam – uroczystości otwierającej zawody sportowe w zapasach, łucznictwie i wyścigach konnych. Urtiin duu to liryczna pieśń złożona z 32 wersów, której towarzyszy pełna ozdobników melodia, chwalącą piękno stepów, gór i rzek, miłość do rodziców czy bliskich przyjaciół, wyrażająca refleksje na temat ludzkiego przeznaczenia. Charakteryzuje się obfitością ornamentów, falsetami, długą, ciągłą linią melodyczną, ozdobioną rytmicznymi wariacjami i swobodną formą kompozycyjną. Od wykonawcy wymaga niezwykłej rozpiętości głosu. Występy i kompozycje Urtiin duu są blisko powiązane z koczowniczo – pasterskim trybem życia, który wciąż jest dosyć popularny w Mongolii. Urtiin duu znane jest od 2000 lat; pierwsze wzmianki w pracach literackich pochodzą z XIII w. Bogata różnorodność regionalnych stylów zachowała się do dziś, a występy, jak i współczesne kompozycje nadal odgrywają główną rolę w społecznym i kulturalnym życiu koczowniczych ludów Mongolii, jak również w Regionie Autonomicznym Wewnętrznej Mongolii, znajdującym się w północnych Chinach. Od lat 50. urbanizacja i industrializacja wypierają tradycyjny koczowniczy styl życia, prowadząc do zamierania wielu tradycyjnych zwyczajów i form ekspresji. Repertuar stopniowo kurczy się, a piosenki, które pozostały, są bardzo standardowe. Obszary, na których ludzie żyjący jako koczownicy podtrzymywali tradycję, pustynnieją, wymuszając zmianę trybu życia mieszkańców.

Epos Al.-Sirah Al.-Hilaliyyah
Kraj(e) członkowski(e): Egipt

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2008 r. (Proklamacja 2003)

Ten wspaniały poemat przekazywany ustnie, znany także jako epos Hilali, opowiada sagę plemienia Bani Hilal Bedouin, rekonstruując jego migrację z Półwyspu Arabskiego do Afryki Północnej w X wieku. To legendarne plemię przez ponad wiek sprawowało władzę nad ogromnym terenem w środkowej części Afryki Północnej, zanim zostało wyniszczone przez Marokańczyków. Wśród wielu ważnych poematów przekazywanych ustnie, które rozwinęły się od średniowiecza do XIX wieku w obrębie arabskiej sztuki ludowej, Hilali jest jedynym eposem wciąż przedstawianym w integralnej muzycznej formie. Jednakże, występujący kiedyś powszechnie w całej arabskiej części Bliskiego Wschodu, epos Hilali dziś zniknął z niego zupełnie i występuje już tylko w Egipcie.

Od XIV wieku, epos był przedstawiany przez mistrzów poezji, którzy śpiewali wersy grając równocześnie na instrumencie perkusyjnym lub na trójstrunowych skrzypcach (rabab). Według tradycji, występy mają miejsce podczas wesel, ceremonii obrzezania i prywatnych spotkań. Trwają czasami od 50 do 100 godzin. Epos, oprócz swojego wielkiego znaczenia jako wyjątkowy literacki i muzyczny środek wyrazu, jest też skarbnicą arabskiej historii ludowej, zwyczajów i wierzeń. Na całym obszarze Bliskiego Wschodu wciąż są rozpowszechniane liczne przysłowia i zagadki związane z eposem Hilali, a wiele miejsc tego regionu wzięło nazwy od jego znanych bohaterów. W przeszłości artyści nabywali umiejętności we własnym kręgu rodzinnym, a przedstawianie eposu było ich jedynym źródłem dochodu. Ci profesjonalni poeci już w wieku 5 lat rozpoczynali żmudną, ponad dziesięcioletnią naukę zawodu. Po dzień dzisiejszy uczniowie przechodzą specjalny trening, rozwijający techniki pamięci i doskonalący umiejętność gry na instrumencie. Muszą jednak także nauczyć się wprowadzać do opowiadania improwizowany komentarz, by przystosować fabułę do potrzeb współczesnego odbiorcy.

Dziedzictwo przekazu ustnego i kulturowych środków wyrazu ludu Zápara
Kraj(e) członkowski(e): Ekwador - Peru

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2008 r. (Proklamacja 2001)

Społeczność Zápara zamieszkuje dżunglę amazońską na pograniczu Ekwadoru i Peru. Zápara byli prawdopodobnie jednym z pierwszych ludów, który osiedlił się na tym obszarze, należącym do najbardziej zróżnicowanych biologicznie na świecie. Zápara są ostatnimi przedstawicielami grupy etno-lingwistycznej, która przed hiszpańskim podbojem obejmowała ponadto 39 innych społeczności. W sercu Amazonii rozwinęli kulturę przekazu ustnego, której szczególne bogactwo związane jest z ich głębokim zrozumieniem środowiska naturalnego. Znajduje to odzwierciedlenie zarówno w obfitości słownictwa dotyczącego flory i fauny, jak również w praktykach medycznych społeczności Zápara i w jej rozległej wiedzy z zakresu leśnych roślin leczniczych. Dziedzictwo kulturowe znajduje wyraz w kosmologii i mitologii ludu Zápara, a także w jego obrzędach, praktykach artystycznych i w języku, który jest w istocie skarbcem mitów i legend, opisujących historię tej społeczności oraz całego regionu.

Przestrzeń kulturowa Kihnu
Kraj(e) członkowski(e): Estonia

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2008 r. (Proklamacja 2003)

Kihnu i Manja, to dwie wysepki położone przy estońskim wybrzeżu Bałtyku, zamieszkiwane w sumie przez ok. 600 osób. Mężczyźni od zawsze wyruszali w morze w poszukiwaniu fok i ryb, kobiety natomiast pozostawały na wyspie i zajmowały się gospodarstwem. Podczas długiej nieobecności swoich mężów, synów i braci, kobiety z Kihnu stawały się głównymi strażniczkami tradycji kulturowych – muzycznych, tanecznych i obrzędowych, których tajniki przekazywano ustnie z pokolenia na pokolenie. Śpiewanie jest integralną częścią wspólnego wykonywania prac rękodzielniczych i obchodów dorocznych świąt religijnych, takich jak uroczystość św. Jana (23 czerwca), św. Katarzyny (25 listopada) oraz Boże Narodzenie. Wśród muzycznego repertuaru wyspiarzy na szczególną uwagę zasługuje tradycja mająca przedchrześcijańskie pochodzenie, a znana jako pieśni runiczne lub kalevala-meter. Najbardziej widocznym symbolem kultury Kihnu są wełniane stroje kobiet. Wykorzystując tradycyjne krosna i miejscową wełnę, kobiety tkają i robią na drutach mufki, pończochy, spódnice i bluzki, na ogół w jasnych barwach, często w jaskrawe pasy, z wyszukanymi haftami. Wiele z symbolicznych wzorów i kolorów, zdobiących te rzucające się w oczy stroje, jest głęboko zakorzenionych w antycznych legendach. Te same symbole pojawiają się w pieśniach ludowych i w poezji. Oprócz unikalnego rękodzieła, tradycji ustnych i muzycznych, przestrzeń kulturową Kihnu wyróżniają także wzajemne powiązania bogatej kultury z dziedzictwem naturalnym. Na obu wyspach zachował się w niemal nienaruszonym stanie charakterystyczny krajobraz wielkich połaci ziemi porosłych trawą, z sosnowymi zagajnikami i nadmorskim piaskiem.

Festiwal pieśni i tańca Bałtyku
Kraj(e) członkowski(e): Estonia - Litwa - Łotwa

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2008 r. (Proklamacja 2003)

Festiwal Pieśni i Tańca Bałtyku, organizowany na szeroką skalę co 5 lat w Estonii i na Łotwie, a co 4 lata na Litwie, jest okazją do zaprezentowania bogatej ludowej tradycji i sztuki tych krajów. Kilkudniowe uroczystości gromadzą ok. 40 tysięcy śpiewaków i tancerzy, którzy należą w większości do amatorskich chórów i grup tanecznych. Ich repertuar odzwierciedla szeroką gamę muzycznych tradycji Estonii, Łotwy i Litwy, poczynając od najstarszych pieśni ludowych, a kończąc na utworach współczesnych. Wielu wykonawców przygotowuje się do Festiwalu przez cały rok w domach kultury i w lokalnych instytucjach kulturalnych, pod czujnym okiem zawodowych dyrygentów chóru, szefów zespołów i instruktorów tańca. Te wielkie zgromadzenia są również doskonałą okazją do zapoznania się z bogactwem bałtyckiej sztuki ludowej, ponieważ wielu uczestników festiwalu nosi barwne stroje narodowe. Najwcześniej chóry i zespoły muzyczne przybrały formy instytucjonalne w Estonii – w XVIII wieku. Później zaczęły powstawać w pozostałych krajach, zarówno w miastach, jak i w regionach wiejskich, dzięki wzrastającej popularności muzyki chóralnej, grup śpiewających i festiwali piosenki w Europie Zachodniej. „Festiwal Pieśni i Tańca Bałtyku” został po raz pierwszy zorganizowany w Estonii w 1869 roku, później na Łotwie w 1873 roku, a Litwa wystąpiła w roli gospodarza po raz pierwszy w 1924 roku. Po zdobyciu przez kraje bałtyckie niezależności od Rosji, we wczesnych latach 20. XX wieku, festiwal zyskał powszechną popularność jako sposób manifestowania odrębnej bałtyckiej tożsamości kulturowej. Na potrzeby festiwalu zostały wydzielone specjalnie urządzone tereny. Nawet po aneksji krajów bałtyckich przez Związek Radziecki w 1945 roku, festiwale wciąż się odbywały, chociaż nałożono na nie ramy obowiązującej ideologii komunistycznej.

Przestrzeń kulturowa i kulturowy przekaz ustny Semejskie
Kraj(e) członkowski(e): Federacja Rosyjska

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2008 r. (Proklamacja 2001)

Społeczeństwo starowierców Semejskie mieszka obecnie na odległym terenie regionu Zabajkala. Stanowi zamkniętą społeczność wyznaniową wewnątrz Rosji, posiadającą specyficzne elementy kultury i swoją własną grupową świadomość. Semejskie – „ci, którzy żyją jak rodzina” – są staroobrzędowcami, wiernymi siedemnastowiecznym ortodoksyjnym regułom. Historia społeczności Semejskie jest naznaczona represjami, prześladowaniami i wygnaniami, inspirowanymi przez kościół prawosławny po schizmie w XVII wieku, a następnie przez reżim sowiecki. Za panowania carycy Katarzyny Wielkiej osiedlili się na Syberii, gdzie żyjąc w całkowitej izolacji, zdołali zachować swoją rdzenną oryginalną kulturę i rosyjski styl życia tamtych czasów. Semejskie mówią dialektem południowo-rosyjskim z zapożyczeniami z białoruskiego, ukraińskiego i burłackiego, a ich styl życia charakteryzuje się kultem rodziny, silnymi moralnymi zasadami, tradycyjnym strojem oraz tradycyjnym, specyficznym stylem budownictwa i ornamentacji. Chóry śpiewające podczas uroczystości rodzinnych i festiwali ludowych, mają korzenie w średniowiecznej rosyjskiej muzyce liturgicznej. Wykonywane przez nich pieśni są unikatowym przykładem śpiewu polifonicznego, znanego jako śpiew „przeciągany” (charakteryzujący się przeciąganiem samogłosek).

Olonkho - jakucki epos heroiczny
Kraj(e) członkowski(e): Federacja Rosyjska

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2008 r. (Proklamacja 2005)

Termin „Olonkho” odnosi się do tekstów licznych jakuckich opowieści poetyckich. Gatunek ten należy do najstarszej sztuki epickiej ludów turecko - mongolskich. Jest wykonywany w Republice Sacha, na północnym wschodzie Rosji. Epos Olonkho jest najważniejszym gatunkiem poetyckim Jakucji i pełni też funkcję edukacyjną. Długość opowieści różni się: najkrótsze liczą 10-15 linii, najdłuższe do 50 000 linii. Epos opisuje przekonania Jakutów, zwyczaje i szamańskie obrzędy, jednocześnie interpretując je i wyjaśniając różne aspekty życia. Opowieści zawierające liczne legendy o czynach starożytnych booturs (wojowników), przechowują całą epicką pamięć narodu. Jako literatura przekazywana ustnie, Olonkho ma w sobie wielką siłę moralną i jednocześnie ścisłe powiązanie z tradycjami szamańskimi. Opowiadane historie rozgrywają się w okresie rozpadu społeczeństwa plemiennego i przepełnione są żywą mitologią z udziałem bóstw, duchów, złych potworów oraz różnych zwierząt i ptaków. Odzwierciedlają także społeczno - ekonomiczny styl życia małego państwa walczącego o przetrwanie w czasach politycznych represji i w nieprzychylnych warunkach klimatyczno - geograficznych. Kiedyś każda lokalna społeczność miała własnego narratora, dysponującego bogatym repertuarem opowieści i dzięki temu Olonkho krążyło w licznych wersjach. Tradycja podtrzymywana była i rozwijana w domach, gdzie stanowiła najlepszą rozrywkę podczas długich, zimowych wieczorów. Opowieści przedstawiane są w formie pieśni, zaś fragmenty opisowe i narracyjne są recytowane w szybkim tempie. Narrator musi być aktorem, utalentowanym pieśniarzem i mistrzem elokwencji, biegłym w poetycznej improwizacji. Przed drugą wojną światową znanych było ponad 400 artystów wykonujących Olonkho. Polityczne i technologiczne zmiany, które dokonały się w XX wieku w Rosji, zagroziły istnieniu epickiej tradycji Sachy. Zarówno w czasach sowieckich, jak i tuż po pierestrojce wykonywanie Olonkho było zakazane. Obecnie tradycja narracyjna zanika w wyniku szybkiej urbanizacji i upadku narodowej kultury jakuckiej, a także starzenia się pokoleń olonkhohuts. Do zamierania tej tradycji przyczyniły się także przemiany językowe, czynniki społeczne i historyczne oraz rozwój pisma, druku, radia i telewizji.

Śpiewy Hudhud z Ifugao
Kraj(e) członkowski(e): Filipiny

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2008 r. (Proklamacja: 2001)

Hudhud jest recytowany i śpiewany w społeczności Ifugao (znanej z systemu tarasowych upraw ryżu) podczas sadzenia i zbiorów ryżu, a także w czasie obrzędu czuwania przy zmarłych. Hudhud powstał prawdopodobnie przed VII wiekiem i obejmuje ponad 200 pieśni, z których każda składa się z 40 epizodów. Pełna recytacja trwa często od trzech do czterech godzin. Ponieważ Ifugao mają kulturę matrylinearną, to właśnie żona często odgrywa główną rolę w śpiewie, a jej brat zajmuje wyższą pozycję niż jej mąż. Hudhud jest więc cenny jako dokument antropologiczny. Język opowiadań jest pełen wyrażeń figuratywnych i powtórzeń oraz posługuje się metaforą i onomatopeją, które sprawiają, że próba jego zapisu jest bardzo trudna. Poeta zajmuje kluczową rolę w społeczności, zarówno jako historyk, jak i kaznodzieja, zaś głównymi narratorkami są starsze kobiety. Epos hudhud jest śpiewany na zmianę przez pierwszego narratora i chór. Wszystkie wersy wykonywane są na jedną, prostą melodię, wspólną dla całego regionu. Istnieje jedynie bardzo skąpa pisemna dokumentacja tej kultury.

Epos Darangen ludu Maranao w regionie Jeziora Lanao
Kraj(e) członkowski(e): Filipiny

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2008 r. (Proklamacja 2005)

Darangen to starożytna pieśń epicka, w której zawarte jest bogactwo wiedzy o ludzie Maranao, zamieszkującym region Jeziora Lanao w Mindanao. Ta najbardziej wysunięta na południe wyspa archipelagu Filipin jest tradycyjną ojczyzną Maranao, jednej z trzech największych grup muzułmańskich w tym kraju. Złożona z 17 zwrotek i w sumie z 72000 wersów, „Darangen” opisuje epizody z historii Maranao oraz perypetie mitycznych bohaterów. Oprócz frapującej zawartości narracyjnej, epos porusza tematy życia i śmierci, flirtów, miłości i polityki, wyrażane za pomocą symboli, metafory, ironii i satyry. W „Darangen” przedstawione są także prawo zwyczajowe, standardy zachowania społecznego i etycznego, kanon piękna i wartości społeczne cenione przez Maranao. Do dziś normy prawa zwyczajowego, którymi kieruje się starsze pokolenie, odwołują się do tekstu eposu. „Darangen”, co w języku Maranao znaczy dosłownie „opowiadać piosenką”, istniało na Filipinach przed pojawieniem się Islamu w XIV wieku. Będąc częścią szerszej kultury epickiej, która wiąże się z wcześniejszą tradycją sanskrycką, „Darangen” pozwala zajrzeć w dawne, jeszcze przedmuzułmańskie tradycje kulturalne ludu Maranao. Pomimo że „Darangen” jest w większości przekazywany ustnie, część eposu została spisana ręcznie starodawnym alfabetem, opartym na piśmie arabskim. Manuskrypty te stanowią wielkiej wartości zabytki piśmiennictwa i dzieła sztuki. Wyspecjalizowani wykonawcy obydwu płci śpiewają „Darangen” podczas ceremonii ślubnych, które trwają zazwyczaj siedem nocy. Wykonawcy muszą odznaczać się znakomitą pamięcią, umiejętnościami improwizacyjnymi, poetycką wyobraźnią, wiedzą na temat prawa zwyczajowego i genealogii, doskonałą techniką wokalną oraz zdolnością do utrzymania uwagi publiczności przez długie godziny występu. Śpiewom towarzyszą czasem muzyka i taniec. Obecnie epos „Darangen” jest rzadko wykonywany ze względu na przewagę archaicznego słownictwa i form lingwistycznych, które rozumiane są tylko przez starsze pokolenie, osoby wykonujące tę formę sztuki oraz przez badaczy kultury.

Kankurang, rytuał inicjacyjny plemion Mandinka
Kraj(e) członkowski(e): Gambia/Senegal

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2008 r. (Proklamacja 2005).

Kankurang to rytuał inicjacyjny praktykowany w prowincjach Senegalu i Gambii zamieszkałych przez plemiona Manding, przede wszystkim w regionach Casamance i miasta Mbour. Zgodnie z tradycją, Kankurang wywodzi się z Komo, zamkniętej społeczności myśliwych, z których ezoterycznych praktyk wyłoniła się tradycja Manding. Centralną postacią rytuału Kankurang jest przewodnik, który nosi maskę zrobioną z kory i czerwonego włókna drzewa faara, ubrany jest w liście, a ciało pomalowane ma farbami roślinnymi. Jego obecność związana jest z rytuałami inicjacyjnymi, takimi jak obrzezanie, a samo pojawienie się tej postaci odbywa się w kilku etapach, stanowiących część rytuału. Są to: wybór inicjatora i jego wprowadzenie przez starszyznę plemienną, jego oddalenie się do lasu na czele grupy chłopców, którzy poddani zostaną inicjacji, czuwanie i procesja chłopców przez wioskę. Rytuał ma miejsce pomiędzy sierpniem a wrześniem. Procesja przechodzi przez wieś w otoczeniu niedawno poddanych obrzezaniu chłopców oraz mieszkańców wioski, naśladujących jego zachowanie i gesty oraz tańczących i śpiewających. Dla podkreślenia i zaakcentowania swoich gestów, wykonuje on w tańcu podskoki, jednocześnie wymachując maczetami i wydając z siebie rozdzierające okrzyki. Towarzyszący mu tłum, uzbrojony w patyki i liście palmowe, wykrzykuje refren i wybija rytm na bębnach.

Przewodnik Kankurang jest gwarantem porządku i sprawiedliwości, a jednocześnie egzorcystą przeganiającym złe moce. Zapewnia także przekaz specjalistycznej wiedzy i czuwa nad przebiegiem rytuału, stanowiącego podstawę tożsamości kulturowej Mandinka. Rytuał, który upowszechnił się wśród innych społeczności i grup, jest dla młodych chłopców poddawanych obrzezaniu okazją do poznania reguł zachowania obowiązujących w społeczności, tajników roślin i ich wartości leczniczych, a także technik myśliwskich. Tradycyjne praktyki tej społeczności zanikają jednak w wyniku szybko postępującej urbanizacji Senegalu i Gambii i jednocześnie zmniejszającej się stale powierzchni świętych gajów, które przekształcane są w pola uprawne. W rezultacie, rytuał ulega coraz większej trywializacji, a autorytet przewodnika maleje.

Gruziński śpiew polifoniczny
Kraj(e) członkowski(e): Gruzja

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2008 r. (Proklamacja 2001)

Śpiew ludowy zajmuje czołowe miejsce w gruzińskiej kulturze. Pieśni polifoniczne śpiewane w języku gruzińskim należą do tradycji świeckiej kraju, którego język i kultura były przez długi czas represjonowane przez kolejnych najeźdźców. W Gruzji spotyka się trzy rodzaje polifonii: polifonia złożona, która jest powszechna w Swaneti; dialog polifoniczny wykonywany z akompaniamentem kontrabasu, często spotykany we wschodniej Gruzji (Kaketi) oraz polifonia kontrastowa, złożona z trzech w znacznej mierze improwizowanych fragmentów, która jest popularna w zachodniej Gruzji. Pieśń chakrulo, śpiewana przy stole na przyjęciach, a także wykonywana na festiwalach, należy do pierwszej kategorii i cieszy się wysokim uznaniem ze względu na zawarte w tekście metafory, a także na fakt, że utwór ten wymaga szczególnych umiejętności głosowych, gdyż zawiera partie jodłowania (krimanchuli), a także „pianie koguta” wykonywane falsetem. Uroczyste utwory, takie jak pieśń o długowieczności, są śpiewane na przyjęciach jako element tradycji ściśle związanej z kultem winorośli, sięgającej VIII wieku. W tamtych czasach pieśni przenikały wszystkie sfery życia społecznego, od pracy w polu (w pieśni naduri słychać odgłosy wysiłku fizycznego), aż po leczenie chorób i obchody Bożego Narodzenia (kolęda alilo). Gruzińska tradycja polifoniczna znała również swoje miejsce w bizantyjskich hymnach liturgicznych, które w końcu stały się jej czołową formą wyrazu.

Tradycja widowisk tanecznych Rabinal Achí
Kraje członkowskie(e): Gwatemala

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2008 r. (Proklamacja 2005)

Rabinal Achí to dramat dynastyczny zapoczątkowany w XV wieku przez Majów i będący rzadkim przykładem zachowanej do dziś tradycji prekolumbijskiej. Czerpiąc inspirację z mitów na temat pochodzenia mieszkańców regionu Rabinal, dramat porusza także aktualne zagadnienia polityczne i inne kwestie interesujące społeczność, które przedstawiane są za pomocą tańca w maskach, widowiska teatralnego lub występu muzycznego. Narrację prowadzi grupa postaci pojawiających się na scenie i reprezentujących różne miasta Majów, takie jak Kajyub, będące w XIV wieku stolicą regionu Rabinaleb. Akcja sztuki, rozgrywana w czterech aktach, opowiada o konflikcie między dwoma ważnymi ośrodkami politycznymi w regionie. Główni bohaterowie to książęta Rabinal Achí i K’iche Achí. Pozostałe postacie sztuki to król Rabinaleb – Job’Toj i jego sługa Achij Mun Achij Mun Ixoq Mun, mający cechy zarówno męskie, jak i kobiece, zielonopióra matka Uchuch Q’uq’ Uchuch Raxon oraz trzynaście orłów i trzynaście jaguarów, reprezentujących żołnierzy z fortecy Kajyub’. K’iche’ Achí zostaje złapany i postawiony pod sąd za próbę wykradzenia dzieci z Rabinaleb, co w świetle majańskiego prawa stanowiło ciężkie przestępstwo. Od czasów kolonizacji w XVI wieku, przedstawienie taneczne Rabinal Achi wystawiane jest 25 stycznia, w dzień Świętego Pawła. Festiwal organizowany jest przez cofradías, miejscowe bractwo zarządzające społecznością. Poprzez uczestnictwo w tańcu, żywi „nawiązują kontakt” ze zmarłymi - rajawales, których reprezentują postacie w maskach. Odwoływanie się do przodków nie tylko służy zachowaniu dziedzictwa przeszłości, ale także prezentuje wizję przyszłości, ponieważ pewnego dnia obecni żywi połączą się ze swoimi przodkami.

Konflikty zbrojne, szczególnie w departamentach Rabinal i K’iche doprowadziły niemal do zaniku tych tradycyjnych widowisk tanecznych. Dziś głównym zagrożeniem jest niepewna sytuacja ekonomiczna wykonawców i całej społeczności regionu. Tradycyjna sztuka doznaje także uszczerbku w wyniku postępującej trywializacji i folkloryzacji, które utrudniają wierny przekaz wiedzy i wartości towarzyszących tej tradycyjnej sztuce widowiskowej.

Przestrzeń kulturowa Sosso-Bala w Niagassola
Kraj(e) członkowski(e): Gwinea

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2008 r. (Proklamacja 2001)

Społeczność Mandingue zamieszkuje rozległe terytorium, które należało wcześniej do imperium malijskiego. Od czasu jego powstania w XIII wieku, święty instrument sosso-bala postrzegany jest jako symbol wolności i spójności społeczności Mandingue. Przestrzeń kulturowa sosso-bala pokrywa się z terenem zajmowanym przez rodzinę Dökala w wiosce Niagassola w Gwinei. Sosso-bala jest świętym instrumentem. Jest to rodzaj balafonu o długości 1,24 metra, zrobiony z 20 deszczułek starannie przyciętych do różnych długości, z umieszczonym pod każdą z nich rezonatorem dźwięku. Tylko Balatigui lub patriarcha rodziny Dökala, strażnik instrumentu, może grać na sosso-bala podczas szczególnych uroczystości, takich jak festiwal muzułmańskiego Nowego Roku oraz niektóre pogrzeby. Balatigui jest również odpowiedzialny za naukę gry na balafonie dzieci w wieku od siedmiu lat wzwyż. Muzyka sosso-bala, która towarzyszy epickim poematom średniowiecza afrykańskiego, składa się zasadniczo z hymnów wychwalających budowniczych imperium Mali: Sumanguru Kantè oraz Sunjata Keita.

Misterium w Elche
Kraje członkowskie: Hiszpania

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2008 r. (Proklamacja 2001)

W bazylice Najświętszej Marii Panny w uliczkach staromiejskich w Elche (Walencja) regularnie od połowy XV wieku odgrywany, sakralny muzyczny dramat o śmierci, wniebowzięciu i ukoronowaniu Najświętszej Marii Panny. Jest to żywe świadectwo średniowiecznego teatru religijnego i kultu maryjnego. Misterium w całości jest śpiewane i składa się z dwóch części odgrywanych 14 i 15 sierpnia, opisujących śmierć i koronację Marii w szeregu scen i obrazów. W nocnej procesji po scenie śmierci Marii idą setki uczestników, niosąc świece. Procesja odbywa się również rankiem następnego dnia, a po południu uliczkami Elche przechodzi kondukt pogrzebowy. Później następuje inscenizacja pogrzebu, wniebowzięcia i koronacji Marii w bazylice. Oryginalne teksty, zachowane w zbiorze z 1625 roku, napisane są w dialekcie walenckim, z kilkoma fragmentami po łacinie. Pieśni średniowieczne na jeden głos występują na przemian z wielogłosowymi partiami renesansowymi i barokowymi. Scena podzielona jest na dwa plany: poziomy „ziemski” i pionowy „niebiański”, co jest charakterystyczne dla misteriów średniowiecznych. Efekty specjalne osiąga się za pomocą zabytkowych urządzeń. Co roku około 300 ochotników bierze udział w zorganizowaniu misterium jako aktorzy, śpiewacy, obsługujący urządzenia, szyjący kostiumy. W przygotowaniach uczestniczą oni przez cały rok. Tradycja, która angażuje całą społeczność miasta, jest silnie związana z kulturową i językową tożsamością mieszkańców Walencji. W 1931 roku misterium zostało uznane za zabytek kultury narodowej i obecnie podlega ochronie na mocy kilka ustaw.

Patum w Berga
Kraj(e) członkowski(e): Hiszpania

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2008 r. (Proklamacja 2005)

Organizowany w katalońskim mieście Berga, na północ od Barcelony, Patum to tradycyjne obchody świąteczne, które wywodzą się z uroczystości towarzyszących średniowiecznym procesjom Bożego Ciała. Składają się z cyklu widowisk oraz ulicznego pochodu ogromnych mitycznych stworów. Patum odbywa się co roku, pomiędzy końcem maja a końcem czerwca, w tygodniu, w którym wypada święto Bożego Ciała. Stałym wydarzeniem jest nadzwyczajne posiedzenie rady miejskiej, po którym na ulice miasta wynoszony jest ogromny bęben Tabal – symbol festiwalu, a za nim pojawiają się Quatre Fuets (cztery pochodnie), zapowiadające dalsze kilkudniowe uroczystości. Najważniejsze z nich są pochody Patum: uroczysty, dziecięcy i ogólny, w których kolejno kroczą poprzebierane postacie, wykonując rozmaite akrobacje ku uciesze zgromadzonych tłumów; wszyscy razem wykonują na koniec taniec Tirabol. Te religijne uroczystości w Berga mają wyraźne pogańskie korzenie, i mimo wielokrotnego zakazywania ich w przeszłości przez władze kościelne i świeckie część obrzędów zachowała bluźnierczy charakter. Zachowanie od ponad sześciuset lat oryginalnego charakteru średniowiecznego teatru ulicznego oraz różnorodność i bogactwo obrzędów wyróżnia te obchody świąteczne na tle innych uroczystości

Kudijattam: teatr Sanskrytu
Kraj(e) członkowski(e): Indie

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2008 r. (Proklamacja 2001)

Kudijattam, teatr Sanskrytu ze stanu Kerala, jest najstarszą żywą tradycją teatru w Indiach. Sztuka ta jest tradycyjnie wystawiana w Kuttampalmas – teatrach mieszczących się w świątyniach hinduistycznych. Kudijattam liczy sobie ponad 2000 lat i odzwierciedla unikatową kombinację sanskryckiego klasycyzmu i lokalnych tradycji Kerala (szczególnie teatru komicznego w języku malajalam). Ekspresja twarzy (zwłaszcza oczu), ruchy i gesty tworzą dokładnie skodyfikowany język. Dostęp do przedstawień był początkowo ograniczony ze względu na ich sakralny charakter, lecz stopniowo stawał się coraz bardziej otwarty dla publiczności. Rola aktora zachowała jednak swój sakralny wymiar, z obrzędami oczyszczenia przed rozpoczęciem spektaklu oraz lampą oliwną na scenie, symbolizującą bożą obecność podczas występu. Męscy aktorzy (ze społeczności Chakyar) przekazują z mistrza na ucznia niezwykle precyzyjne podręczniki gry, które do niedawna pozostawały wyłączną własnością wybranych rodzin. Opowiadana historia, najczęściej stanowiąca akt z klasycznej sztuki sanskryckiej, jest tak bardzo szczegółowa, że całe przedstawienie może trwać nawet 40 dni. Kudijattam jest jedyną formą teatru w Indiach, w którym mężczyźni (ze społeczności Chakyar) i kobiety (ze społeczności Nangiar) występują razem przy akompaniamencie perkusistów (ze społeczności Nambiar).

Nazwa Teatru Kudijattam w języku malajalam (rodzimym języku Kerali) znaczy „gra zespołowa.”

Tradycja recytacji wedyjskiej
Kraj(e) członkowski(e): Indie

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2008 r. (Proklamacja 2003)

Obrzędy i obchody świąt Opis Wedy obejmują ogromny zbiór tekstów poezji sanskryckiej, dialogu filozoficznego, mitu oraz rytualnych zaklęć. Zostały napisane przez Aryjczyków w Indiach ponad 3500 lat temu. Uważane przez Hindusów za podstawowe źródło wiedzy oraz za święte podstawy ich religii, Wedy uosabiają jedną z najstarszych na świecie żywych tradycji kulturowych. Nazwa Weda pochodzi z sanskryckiego słowa vid oznaczającego wiedzę. Dziedzictwo wedyjskie obejmuje wiele tekstów i interpretacji zebranych w cztery Wedy, powszechnie nazywane „Księgami wiedzy”, choć w rzeczywistości przekazywane były ustnie. Rygweda jest antologią świętych hymnów; Samaweda przedstawia muzyczne aranżacje hymnów z Rygwedy i innych źródeł; Jadźurweda obfituje w modlitwy i formuły ofiarne używane przez kapłanów, a Atharwaweda zawiera zaklęcia. Wedy ukazują również historyczną panoramę hinduizmu i oferują wgląd w początki rozwoju kilku fundamentalnych pojęć artystycznych, naukowych i filozoficznych, takich jak np. pojęcie zera. Wyrażone w wytwornym języku wedyjskim, który wywodzi się z klasycznego sanskrytu, wersy Wed były tradycyjnie recytowane podczas świętych obrzędów i ceremonii oraz wypowiadane codziennie w społecznościach wedyjskich. Mimo, że teksty te jako źródła wiedzy zostały spisane piętnaście wieków temu, po dziś dzień przekazywane są głównie ustnie. Nadzwyczajna wartość tradycji wedyjskiej leży nie tylko w bogactwie treści literatury przekazywanej ustnie, ale także w unikatowych technikach konserwacji tekstu, stosowanych przez bramińskich kapłanów, dzięki którym dziedzictwo to udało się zachować w stanie nienaruszonym przez ponad tysiąc lat. Aby mieć pewność, że dźwięk każdego słowa pozostał niezmieniony, przyszłych artystów od dzieciństwa kształci się w złożonych technikach recytacji. Te stare jak świat techniki oparte są na akcentach tonicznych, na unikalnym sposobie wymawiania każdej litery i na specyficznych konstrukcjach językowych.

Ramlila: Tradycyjny spektakl Ramajana
Kraj(e) członkowski(e): Indie

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2008 r. (Proklamacja 2005)

Ramlila (dosłownie „widowisko Ramy”) jest przedstawieniem eposu Ramajana w formie serii występów obejmujących piosenkę, narrację, recital i dialog. Epos wystawiany jest co roku w całych północnych Indiach podczas festiwalu Dussehra, organizowanego zgodnie z kalendarzem rytualnym, w okolicach października i listopada. Najbardziej spektakularne wystawienia Ramlila to Ajodja, Ramnagar i Benares, Wrindawan, Almora, Sattna i Madubani. Wystawienia Ramajany opierają się na Ramaczaritmanas, jednej z najpopularniejszych form opowiadań na północy kraju. Ten święty tekst ku chwale Ramy, bohatera Ramajany, został skomponowany w XVI wieku przez indyjskiego poetę Tulsidasa, w dialekcie zbliżonym do hindi, po to, by sanskrycką epikę uczynić dostępną i powszechnie zrozumiałą. Większość Ramlily odtwarza epizody z Ramaczaritmanas metodą serii przedstawień, trwających średnio 10-12 dni. Niektóre, takie jak Ramnagar, mogą trwać nawet cały miesiąc. W każdej osadzie, miasteczku lub wsi organizuje się setki festiwali w czasie sezonu festiwalu Dussehra upamiętniającego powrót Ramy z banicji. Ramlila, skupiająca się przede wszystkim na przypominaniu bitwy pomiędzy Ramą a Rawaną, składa się z serii dialogów pomiędzy bogami, mędrcami i wiernymi. Siła dramatyczna Ramlily wynika z ukazywania się kolejno ikon przedstawiających punkt kulminacyjny każdej sceny. Publiczność jest stale zachęcana do śpiewania i brania udziału w narracji. Cykl zabaw kończy się festiwalem światła Diwali – momentem, kiedy dokonuje się spalenia podobizny Rawany, co symbolizuje zwycięstwo dobra nad złem. Ramlila zbliża do siebie przedstawicieli całej społeczności, niezależnie od przynależności do kasty, religii czy wieku. Charakterystyczna dla tych spektakli jest również spontaniczność, z którą mieszkańcy biorą w nich udział, odgrywają role i uczestniczą w przygotowywaniu masek, kostiumów, makijaży, kukieł, świateł itd. Jednak popularność tej tradycji w młodym pokoleniu maleje ze względu na znikome uznanie dla artystów i jedynie symboliczne wynagrodzenie. Rosnąca popularność środków masowego przekazu stopniowo ogranicza zainteresowanie publiczności przedstawieniami Ramilia, odbierając im podstawową rolę jednoczącą przedstawicieli różnych kast społecznych.

Teatr lalek Wajang
Kraj(e) członkowski(e): Indonezja

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2008 r. (Proklamacja 2003)

Znana z misternie wykonanych lalek i złożonych stylów muzycznych, ta dawna forma opowiadania historii wywodzi się z indonezyjskiej wyspy Jawa. Przez dziesięć wieków wajang rozwijał się zarówno na dworach królewskich Jawy i Bali, jak też na wsiach. Obecnie jest wystawiany także na wyspach Lombok, Madura, Sumatra i Borneo, gdzie rozwinęły się lokalne style przedstawień i akompaniamentu muzycznego. Przedstawienia wajang robią silne wrażenie głównie dzięki samym lalkom. Zrobione ręcznie, wyraźnie różnią się między sobą wielkością, kształtem i stylem wykonania, jednak przeważają wśród nich dwa podstawowe typy: trójwymiarowa drewniana lalka (wajang klitik lub golèk) oraz płaska skórzana lalka – cień (wajang kulit) poruszana na tle podświetlanego ekranu. Oba typy lalek mają stylizowane kostiumy i ruchome części ciała. Mistrz lalkarz (dalang) delikatnie porusza rękami lalki za pomocą przymocowanych do niej cienkich patyczków. Dla zwiększenia dramaturgii pieśniarze i muzycy grają skomplikowane melodie na instrumentach z brązu i bębnach ze skóry dzikich zwierząt. W przeszłości lalkarze byli uważani za ludzi wysoko wykształconych, ekspertów w dziedzinie literatury, którzy poprzez swoją sztukę przekazują wartości filozoficzne, moralne i estetyczne. Słowa i czyny bohaterów komediowych, uosabiających „zwykłego człowieka”, służyły jako akceptowany środek wyrażania krytyki na temat drażliwych kwestii społecznych i politycznych. Uważa się, że ta szczególna rola teatru wajang mogła przyczynić się do jego przetrwania przez wieki. W opowiadaniach wajang występują bohaterowie zapożyczeni z lokalnych mitów i dawnych hinduskich eposów, a bohaterowie znanych perskich opowiadań odgrywają ważną rolę w charakterystycznych stylach narracyjnych, które rozwinęły się na Jawie i Lombok. Repertuar i techniki przedstawień były przekazywane ustnie wewnątrz nieformalnych rodzinnych kręgów lalkarzy, muzyków i rękodzielników wykonujących lalki. Do dzisiejszego dnia od mistrzów lalkarzy oczekuje się zdolności zapamiętania ogromnego repertuaru opowiadań oraz umiejętności recytowania w sposób dowcipny i kreatywny archaicznych fragmentów narracji i pieśni poetyckich.

Indonezyjski Kris
Kraj(e) członkowski(e): Indonezja

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2008 r. (Proklamacja 2005)

Kris albo keris to pochodzący z Indonezji charakterystyczny, asymetryczny sztylet, jednocześnie broń i przedmiot kultowy. Kris postrzegany jest jako przedmiot posiadający magiczną moc. Najstarsze znane sztylety kris pochodzą z dziesiątego wieku, prawdopodobnie z Jawy, skąd rozprzestrzeniły się na tereny całej Azji Południowo-Wschodniej. Krisy mają na ogół wąskie klingi zakończone szeroką asymetryczną rękojeścią. Pochwa wykonana jest zazwyczaj z drewna, chociaż często spotyka się egzemplarze wykonane z kości słoniowej lub nawet złota. Na wartość artystyczną sztyletu indonezyjskiego składa się dhapur (kształt i deseń klingi, występujące w 40 odmianach), pamor (wzór ozdoby ze stopu metalu, spotykanej w około 120 wariantach) i tangguh odnoszący się do wieku i miejsca pochodzenia sztyletu. Płatnerz, czyli empu, wykonuje klingę z warstw różnych rud żelaza i niklu. Najwyższej jakości klingi krisów zbudowane są z kilkunastu lub kilkuset warstw metalu ułożonych z najwyższą precyzją. Wykonujący je empu to cieszący się niezwykłym prestiżem rzemieślnicy, na ogół posiadający rozległą wiedzę z dziedziny literatury, historii, a także okultyzmu. Krisy, noszone zarówno codziennie, jak i przy specjalnych okazjach, tak przez mężczyzn jak i kobiety, stanowią rodzaj rodzinnych skarbów, przekazywanych z pokolenia na pokolenie. Przez wieki urosło wokół nich także wiele mitów. Sztylety te używane są jako talizmany o magicznej mocy, broń, święte pamiątki rodzinne, wyposażenie pomocnicze gwardii królewskiej, akcesoria strojów odświętnych, a także wyróżniki statusu społecznego i symbole bohaterstwa.

W ostatnich kilku dekadach kris utracił wiele ze swojego społecznego znaczenia. Chociaż na wielu indonezyjskich wyspach wciąż można spotkać płatnerzy empu, wytwarzających najwyższej klasy sztylety według tradycyjnych reguł rzemiosła, to jednak ich liczba dramatycznie maleje i coraz trudniej znaleźć następców, którym można byłoby tę specjalistyczną wiedzę przekazać.

Irackie maqam
Kraj(e) członkowski(e): Irak

Wpis na Reprezentatywną listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2008 r. (Proklamacja 2003)

Maqam, powszechnie uznawana za najważniejszą część irackiej tradycji muzyki „klasycznej”, mieści w sobie szeroki repertuar, charakterystyczne instrumenty i konwencje wykonawcze przeznaczone dla specjalnie przygotowanych pieśniarzy i muzyków. Ten popularny gatunek jest także źródłem wielu informacji, dotyczących muzycznej historii regionu i wielowiekowych wzajemnych oddziaływań na siebie kultur krajów arabskich. Pradawny iracki gatunek maqam jest pod względem struktury i instrumentacji bardzo bliski rodzinie tradycyjnych form muzycznych, praktykowanych w Iranie, Azerbejdżanie i Uzbekistanie. Iracki maqam obejmuje liczne gatunki i podstawowe style melodyczne. Cechują go złożone, improwizowane partie wokalne, wsparte czasami akompaniamentem metrycznym i często tworzące składanki pieśni stroficznych. Zręczna improwizacja głównego wokalisty (qari’) i gra orkiestry (tszalgi) towarzyszącej mu podczas całego występu, tworzą razem intrygujący spektakl, oparty na ścisłej współzależności. Do typowych instrumentów należą: santur (rodzaj cymbałów), jawzah (czterostrunowe skrzypce), dumbak (wydający niskie tony bęben ręczny) oraz daff (małe tamburyno). Spektakle maqam mają głównie miejsce podczas prywatnych spotkań, a także w kawiarniach i teatrach. Ze względu na repertuar głęboko zakorzeniony w klasycznej i potocznej poezji arabskiej oraz charakterystyczne wokalne i instrumentalne brzmienie, maqam jest formą muzyczną najbardziej poważaną przez irackich muzyków, intelektualistów, uczonych z dziedziny literatury i muzyki, jak również przez ludzi z różnych kręgów społecznych Iraku. Dzięki swojemu bogatemu repertuarowi i charakterystycznemu stylowi interpretacji, ta forma ekspresji obejmuje dziedzictwo literatury i muzyki irackiej. Podczas gdy wiele stylów muzyki arabskiej tego regionu zaginęło lub uległo znacznym wpływom zachodnim, iracki maqam pozostał w znacznej części nienaruszony, zachowując w szczególności swoją wysoce ozdobną technikę wokalu i improwizacyjny charakter. Wciąż odnosi wielkie sukcesy, czego dowodem są liczne występy na żywo i nagrania, zarówno w Iraku jak i zagranicą.

Dziedzictwo Maroon w mieście Moore
Kraj(e) członkowski(e): Jamajka

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2008 r. (Proklamacja 2003)

Usytuowane na porośniętych bujną roślinnością obszarach górskich wschodniej Jamajki, miasto Moore jest domem dla potomków wolnych społeczności, utworzonych z byłych zbiegłych niewolników znanych jako Maroons. Afrykańscy przodkowie Maroons z miasta Moore zostali w XVI i XVII wieku siłą przesiedleni ze swoich rodzinnych terytoriów do Nowego Świata przez hiszpańskich handlarzy niewolnikami. Nazwa Maroon pochodzi od hiszpańskiego słowa cimarron (dziki) i odnosi się do tych niewolników, którzy uciekli z plantacji na początku XVII wieku i założyli swoje własne osady w Górach Błękitnych i Górach Johncrow we wschodniej Jamajce. Na początku XVIII wieku społeczności Maroon kontrolowały znaczną część wschodniej części wyspy. Aby uniemożliwić dalszy rozwój systemu plantacyjnego, kontrolowanego przez Brytyjczyków, Maroons utworzyli dobrze zorganizowane i niezwykle sprawne podziemne jednostki wojskowe. Po dekadach działań wojennych Brytyjczycy ostatecznie ulegli żądaniom społeczności Maroons uznania ich autonomii. W 1739 roku doszło do podpisania stosownego traktatu. Pochodzący z regionów Zachodniej i Środkowej Afryki, mówiący odmiennymi językami i mający różne zwyczaje kulturowe, Maroons z miasta Moore opracowali nowe wspólne obrzędy religijne, które łączyły różne duchowe tradycje. Te tradycyjne formy ekspresji i zwyczaje, które zostały ostatecznie nazwane Kromanti Play, stanowią do dziś prawdziwy fundament tożsamości Maroon. Podczas obrzędów Kromanti tańce, pieśni i specyficzny styl grania na bębnach jest stosowany dla wywoływania duchów przodków. W obrzędach tych jest również miejsce dla ezoterycznego, wywodzącego się z Afryki języka Kromanti oraz dla rzadkich praktyk medycznych. Mimo, że sztuka Kromanti pozostaje przede wszystkim zwyczajem kulturowym, wyróżniającym Maroons od innych Jamajczyków, mieszkańcy miasta Moore zachowali również kilka ekonomicznych, politycznych i społecznych aspektów swojego dziedzictwa: unikatowy system wspólnego użytkowania ziemi uprawnej, lokalną strukturę władzy, a także abeng – pochodzący z Jamajki poprzeczny, „mówiący” róg, służący do porozumiewania się na odległość.

Teatr nogaku
Kraj(e) członkowski(e): Japonia

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2008 r. (Proklamacja 2001)

Teatr nogaku rozwinął się w XIV i XV wieku, choć właściwie pochodzi z VIII wieku, gdy sangaku (sto sztuk) przywędrowało z Chin do Japonii. Na sangaku składały się różnego typu przedstawienia, zawierające popisy akrobatyczne, pieśni i tańce, jak również skecze komediowe. Z biegiem czasu teatr ten coraz bardziej przystosowywał się do kontekstu społecznego, asymilując inne tradycyjne formy sztuki. Obecnie nogaku jest główną formą teatru japońskiego, która wywarła wpływ na teatr lalki i kabuki. Sztuki nogaku są często oparte na opowiadaniach zaczerpniętych z literatury tradycyjnej, zaś w przedstawieniu, składającym się głównie z tańca, wykorzystywane są maski, kostiumy i rozmaite rekwizyty. W istocie teatr ten wymaga wysokich umiejętności aktorskich i muzycznych. Nogaku to połączenie dwóch typów teatru: no i kjogen, wystawianych w tej samej przestrzeni scenicznej. Scena wcina się w widownię i jest połączona pomostem z salą lustrzaną za kulisami. W no emocje są pokazywane poprzez mocno wystudiowane konwencjonalne gesty. Bohater jest często nadprzyrodzoną istotą, która przybiera postać ludzką, by przed zniknięciem ze sceny opowiedzieć historię. Maski charakterystyczne dla no są używane dla roli duchów i kobiet, dzieci oraz starszych ludzi. Kjogen wywodzi się z komediowych sztuk sangaku i jest oparty na dialogu, ze sporadycznym wykorzystaniem masek. Tekst jest napisany w średniowiecznym języku przekazywanym ustnie i zawiera bardzo żywy opis zwykłych ludzi tamtych czasów (od XII do XVI wieku).

Teatr lalek ningyo joruri bunraku
Kraj(e) członkowski(e): Japonia

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2008 r. (Proklamacja 2003)

Teatr lalek ningyo joruri bunraku, zaliczający się wraz z no i kabuki do czołówki tradycyjnej japońskiej sztuki scenicznej, jest połączeniem śpiewanej narracji, instrumentalnego akompaniamentu i teatru lalkowego. Ta forma teatralna powstała we wczesnym okresie Edo (około 1600 roku), gdy lalkarstwo zaczęto łączyć z popularnym w XV wieku gatunkiem narracji, joruri. Fabuła opowiadana w ningyo joruri, jak zwano tę nową formę, pochodziła z dwóch głównych źródeł: sztuk historycznych, osadzonych w czasach feudalnych (jidaimono) oraz współczesnych dramatów zgłębiających konflikty pomiędzy sercem i obowiązkiem społecznym (sewamono). W połowie XVII wieku w licznych stałych teatrach komercyjnych odbywały się głównie przedstawienia lalkarskie i kabuki, a do połowy XVIII wieku ukształtował się charakterystyczny styl sceniczny, ningyo joruri. Na scenie trzech lalkarzy widocznych dla publiczności kieruje zza parawanu, sięgającego im do pasa, lalkami o ruchomych częściach ciała. Z wysuniętej podwyższonej platformy (yuka) narrator (tayu) relacjonuje akcję, dla której tło stanowi gra na starożytnej trzystrunowej lutni szamisen. Tayu opisuje wszystkich bohaterów, zarówno mężczyzn, jak i kobiety, imitując kolejno ich głosy i intonacje i w ten sposób dopasowując swój występ do poszczególnych ról i sytuacji. Mimo, że tayu „czyta” napisany tekst, w przedstawieniu pozostaje dużo miejsca na improwizację. Precyzyjne zgranie w czasie ruchów wszystkich trzech lalkarzy jest niezbędne dla uzyskania efektu realizmu w gestach i pozach lalek. Robiące ogromne wrażenie lalki o indywidualnych wyrazach twarzy, ubrane w kunsztowne kostiumy, są misternie wyrzeźbione przez artystów lalkarzy. Gatunek przyjął swoją obecną pełną nazwę ningyo joruri bunraku pod koniec XIX wieku (Bunrakuza był wiodącym teatrem tego okresu).

Kabuki
Kraj(e) członkowski(e): Japonia

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2008 r. (Proklamacja 2005)

Kabuki jest tradycyjną formą teatru japońskiego, która zrodziła się na początku XVII wieku i była szczególnie popularna wśród ludności miejskiej. Początkowo aktorami byli zarówno kobiety jak i mężczyźni, jednak z czasem tylko mężczyźni mieli prawo występować w sztukach kabuki. Aktorzy specjalizujący się w rolach kobiecych zwani było onnagata. Pozostałe typy aktorów to aragato (styl twardy) oraz wagato (styl miękki). Tematyka kabuki to głównie wydarzenia historyczne oraz moralne konflikty między zakochanymi bohaterami. Aktorzy mówią monotonnym głosem, a towarzyszy im muzyka tradycyjnych japońskich instrumentów. Scena wyposażona jest w kilka gadżetów, takich jak system zapadni dzięki którym aktorzy znikają i pojawiają się niespodziewanie na scenie. Kolejnym charakterystycznym elementem sztuk kabuki jest kładka wychodząca ze sceny w kierunku widowni. Ważnymi elementami sztuki kabuki są: własna szczegółowa muzyka; scena, system zapadni i mechanizmów; unikalna gra aktorów; język i sposób grania aktorów, którzy przyjmują obrazkowe pozy podkreślające charakter bohaterów. Specjalny sposób malowania twarzy aktorów zwany jest Keshô i jego przejrzystość/wyrazistość pozwala na łatwe odczytanie charakteru bohatera osobom nie związanym ze sztuką. Po 1868 roku, kiedy Japonia otworzyła się na Zachód, aktorzy starali się zyskać na popularności wśród klas wyższych wprowadzając nowoczesne elementy do tradycyjnego stylu Kabuki. Współcześnie Kabuki jest najpopularniejszym tradycyjnym dramatem w Japonii.

Pieśni z Sanaa
Kraj(e) członkowski(e): Jemen

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2008 r. (Proklamacja 2003)

Pojęcie pieśni z Sanaa, znanych także jako al.-Ghina al.-San’ani określa grupę pieśni, należących do bogatej muzycznej tradycji, praktykowanej w całym Jemenie. Wywodzący się z różnych poetyckich tradycji sięgających XIV wieku, gatunek ten stanowi integralną część doniosłych ceremonii i różnych form aktywności społecznej, takich jak samra (wieczory małżeńskie) i magyal (codzienne popołudniowe spotkania przyjaziół i znajomych). Pieśni są interpretowane przez solistę przy akompaniamencie dwóch pradawnych instrumentów: quanbus (lutni jemeńskiej) i sahn nuhasi, miedzianej tacy, którą grający trzyma kciukami, delikatnie uderzając pozostałymi ośmioma palcami. Zmiana z jednego instrumentu na inny w trakcie jednego występu jest bardzo rzadka, a mistrzostwo artysty jest oceniane na podstawie jego zdolności do upiększania melodii, w celu podkreślenia treści tekstu i poruszenia słuchaczy. Muzyka ta może być również łączona z wymyślnymi, tradycyjnymi tańcami. Repertuar poetycki, pisany zarówno w dialekcie jemeńskim, jak i w klasycznym arabskim, obfituje w wymyślną grę słowną i jest znany z dużego ładunku emocjonalnego. Teksty pieśni zawierają wysoko cenione i często cytowane fragmentypoematów, powstałych w Jemenie – kraju, w którym poezja jest uważana za najwyższą formę literatury. Mimo, że pieśni są bezpośrednio związane z historyczną stolicą Jemenu, Sanaa, można je usłyszeć w wielu miastach i wsiach w całym kraju. Repertuar poetycki często czerpie z dialektów z różnych części Jemenu. Dodatkowo, tradycyjne melodie pieśni są często zapożyczane przez artystów uprawiających inne gatunki sztuki, w tym wiejskie tańce i współczesną muzykę.

Przestrzeń kulturowa plemion beduińskich w Petrze i Wadi Rum
Kraj(e) członkowski(e): Jordania

Wpis na Reprezentatywną listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2008 r. (Proklamacja 2005)

Plemiona beduińskie, obecnie zarówno koczownicze, jak i prowadzące osiadły tryb życia, zamieszkują południowe regiony Jordanii, szczególnie pustynne i półpustynne okolice Petry i Wadi Rum. Specyficzne warunki życia w tych regionach spowodowały ukształtowanie się i rozwój dwóch komplementarnych typów społeczności. Niektóre plemiona beduińskie, przede wszystkim Bdul, Ammarin i Sa’idijjin wciąż korzystają z nabatejskich zbiorników wodnych i jaskiń mieszkalnych w pobliżu Petry. Kultywują starą kulturę pasterską i związane z nią tradycje rzemiosła. Plemiona beduińskie z okolic Petry i Wadi Rum zachowały specjalistyczną wiedzę związaną z florą i fauną tych okolic, z tradycyjną medycyną, hodowlą wielbłądów, wytwarzaniem namiotów oraz tropieniem zwierząt i wspinaczką. Zarówno rozległa wiedza na temat środowiska, jak i skomplikowany zespół moralnych i społecznych reguł postępowania przekazywane są ustnie z pokolenia na pokolenie. Bogata mitologia plemion beduińskich znajduje wyraz w różnych formach przekazu ustnego, takich jak poezja, opowieści ludowe i pieśni, ściśle powiązane z konkretnymi miejscami oraz wydarzeniami z historii tej społeczności.

Na przestrzeni ostatniego półwiecza coraz więcej grup plemiennych decyduje się na osiadły tryb życia. Dostęp do edukacji, opieki zdrowotnej i urządzeń sanitarnych podniósł atrakcyjność stałego miejsca zamieszkania, jednocześnie jednak powodując stopniowe zaprzepaszczanie tradycyjnych umiejętności i wiedzy wypracowanej przez wiele pokoleń Beduinów. Należy dołożyć wszelkich starań, by postępująca liczba turystów odwiedzających pustynie oraz związane z nią zapotrzebowanie na „autentyczną kulturę beduińską” nie przyczyniały się do postępującego niszczenia kultury niematerialnej plemion zamieszkujących okolice Petry i Wadi Rum.

Balet Królewski Kambodży
Kraj(e) członkowski(e): Kambodża

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2008 r. (Proklamacja 2003)

Znany z pełnych gracji gestów wykonywanych rękami i pięknych kostiumów, Balet Królewski Kambodży (znany także pod nazwą Klasyczny Taniec Khmerski) jest od ponad tysiąca lat kojarzony ściśle z dworem Khmerskim. Występy tradycyjnie towarzyszyły uroczystościom królewskim i obchodom takim jak koronacje, śluby, pogrzeby lub khmerskie święta. Ta forma sztuki, której ledwie udało się uniknąć unicestwienia w latach 70. XX wieku, jest wysoce ceniona przez Kambodżan na całym świecie. Według legendy, balet jest równie pradawny jak sami Khmerowie. Wyrzeźbione figurki tancerzy, podobne do tych, które ozdabiają znane świątynie w Angkor, pojawiły się po raz pierwszy w IX wieku. Taniec przesycony symboliką, któremu przypisuje się znaczenie sakralne, ucieleśnia tradycyjne wartości. Jego repertuar utrwala legendy związane z pochodzeniem Khmerów i Kambodżanie od dawna uważają tę tradycję za symbol kultury khmerskiej. W klasycznym repertuarze występują cztery odmienne typy charakterów: Neang (kobieta), Neayrong (mężczyzna), Yeak (olbrzym) oraz Sva (małpa). Każdemu z nich przypisane są charakterystyczne kolory, kostiumy, makijaż, maski oraz gesty. Określone gesty i pozy, których tancerze mozolnie uczą się przez lata intensywnych ćwiczeń, przedstawiają gamę ludzkich emocji, od strachu i wściekłości do miłości i radości. Orkiestra grająca muzykę sakralną towarzyszy tańcowi, a chór żeński na bieżąco relacjonuje fabułę i zwraca uwagę na emocje pokazywane przez tancerzy. Nic dziwnego, że ci nadzwyczajni tancerze uważani byli kiedyś za posłańców królów do bogów i przodków.

Sbek Thom – teatr cieni Khmerów
Kraj(e) członkowski(e): Kambodża

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2008 r. (Proklamacja 2005)

Cechą szczególną teatru cieni Khmerów, zwanego Sbek Thom, są dwumetrowe skórzano-ażurowe płaskie kukły. Powstanie Sbek Thom datowane jest na okres przed ankorski. Razem z teatrem maski oraz królewskim baletem należy do sfery sacrum. Sztuki dedykowane są bóstwom i mogą odbywać się tylko przy specjalnych okazjach trzy, cztery razy do roku, np. podczas obchodów nowego roku, urodzin króla czy oddawania czci ważnej osobie. Sztuka teatru cieni Sbek Thom znacznie ucierpiała po upadku Angkoru w ubiegłym stuleciu. Jednakże teatr ewoluował jako forma artystyczna, zachowując swój rytualny charakter. Każda z kukieł wykonywana jest z jednego kawałka skóry podczas specjalnej ceremonii. Przykładowo kukły Sziwa i Wisznu są wykonywane ze skóry krowy, która zmarła w naturalny sposób, bądź w wyniku wypadku. Proces tworzenia kukły trwa 1 dzień i towarzyszą mu szczególne rytuały. Skóry są farbowane roztworem z kory Kandaol. Artysta rysuje figurę na wypalanej skórze, wycina niepotrzebne kawałki, maluje i na samym końcu mocuje dwa drągi bambusowe, którymi będzie kukłę poruszał. Zgodnie z tradycją, przedstawienia odbywają się w nocy na świeżym powietrzu, niedaleko pagody lub pola ryżowego. Tłem jest wielka biała płachta rozwieszana pomiędzy dwoma dużymi bambusami. Z tyłu rozpalone jest ognisko, bądź współcześnie projektor, który umożliwia rzucanie cieni kukieł na białą płachtę. Animator ożywia kukły za pomocą precezyjnych ruchów tanecznych. Przedstawieniu towarzyszy orkiestra i dwóch narratorów. Przykładowo, sztuka Reamker (khmerska wersja Ramayany) trwać może nawet kilka nocy i wymaga ponad 160 kukieł. Teatr cieni Sbek Thom został niemal zniszczony w okresie represji Czerwonych Khmerów, jednak od 1979 roku sztuka przeżywa odrodzenie dzięki ocalałym artystom. Systematycznie odbudowywana jest kolekcja kukieł, gdyż większość została zniszczona podczas reżimu Czerwonych Khmerów. Istnieją już 3 grupy aktorskie teatru cienia, jednak brakuje okazji do wykonywania przedstawień oraz środków materialnych.

Sztuka akynów, kirgiskich opowiadaczy eposów
Kraj(e) członkowski(e): Kirgistan

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2008 r. (Proklamacja 2003)

Kirgistan, usytuowany majestatycznie pośród szczytów górskich Tien- Szan w Azji Środkowej, szczyci się przepięknym naturalnym krajobrazem i starodawnymi tradycjami nomadyjskimi. Dominującą wśród kirgiskich koczowników formą ekspresji kulturalnej jest narracja eposów, która przetrwała przez wieki wyłącznie w formie przekazu ustnego. Sztuka akynów – kirgiskich opowiadaczy eposów, łączy w sobie śpiew, performance, improwizację i kompozycję muzyczną. Eposy są przedstawiane podczas uroczystości religijnych, prywatnych obchodów okolicznościowych i świąt narodowych. Tradycja ta jest żywa głównie w północnych i południowych regionach obecnej Republiki Kirgiskiej. Unikatowość eposów kirgiskich polega przede wszystkim na ich porywającej dramatycznej fabule i filozoficznych fundamentach. Ponadto, stanowią one prawdziwą ustną encyklopedię kirgiskich wartości społecznych, wiedzy o kulturze i historii. Ważnym eposem kirgiskim jest licząca tysiąc lat trylogia Manas, w skład której wchodzą eposy Manas, Semetej i Sejtek. To arcydzieło jest warte uwagi nie tylko ze względu na swoją wyjątkową długość (jest 16 razy dłuższe od Iliady i Odysei Homera), ale również ze względu na bogactwo treści. Łącząc fakt z legendą, Manas uwiecznia ważne wydarzenia z burzliwych dziejów historii Kirgistanu, począwszy od IX wieku. Kirgizi zachowali również ponad czterdzieści „mniejszych” eposów. Podczas gdy Manas jest eposem wyłącznie narracyjnym, natomiast krótsze dzieła są na ogół przedstawiane przy akompaniamencie komuza, kirgiskiej trzystrunowej lutni. Każdy epos ma swój charakterystyczny temat, melodię i styl narracji. Akyni byli kiedyś wysoce szanowanymi ludźmi, którzy podróżowali z regionu do regionu i często uczestniczyli w konkursach opowiadania historii. Byli podziwiani za ekspresję gestów, intonację, żywą mimikę, doskonale pasującą do przesyconej emocjami treści eposu. W latach 20. pierwsza część trylogii Manas została zapisana w oparciu o ustną interpretację wspaniałego epickiego pieśniarza, Sagynbaja. W okresie rządów sowieckich akyni wciąż występowali, mimo że rząd zakazał wystawiania „mniejszych” eposów.

Karnawał w Barranquilla
Kraj(e) członkowski(e): Kolumbia

Wpis na Reprezentatywną listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2008 r. (Proklamacja 2003)

Kolumbijskie miasto Barranquilla posiada niezwykle bogate i różnorodne dziedzictwo kulturalne. Mimo że prawa miejskie otrzymało dopiero w 1813 roku, jego położenie geograficzne na Wybrzeżu Karaibskim i u ujścia największej rzeki tego kraju, Magdaleny, zapewniło mu w XIX i XX wieku status najbardziej ruchliwego centrum handlowego Kolumbii. Barranquilla działało więc jak magnes na mieszkańców innych miast i wiosek regionu, z których wiele miało silne, długoletnie tradycje lokalne. Komercyjny charakter miasta przyczynił się do otwartości jego mieszkańców na nowe trendy i idee, a fakt, że nie posiadało swoich własnych tradycji, ułatwił przyswojenie tych, które przywieźli imigranci. W ten sposób Barranquilla zmieniało się stopniowo w istny tygiel lokalnych, afrykańskich oraz europejskich tradycji, umożliwiając przetrwanie wielu z tych, które nie zachowały się nawet w regionach, w których się narodziły. Każdego roku podczas 4 ostatnich dni przed Wielkim Postem różnorodne tradycje kulturalne miasta mieszają się w Karnawale w Barranquilla. Do dzisiejszego dnia mieszanina lokalnych, afrykańskich i europejskich tradycji przenika rozmaite elementy karnawału, w szczególności tańce (reprezentowane przez mico y mycas z Ameryk, afrykańskie congo oraz paloteo pochodzące z Hiszpanii), gatunki muzyczne (dominujący cumbia oraz jego liczne warianty, takie jak puya i porro) oraz instrumenty ludowe (tamburyna i bębny allegre, maracasy, claves). Muzyka karnawałowa jest głównie wykonywana przez zespół bębnów lub grupy grające na różnych instrumentach dętych. Liczne wyroby rękodzieła artystycznego obejmują między innymi platformy do występów, kostiumy, ozdoby głowy i maski zwierząt. Grupy ekstrawagancko poprzebieranych tancerzy, aktorów, pieśniarzy i instrumentalistów bawią tłumy przedstawieniami muzycznymi i teatralnymi, opartymi na wydarzeniach historycznych i współczesnych. Aktualne życie polityczne i osoby publiczne są wykpiwane w szyderczych mowach oraz w tekstach piosenek, które nadają karnawałowi atmosferę burleski.

Przestrzeń kulturowa Palenque de San Basilio
Kraje członkowskie(e): Kolumbia

Wpis na Reprezentatywną listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2008 r. (Proklamacja 2005)

Liczące około 3500 mieszkańców miasteczko Palenque de San Basilio usytuowane jest u podnóża gór Montes de Maria, na południowy wschód od stolicy regionu, Kartageny. Założone w XVII wieku przez zbiegłych niewolników, było jedną z zamkniętych osad otoczonych murami, zwanych palenques. Spośród wielu podobnych osad istniejących w przeszłości, do dziś przetrwało tylko San Basilio. Stało się ono przykładem wyjątkowej przestrzeni kulturowej. Przestrzeń kulturowa Palenque de San Basilio obejmuje praktyki społeczne, medyczne i religijne, jak również tradycje muzyczne i przekazu ustnego, z których wiele ma korzenie afrykańskie. Organizacja życia społecznego oparta jest na sieci powiązań rodzinnych i pokoleniowych, zwanych ma kuagro. Przynależność do kuagro wiąże się z zespołem praw i obowiązków wobec pozostałych członków grupy oraz z poczuciem silnej wewnętrznej solidarności wobec całej społeczności. Zarówno codzienne obowiązki, jak i organizacja specjalnych wydarzeń podejmowane są wspólnie przez wszystkich członków kuagro. Złożone rytuały pogrzebowe czy uzdrowicielskie świadczą o istnieniu ścisłych ram kulturowych, wytyczających zasady życia i śmierci w społeczności palenques. Określone utwory muzyczne: Bullernege sentado, Son palenquero lub Son de negro towarzyszą grupowym uroczystościom, takim jak chrzciny, wesela i święta religijne, ale wykonywane są także w czasie wolnym od pracy. Kluczowy element przestrzeni kulturowej Palenque de San Basilio stanowi język palenquero, jedyny w Ameryce Łacińskiej język kreolski, którego słownictwo wywodzi się z hiszpańskiego, a struktura gramatyczna z języków z grupy Bantu. Język jest niezwykle istotnym czynnikiem wzmacniającym wewnętrzne więzi pomiędzy członkami społeczności.

Zagrożeniem dla przestrzeni kulturowej Palenque są nie tylko zmiany ekonomiczne wywierające wpływ na lokalne przemysły, ale także konflikt zbrojny pomiędzy oddziałami kolumbijskich sił paramilitarnych i lokalnymi oddziałami partyzanckimi. Poza murami Palenque, jego mieszkańcy często bywają obiektem dyskryminacji ze względów etnicznych, a wartości ich kultury są niejednokrotnie negowane.

Tradycje pasterskie i wozy zaprzężone w woły
Kraje członkowskie(e): Kostaryka

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2008 r. (Proklamacja 2005)

Tradycyjny dwukołowy wóz zaprzężony w woły, czyli carreta, to wytwór słynnego kostarykańskiego rzemiosła. Od połowy XIX wieku wozy takie używane były do transportowania ziaren kawy z położonej w centrum kraju doliny, przez góry, do Puntarenas na wybrzeżu Pacyfiku. Podróż zajmowała od dziesięciu do piętnastu dni. Dwukółki poruszały się na bezszprychowych kołach, będących formą pośrednią pomiędzy kołem tarczowym wymyślonym przez Azteków a kołem szprychowym przywiezionym do Ameryki Łacińskiej przez hiszpańskich kolonizatorów. Koła bezszprychowe, nieutykające w błocie, pozwalały na sprawne poruszanie się po lokalnych drogach. Dla wielu rodzin dwukółki ciągnione przez woły były jedynym środkiem transportu i jednocześnie wyznacznikiem statusu społecznego. Tradycja malowania i zdobienia wozów sięga przełomu XIX i XX wieku. Początkowo każdy region Kostaryki miał swój własny oryginalny styl zdobienia kół, pozwalający na łatwą identyfikację miejsca produkcji danego pojazdu. Z początkiem XX wieku, obok wzorów spiczastych gwiazd, na kołach zaczęły pojawiać się także rysunki kwiatów, twarzy i miniaturowych krajobrazów. Do dziś, w organizowanym co roku konkursie nagradzany jest najbardziej twórczy artysta reprezentujący tę tradycję. Wozy konstruowane są w taki sposób, by w czasie jazdy każdy z nich wydawał sobie tylko właściwy „śpiew” - dźwięk powstający w wyniku uderzeń metalowej obręczy w piastę koła, kiedy wóz toczy się po drodze. Kiedy dwukółki stały się symbolem statusu i przedmiotem dumy właścicieli, zaczęto przywiązywać większą wagę do ich konstrukcji i do wyboru odpowiedniej jakości drewna, pozwalającego uzyskać najlepszy dźwięk. Wytwarzane dzisiaj kolorowe, bogato zdobione carretas nie przypominają pierwotnych, grubociosanych, prostokątnych pojazdów, oplecionych trzciną i nakrytych płachtami niewyprawionej skóry. Chociaż w większości rejonów Kostaryki wozy ciągnięte przez woły zostały wyparte przez ciężarówki i kolej, carretas pozostają symbolem historii Kostaryki, z dumą prezentowanym podczas parad i uroczystości, zarówno świeckich jak religijnych.

Odkąd carretas utraciły znaczenie jako środek transportu, popyt na nie spada, w związku z czym maleje także liczba artystów znających tajniki produkcji i ornamentacji tych historycznych pojazdów.

Lakalaka: śpiewane oracje z układem choreograficznym
Kraj(e) członkowski(e): Królestwo Tonga

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2008 r. (Proklamacja 2003)

Archipelag Tonga leży na południowym Pacyfiku, około 2000 km na północny-wschód od Nowej Zelandii. Królestwo Tonga, znane pod nazwą „Przyjaznych Wysp”, przed zdobyciem niepodległości w 1970 roku było jedyną monarchią konstytucyjną w regionie Pacyfiku. Lakalaka (wymawiana LA-ka-LA-ka), często uważana za tradycyjny taniec Tonga, jest właściwie połączeniem choreografii, oratorstwa, polifonii wokalnej i instrumentalnej, muzycznej kompozycji oraz tekstów odnoszących się do lokalnych legend i historii. Ta żywa kulturowo forma ekspresji jest uprawiana przez społeczności w całym królestwie i odgrywa istotną rolę podczas ważnych uroczystości, takich jak koronacja monarchy i rocznice uchwalenia konstytucji. Nazwa lakalaka oznacza w języku tongańskim „kroczyć żwawo lub ostrożnie”, a jej początki wywodzą się z tańca znanego jako me’elaufola. Tradycja rozwinęła się w XIX wieku, a rozkwitła ponownie w XX wieku dzięki mecenatowi rodziny królewskiej. Występy trwają około trzydziestu minut i biorą w nich udział duże grupy, liczące do kilkuset osób. Artyści są ustawieni w rzędy, mężczyźni po prawej stronie, kobiety po lewej. Mężczyźni tańczą wykonując szybkie, energiczne ruchy, podczas gdy kobiety wykonują z gracją powolne kroki taneczne skoordynowane z eleganckimi gestami rąk. Obie grupy klaszczą i śpiewają podczas tańca, często z akompaniamentem chóru. Niezwykle bogata polifonia śpiewu, połączona z doskonale zsynchronizowanymi ruchami setek tancerzy, tworzy spektakl robiący ogromne wrażenie. Twórczą siłą przedstawienia jest punake, poeta, kompozytor, choreograf i reżyser. Według tradycji, punake powinien stale odnawiać repertuar lakalaka, który porusza tematy związane z historią Tonga, legendami, wartościami i strukturą społeczną.

Tumba Francesa, muzyka bractwa Oriente
Kraj(e) członkowski(e): Kuba

Wpis na Reprezentatywną listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2008 r. (Proklamacja 2003)

Żywy taniec, piosenka oraz sposób grania na bębnach, znany jako Tumba Francesa (bęben afrykański) uosabia najstarsze i najbardziej namacalne związki kubańskiej prowincji Oriente z afrykańsko – haitańskim dziedzictwem kulturowym. Gatunek ten stanowi połączenie XVIII - wiecznej muzyki z Dahomeju w Afryce Zachodniej z tradycyjnymi tańcami francuskimi. Tumba Francesa została sprowadzona na Kubę przez haitańskich niewolników, przesiedlonych do wschodnich regionów wyspy po zamieszkach na Haiti w latach 90. VIII wieku. Pierwsze udokumentowane ślady tej tradycji pochodzą z początku XIX wieku i związane są z plantacjami kawy w pobliżu miast Santiago i Guantánamo. Po zniesieniu niewolnictwa na Kubie w 1886 roku i wynikającej z tego migracji byłych niewolników do ośrodków miejskich w poszukiwaniu pracy, społeczności Tumba Francesa powstały w kilku miastach we wschodniej części Kuby. Występy Tumba Francesa najczęściej rozpoczynają się partią solową śpiewaną gwarą hiszpańską lub francuską przez lidera zespołu zwanego composé. Na znak dany przez composé, odzywa się cata – duży drewniany idiofon, wybuchając pulsującym uderzeniem, wzmocnionym przez trzy bębny znane pod nazwą tumbas. Te instrumenty, na których gra się rękami, podobne są do nowoczesnych bębnów conga, mają jednak większą średnicę. Są one zrobione z jednego wydrążonego kawałka drewna i zdobione rzeźbionymi oraz malowanymi motywami. Tańce są wykonywane pod kierunkiem mistrza placu (Mayor de Plaza). Chór składa się w przeważającej mierze z tańczących i śpiewających kobiet, które ubrane są w długie suknie z epoki kolonialnej, na głowie mają zachodnioafrykańskie chusty, a w rękach trzymają kolorowe szale. Śpiewacy wybijają rytm metalowymi grzechotkami (chachás). Występy, składające się z serii 30-minutowych pieśni i tańców, na ogół kończą się późno w nocy. Obecnie tylko dwa spośród wielu stylów tanecznych związanych z Tumba Francesa są wciąż regularnie stosowane: masón – delikatna parodia balowych tańców francuskich oraz yubá – improwizowany taniec wykonywany przy akompaniamencie porywających rytmów bębna. Tumba Francesa osiągnęła szczyt popularności pod koniec XIX wieku. Do dziś tradycja Tumba Francesa podtrzymywana jest w swoim pierwotnym kształcie przez trzy zespoły na Kubie.

Sztuka rzeźbienia krzyży i ich symbolika
Kraj(e) członkowski(e): Litwa

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturoweo ludzkości w 2008 r. (Proklamacja 2001)

Dla Litwinów sztuka rzeźbienia krzyży jest elementem ponad 400-letniej tradycji, która jest powszechna w całym kraju, podobnie jak święcenie tych krzyży i związane z nimi obrzędy. Nawiązują one do katolickich uroczystości religijnych oraz innych pradawnych świąt, korzeniami sięgającymi do tradycji pogańskich. Poświęcenie krzyża przez kapłana czyniło go na zawsze przedmiotem świętym. W okresie podporządkowania rosyjskiemu kościołowi prawosławnemu w XIX wieku, a jeszcze bardziej w czasie rządów sowieckich, krzyże te stały się także symbolami litewskiej narodowej i religijnej tożsamości. Wykonywane z drewna dębowego, mają od 1 do 5 metrów wysokości i często są rzeźbione w kwiatowe lub geometryczne wzory, czasami zdobione małymi posążkami oraz zwieńczone małym daszkiem. Wizerunki Najświętszej Marii Panny i wielu świętych są adresatami próśb o pomoc chorym i cierpiącym, a ludzie przynoszą pod krzyże dary w postaci jedzenia, różańców, pieniędzy, kolorowych chust (na przykład z okazji wesela) lub fartuszków (symbolizujących płodność). Krzyże są również bardzo ważnym miejscem spotkań. Ustawiano je na poboczach dróg wjazdowych do wiosek, w pobliżu innych pomników i na cmentarzach.

Kunszt rękodzieła drewnianego społeczności Zafimaniry
Kraj(e) członkowski(e): Madagaskar

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2008 r. (Proklamacja 2003)

Zamieszkująca powierzchnię 700 kilometrów kwadratowych obszarów górskich prowincji Fianarantsoa w południowo-wschodnim Madagaskarze, społeczność Zafimaniry jest jedynym pozostałym strażnikiem unikalnej kultury rękodzieła drewnianego, wcześniej szeroko rozpowszechnionego na wyspie. Zafimaniry osiedlili się w tym odległym zalesionym regionie w XVIII wieku, uciekając przed postępującym wówczas na Madagaskarze trzebieniem lasów. Obecnie, około 25 000 Zafimaniry mieszka w około 100 wioskach i osadach rozproszonych pośród ukrytych w chmurach szczytów górskich. Przez pokolenia Zafimaniry – leśnicy, stolarze i rękodzielnicy zgromadzili cały arsenał wiedzy praktycznej i artystycznych umiejętności, związanych z rękodziełem drewnianym. Tak rozbudowana tradycja rękodzielnicza świadczy o kluczowej roli, którą społeczeństwo Zafimaniry przypisuje temu wysoko cenionemu materiałowi w odniesieniu do wszystkich aspektów życia i śmierci. Biegłość Zafimaniry w leśnictwie i rzeźbie w drewnie widoczna jest w ich budownictwie i przedmiotach codziennego użytku. Praktycznie wszystkie powierzchnie drewniane – ściany, ramy okienne, słupy, belki, stołki, skrzynki i narzędzia – pokryte są misterną ornamentacją. Zafimaniry używają dwudziestu różnych gatunków endemicznych, z których każdy jest dostosowany do określonego rodzaju konstrukcji lub pełnionej funkcji dekoracyjnej. W konstrukcji domów i grobowców stosowane są wyłącznie tradycyjne połączenia na czopy, bez użycia gwoździ, zawiasów lub innych metalowych elementów. Tradycyjne spichlerze Zafimaniry, umieszczone na okrągłych palach, są charakterystyczną cechą górskiego krajobrazu. Piękne wzory geometryczne, ozdabiające większość przedmiotów drewnianych Zafimaniry, są wysoce skodyfikowane i odzwierciedlają nie tylko indonezyjskie pochodzenie społeczności, ale również wpływy arabskie w kulturze malgaskiej. Mimo, że liczba motywów jest ograniczona, nie ma dwóch identycznych rzeźb, co jest zasługą wielkiej kreatywności rękodzielników Zafimaniry. Motywy te mają bogate symboliczne znaczenie i są ściśle związane z fundamentalnymi wierzeniami i wartościami Zafimaniry. Na przykład tanamparoratra (pajęczyna) symbolizuje więzy rodzinne, podczas gdy papintantely (plaster miodu) przedstawia życie społeczności. Ornamentacja i inne formy ekspresji, takie jak projekt domu, również wskazują na rolę jednostki lub jej pozycję społeczną.

Uzdrawiający taniec Vimbuza
Kraj(e) członkowski(e): Malawi

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2008 r. (Proklamacja 2005)

Vimbuza to taniec uzdrawiający, popularny wśród ludów Tumbuka zamieszkujących północne Malawi. Jest on istotną częścią uzdrawiającej tradycji ng’oma doskonale znanej w tych regionach Afryki, w których mówi się językami grupy Bantu. Ng’oma oznaczające „bębny choroby”, są głęboko zakorzenione w historii Tumbuka i, mimo częstych w ostatnich latach prób stłamszenia tej tradycji, pozostaje ona fundamentalną częścią pierwotnego, tradycyjnego systemu uzdrawiania chorych.

Większość pacjentów poddawanych tym praktykom stanowią kobiety cierpiące na różnego rodzaju choroby psychiczne. Podczas kuracji, trwającej od kilku tygodni do kilku miesięcy, kobiety przebywają w temphiri, czyli domu chorych, prowadzonym we wsi przez renomowanych uzdrowicieli. Po postawieniu diagnozy rozpoczyna się rytuał uzdrawiania. Kobiety i dzieci z wioski, śpiewając pieśni wzywające na pomoc dobre duchy, otaczają kołem pacjentkę, która powoli wpada w trans. Jedynymi mężczyznami uczestniczącymi w rytuale są bębniarze wybijający specyficzny rytm oraz czasami męski uzdrowiciel. Śpiew i gra na bębnach są niezwykle silnym przeżyciem, otwierającym pacjentom przestrzeń do „wytańczenia swojej choroby”. Stale rozbudowywany repertuar pieśni i złożonych utworów na bębny, jak też wirtuozeria tańca, są częścią bogatej tradycji kulturowej plemion Tumbuka.

Rytuał uzdrawiania tańcem – Vimbuza – sięga korzeniami połowy XIX wieku, kiedy stał się popularnym remedium na traumatyczne doświadczenia ucisku kolonialnego, a następnie, w czasach okupacji brytyjskiej zyskał rangę tańca uzdrawiającego, mimo że oficjalnie był zakazany przez chrześcijańskich misjonarzy. Znalazłszy się we władzy duchów Vimbuza, ludzie psychicznie chorzy mogli wyrażać swoje problemy w sposób zrozumiały i akceptowany przez całą społeczność. Dla ludu Tumbuka Vimbuza ma jednocześnie wartość artystyczną i pełni rolę terapeutyczną, uzupełniającą wobec innych form leczenia. Rytuał tańca Vimbuza jest wciąż praktykowany w regionach wiejskich, zamieszkiwanych przez plemiona Tumbuku, jednak coraz częściej spotyka się z potępieniem zarówno ze strony kościołów chrześcijańskich, jak i współczesnej medycyny.

„Gule Wamkulu”

Kraj(e) członkowski(e): Malawi-Mozambik-Zambia

Wpis na Listę Reprezentatywną Niematerialnego Dziedzictwa Ludzkości 2008. (Proklamacja 2005)

Gule Wamkulu to nazwa zarówno tajnej sekty, jak i tanecznego rytuału praktykowanego wśród ludu Czewa zamieszkującego Malawi, Zambię i Mozambik. Taniec jest wykonywany przez członków braterstwa Njau, będącego rodzajem tajnego stowarzyszenia mężczyzn Czewa, którzy przeszli inicjację. W tradycyjnej matrilinearnej społeczności Czewa mężowie odgrywali raczej marginalną rolę, więc powstanie stowarzyszenia było próbą stworzenia pewnego rodzaju przeciwwagi i budowania solidarności pomiędzy mężczyznami z różnych wiosek. Członkowie Njau są odpowiedzialni za wprowadzanie młodych mężczyzn w dorosłość. Przedstawiane na koniec praktyk inicjacyjnych Gule Wamkulu podkreśla integrację młodych mężczyzn ze społecznością dorosłych. Gule Wamkulu jest wykonywany w sezonie następującym po lipcowych żniwach. Towarzyszy nie tylko ceremoniom inicjacyjnym, ale także ślubom, pogrzebom oraz wprowadzeniu na urząd wodza. Tancerze Njau noszą kostiumy i maski wykonane z drewna i słomy. Przedstawiają przeróżne postacie, takie jak dzikie zwierzęta, duchy zmarłych, handlarzy niewolników, ale także zupełnie współczesne „postacie”, takie jak honda czy helikopter. Każda z nich jest w jakiś sposób negatywna: ma zły charakter, nieodpowiednio się zachowuje. Postacie występujące jako przedstawiciele zaświatów wykonują różne ruchy, by rozbawić lub wystraszyć widzów. Dla publiczności jest to swego rodzaju szkoła społecznych wartości i norm postępowania. Rzeźby masek mogą być wykonane zarówno przez zawodowych artystów, jak i rzemieślników - amatorów. Są dowody na to, że Gule Wamkulu istniało w czasie wielkiego Imperium Czewa w XVII wieku. Pomimo wysiłków chrześcijańskich misjonarzy, chcących zakazać tych praktyk, przetrwały one pod kolonialnymi rządami Brytyjczyków. Obecnie, mimo że matrilinearny system utracił swoje społeczne znaczenie, tradycje Njau oraz Gule Wamkulu są wciąż bardzo żywe, a mężczyźni Czewa są członkami zarówno kościoła chrześcijańskiego, jak i społeczności Njau.

Teatr Mak Yong
Kraj(e) członkowski(e): Malezja

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2008 r. (Proklamacja 2005)

tarożytna forma teatru, stworzona przez społeczności Malajów zamieszkujących Malezję, stanowi połączenie gry scenicznej, muzyki wokalnej i instrumentalnej, sztuki gestykulacji i wyszukanych kostiumów. Pochodzące z okolic Kelantan w północno-zachodniej Malezji, spektakle teatru Mak Yong wystawiane są głównie dla rozrywki lub w celach rytualnych, kiedy towarzyszą praktykom uzdrawiania chorych.

Zdaniem ekspertów, teatr Mak Yong pojawił się w Malezji na długo przed islamizacją tego kraju. Do roku 1920 przedstawienia organizowane były jako spektakle teatru królewskiego i odbywały się pod patronatem samego sułtanatu Kalenten. Dzięki temu, tradycja łatwo rozprzestrzeniała się w rolniczych regionach, gdzie – inspirowana sztuką dworską – zachowała wszystkie jej atrybuty, w tym wyrafinowane stroje. Typowe przedstawienie Mak Yong rozpoczyna się złożeniem ofiary bóstwom, po którym następują tańce, gra aktorów i muzyka, jak również improwizowane monologi i dialogi. Jedna historia może być przedstawiana przez kilka kolejnych wieczorów, a każdy spektakl może trwać trzy godziny. W tradycyjnych malajskich wioskach spektakle wystawiane są na tymczasowych scenach zbudowanych z drewna i liści palmowych. Widzowie siedzą z trzech stron sceny, czwarta zarezerwowana jest dla orkiestry, która składa się z trójstrunowych spiczastych skrzypiec rebab, pary dwustronnych bębnów beczkowych gendang oraz wiszącego gongu tetawak. Większość ról w spektaklach grają kobiety, a scenariusze oparte są na starych malajskich opowieściach ludowych, przedstawiających historie królów, świętych i błaznów. Spektakle Mak Yong są także związane z rytuałami uzdrawiania chorych przez szamanów, którzy dokonują tego poprzez śpiew, trans taneczny i egzorcyzmy.

Wymagające lat treningu Spektakle Mak Yong, dotrwały do dnia dzisiejszego głównie drogą przekazu ustnego. We współczesnych społeczeństwach tylko nieliczni młodzi ludzie gotowi są poświęcić tyle czasu na opanowanie trudnej sztuki aktorskiej. W rezultacie, repertuar teatru Mak Yong staje się coraz uboższy, liczba aktorów zdolnych wystąpić w spektaklu coraz mniejsza i ważna tradycja kulturalna stopniowo zanika.

Przestrzeń kulturowa plemion Jaaral i Degal
Kraj(e) członkowski(e): Mali

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2008 r. (Proklamacja 2005)

Przestrzeń kulturowa plemion Jaaral i Degal obejmuje rozległe tereny pastwisk użytkowanych przez lud Fula na obszarze wewnętrznej delty Nigru. Święta plemion Jaaral i Detal mają miejsce dwa razy w roku, przy okazji spędu bydła, które w porze suchej wędruje przez pustynne tereny Sahelu aż do obszarów zalewowych wewnętrznego Nigru. Uroczystości odbywają się zawsze w sobotę, ponieważ według wierzeń ludu Fula jest to dzień szczególnie pomyślny. Dokładna data święta wyznaczana jest zależnie od poziomu wody w rzece i stanu pastwisk.

Święto tradycyjnie staje się okazją do prezentacji różnorodnych form artystycznego wyrazu. Organizowane są konkursy na najpiękniej udekorowane stada, pasterze recytują wiersze opowiadające o przygodach, które przeżyli w trakcie długiej wędrówki ze stadami bydła. Młode kobiety wkładają odświętne stroje i biżuterię, by w ten sposób uhonorować pasterzy, wychwalanych także w pieśniach.

Uroczystości, których historia sięga XIV wieku i początków osadnictwa Fulanów w tym regionie, stanowią nieodłączne elementy stylu życia tych plemion. Nowe zasady gospodarowania pastwiskami, wyznaczenie szlaków wędrówek bydła i miejsc ich spędu, znacznie usprawniły organizację tych uroczystości, nadając im większe znaczenie i bardziej masowy charakter. Przybywają na nie przedstawiciele wszystkich grup etnicznych i zawodowych z okolic delty Nigru: Fulanie hodujący bydło, rolnicy Marka lub Nono uprawiający ryż, Bambara uprawiający proso i Bozo utrzymujący się z połowu ryb. W ten sposób święta organizowane przez Jaaral i Degal przyczyniają się do odnowienia dawnych plemiennych klanów i wzmacniają w poczucie więzi społecznych ludów zamieszkujących te terytoria. Silne przywiązanie lokalnych społeczności do tych świąt daje nadzieję na kontynuację wielowiekowej tradycji. Zagrożeniem dla niej może być jednak znaczny odpływ młodych ludzi ze wsi oraz nawracające okresy suszy zagrażające pastwiskom i stadom.

Przestrzeń kulturowa Placu Jemaa el-Fna
Kraj(e) członkowski(e): Maroko

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2008 r. (Proklamacja 2001)

Plac Jemaa el-Fna, znajdujący się przy wjeździe do medyny w Marrakeszu, stał się jednym z symboli miasta od początku jego rozwoju w XI wieku. Jest on kulturalnym rozgałęzieniem dróg i symbolem tożsamości miasta. Mieszkańcy regionu i dalszych okolic spotykają się na tym placu, na który możliwości szalonej zabawy i rozrywki przyciągają tłumy do późnych godzin nocnych. Gęsto otoczony restauracjami, sklepami, hotelami i budynkami użyteczności publicznej, sam plac stał się miejscem spotkań, twórczym centrum językowym, muzycznym artystycznym i literackim. Jest tutaj również duży wybór spektakli i wydarzeń artystycznych: występują opowiadacze historii, muzycy, tancerze, zaklinacze węży, połykacze szkła i tresowane zwierzęta. Oferowana jest także szeroka gama usług, takich jak: opieka stomatologiczna, tradycyjna medycyna, wróżbiarstwo, kaznodziejstwo, astrologia, tatuaż henną. Są stragany z owocami, usługi noszenia wody oraz wypożyczania lampionów. Kosmopolityczny charakter Placu Jemaa el-Fna znajduje odzwierciedlenie w obecnej tu mieszaninie języków i dialektów zarówno z całego Maroka, jak i z Europy. Historie, które się tutaj opowiada, i sposób, w jaki są one przekazywane publiczności, opierają się na pradawnej tradycji. Chcąc utrzymać na sobie uwagę słuchaczy, gawędziarz musiał rozwinąć całe bogactwo technik narracyjnych. Jemaa el-Fna jest głęboko związana z tożsamością miasta Marrakesz i nieustannie pobudza na nowo ludową i miejską tradycję kulturową mieszkańców Maroka.

medyna - stara dzielnica miast arabskich, zwłaszcza w Afryce Północnej. Tutaj mieszczą się bazary, główny meczet i inne ważne budynki.

Moussem z okolic Tan-Tan
Kraj(e) członkowski(e): Maroko

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2008 r. (Proklamacja 2005)

Moussem z okolic Tan-Tan w południowo-zachodniej części Maroka to doroczne zgromadzenie plemion koczowniczych z regionu Sahary, na które przybywa ponad trzydzieści plemion z południa Maroka oraz innych części północno-zachodniej Afryki. Zwyczajowo spotkanie to odbywało się w maju, stanowiąc część tradycyjnego kalendarza rolniczego i pasterskiego nomadów. Spotkanie było dla nich okazją do zakupów, sprzedaży lub wymiany produktów, a także do skorzystania z porady ludowych medyków i zielarzy lub do odprawienia ceremonii weselnej. Podczas Moussem organizowano konkursy hodowców wielbłądów i koni, miały też miejsce wydarzenia artystyczne: koncerty zespołów i pieśniarzy, konkursy poetyckie, gry oraz inne wydarzenia kulturalne składające się na tradycję przekazu ustnego w dialekcie hassanie. Moussem przybrało formę dorocznych targów o wielorakich funkcjach: ekonomicznych, kulturalnych i towarzyskich w 1963 roku, kiedy zorganizowano pierwsze takie spotkanie w Tan-Tan, by promować tradycje lokalne i zapewnić stałe miejsce spotkań, uroczystości i wymiany handlowej. Pierwotnie Moussem kojarzone było z osobą Mohameda Laghdafa, który zorganizował opór przeciwko francusko- hiszpańskiej okupacji. Zmarł w 1960 roku i pochowany został w pobliżu Tan-Tan. W latach 1979 – 2004 odprawianie Moussem okazało się niemożliwe ze względu na niestabilną sytuacje polityczną w tym regionie.

Dzisiaj plemiona koczownicze przywiązują szczególną wagę do ochrony swojego pierwotnego stylu życia. Gwałtowne przemiany gospodarcze i technologiczne spowodowały zasadnicze zmiany warunków życia, zmuszając wiele plemion beduińskich do zmiany trybu życia na osiadły. Urbanizacja i masowy exodus ludzi z terenów rolniczych przyczyniły się do zniszczenia wielu elementów tradycyjnej kultury tych społeczności, takich jak rzemiosło czy poezja. Przywrócona po latach tradycja zgromadzeń Moussem w Tan-Tan jest dla plemion beduińskich szansą na uratowanie ich tradycji, rzemiosła i specjalistycznej wiedzy.

Obchody Dnia Zmarłych
Kraj(e) członkowski(e): Meksyk

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2008 r. (Proklamacja 2003)

La Día de los Muertos (Dzień Zmarłych) obchodzony jest przez rdzenną społeczność Meksyku jako święto zmarłych krewnych i bliskich, którzy tego dnia na krótką chwilę powracają na Ziemię. Uroczystości mają miejsce każdego roku pod koniec października i na początku listopada. Jest to także czas zakończenia rocznego cyklu uprawy kukurydzy, która jest podstawowym ziarnem uprawianym w tym kraju. Rodziny umożliwiają duszom zmarłych powrót na Ziemię, kładąc płatki kwiatów, świece i ofiarne dary wzdłuż ścieżki prowadzącej z cmentarza do domów. Ulubione dania zmarłych są starannie przygotowywane i układane wokół domowej kapliczki oraz przy grobie, obok kwiatów i charakterystycznych wyrobów rękodzieła artystycznego, takich jak papierowe wycinanki. Wszystkie elementy przygotowań traktowane są z niezwykłą powagą, ponieważ wierzy się, że umarli potrafią przynieść swoim rodzinom dobrobyt (np. obfity plon kukurydzy) lub sprowadzić na nie nieszczęście (chorobę, wypadki, problemy finansowe), w zależności od tego, jak przeprowadzone zostaną obrzędy Dnia Zmarłych. Umarli dzielą się na kilka kategorii, w zależności od przyczyny śmierci, wieku, płci, a w niektórych przypadkach zawodu. Zgodnie z tymi kategoriami, dla każdej zmarłej osoby wyznaczany jest osobno szczególny dzień kultu. Będąca ważnym wyznacznikiem duchowego i artystycznego bogactwa, uroczystość Dnia Zmarłych ma duże znaczenie w codziennym funkcjonowaniu społeczności lokalnych, przydając życiu i śmierci szczególny wymiar filozoficzny. Połączenie przedhiszpańskich obrzędów religijnych i świąt katolickich zbliża dwa odmienne wszechświaty, umożliwiając kulturowy synkretyzm pomiędzy miejscowym, pierwotnym sposobem myślenia a ideologicznym systemem przywiezionym do Meksyku przez Europejczyków w XVI wieku. Coroczne spotkanie autochtonicznej ludności z jej przodkami pełni również funkcję społeczną, potwierdzając rolę jednostki w społeczeństwie. Przyczynia się również do umocnienia politycznego i społecznego statusu społeczności lokalnych Meksyku, walczących o zachowanie swojej kulturowej różnorodności.

Tradycyjna muzyka morin khuur
Kraj(e) członkowski(e): Mongolia

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2008 r. (Proklamacja 2003)

Przez ponad siedem wieków dwustrunowe skrzypce z wyrzeźbioną głową konia, znane jako morin khuur, odgrywały dominującą rolę w mongolskiej kulturze nomadyjskiej. Istnienie instrumentów strunowych ozdobionych głowami koni znajduje potwierdzenie w źródłach pisanych, pochodzących z XIII i XIV wieku z terenu imperium mongolskiego. Znaczenie skrzypiec wkracza poza ich funkcję jako instrumentu muzycznego, ponieważ tradycyjnie stanowiły one integralny element uroczystych obrzędów i codziennych czynności. Charakterystyczny kształt morin khuur jest ściśle związany z bardzo istotnym kultem konia. Wydłużone pudło rezonansowe instrumentu w kształcie trapezoidu przymocowane jest do długiego prostego gryfa bez zdobień, zwieńczonego rzeźbą końskiej głowy. Tuż poniżej głowy, po obu stronach szyi wyrastają jak uszy kostki strojenia. Tradycyjnie, tablica rezonansowa jest pokryta skórą zwierzęcą, a struny i smyczek są zrobione z włosia końskiego. Pomimo swojej pozornie prostej budowy, skrzypce morin khuur mają zadziwiająco dużą rozpiętość dźwięków. Charakterystyczne brzmienie instrumentu uzyskuje się poprzez przeciąganie lub uderzanie smyczkiem w dwie struny. Wśród powszechne stosowanych technik gry są: uderzanie prawą ręką w struny, rozmaite palcówki wykonywane lewą ręką, metodą uderzenia i przytrzymania struny lub ciągnięcia jej, a także różne formy pizzicato (szarpania struny palcem) i zapożyczona z muzyki chińskiej technika, polegająca na uzyskiwaniu przeciągłego dźwięku jednej nuty metodą powolnego przeciągania palcem wzdłuż struny. Instrument najczęściej gra solo, ale czasami akompaniuje tańcom, długim pieśniom (urtyn duu), mitycznym opowieściom, obrzędom, czy choćby codziennej pracy przy koniach. Do dziś w repertuarze morin khuur zachowały się niektóre dawne melodie (tatlaga) specjalnie przeznaczone do oswajania zwierząt, a będące pozostałością minionej ery, w której uważano, że muzyka posiada magiczne właściwości. Dzięki równoczesności tonów głównych i dźwięków harmonicznych, muzyka morin khuur nastręczała zawsze wiele trudności przy próbach jej zapisu za pomocą standardowej notacji. Muzyka tradycyjna i techniki występów były od wielu pokoleń przekazywane ustnie uczniom przez mistrza.

Ksylofony Timbila plemienia Czopi
Kraj(e) członkowski(e): Mozambik

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2008 r. (Proklamacja 2005)

Społeczność Czopi zamieszkuje głównie południowy region prowincji Inhambane w południowym Mozambiku, a znana jest przede wszystkim dzięki swojej muzyce orkiestrowej. Zespół składa się z pięciu do trzydziestu ksylofonów nazywanych timbila, różniących się zarówno rozmiarami, jak i skalą dźwięku. Timbila to ręcznie cyzelowane drewniane instrumenty, wykonane z wysoce akustycznego drewna, uzyskiwanego z drzewa mwenje (krwawnika). Pod każdą drewnianą listewką przymocowany jest rezonator wykonany z tykwy, dodatkowo przyklejony pszczelim woskiem i utwardzony olejem z owocu nkuso, który nadaje instrumentowi głębokie, nosowe brzmienie i charakterystyczny efekt wibracji. Orkiestra złożona jest z muzyków w różnym wieku, zarówno z wirtuozów ksylofonu, jak i z uczniów. Często obok dziadków grają ich wnuki. Co roku komponowanych jest kilka nowych utworów, które uświetniają uroczystości weselne lub inne święta społeczności Czopi. Każdy temat muzyczny odznacza się skomplikowanym rytmem i często w ramach jednego utworu, muzyk wygrywa zupełnie inny rytm prawą, a inny lewą ręką. Podczas godzinnego występu ksylofoniści występują zarówno solo, jak i całą orkiestrą. Z muzyką ściśle powiązane są tańce timbila, wykonywane przed orkiestrą przez dwóch do dwunastu muzyków. Każde przedstawienie timbila zawiera uroczystą pieśń m’zeno, wykonywaną przez tancerzy przy akompaniamencie łagodnej, powolnej muzyki orkiestrowej. Pełne humoru i sarkazmu teksty pieśni, odnoszą się do współczesnych problemów społecznych, stanowiąc także kronikę wydarzeń społeczności Czopi.

Doświadczeni wykonawcy timbila to w większości osoby w podeszłym wieku. Choć niektórzy mistrzowie podjęli trud wychowania następców, a także umożliwili dziewczętom wstępowanie do chóru i do grup tanecznych, jednak generalnie młodzi ludzie tracą kontakt z tym ważnym dziedzictwem kulturowym. Dodatkowo, wskutek wytrzebienia lasów brakuje drewna, z którego można wytwarzać instrumenty o odpowiednim brzmieniu.

System przepowiadania przyszłości Ifa
Kraj(e) członkowski(e): Nigeria

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2008 r. (Proklamacja 2005)

Ifa - system przepowiadania przyszłości, opierający się na rozbudowanym zestawie tekstów i formuł matematycznych, popularny jest wśród społeczności Joruba oraz wśród Afrykańczyków mieszkających na obu kontynentach amerykańskich i na Karaibach. Sam wyraz określa bóstwo-wyrocznię Ifa, zwane Orunmila, uważane przez Joruba za bóstwo mądrości, rozwoju intelektualnego oraz wróżby, zawiadujące ludzkim losem. W odróżnieniu od innych form wróżbiarstwa popularnych w tym regionie świata, wykorzystujących pośrednictwo medium w kontaktach z duchami, Ifa nie opiera się na udziale osób obdarzonych mocą jasnowidzenia, lecz na systemie znaków interpretowanych przez wróżbitę, kapłana Ifa zwanego babalawo, co w dosłownym tłumaczeniu oznacza osobę będącą „ojcem kapłana”. System przepowiadania przyszłości Ifa stosowany był zawsze w sytuacji podejmowania ważnej decyzji indywidualnej lub zespołowej.

Zestaw tekstów wróżbiarskich, na których opierają się przepowiednie Ifa, składa się z 16 rozdziałów odu, 240 podrozdziałów omo-odu, a w każdym z rozdziałów lub podrozdziałów znajduje się około 16 wierszy ese. Babalawo za pomocą orzechów palmowych i wróżbiarskiego łańcucha odnosi dany problem do konkretnego odu, omo-odu i es, formułując przepowiednię. Ese, uważane za najważniejszy element przepowiedni Ifa, są recytowane językiem poetyckim przez kapłanów. Stanowią one zapis historii, języka, wierzeń, kosmowizji i współczesnych zjawisk społecznych dotyczących plemion Joruba. Wiedza na temat Ifa przetrwała w ich społeczności przekazywana kolejnym pokoleniom kapłanów. W okresie rządów kolonialnych oraz wskutek presji religijnej, tradycyjne wierzenia i praktyki były systematycznie niszczone. Kapłani Ifa, dziś w większości wiekowi, mają ograniczone możliwości podtrzymania przy życiu starej tradycji poprzez wykształcenie następców i przekazanie im skomplikowanej wiedzy. Młode pokolenia Joruba coraz bardziej tracą zainteresowanie tradycją wróżbiarską Ifa, czemu towarzyszy postępująca nietolerancja wobec wszelkiego rodzaju praktyk wróżbiarskich.

El Güegüense
Kraj(e) członkowski(e): Nikaragua

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2008 r. (Proklamacja 2005)

Będący wyrazem silnego sprzeciwu wobec rządów kolonialnych, El Güegüense jest niezwykle popularnym w Nikaragui dramatem satyrycznym, przedstawianym podczas uroczystości ku czci Świętego Sebastiana, patrona miasta Diriamba w prowincji Carazo. Stanowiące syntezę wpływów kulturowych hiszpańskich i rdzennie nikaraguańskich, łączące w sobie elementy teatru, tańca i muzyki, El Güegüense uważane jest za jedną z najbardziej charakterystycznych form ekspresji kulturowej z okresu kolonialnego. Pierwsze teksty powstały prawdopodobnie już na początku osiemnastego wieku. Opowiadają historię kontaktów przedstawicieli władz kolonialnych z rdzennymi mieszkańcami, których w sztuce reprezentuje tytułowy bohater – w prekolumbijskiej Nikaragui członek starszyzny i mędrzec, cieszący się powszechnym szacunkiem. Zarzuty wysuwane wobec niego przez władze kolonialne El Güegüense odpiera za pomocą inteligentnej szermierki słownej. Zamiast otwartej konfrontacji, umiejętnie udaje gotowość do współpracy i uległość, jednocześnie podstępem doprowadzając do osłabienia władzy hiszpańskiego najeźdźcy. Przedstawienia wykonywane są przez ośmiu aktorów i towarzyszących im tancerzy, wmieszanych w tłum uczestników ulicznej procesji. Kostiumy, drewniane maski, kapelusze i inne rekwizyty pomagają rozróżnić poszczególne postacie sztuki. Tradycja przedstawień El Güegüense jest powszechnie znana mieszkańcom w większości hiszpańskojęzycznej Nikaragui. Popularyzuje ją także telewizja państwowa, transmitująca co roku procesję w dniu Świętego Sebastiana. O silnym zakorzenieniu tej tradycji w miejscowej kulturze świadczy powszechnie używane sformułowanie o „przywdziewaniu maski Güegüense” na określenie kogoś, kto oficjalnie zgadza się na przestrzeganie obowiązujących przepisów, podczas gdy po cichu robi wszystko, by je złamać.

Pomimo wielkiej społecznej popularności, El Güegüense jest obecnie sztuką zagrożoną, głównie ze względu na trudną sytuację ekonomiczną Nikaragui i brak dostatecznego wsparcia dla wykonawców, a także z powodu malejącego zainteresowania ze strony młodych ludzi.

Palestyńskie Hikaye

Kraj(e) członkowski(e): Palestyna

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2008 r. (Proklamacja 2005)

Palestyńskie Hikaye to licząca kilka wieków tradycji forma narracji, opowiadana przez kobiety innym kobietom i dzieciom. Historie są fikcyjne, ale traktują o problemach rodzinnych i społecznych na Bliskim Wschodzie. Hikaye to forma krytyki społecznej, przedstawianej z perspektywy kobiet. Większość historii, o których opowiada Hikaye, to opisy konfliktów wewnętrznych kobiet rozdartych pomiędzy obowiązkiem a pożądaniem. Hikaye jest zazwyczaj opowiadane w domu w czasie zimowych wieczorów, podczas spontanicznych spotkań towarzyskich, w których biorą udział niewielkie grupki matek i dzieci. Udział mężczyzn jest niezwykle rzadki i uważany za niestosowny. Ekspresyjna siła narracji wynika z częstego stosowania emfazy, zmian rytmu mowy i modulacji głosu, jak również z umiejętności przyciągania uwagi słuchaczy oraz przenoszenia ich w świat imaginacji i fantazji. Technika i styl narracji pokrywają się z konwencjami literackimi i językowymi, co odróżnia je wyraźnie od typowych opowieści ludowych. Hikaye nie stroni od słownego manieryzmu i form językowych nieużywanych w zwyczajnej rozmowie. Opowieści przekazywane są w dialekcie palestyńskim, tj. albo w dialekcie wiejskim fallahi albo w dialekcie miejskim madani. Niemal każda Palestynka licząca więcej niż 70 lat jest opowiadaczką Hikaye. Tradycję podtrzymują więc głównie starsze kobiety, chociaż dziewczęta i młodzi chłopcy również opowiadają sobie czasami takie historie, choćby dla praktyki. Hikaye staje się sztuką coraz bardziej zagrożoną ze względu na wpływ środków masowego przekazu, wyrabiających w ludziach przekonanie, że stare zwyczaje są prymitywne i niewarte podtrzymywania. W konsekwencji, matki czytają i opowiadają dzieciom chętniej zagraniczne niż rodzime bajki. Innym czynnikiem, który zagraża kontynuacji Hikaye, jest niestabilność życia społecznego i zagrożenia, wynikające z sytuacji politycznej w Palestynie.

Sztuka wyrobu tkanin z wyspy Taquile
Kraj(e) członkowski(e): Peru

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2008 r. (Proklamacja 2005)

Wyspa Taquile na Jeziorze Titicaca na peruwiańskim Płaskowyżu Andyjskim, znana jest ze sztuki wyrobu tkanin, wytwarzanych zarówno przez kobiety, jak i mężczyzn, niezależnie od wieku i noszonych przez całą lokalną społeczność. Aż do lat 50. XX wieku mieszkańcy wyspy żyli w stosunkowej izolacji od kontynentalnej części kraju i dzięki temu do dziś łączy ich silne poczucie wspólnoty, znajdujące odzwierciedlenie w organizacji życia społecznego i wspólnym podejmowaniu decyzji. Dzięki lokalnej tradycji tkactwa, sięgającej korzeniami czasów pierwotnych cywilizacji andyjskich: Inków, Pukara i Colla, do dziś żywe pozostają aspekty lokalnych kultur prekolumbijskich.

Tkaniny są robione na drutach lub tkane na tradycyjnych poziomych warsztatach tkackich stojących na ziemi. Najbardziej charakterystyczne części garderoby to robiona na drutach z wełny czapka chullo z nausznikami oraz szeroki, tkany pas „kalendarzowy”, obrazujący coroczny cykl obrzędów i prac rolniczych. Pas zwraca od dawna uwagę badaczy jako odzwierciedlający elementy tradycji ustnej i historii lokalnej społeczności. Obecnie w sztuce rękodzielniczej z Taquile pojawiają się elementy współczesnej symboliki, chociaż zarówno stylistyka, jak i technika produkcji pozostają tradycyjne.

W Taquile istnieje specjalna szkoła ucząca sztuki rękodzielniczej i zapewniająca w ten sposób przetrwanie tej wielowiekowej tradycji. Turystyka przyczyniła się do rozwoju gospodarki wspólnotowej , która opiera się głównie na wytwórstwie tkanin i sprzedaży lokalnych wyrobów turystom. Turystyka zapewnia ciągłość tradycji tkackiej, jednak rosnące zapotrzebowanie w tej dziedzinie spowodowało istotne zmiany w zakresie stosowanych materiałów i metod produkcji. Znaczny wzrost populacji wyspy w ostatnich kilku dziesięcioleciach spowodował kurczenie się naturalnych zasobów i konieczność sprowadzania coraz większej liczby produktów z kontynentu.

Slovacko Verbunk, taniec rekrutów
Kraj(e) członkowski(e): Czechy

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2008 r. (Proklamacja 2005)

Slovacko Verbunk jest improwizowanym tańcem, wykonywanym przez chłopców i mężczyzn zamieszkujących południowe Morawy oraz okręg Zlin w Czechach. Nazwa tańca pochodzi od niemieckiego słowa „Werbung” (przekształconego w czeskie „Verbunk”), oznaczającego pobór do wojska i nawiązuje do historycznych początków tego tańca w XVIII w., kiedy do armii rekrutowano miejscowych mężczyzn. Obecnie taniec wykonywany jest przez ludowe grupy taneczne w większości miast i wsi regionu Slovacko, głównie podczas corocznych uroczystości biesiadnych. Slovacko Verbung tańczony jest przy muzyce nazywanej pieśnią nowowęgierską i składa się zazwyczaj z trzech części. Po wykonaniu pieśni taniec zaczyna się wolnymi krokami, które stopniowo stają się coraz szybsze. Taniec nie ma stałego układu choreograficznego, charakteryzuje go spontaniczność i indywidualna ekspresja wykonawców. Jednym z częstych elementów jest inicjowany podczas występu konkurs podskoków. Jako istotny składnik lokalnych zwyczajów i uroczystości, Slovacko Verbung jest tradycyjnie wykonywany w konkursie na najlepszego tancerza podczas Międzynarodowego Festiwalu Folklorystycznego w miejscowości Strážnice. Za największe zagrożenie dla przetrwania sześciu regionalnych odmian tego tańca uważa się migrację zarobkową do miast nie tylko ludzi bardzo młodych, ale także tych w średnim wieku oraz brak wsparcia finansowego, bowiem stroje oraz instrumenty muzyczne są wykonywane ręcznie i wymagają regularnej konserwacji.

Tradycja widowisk tanecznych Cocolo
Kraje członkowskie(e): Republika Dominikany

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2008 r. (Proklamacja 2005)

Widowiska taneczne Cocolo zapoczątkowane zostały przez potomków niewolników, sprowadzonych przez Brytyjczyków w połowie XIX wieku z Karaibów do pracy na plantacjach trzciny cukrowej. Społeczność całkowicie odrębna językowo i kulturowo stworzyła własne kościoły, szkoły, towarzystwa dobroczynne i ośrodki pomocy. Jednak najbardziej wyróżniającą ją formą ekspresji pozostają organizowane co roku widowiska teatralne. Początkowo mające pejoratywne zabarwienie pojęcie „Cocolo”, odnoszące się do niewolników pracujących na brytyjskich plantacjach, obecnie używane jest z dumą.

Widowisko Cocolo jest tradycyjnie wystawiane przez rozmaite grupy teatralne podczas Świąt Bożego Narodzenia, w Dzień Świętego Piotra oraz w czasie karnawału. W przedstawieniach wykorzystywane są wątki tematyczne z różnych stron świata. Muzyka i gatunki tańca pochodzące z Afryki przeplatają się z wątkami dramatycznymi, legendami i postaciami z Biblii i średniowiecznej literatury europejskiej. Wśród elementów przedstawienia są kolędy bożonarodzeniowe, występy kapel smyczkowych, sławne widowisko Niega, na które składają się maskarady, wystawienia scenek takich jak „Dawid i Goliat”, „Moko-Jombi” oraz „Kowboje i Indianie”. Obecnie pozostała już tylko jedna trupa teatralna wystawiająca te widowiska, złożona z aktorów w bardzo podeszłym wieku.

Połączenie afrykańskich i brytyjskich wątków kulturowych i zaadaptowanie ich do wymogów środowiska hiszpańskich katolików samo w sobie jest przejawem kreatywności. Jednakże, chociaż starsi członkowie społeczności Cocolo wciąż posługują się w domach karaibską (kreolską) odmianą języka angielskiego, większość zapomniała swój ojczysty język i mówi wyłącznie po hiszpańsku. Współcześnie społeczność Cocolo żyje w rozproszeniu w różnych regionach Republiki Dominikany, stopniowo tracąc odrębność kulturową i podlegając społecznej asymilacji. Przekazanie młodym pokoleniom specjalistycznej wiedzy oraz tradycji widowisk tanecznych Cocolo staje się coraz trudniejsze.

Przestrzeń kulturowa Bractwa Ducha Świętego Congos z Villa Mella
Kraj(e) członkowski(e): Republika Dominikany

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2008 r. (Proklamacja 2001)

Bractwo Ducha Św. Congos z Villa Mella wyróżnia się w dziedzinie muzyki, tańca i uroczystości ludowych. Występy odbywają się z okazji świat religijnych, szczególnie obchodów Zesłania Ducha Świętego oraz podczas pogrzebów członków społeczności. Bractwo składa się zasadniczo z muzyków grających na instrumentach nazywanych congos. Są to bębny ręczne, których pochodzenie jest przypisywane działaniom Ducha Świętego. Bractwo, które jest obecnie otwarte dla wszystkich, bez względu na płeć lub pochodzenie, zostało założone w XVI wieku przez afrykańskich niewolników oraz ludzi o mieszanym pochodzeniu. Ze względów historycznych, Bractwo jest ważnym elementem tożsamości kulturowej tej społeczności i całego regionu. Podczas uroczystości Ducha Świętego, obchodzonych w Dzień Pięćdziesiątnicy (Zesłania Ducha Świętego), odbywają się modlitwy, tańce i śpiewy przy akompaniamencie congos. Organizowana jest także procesja, w której niesiona jest gołębica, symbolizująca Ducha Świętego. Grą na congos Bractwo nadaje również szczególnie uroczysty charakter obrzędom pogrzebowym: występy mają miejsce podczas czuwania przy zwłokach, procesji na cmentarz oraz w dziewiątym dniu żałoby, gdy modlitwy są wypowiadane przed trójpoziomowym katafalkiem, na którym umieszczana jest lalka symbolizująca zmarłego. Podczas ceremonii Banko, obchodzonej trzy lata po śmierci, wystawiany jest ten sam katafalk, a żyjący ostatecznie żegnają się ze zmarłym, który staje się przodkiem. Przy tej okazji wszyscy goście tańczą do muzyki congos.

Królewski rodowy obrzęd i muzyka rytualna w świątyni Jongmyo
Kraj(e) członkowski(e): Republika Korei

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2008 r. (Proklamacja 2003)

Znajdująca się w Seulu, królewska konfucjańska świątynia Jongmyo, poświęcona przodkom dynastii Joseon, jest miejscem rytualnych zwyczajów, które łączą pieśń, taniec i muzykę. Rytuał jest obecnie wykonywany tylko raz w roku, w pierwszą niedzielę maja i jest organizowany przez potomków rodziny królewskiej. Jest to unikatowy przykład konfucjańskiego obrzędu, zainspirowanego klasycznymi tekstami chińskimi, dotyczącymi kultu przodków i pojęcia synowskiej pobożności, który w samych Chinach nie jest już obchodzony. Rytuał zawiera modlitwę o wieczny pokój duchów przodków, odmawianą w świątyni zbudowanej na ich duchowe miejsce spoczynku. Obrzęd został opisany w swojej obecnej formie w XV-wiecznych zbiorach dokumentów, które definiują porządek ceremonii. W trakcie obrzędu, kapłani ubrani w szaty rytualne, niosąc koronę królewską i diademy dla pozostałych uczestników, składają ofiary z jedzenia oraz z wina w rytualnych naczyniach. Muzyka (gongi, dzwonki, lutnie, cytry, flety) oraz taniec (wykonywany przez 64 tancerzy ustawionych w 8 rzędów) ilustrują stałą przemienność sił Jin i Jang w taki sposób, w jaki jest to przedstawione w konfucjańskich tekstach. Taniec Munmu, wykonywany przy akompaniamencie harmonijnej, kojącej muzyki botaepyong, przedstawia królów i siłę Jang, symbolizowaną przez pierwszy krok tańca, który jest zawsze wykonywany w lewą stronę. Mumu, taniec wojskowy odbywa się przy akompaniamencie muzyki jeongdaeeop w tonacji molowej i reprezentuje siłę Jin, symbolizowaną przez pierwszy krok tańca, który jest zawsze wykonywany w prawą stronę.

Epickie pieśni pansori
Kraj(e) członkowski(e): Republika Korei

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2008 r. (Proklamacja 2003)

Znaczącym wyrazem bogatej tradycji sztuk scenicznych Korei jest pansori, gatunek muzycznego opowiadania wykonywany przez jednego wokalistę przy akompaniamencie bębna. Ta popularna tradycja, dla której charakterystyczny jest ekspresyjny śpiew, stylizowana mowa oraz specjalny repertuar narracji i mimetycznych gestów, zawiera elementy zarówno kultury elit jak i ludowej. W czasie przedstawień trwających do ośmiu godzin, śpiewak lub śpiewaczka przy akompaniamencie bębna cylindrycznego improwizuje tekst, w którym wiejski dialekt koreański przeplata się z wyszukanymi literackimi wyrażeniami. Nazwa pansori pochodzi od koreańskich słów: pan oznaczającego miejsce, w którym gromadzi się wiele ludzi, oraz sori czyli pieśń. Pansori powstało w XVII wieku w południowo-zachodniej Korei, prawdopodobnie jako nowa forma wyrażania narracyjnych pieśni szamanów. Aż do XIX wieku pozostało tradycją przekazywaną ustnie pośród prostych ludzi, później uzyskało bardziej wyrafinowaną literacko treść i zaczęło cieszyć się znaczącą popularnością wśród elity miejskiej. Sceneria, bohaterowie i sytuacje, które tworzą świat pansori, mają swoje korzenie w koreańskiej historii w okresie Joseon (1392-1910). Wśród poruszanych tematów są: lojalność wobec bliskich, żałoba i miłość. Artyści pansori przechodzą długi, mozolny trening, zanim zdołają mistrzowsko opanować wielką różnorodność brzmień wokalnych i zapamiętać złożony repertuar. Wielu wirtuozów rozwinęło własne style interpretacji i zyskało sławę dzięki szczególnemu sposobowi przedstawiania poszczególnych epizodów.

Festiwal Gangneung Danoje
Kraj(e) członkowski(e): Republika Korei

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2008 r. (Proklamacja 2005)

Festiwal Danoje obchodzony jest w mieście Gangneung i okolicach, w rejonie gór Taebaek na Półwyspie Koreańskim. Podczas festiwalu, na grzbiecie góry Daegwallyeong odprawiany jest szamański rytuał ku czci górskiego bóstwa oraz opiekuńczych bóstw męskich i żeńskich. Rytuał składa się z tradycyjnej muzyki, tradycyjnych pieśni Odokddegi, dramatu masek Gwanno oraz poetyckiej narracji. Ważnym miejscem festiwalu jest miejski targ Nanjang (największy targ na świeżym powietrzu w Korei), na którym sprzedawane są lokalne produkty i wyroby rzemiosła; a także odbywają się zawody, gry i występy cyrkowe. Coroczny festiwal, trwający cztery tygodnie, rozpoczyna się warzeniem świętego likieru w piątym dniu czwartego miesiąca kalendarza księżycowego. Istotnymi elementami otwarcia festiwalu są również szamańskie obrzędy dano, w którym główną rolę odgrywają święte drzewo sinmok oraz rytualny przedmiot hwagae wykonanych z piór, dzwoneczków i drewna bambusa. Pierwsza wzmianka o festiwalu pochodzi z chińskiego manuskryptu z III wieku. W formie obecnie wystawianej , festiwal zawiera elementy opisane już w „Kronice Imyeong”, wydanej w latach 1720-1724 za panowania króla Gyeongjong z dynastii Joseon. Jedną z wyjątkowych cech festiwalu jest połączenie ofiarnych obrzędów konfucjańskich z rytuałami zarówno szamańskimi, jak i buddyjskimi. Panuje przekonanie, że rytuały ku czci bogów chronią ten region przed klęskami żywiołowymi, zapewniając mieszkańcom życie w spokoju i dobrobycie. Każdego roku ogromna liczba odwiedzających aktywnie uczestniczy w warzeniu likieru, malowaniu masek do przedstawienia Gwanno, przygotowywaniu i wspólnym zjadaniu ciasteczek ryżowych surichiwi, wzajemnym myciu włosów w irysowej wodzie. Jedną z tradycyjnych funkcji festiwalu było niwelowanie barier społecznych dzięki uczestnictwu w nim osób z różnych warstw społecznych. Dziś jest to ważny element przekazu tradycyjnej kultury oraz umacniania świadomości wspólnoty lokalnej. Współcześnie festiwal Gangneung Danoje cieszy się ogromną popularnością. Jednak postępująca standaryzacja kultury i coraz większa w ostatnich latach popularność festiwalu w mediach spowodowały eliminację wielu jego tradycyjnych elementów. Stale zmniejsza się liczba osób, mogących przekazać tę tradycję oraz posiadających uprawnienia do tego, nadawane przez rząd koreański w latach 70. ub. Wieku. Gwałtowny rozwój infrastruktury miasta Gangneung może doprowadzić do uszczuplenia przestrzeni, w której tradycyjnie odbywa się festiwal.

Tradycje przekazu ustnego Pigmejów Aka z Afryki Środkowej
Kraj(e) członkowski(e): Republika Środkowoafrykańska

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2008 r. (Proklamacja 2003)

Pigmeje Aka, mieszkający w południowo-zachodnim regionie Republiki Środkowoafrykańskiej, rozwinęli tradycję muzyki wokalnej, która w zasadniczy sposób różni się od tradycji sąsiadujących grup etnicznych i nie występuje w żadnym innym regionie na kontynencie afrykańskim. Ta jedyna w swoim rodzaju forma ekspresji posługuje się bardzo złożonym rodzajem polifonii kontrapunktowej, opartej na czterogłosowości. W szczególności na uwagę zasługuje fakt, że wszyscy członkowie społeczności Aka są biegli w tej muzycznej technice. Muzyka i taniec są od długiego czasu nierozerwalnie związane ze wszystkimi wydarzeniami społeczno-kulturalnymi, mającymi miejsce w społeczności Aka. Tworzą nierozerwalną część jej obrzędów, w tym obrzędów związanych z zakładaniem nowych obozowisk, polowaniami, zgromadzeniami plemiennymi oraz pogrzebami. W odróżnieniu od systemów polifonicznych, które są zapisywane nutowo, wokalna tradycja Pigmejów Aka pozwala na spontaniczną ekspresję i improwizację. Społeczność rozwinęła bardzo złożone formy muzyczne. Podczas występów każdy śpiewak potrafi zmieniać głos, prezentując coraz to nowe jego odmiany i brzmienia. W ten sposób powstaje wrażenie, że muzyka nieustannie się rozwija. Pieśni śpiewane są głównie przy akompaniamencie różnych instrumentów perkusyjnych i strunowych, z których każdy jest przeznaczony na specjalną okazję. Wśród najczęściej spotykanych ręcznie robionych instrumentów są: lokalna odmiana tam-tam’u (enzeko), instrument przypominający harfę, znany jako geedalebagongo oraz jednostrunowy smyczek (mbela). W pieśniach przechowana zostaje wiedza, uważana za niezbędną do utrzymania spójności grupy i ochrony wartości społeczności Aka. Tańce wykonywane są przy akompaniamencie dźwięcznego klaskania w dłonie. W zależności od obrzędu, w niektórych tańcach biorą udział tylko mężczyźni, podczas gdy inne mogą być wykonywane przez pary kobiet i mężczyzn lub w pewnych wypadkach, przez solowych tancerzy. Polegając całkowicie na tradycji przekazu ustnego, Pigmeje Aka zdołali przez wiele pokoleń zachować swoją wiedzę muzyczną w obrębie całej społeczności, dzięki temu, że w obrzędy plemienne od bardzo wczesnych lat włączane są dzieci.

Taniec obrzędowy Căluş
Kraj(e) członkowski(e): Rumunia
Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa ludzkości w 2008 r. (Proklamacja 2005)

Taniec obrzędowy Căluş, wykonywany w regionie Olt w południowej Rumunii, ukształtował również część dziedzictwa kulturalnego grupy etnicznej Wałachów, zamieszkującej tereny Bułgarii i Rumunii. Chociaż najstarsza muzyka wykorzystywana w tym tańcu pochodzi z XVII w., sam rytuał prawdopodobnie sięga starożytnych obrzędów oczyszczania i płodności, wykorzystujących symbol konia, czczonego jako ucieleśnienie słońca. Stąd też wywodzi się jego nazwa căluş, oznaczająca drewnianą części uzdy konia. Obrzęd obejmuje gry, skecze, pieśni oraz przede wszystkim tańce, a odprawiany jest przez mężczyzn przy akompaniamencie dwóch par skrzypiec i akordeonu. Tancerze wprowadzani są w tajniki odprawiania obrzędu od pokoleń przez mistrzów, którym przypisuje się zdolności magiczne. Grupy tancerzy Calusari w kolorowych kapeluszach, haftowanych koszulach i spodniach ozdobionych małymi brzęczącymi dzwoneczkami, wykonują szereg złożonych tańców, którym towarzyszy tupanie, stukanie obcasami, skakanie i wymachiwanie nogami. Zgodnie z tradycją, tancerze wędrowali od domu do domu, niosąc mieszkańcom obietnicę zdrowia i dobrobytu. Do dnia dzisiejszego Calusari spotykają się pierwszego dnia Zielonych Świątek, aby świętować swoje taneczne i muzyczne umiejętności. Rytuał Căluş jest również szeroko prezentowany na festynach ludowych, stając się rumuńskim symbolem narodowym.

Fujara i muzyka na ten instrument
Kraj(e) członkowski(e): Słowacja

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2008 r. (Proklamacja 2005)

Fujara – tradycyjny instrument słowackich pasterzy owiec – to niezwykle długi flet z trzema otworami palcowymi. Jest czymś więcej niż tylko instrumentem muzycznym, gdyż ze względu na niezwykle wyszukaną, indywidualną ornamentykę stanowi osobne dzieło sztuki. Główna tuba fujary ma długość od 160 do 200 cm i połączona jest z drugą, krótszą, o długości od 50 do 80 cm. Z fletu wydobywać można głęboki mruczący dźwięk, jak również tony bardzo wysokie<ins cite="mailto:Ola" datetime="2016-06-15T18:28">,</ins> osiągane dzięki jego wyjątkowej długości. Melodie wynikają w znacznej mierze z technicznych możliwości instrumentu, pozwalającego na uzyskiwanie dźwięków imitujących odgłosy natury, takie jak plusk wody w strumieniu. Melancholijna muzyka dostosowywana jest do treści pieśni opisującej życie i pracę pasterzy. Już w XIX wieku fujara stała się instrumentem popularnym nie tylko wśród pasterzy. Dzięki festiwalom folklorystycznym zyskała uznanie i zainteresowanie muzyków w całej Słowacji. Grywa się na niej przy różnych specjalnych okazjach w ciągu całego roku, głównie jednak od wiosny do jesieni. Wykonawcami są zawodowi muzycy, a czasami także nieliczni już pasterze owiec. Okres komunistyczny, a później lata 90. XX wieku, przyniosły znaczące zmiany społeczne, kulturalne i gospodarcze, w tym m.in. całkowite odwrócenie się młodych ludzi od tradycyjnej kultury ludowej. Jedynie dzięki indywidualnej inicjatywie, zarówno umiejętność gry na fujarze, jak i sam instrument przetrwały do dnia dzisiejszego.

Sztuka Meddah, publiczni opowiadacze historii
Kraj(e) członkowski(e): Turcja

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2008 r. (Proklamacja 2003)

Meddahlik jest turecką formą teatru przedstawianego przez jednego opowiadacza historii nazywanego meddah. Tradycja ta została rozwinięta przez Turków zamieszkujących Centralną Azję około VI wieku naszej ery, jeszcze przed okresem emigracji zachodniej. Podobne gatunki narracyjne rozwijały się przez wieki dzięki interakcji pomiędzy mieszkańcami Azji, Kaukazu i Bliskiego Wschodu. Ta wysoce ceniona literacka tradycja przekazu ustnego przetrwała w całej Turcji w czasie panowania osmańskiego i jest obecnie praktykowana zarówno w tym, jak i w innych krajach tureckojęzycznych. Tradycyjnie zadaniem meddahów było oświecanie i edukowanie, jak również dostarczanie rozrywki. Występując w karawanserajach, na bazarach, w kawiarniach, meczetach i kościołach, ci utalentowani gawędziarze przekazywali wartości i idee słuchaczom w większości niepiśmiennym. Ich krytyka społeczeństwa i polityki regularnie prowokowała ożywioną dyskusję na tematy współczesne. Termin meddah został zapożyczony z arabskiego słowa maddah (wysławiać, chwalić kogoś) i może być tłumaczony jako „gawędziarz, opowiadacz historii.” Sztuka meddah jest podobna do tradycji jednoosobowych przedstawień, złożonych z prezentacji piosenek i żartobliwych opowieści zaczerpniętych z bogatego repertuaru ludowych romansów, legend i eposów. Meddah bardzo dokładnie dobiera prezentowany materiał, dopasowując go do specyfiki miejsca i do widowni. Jednak walor artystyczny przedstawienia zależy w dużej mierze od relacji między występującym a widzami, od atmosfery panującej na widowni oraz od posiadanych przez meddaha umiejętności efektownego łączenia naśladownictwa, żartu i improwizacji. Utalentowani meddahowie często włączają do swoich występów elementy dialektu tureckiego, a także inteligentne komentarze dotyczące szerokiego spektrum bieżących wydarzeń. W kulturze tureckiej, która przykłada bardzo dużą wagę do sztuki retoryki, meddah cieszy się bardzo wysoką pozycją. Nieliczne formy narracji mają w kulturze bliskowschodniej uprzywilejowane miejsce ze względu na rygory islamu, zakazujące uprawiania pewnych form teatru.

Ceremonia Mewlewi Sema (Taniec Derwiszów)
Kraj(e) członkowski(e): Turcja

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2008 r. (Proklamacja 2005)

Mewlewici to ascetyczne bractwo sufickie założone w 1273 roku w miejscowości Konya, skąd stopniowo jego wpływy rozprzestrzeniły się na całe Imperium Otomańskie. Obecnie mewlewitów spotkać można w wielu tureckich społecznościach zamieszkujących różne regiony świata, ale najbardziej znane ośrodki ich aktywności to Konya i Stambuł. Mewlewitów kojarzy się głównie z wirującym tańcem, który tradycyjnie poprzedza kilkugodzinny post. Tancerz rozpoczyna od krótkich obrotów na lewej stopie, prawej używając do kierowania ciałem, obracającym się wokół lewej stopy. Podczas tańca ciało musi być giętkie, a oczy otwarte, jednak wzrok nie powinien skupiać się na żadnym obrazie: dzięki temu otaczające przedmioty stopniowo stają się oraz bardziej zamazane i płynne. Tańcowi, zwanemu Sema, towarzyszy specjalna muzyka zwana ay-n, na którą składają się cztery sekcje kompozycji wokalnych i instrumentalnych. W zespole wykonawców znajdują się: co najmniej jeden pieśniarz, jeden flecista, zwany neyzen, muzyk grający na kotle i cymbalista. Według tradycji, przyszli wykonawcy ceremonii Sema brali udział w trwającym 1001 dni szkoleniu w jednym ze zborów mewlewickich (zwanych mevlevihane), gdzie modląc się, poznając religijną muzykę, poezję i taniec, przyswajali sobie podstawy etyki, normy zachowania i zasady religijne. Po ukończeniu nauk wracali do swoich rodzin i pracy, pozostając jednak członkami zakonu.

W wyniku polityki sekularyzacyjnej, którą prowadził Mustafa Kemal Atatürk w 1925 roku wszystkie zbory mewlewickie zostały zamknięte. W latach 50. XX wieku, rząd turecki zezwolił na organizowanie ceremonii Sema, ale tylko publicznie, a w latach 90. restrykcje zostały prawie całkowicie zniesione. Stopniowo, staraniem prywatnych osób, ceremonia Sema jest obecnie przywracana do życia w jej oryginalnym charakterze. Chociaż w okresie trzydziestoletnich restrykcji była potajemnie praktykowana, to jednak koncentrowano się bardziej na muzyce i śpiewie niż na przekazie duchowym i religijnym, stanowiącym istotę ceremonii. W rezultacie, obecnie jest ona bardzo często odprawiana w skróconej i uproszczonej formie dla celów czysto komercyjnych, jako atrakcja turystyczna.

Ugandyjska tkanina z kory drzewa
Kraje członkowskie(e): Uganda

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2008 r. (Proklamacja 2005)

Wytwarzanie odzieży z kory drzewa to pradawna tradycja ludów Baganda, zamieszkujących tereny królestwa Buganda na południu Ugandy. Zgodnie z tradycją, rzemieślnicy z klanu Ngonge, pracujący pod kierownictwem mistrza - kaboggoza, wytwarzają z kory drzewa materiał na stroje nie tylko dla rodziny królewskiej Baganda, ale także dla całej społeczności. Pradawna technika, o wiele wcześniejsza niż wynalazek tkactwa, oparta jest na najstarszych tajnikach wiedzy ludzkiej. Wewnętrzna warstwa kory dzikiego figowca Matuba (Ficus natalensis) pozyskiwana jest w czasie pory deszczowej, a następnie, w trakcie żmudnego procesu obróbki, wielokrotnie uderzana różnej wielkości drewnianymi młotkami w celu uzyskania należytej miękkości i gładkości faktury oraz jednolitego odcienia koloru terakoty. Obróbka odbywa się pod otwartą wiatą, by zapobiec zbyt szybkiemu wysychaniu kory. Szaty z kory noszone są jako togi zarówno przez mężczyzn, jak i kobiety, które dodatkowo przepasają się szarfą. Tradycyjny materiał jest w kolorze terakoty, jednak szaty królów i wodzów są ponadto farbowane na biało albo czarno i noszone w nieco inny sposób dla podkreślenia statusu społecznego. Stroje z kory drzewa wkładane są na specjalne okazje, takie jak koronacja, obrzęd uzdrawiania, pogrzeb czy wydarzenie kulturalne, jednak sam materiał używany jest także do produkcji zasłon, moskitier, pościeli i do przechowywania zapasów.

Niegdyś w królestwie Bugandy manufaktury produkujące materiał z kory drzew występowały powszechnie - niemal każda wioska miała taki warsztat. Rzemiosło to podupadło w XIX wieku wraz z dotarciem w te regiony karawan arabskich oferujących materiały bawełniane. Jednakże tradycyjne stroje, obecnie służące głównie celom kulturowym i obrzędowym, dla ludu Buganda są w dalszym ciągu symbolem szczególnej tradycji społecznej i kulturowej. W ostatnich latach, produkcja materiałów z kory drzew według tradycyjnej technologii jest silnie wspierana w królestwie Bugandy.

Przestrzeń kulturowa regionu Bojsun
Kraj(e) członkowski(e): Uzbekistan

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2008 r. (Proklamacja 2003)

Bojsun, który liczy obecnie 82 000 mieszkańców, jest jednym z najstarszych zamieszkałych miejsc na świecie. Usytuowany na szlaku z Azji Mniejszej do Indii, region ten przechował pozostałości archaicznej kultury i ślady wielu religii. Są wśród nich zoroastryzm i buddyzm (przykłady związanej z nimi sztuki obecne są w regionie), islam, który przybył tutaj w VIII wieku, oraz przedislamskie wierzenia, takie jak szamanizm i toteizm. Liczne tradycyjne obrzędy są wciąż żywe: w wigilię wiosennego święta Nawruz odprawiany jest rytuał zasiewu ze składaniem darów z jedzenia. Obrzęd ten, w którym wzywa się boga deszczu (zaczerpnięty z wierzeń zoroastryzmu), zakłada wykonanie kukły, którą następnie moczy się w wodzie. Zachowały się również obrzędy rodzinne: 40 dni po urodzinach dziecka złe duchy są przepędzane za pomocą ognia i popiołu, potem dziecko zostaje obrzezane, a rytuałowi towarzyszą walki kozłów i rozmaite gry. Urządzane są także ceremonie zaślubin, obrzędy pogrzebowe oraz obrzędy szamańskie służące leczeniu chorych. Do popularnej tradycji należą rytualne śpiewy związane z corocznymi świętami, melodie pasterskie, legendy epickie i tańce narodowe, które są często wykonywane podczas uroczystości obrzędowych. W tradycjach tadżyckich i uzbeckich da się zauważyć wiele wzajemnych oddziaływań. W pieśniach stworzono nowe wersje mitycznych tematów zaczerpniętych z eposów, z których część odnosi się do specyficznych rytuałów. Występują również śpiewy liryczne na temat natury, wykonywane przy akompaniamencie instrumentów dętych i strunowych. Zespół muzyki ludowej „Shalola” zebrał pieśni ludowe i zrobił spis tradycyjnych instrumentów oraz kostiumów. Członkowie grupy sporządzili również dokumentację legend, eposów i dawnych wioskowych melodii.

Rysunki na piasku w Wanuatu
Kraj(e) członkowski(e): Wanuatu

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2008 r. (Proklamacja 2003)

Archipelag Wanuatu, usytuowany w południowej części Pacyfiku, około 2000 km na północny wschód od Sydney, zdołał zachować swoją wyjątkową, złożoną tradycję rysunku na piasku. To pełniące różnorodne funkcje społeczne „pisanie” jest czymś więcej niż tylko lokalną pradawną formą ekspresji artystycznej. Stanowi także element wielu obrzędów, występuje często w kontekście kontemplacyjnym i komunikacyjnym. Rysunki są tworzone przez wykształconych specjalistów bezpośrednio na ziemi, w piasku, popiele wulkanicznym lub glinie. Używając tylko jednego palca, rysujący żłobi ciągłą, wijącą się linię na niewidzialnej kanwie, tworząc eleganckie, często symetryczne kompozycje wzorów geometrycznych. Ta bogata i dynamiczna tradycja graficzna rozwinęła się jako środek komunikacji pomiędzy reprezentantami 80 różnych grup językowych, zamieszkujących środkową i północną część wysp Wanuatu. Rysunki często pełnią rolę mnemonicznego zapisu oraz środka przekazu obrzędów, mitologicznych tradycji ludowych, a także bogactwa informacji na temat dziejów społeczności, jej kosmologii, więzów pokrewieństwa, technik uprawy roli, wzorów architektonicznych i rękodzielniczych oraz układów choreograficznych. Większość rysunków na piasku spełnia kilka funkcji i jest wieloznaczna. Mogą one być „odczytywane” jako dzieła artystyczne, zapisy informacji, ilustracje towarzyszące opowiadaniu, podpisy lub po prostu wiadomości i tematy do rozmyślań. Ponieważ rysunki na piasku nie są jedynie obrazkami, lecz stanowią delikatne pajęczyny powiązanych ze sobą wzajemnie pieśni, opowiadań i wiedzy o wymiarze sacrum i profanum, mistrz takiego rysunku musi posiadać nie tylko gruntowną wiedzę na temat wzorów graficznych, lecz również głębokie zrozumienie ich znaczenia. Dodatkowo, musi posiąść umiejętność interpretacji rysunków, których znaczenie objaśnia widzom.

Nha nhac, wietnamska muzyka dworska
Kraj(e) członkowski(e): Wietnam

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2008 r. (Proklamacja 2003)

Nha nhac, która w tłumaczeniu dosłownym oznacza „muzykę elegancką”, odnosi się do szerokiej gamy stylów muzycznych i tanecznych, wykonywanych na wietnamskim dworze królewskim od XV do połowy XX wieku. Muzyka nha nhac była głównie wykonywana na otwarcie i zamknięcie ceremonii, związanych z rocznicami, uroczystościami religijnymi, koronacjami, pogrzebami i oficjalnymi przyjęciami. Wśród licznych gatunków muzycznych, które rozwinęły się w Wietnamie, tylko nha nhac występuje na terenie całego kraju i ma silne powiązania z tradycjami innych krajów Azji Wschodniej. Niegdyś w spektakularnych występach nha nhac brało udział wielu pieśniarzy, tancerzy i muzyków, ubranych we wspaniałe stroje, wykonane z wysokiej jakości materiałów z pięknymi wykończeniami. W wielkich orkiestrach z dominującą sekcją bębnów było także wiele innych rodzajów instrumentów perkusyjnych (kuranty, gongi, dzwonki), a także instrumenty dęte i strunowe (flety, dudy, rogi, cytry i lutnie). Wszyscy wykonawcy musieli mieć wysoką zdolność koncentracji, ponieważ oczekiwano od nich idealnego zgrania z kolejnymi częściami obrzędu. Nha nhac rozwinął się za panowania dynastii Le (1427-1788), a następnie został zinstytucjonalizowany i skodyfikowany przez monarchów Ngujen (1802-1945), którzy sprawowali władzę ze stolicy imperium Hue. Jako symbol władzy tej dynastii i jej długowieczności, nha nhac stał się zasadniczą częścią rytuałów dworskich i każdego roku był wystawiany podczas około stu ceremonii. Jednakże rola nha nhac nie ograniczała się tylko do akompaniowania obrzędom dworskim, ale była także sposobem komunikacji z bogami, składania im oraz królowi hołdu, jak również przekazywania myśli filozoficznej i kluczowych aspektów wietnamskiej kosmologii.

Przestrzeń kulturowa gongów
Kraj(e) członkowski(e): Wietnam

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2008 r. (Proklamacja 2005)

Przestrzeń kultury gongów w górzystych, centralnych regionach Wietnamu obejmuje kilka prowincji oraz siedemnaście społeczności etno-lingwistycznych austro-azjatyckich i austro-nezyjskich. Ściśle powiązany z życiem codziennym i cyklem pór roku, system wierzeń tych plemion tworzy mistyczny świat, w którym język gongów pełni rolę pośrednika pomiędzy ludźmi, bóstwami i światem nadprzyrodzonym. Za każdym gongiem kryje się bóg lub bogini, której moc rośnie w miarę jak gong się starzeje. Każda rodzina posiada przynajmniej jeden gong, wskazujący na jej zamożność, pozycję i wpływy, ale także zapewniający jej bezpieczeństwo. Podczas różnych uroczystości odprawianych w tym regionie, używane są liczne blaszane instrumenty, ale tylko gong towarzyszy wszystkim rytuałom życia społecznego i jest w nich instrumentem wiodącym. Istnieją różne lokalne sposoby gry na gongach. Zespół liczy od trzech do dwunastu instrumentalistów, mężczyzn lub kobiet, z których każdy trzyma innej wielkości gong o średnicy od 25 do 80 cm. Dźwięki i rytmy dostosowywane są do charakteru uroczystości, takich jak składanie rytualnej ofiary z wołu, święcenie ryżu lub pogrzeb. Gongi kupowane są w sąsiednich krajach, a następnie strojone tak by wydawały pożądane tony zgodnie z lokalnym przeznaczeniem.

Przemiany ekonomiczne i społeczne w tym regionie całkowicie zmieniły tradycyjny tryb życia lokalnych społeczności, pozbawiając kulturę gongów jej naturalnego kontekstu. W ubiegłym stuleciu trwająca kilkadziesiąt lat wojna przerwała tradycję dawnego stylu życia, specjalistycznej wiedzy i rzemiosła. Dziś tendencja ta postępuje wraz z malejącą liczbą starych rzemieślników i rosnącym zainteresowaniem młodych ludzi kulturą Zachodu. Pozbawione swojego rytualnego znaczenia, gongi są coraz częściej sprzedawane na złom lub wymieniane na inne produkty.

Opera dei Pupi, sycylijski Teatr Lalek
Kraj(e) członkowski(e): Włochy

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2008 r. (Proklamacja 2001)

Opera dei Pupi to teatr lalek, który powstał na Sycylii na początku XIX wieku i zyskał wielką popularność wśród mieszkańców wyspy. Lalkarze opowiadali historie, oparte w większości przypadków na średniowiecznej literaturze rycerskiej, lecz także na włoskiej poezji renesansowej oraz żywotach świętych i dziejach sławnych rzezimieszków. Podczas występów dialogi były w dużym stopniu improwizowane. Przedstawienia rozłożone były na kilka wieczorów i stwarzały okazję do spotkań towarzyskich. Dwie główne szkoły lalkarskie mieściły się w Palermo i w Katanii, a wyróżniały je wielkość i kształt lalek, techniki poruszania marionetkami oraz różnorodność scenograficznego tła. Teatry te były często rodzinnymi firmami, a tradycje i techniki gry przekazywano z pokolenia na pokolenie. Wykonanie i malowanie kunsztownych lalek o wyrazistych twarzach było zadaniem, które lalkarze powierzali wykwalifikowanym rękodzielnikom. Obecnie Opera dei Pupi jest jedynym tego typu włoskim teatrem o nieprzerwanej tradycji, chociaż od lat 50. XX w. nastąpił stopniowy spadek jego popularności, a lalkarstwo przestało być dochodowym zawodem i lalkarze trudnią się również innymi pracami.

Canto a tenore, wyraz sardyńskiej kultury pasterskiej
Kraj(e) członkowski(e): Włochy

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2008 r. (Proklamacja 2005)

W pasterskiej kulturze Sardynii rozwinął się śpiew tenorem w tonacji A, który reprezentuje bardzo specyficzną formę gardłowego śpiewu polifonicznego, wykonywanego przez grupę czterech mężczyzn czterema różnymi głosami. Śpiewacy stoją blisko siebie w kółku – jeden z nich jest solistą śpiewającym utwór pisany prozą lub utwór poetycki, pozostali tworzą akompaniujący mu chór. Aby słyszeć jednocześnie własny głos i głos pozostałych śpiewaków oraz osiągnąć pełną harmonię brzmienia, śpiewający zasłaniają jedno ucho ręką. Większość wykonawców pieśni mieszka w regionie Barbagii lub w innych północnych i centralnych częściach Sardynii. Ich sztuka stała się nieodłączną częścią życia lokalnej społeczności. Często wykonywana jest spontanicznie w miejscowych barach, ale również przy bardziej oficjalnych okazjach, takich jak śluby, strzyżenie owiec, uroczystości religijne i karnawał Barbaricino. Śpiew tenorem w tonacji obejmuje szeroki repertuar, który jest zróżnicowany regionalnie. Najbardziej popularne melodie to serenada boche’e notte („głos nocy”) oraz pieśni towarzyszące tańcom, zwane mutos, gosos i ballos, których słowa to utwory tradycyjne, lub nowsze wiersze dotyczące współczesnych tematów, takich jak emigracja, bezrobocie i polityka. Jak wiele tradycji przekazu ustnego, sztuka śpiewu tenorem w tonacji A jest szczególnie podatna na zmiany w wyniku przekształceń społeczno-gospodarczych. Zanikanie kultury pasterskiej powoduje stopniowe ograniczanie repertuaru, a tendencja do prezentowania śpiewu publiczności składającej się z turystów sprawia, że zatraca on swój pierwotnie bardzo intymny charakter.

Gbofe z Afounkaha: muzyka trąbek poprzecznych i przestrzeń kulturowa społeczności Tagbana
Kraj(e) członkowski(e): Wybrzeże Kości Słoniowej

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2008 r. (Proklamacja 2001)

Obecnie gbofe jest głównie wykonywana w wiosce Afounkaha przez społeczność Tagbana. Termin gbofe jest używany zarówno dla określenia trąbek poprzecznych, jak i dla całego przedstawienia muzycznego, składającego się z muzyki, pieśni i tańca. Trąbki gbofe są wyrabiane z korzeni drzew obciąganych następnie skórą wołową. Gra się na sześciu połączonych trąbkach różnej długości: od 50 do 70 centymetrów. Mają one znacznej rozpiętości skalę dźwięków imitujących słowa języka Tagbana. Zagrane w ten sposób „słowa” są następnie interpretowane przez chóry żeńskie. Muzyka trąbek i śpiew rozbrzmiewają przy akompaniamencie bębniarzy, którzy wybijają rytm i tworzą konstrukcję całego gbofe. Jest on grany podczas obrzędów i tradycyjnych uroczystości, a jego przesłanie zawsze dopasowane jest do okoliczności. Z pomocą gbofe przekazywane są: podziękowania, pochwały, przesłania miłosne lub żałobne, komentarze satyryczne, przypowieści moralne lub dydaktyczne. Gbofe pełni istotną rolę społeczną, przynosząc szacunek i sławę posiadaczom tych tradycyjnych umiejętności oraz służąc integracji jednostki ze społecznością. Artyści wykonujący gbofe przechodzą rodzaj stażu zawodowego. Tradycyjne umiejętności są najczęściej przekazywane z ojca na syna, jednak dostrzeżone młode talenty mogą dołączyć do grupy wykonawców, uczestnicząc w przygotowujących do tego zajęciach praktycznych.

Maskarada Makiszi

Kraj(e) członkowski(e): Zambia

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2008 r. (Proklamacja 2001)

Maskarada Makiszi wykonywana jest na zakończenie mukanda, rytuału inicjacyjnego dla chłopców pomiędzy 8 a 12 rokiem życia. Jest on świętowany przez społeczności Waka Czijama Cza Mukwamaji, do których należą ludy Luvale, Czokwe, Luczazi i Mbunda, zamieszkujące północno – zachodnie i zachodnie prowincje Zambii. Zazwyczaj na początku pory suchej młodzi chłopcy opuszczają domy i przez okres jednego do trzech miesięcy mieszkają na obozach w buszu, z dala od swoich wiosek. Odseparowanie chłopców od świata zewnętrznego symbolizuje ich śmierć jako dzieci. W czasie trwania obozu, o chłopcach przechodzących inicjację mówi się jako o tundanji, czyli tych, którzy nie należą do świata żywych. Mukanda obejmuje obrzezanie nowicjuszy, testy na odwagę i lekcje przygotowujące do przyszłej roli mężczyzn i mężów. Każdemu nowicjuszowi przydzielona jest specjalna postać z maską, która towarzyszy mu podczas całego procesu. Do tych postaci zaliczają się Czisaluke, który reprezentuje potężnego duchem i zamożnego mężczyznę z duchowymi wpływami; Mupala „władca” mukandy i duch opiekuńczy obdarzony nadprzyrodzonymi umiejętnościami; Pwevo, postać żeńska, która przedstawia kobietę idealną i odpowiada za muzyczną i taneczną oprawę rytuałów. Makiszi jest kolejną postacią z maską, przedstawiającą ducha zmarłego przodka, który powraca do świata żywych, żeby towarzyszyć chłopcom. Na koniec mukandy dokonuje się ceremonii zwanej chillende. Cała wioska uczestniczy w tańcu Makiszi, a publiczność jest zabawiana przedstawieniem przypominającym pantomimę, dopóki uczniowie nie powrócą z obozu i nie zintegrują się ponownie ze swoją społecznością już jako dorośli mężczyźni. Rytuał pełni funkcję edukacyjną, ucząc praktycznych umiejętności przetrwania oraz przekazuje wiedzę o naturze, seksualności, wierzeniach religijnych i wartościach społecznych. W poprzednich latach mukanda trwała kilka miesięcy i stanowiła najważniejszą część maskarady Makiszi. Obecnie jest często skracana do jednego miesiąca ze względu na konieczność dostosowania się do kalendarza szkolnego. Coraz większy popyt na tancerzy makiszi, zapraszanych na uroczystości towarzyskie i jako atrakcja turystyczna, prowadzi do utraty pierwotnie sakralnego charakteru tego obrzędu, któremu także silnie sprzeciwiają się kościoły chrześcijańskie.

Taniec Mbende Jerusarema
Kraje członkowskie(e): Zimbabwe

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2008 r. (Proklamacja 2005)

Mbende Jerusarema to taniec popularny wśród ludów Zezuru Szona zamieszkujących wschodnie Zimbabwe, w szczególności regiony Murewa i Uzumba-Maramba-Pfungwe. W czasie tańca kobiety i mężczyźni wykonują akrobatyczne i zmysłowe ruchy zgodnie z rytmem wygrywanym na bębnach. Towarzyszy im mężczyzna potrząsający drewnianą grzechotką oraz grupa kobiet klaszczących w dłonie, jodłujących i dmuchających w gwizdki. W odróżnieniu od innych wschodnioafrykańskich obrzędów tanecznych, odbywających się przy akompaniamencie bębnów, styl Mbende Jerusarema, nie opiera się na skomplikowanym systemie stawiania kroków, ani też na wielkiej liczbie akompaniujących bębniarzy. Tutaj muzyka wykonywana jest przez jednego wirtuoza instrumentu i nie towarzyszą jej żadne pieśni ani deklamacje. W czasie tańca mężczyźni często kucają potrząsając obiema rękami i energicznie kopiąc w ziemię prawą nogą w geście imitującym kopanie nory przez kreta. Osobliwa nazwa tego tańca obrazuje jego powikłane, zmienne losy na przestrzeni wieków. W czasach przedkolonialnych ten starodawny taniec płodności nazywany był Mbende, co w języku szona oznacza kreta, będącego symbolem płodności, seksualności i rodziny. Pod wpływem misjonarzy chrześcijańskich, zdecydowanie przeciwnych praktykom tańca o tak wyraźnie seksualnych konotacjach, zmieniono jego nazwę na Jerusarema. Słowo to, oznaczające Jeruzalem w języku Szona, miało dowodzić, że taniec ma ściśle religijny charakter. Współcześnie obie nazwy są powszechnie używane. Mimo potępienia przez misjonarzy, taniec pozostał popularny i stał się źródłem dumy oraz symbolem tożsamości ludu Szona w walce przeciwko władzom kolonialnym.

Charakter i znaczenie tańca ulega zmianie w miarę jak staje się on w coraz większym stopniu atrakcją turystyczną. Coraz częściej jest także wykonywany podczas wieców partyjnych, gdzie pozbawiony jest swojego oryginalnego znaczenia i kontekstu. Bębny mitumba, grzechotki i gwizdki, tradycyjnie akompaniujące tancerzom, zastępowane są tandetnymi imitacjami, co przyczynia się do zaprzepaszczenia unikalnego charakteru muzyki Mbende.

Wpisane w 2009 r.

Tango
Kraj(e) członkowski(e): Argentyna/Urugwaj

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2009 r.

Argentyńskie i urugwajskie tango, dziś znane na całym świecie, zrodziło się wśród mieszkańców portowych dzielnic Buenos Aires i Montevideo. Na tę wyjątkową kulturową tradycję złożyło się wiele rytuałów, wierzeń i praktyk wyrosłych z mieszkanki kultur imigrantów z Europy, potomków afrykańskich niewolników i rdzennej ludności regionu, zwanej criollos. Muzyka, taniec i poezja, najbardziej wyraziste elementy tej tradycji, ucieleśniają i jednocześnie wzbogacają różnorodność i kulturowy dialog mieszkańców obu miast. Tango wykonywane jest tradycyjnie w salach tanecznych Buenos Aires, Montevideo i mimo, iż pojawia się oraz adaptuje do nowych miejsc, czasu, to wciąż oddaje ducha i charakter wspólnoty, z której wyrosło. Dzisiejsze grupy skupione wokół tanga złożone są z muzyków, zawodowych tancerzy, amatorów, choreografów, kompozytorów, pieśniarzy, nauczycieli sztuki, a także innych wybitnych osobistości, które kultywują tę tradycję.

Sztuka azerskich Ashik
Kraj(e) członkowski(e): Azerbejdżan

Wpis na Reprezentatywną listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2009 r.

Sztuka azerskich Ashik obejmuje recytację poezji, opowiadanie historii, taniec, śpiew i muzykę instrumentalną, które składają się razem na tradycyjną formę prezentacji, będącą symbolem azerskiej kultury. Klasyczny repertuar ashików obejmuje 200 pieśni, 150 muzycznych kompozycji zwanych dastan oraz niemal 2000 wierszy i poetyckich kompozycji zróżnicowanych w formie i treści, które są wykonywane przy akompaniamencie saz (kobuz), strunowego instrumentu podobnego do lutni. Ci wędrowni poeci i muzycy uczestniczą w weselach, uroczystościach rodzinnych i wioskowych, czasem występują także na scenie, w radio i telewizji, gdzie łączą tradycyjny repertuar ze współczesnym. Ich sztuka uważana jest za wyraz tożsamości kulturowej i skarbnicę tradycji podtrzymujących azerski język, literaturę i muzykę. Sztuka ashików wspiera także kulturową wymianę i dialog między Kurdami, Lezginami, Tatarami, Turkami seldżuckimi i innymi grupami etnicznymi zamieszkującymi Azerbejdżan.

Novruz, Nowrouz, Nooruz, Navruz, Nauroz, Nevruz
Kraj(e) członkowski(e): Azerbejdżan/Indie/Iran/Kirgistan/Uzbekistan/Pakistan/Turcja

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2009 r.

Święto Novruz (Nowrouz, Nooruz, Navruz, Nauroz, Nevruz) oznacza Nowy Rok i nadejście wiosny. Obchodzone jest 21 marca na rozległym obszarze geograficznym, obejmującym m.in. Azerbejdżan, Indie, Iran, Kirgistan, Pakistan, Turcję i Uzbekistan. Ze świętem związanych jest wiele lokalnych tradycji, jak przywoływanie postaci Jamszida, mitycznego króla perskiego oraz wiele innych lokalnych opowieści i legend. Obrzędy, które towarzyszą świętu, mogą różnić się w zależności od miejsca i lokalnych tradycji – od skakania przez ogień lub wodę w Iranie, poprzez rozpalanie ogni u wejścia do domu, po tradycyjne zapasy i wyścigi konne w Kirgistanie. We wszystkich regionach świętu towarzyszą pieśni i tańce oraz uroczyste rodzinne lub wioskowe uczty. Podczas obchodów obdarowuje się przede wszystkim dzieci, które biorą czynny udział w wielu przygotowaniach do święta, np. w dekorowaniu gotowanych na twardo jajek. Wiodącą rolę w przygotowaniu do święta i jego zachowaniu dla przyszłych pokoleń odgrywają kobiety. Navruz wzmacnia związki między pokoleniami i w obrębie rodzin oraz więzi sąsiedzkie, dzięki czemu wpływa na kulturową różnorodność i przyjazne relacje między przedstawicielami odmiennych grup.

Procesja Przenajświętszej Krwi w Brugii
Kraj(e) członkowski(e): Belgia

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2009 r.

W święto Wniebowstąpienia, obchodzone 40 dni po Wielkanocy, tysiące mieszkańców Brugii (Flandria Zachodnia) i przyjezdnych uczestniczy w Procesji Przenajświętszej Krwi. Uroczystość ta korzeniami sięga XIII wieku, kiedy to relikwia z Przenajświętszą Krwią Chrystusa przywieziona została przez jednego z mieszkańców, który uczestniczył w Drugiej Krucjacie do Ziemi Świętej. Procesja prowadzona jest przez 30 dostojników miejskich – członków Bractwa Przenajświętszej Krwi, przy akompaniamencie orkiestry dętej. Za nimi podąża pieszo, konno lub na wozach ponad 1700 mieszkańców miasta, odgrywając sceny ze Starego i Nowego Testamentu oraz z historii Brugii. Przedstawiciele różnych grup składają hołd relikwii, a procesję kończą uroczyste modły, prowadzone w kilku językach, by umożliwić uczestnictwo przybyszom z całego świata. Przez stulecia uroczystość odgrywała ważną rolę w kształtowaniu się tożsamości mieszkańców i była okazją do spotkań z przybyszami z zewnątrz. Niektórzy mieszkańcy uczestniczyli już w procesji kilkadziesiąt razy, a ci, którzy wyjechali, często wracają, by przeżyć wspólnie ten „najpiękniejszy dzień” w życiu miasta. Procesja jest żywym przykładem na to, jak wspólne obchody mogą umacniać jedność miasta poprzez obrzędową interpretację jego historii i tradycji.

Rytuał Kalyady, Bożonarodzeniowych Carów
Kraj(e) członkowski(e): Białoruś

Wpis na Listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego wymagającego pilnej ochrony, w 2009 r.

Kalyady (Bożonarodzeniowe Cary) to obrzęd i święto obchodzone w wiosce Semezhava w regionie mińskim, w okresie przypadającym na Boże Narodzenie i Nowy Rok według kalendarza juliańskiego. Co roku w widowisku bierze udział ok. 500 mężczyzn, z których tylko siedmiu jest wybieranych do odegrania ról Carów z narodowego dramatu „Car Maksymilian”. Inne ważne postaci, które również w nim występują, to dziad i baba, odgrywani przez młodą dziewczynę i chłopca. Podczas pochodu Carowie odwiedzają domy niezamężnych dziewcząt i prezentują komiczne sceny, za które są chwaleni i wynagradzani. Obchodzenie domów trwa nieraz całą noc, a uczestnicy oświetlają sobie drogę niosąc zapalone lampy. Obecnie obrzęd ten, mimo popularności wśród dorosłych mieszkańców wioski, powoli traci na atrakcyjności wśród młodego pokolenia. Może to spowodować luki w przekazie wiedzy na temat przygotowywania okolicznościowych kostiumów, konstruowania instrumentów, przyrządzania obrzędowych potraw i zdobienia domów na tę szczególną okazję. Tradycja ta może nie przetrwać w najbliższym pokoleniu.

Nestinarstwo
Kraj(e) członkowski(e): Bułgaria

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2009 r.

Nestinarstwo – taniec na żarze – to doroczny obrzęd wiosenno-letni odprawiany 3 i 4 czerwca, w dniach św. Konstantyna i św. Heleny. Praktykowany jest w wioskach Kosti i Bułgari leżących w górach Strandża, w południowo-wschodniej Bułgarii. Ma zapewnić dobrobyt i urodzaj mieszkańcom obu wiosek. O poranku, po uroczystych modłach i obrzędach w cerkwi, procesja z ikonami św. Konstantyna i św. Heleny wyrusza do świętego źródła. Towarzyszy jej gra na bębnach i dudach. U źródła wszyscy wierni nabierają wody i zapalają świeczki, by zapewnić sobie dobre zdrowie. Odprawianie obrzędu kończy się wieczornym tańcem na żarze, będącym najważniejszą formą oddania czci świętym. Przy dźwięku świętego bębna uczestnicy formują okrąg wokół dopalającego się ogniska, a Nestinari kolejno wchodzą na rozżarzone węgle.

Sztuka chińskich pieczęci
Kraj(e) członkowski(e): Chiny

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2009 r.

Wykonywanie pieczęci jest jedną z najważniejszych dziedzin chińskiej sztuki. Pieczęci używane były pierwotnie jak znaki władzy i rodzaj podpisu, używanego przez urzędników, z czasem rozprzestrzeniły się na wszystkie klasy społeczne i były używane na znacznych obszarach Azji. Założone ponad 100 lat temu Stowarzyszenie Grawerów Pieczęci w mieście Xiling, w Prowincji Zhejiang, w środkowych Chinach – obok bliska stu innych instytucji – przechowało do dziś sztukę wykonywania tradycyjnych pieczęci. Wzór pieczęci naniesiony jest najpierw na papier, następnie grawerowany w kamieniu za pomocą noża (jako rewers pieczęci). Oprócz mistrzostwa w kaligrafii, artysta musi wykazać się umiejętnością operowania narzędziem na niewielkiej powierzchni grawerowania, gdzie każda kreska musi być wykonana po mistrzowsku i zgodnie z zasadami kaligrafii. Motywy spotykane w pieczęciach są wyrazem artystycznej wyobraźni i mistrzostwa grawera, dzięki czemu pieczęci są dziełem sztuki samym w sobie. Do dziś zachowała się w Chinach tradycja używania pieczęci w korespondencji urzędowej i prywatnej.

Technika druku chińskich drzeworytów
Kraj(e) członkowski(e): Chiny

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2009 r.

Tradycyjny druk grawerowanymi klockami wymaga ścisłej współpracy wielu osób biegłych w technikach poligrafii i pracy zespołowej. Klocki drzeworytnicze wykonywane są najczęściej z drewna gruszkowego lub jojoby, cięte na grubość 2 cm i wygładzone papierem ściernym przed naniesieniem wzoru. Wzór malowany jest na bardzo cienkim papierze i starannie oceniany przed przeniesieniem go na drewno. Pokryte tuszem wzory dostarczają wskazówek rzemieślnikowi, który następnie wycina misterny wzór w samym drewnie. W trakcie rycia wzoru sprawdza się jego jakość odciskając poszczególne fazy za pomocą czerwonego i niebieskiego tuszu. Dopiero po wprowadzeniu wszystkich korekt gotowy blok z ukończonym wzorem służy do powielania drzeworytu na papierze. Grawerowane klocki mogą służyć do druku książek na wiele tradycyjnych sposobów, wytwarzania nowych książek oprawianych przy użyciu tradycyjnych technik lub do reprodukcji dawnych chińskich ksiąg.

Chińska kaligrafia
Kraj(e) członkowski(e): Chiny

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2009 r.

Kaligrafia w Chinach zawsze wykraczała poza prosty środek komunikacji i pisma, i także dziś, w dobie długopisów i komputerów, jest ceniona za swojej wartości artystyczne. Chociaż kaligrafia nie jest już obowiązkową umiejętnością współczesnych intelektualistów i urzędników, to jest wciąż praktykowana przez artystów i entuzjastów. Niezależnie czy znaki służą zapisaniu informacji czy są wyrazem piękna, pędzle kaligrafów mogą „tworzyć” w pięciu odmiennych stylach: Małopieczęciowym, Oficjalnym, Trawiastym, Biegnącym i Wzorcowym. Znaki mogą być wykonane na wielu podłożach, także kamiennych, ale najpowszechniejsze to papier, zwoje i wachlarze. Obecnie, obok innych dziedzin tradycyjnej sztuki, kaligrafia jest także nauczana w szkołach. Kaligrafia towarzyszy wielu uroczystościom państwowym i religijnym, ma też wyraźny wpływ na współczesną sztukę, architekturę i wzornictwo. Jest ważnym środkiem w uznaniu tradycyjnej kultury i w edukacji artystycznej, także źródłem dumy i przyjemności dla mieszkańców Chin.

Chińskie wycinanki z papieru
Kraj(e) członkowski(e): Chiny

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2009 r.

Wycinanki z papieru to popularna sztuka obecna niemal w całych Chinach i wykonywana na co dzień w różnych grupach etnicznych. Wycinankami zajmują się głównie kobiety, a sztuka przekazywana jest następczyniom w długim okresie nauki, który rozpoczyna się w dzieciństwie. Tradycja ta wciąż jest najbardziej popularna w społecznościach wiejskich. Techniki wykonywania wycinanek są bardzo różne: papier może być nacinany lub ryty, barwiony lub pozostawiony w naturalnym kolorze, zwolna wykorzystuje się także współczesne techniki. Wzory wycinanek, bardzo zróżnicowane, a często wprowadzane przez konkretnych artystów, zależą od regionu pochodzenia i przeznaczenia wycinanki. Inne wzory stosuje się do zdobienie wnętrz, inne w wycinankach przeznaczonych na święta rodzinne (np. narodziny, ślub), jeszcze inne w celach religijnych i kultowych (np. modlitwy o deszcz, odstraszanie złych duchów). Wycinanki z papieru są wyrazem wartości etycznych, filozoficznych i estetycznych jej wykonawców.

Tradycyjne chińskie mistrzostwo architektury drewnianej
Kraj(e) członkowski(e): Chiny

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2009 r.

Tradycyjne chińskie budowle oparte na drewnianych konstrukcjach spotykane są w całym kraju. Drewniane elementy konstrukcji, takie jak kolumny, belki, framugi, nadproża i zawiasy są łączone na drewniane czopy w sposób elastyczny i wytrzymały na trzęsienia ziemi. Zadziwiająco wytrzymałą konstrukcję można zestawić szybko na placu budowli z elementów wcześniej wyprodukowanych przez rzemieślników. Oprócz budowania drewnianego szkieletu budynku, kunszt chińskich rzemieślników przejawia się także w dekoracji ścian, ułożeniu dachówek, kamieniarstwie, dekoracyjnym malarstwie wewnątrz budynków i innych umiejętności, przekazanych praktykantom przez mistrzów drogś ustną i poprzez praktyczną naukę. Każda faza budowy drewnianych domów charakteryzuje się unikalnymi metodami pracy i umiejętnościami. Dzisiaj ta wiedza i doświadczenie mistrzów wykorzystywane są wciąż przy wznoszeniu budowli w tradycyjnym stylu oraz przy restaurowaniu budynków historycznych. Są ucieleśnieniem tradycyjnego rękodzieła i wiedzy, wyrazem przekazywanego przez pokolenia zrozumienia praw natury i odbiciem relacji w tradycyjnym chińskim społeczeństwie.

Sztuka produkcji tkaniny brokatowej z Nanjing Yunji
Kraj(e) członkowski(e): Chiny

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2009 r.

Tkanina brokatowa z Nanjing Yunjin tkana jest na skomplikowanych krosnach, których dolny i górny mechanizm obsługuje dwóch tkaczy. Do produkcji tej tkaniny używa się nici jedwabnych, nici ze złota i włókien otrzymywanych z pawich piór. Dawniej tkanina ta służyła do szycia królewskich ubiorów, takich jak płaszcze i monarsze szaty, dziś używa się jej do szycia specjalnych strojów i pamiątek. Sztuka ta zachowała się głównie w Prowincji Jiangsu, we wschodnich Chinach, a cały proces obejmuje ponad sto etapów, takich jak zbudowanie krosien, kreślenie wzorów, przygotowanie odpowiednich żakardowych matryc, obsługę krosien i wiele innych czynności związanych z samym procesem tkania. Podczas tkania śpiewane są monotonne ballady, które zawierają wskazówki odnoszące się do tkania, i które wnoszą artystyczny nastrój podczas pracy przy krosnach. Tkacze postrzegają swoją pracę jako część historycznej misji, jako że tkaniny przez nich wytwarzane służą nie tylko codziennym celom, ale także do odtwarzania wzorów dawnych tkanin w celach badawczych i wystawienniczych.

Festiwal Smoczych Łodzi
Kraj(e) członkowski(e): Chiny

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2009 r.

Rokrocznie, piątego dnia w piątym miesiącu w kalendarzu księżycowym, członkowie kilku mniejszości etnicznych w Chinach świętują Duanwu, Festiwal Smoczych Łodzi, szczególnie obchodzony w środkowym i dolnym dorzeczu rzeki Jangcy. Obchody różnią się zależnie od regionu, ale wykazują wiele cech wspólnych: ceremonia upamiętniająca miejscowego bohatera połączona jest z zawodami tradycyjnych sportów takich jak wyścig łodzi, zawody łucznicze, nadto przygotowywanie uczt, na które składają sie potrawy z ryżu, jajek i lokalne wino, a towarzyszą im przedstawienia lokalnej opery, pieśni i tańce. W zależności od regionu, różny może być bohater czczony podczas festiwalu: w prowincjach Hubei i Hunan opiewa się mędrca i poetę Qu Yuan (żyjącego w III w. p.n.e.), w południowych Chinach czci się starca Wu Zixu, który według legendy poniósł śmierć w walce ze smokiem w prowincji Guizhou, zaś Yan Hongwo jest bohaterem ludu Dai, zamieszkującego prowincję Junnan. By odstraszyć złe duchy, uczestnicy festiwalu biorą rytualna kąpiel w wodzie z aromatem kwiatów, przyozdabiają się jedwabiem w pięciu kolorach, zawieszają nad drzwiami bylicę i tatarak, a w oknach umieszczają wycinanki z papieru. Uczestnictwo w festiwalu wzmacnia więzi rodzinne i buduje harmonijną relację między człowiekiem a naturą.

Taniec koreańskich rolników
Kraj(e) członkowski(e): Chiny

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2009 r.

Członkowie koreańskiej mniejszości, zamieszkującej region Jilin i sąsiednie prowincje w północno-wschodnich Chinach, gromadzą się na polach lub w wioskach w czasie lokalnych świąt, podczas których składają ofiary ku czci Bogu Ziemi i zanoszą prośby o dobre plony i pomyślność. Jest to okazja do rozpoczęcia popularnego ludowego tańca, przekazywanego w ramach mniejszości koreańskiej przez starszych młodszemu pokoleniu. Muzycy wygrywają melodie na oboju suona, gongach i bębnach, podczas gdy tancerze odziani w kolorowe stroje i maski poruszają się zgodnie z rytmem muzyki wykonując farsowe ruchy. Wykonują tańce i ruchy imitujące często pracę na roli. Inspiracją do tańca są zajęcia na roli, np. chodzenie po radlinach, imitowane przez odpowiednie gesty i ruchy. Począwszy od końca XIX w., kiedy został przeniesiony do Chin, taniec ten wyraźnie się rozwinął wśród koreańskiej mniejszości zamieszkującej miasta i wsie, wykraczając poza jego agrarne pochodzenie. Dla przykładu, grupa instrumentów muzycznych została poszerzona o instrumenty dęte, a w kostiumach tancerzy widoczne są wpływy z innych chińskich mniejszości etnicznych. Taniec ten, ucieleśniający zarówno pracę jak i mądrość, jest ważnym symbolem kulturowego dziedzictwa koreańskiej mniejszości w Chinach.

Epopeja o Królu Gesarze
Kraj(e) członkowski(e): Chiny

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2009 r.

Opowieść o starożytnym królu Gesarze jest wspólnym dziedzictwem rdzennych mieszkańców Tybetu, Mongołów i ludu Tu z zachodnich i północnych Chin. Epos opowiada o mitycznym bohaterze, który został zesłany z niebios by pokonał potwory, walczył ze złem i wspierał słabych podczas jednoczenia różnych plemion. Pieśniarze i opowiadacze, którzy przechowali tradycję eposu o Gesarze, prezentują epizody z tej obszernej opowieści w następujących po sobie fragmentach prozy i wierszy. Wykonanie eposu może różnić się w zależności od regionu. Tybetańscy mnisi posługują się lustrami wykonanymi z brązu, używają mimiki twarzy, efektów dźwiękowych i gestów podkreślających ich śpiew, mongolskim wykonawcom zaś towarzyszą skrzypce i wplatany w opowieść ustną improwizowany śpiew. Przedstawianie eposu, któremu często towarzyszą rytuały składania darów lub medytacje, jest osadzone w religijnym i codziennym życiu mieszkańców. Dla przykładu, narodzinom dziecka towarzyszy śpiew fragmentów eposu opowiadających o zejściu Gesara na ziemię. Setki przekazywanych przez pokolenia mitów, legend, ballad i przysłów służą nie tylko jako główna forma rozrywki wśród wieśniaczych wspólnot, ale przekazują słuchaczom także wiedzę historyczną, religijną, na temat zwyczajów, moralności i otaczającego świata.

Wielka Pieśń ludu Dong
Kraj(e) członkowski(e): Chiny

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2009 r.

Wśród ludu Dong (Tong), zamieszkującego Prowincję Guizhou w południowych Chinach, popularne jest przysłowie: „ryż żywi ciało, a pieśni są pokarmem duszy”. Jednym z tradycyjnych sposobów przekazywania kultury, lokalnej wiedzy i historii jest grupowe wykonywanie pieśni a capella, bez użycia instrumentów i bez głosu wiodącego. Repertuar obejmuje ludowe ballady, pieśni dziecięce, pieśni powitalne oraz pieśni naśladujące odgłosy natury i zwierząt. Pieśni są wykonywane najczęściej w wioskowych domach spotkań lub spontanicznie w domach prywatnych i innych publicznych miejscach. Pieśni tworzą żywą encyklopedię kultury ludu Dong, opiewają ich wierzenia w jedność człowieka z naturą, przechowują wiedzę, wyrażają uczucia miłości, krzewią także szacunek dla starszych i sąsiadów. Zbiorowe pieśni są do dziś powszechnie wykonywane, a każda wioska szczyci się własnymi chórami, zróżnicowanymi ze względu na wiek lub płeć. Pieśni te są ważnym symbolem tożsamości etnicznej i dziedzictwa kultury ludu Dong.

Tradycja muzyczna Hua'er
Kraj(e) członkowski(e): Chiny

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2009 r.

Hua'er to wspólna tradycja muzyczna, praktykowana przez dziewięć mniejszości etnicznych zamieszkujących prowincje Gansu i Qinghai. Tradycja hua'er opiera się na niezwykle rozbudowanym repertuarze, a utwory zyskują nazwy od lokalnych wykonawców, miejsc czy nazw kwiatów. Pieśni są improwizowane, ale z zachowaniem określonych reguł kompozycyjnych: zwrotki mają 3, 4, 5 lub 6 linijek, każda złożona maksymalnie z 7 sylab. Pieśni opowiadają najczęściej o miłości młodych, ciężkiej pracy na roli, doli życia, niezwykłych zachowaniach ludzi, jak również wyrażają samą radość śpiewania. Pieśni są również żywym zapisem zmian zachodzących w kulturze rolników i pasterzy, a pieśniarze często odnoszą się do zmian, które sami naocznie obserwują. Wielcy pieśniarze Hua’er, mający nierzadko jedynie podstawowe wykształcenie, są wielce poważani, często występują, a nawet zakładają własne ośrodki, w których nauczają adeptów tej sztuki. Niezależnie od tego, czy pieśni wykonywane są spontanicznie podczas pracy na roli, w podróży czy podczas licznych festiwali organizowanych w obu regionach, pieśni Hua’er są ważnym środkiem wyrazu osobistych i społecznych uczuć, kulturowej wymiany między mniejszościami, a także tradycyjnej formy rozrywki.

Epos o Manas
Kraj(e) członkowski(e): Chiny

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2009 r.

Kirgizi zamieszkujący region Xinjiang w zachodnich Chinach, wywodzą swoje pochodzenie od mitycznego bohatera imieniem Manas. Jego życie i dokonania są sławione w eposie, będącym jednym z najważniejszych elementów tradycji ustnych kirgiskiej mniejszości. Tradycyjnie wyśpiewywany jest przez manasczy (kirgiskich opowiadaczy) bez akompaniamentu muzycznego, podczas lokalnych uroczystości i spotkań, świąt rodzinnych i ważnych wydarzeń, jak wesela, pogrzeby czy specjalnych koncertów. Epos ma wiele regionalnych odmian, ale wszystkie je charakteryzuje zwięzła treść wyrażona w codziennym języku, melodie dostosowane do treści i bohaterów oraz pełne życia przypowieści. Epos opowiada o wszystkich najważniejszych dla Kirgizów wydarzeniach historycznych i objaśnia ich tradycje i wierzenia. Kirgizi mieszkający w Chinach i sąsiednich krajach (Kazachstan, Tadżykistan, Kirgistan) postrzegają Epos jako kluczowy symbol ich kulturowej tożsamości i najważniejszą formę publicznej rozrywki, zachowania historii i przekazu wiedzy młodym. Jako jeden z trzech głównych tradycji epickich wykonywanych w Chinach, Epos o Manas jest wyjątkowy pod względem artystycznym, jest też żywą encyklopedią tradycji ustnych Kirgizów.

Wierzenia i zwyczaje związane z boginią Mazu
Kraj(e) członkowski(e): Chiny

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2009 r.

Mazu, jako najważniejsza chińska bogini mórz, jest główną postacią wierzeń i zwyczajów, obejmujących tradycje ustne, ceremonie religijne i zwyczaje ludowe, praktykowane w nadmorskich regionach kraju. Według wierzeń, Mazu żyła w X wieku na wyspie Meizhou, gdzie poniosła śmierć, niosąc ratunek na morzu rybakom z rodzinnej wioski. Współmieszkańcy zbudowali ku jej czci świątynię i tak narodził się kult bogini Mazu. Obchody ku czci bogini odbywają się dwa razy do roku w czasie oficjalnych świąt, podczas których mieszkańcy, rolnicy i rybacy powstrzymują się od pracy, składają morskie zwierzęta w hołdzie bogini, oddają cześć jej posągowi i biorą udział w rozmaitych tańcach i przedstawieniach. Pomniejsze obchody odbywają się w ciągu roku w ponad 5000 świątyń poświęconych Mazu na całym świecie i w domach prywatnych. Składane są wtedy kwiaty, zapalne świece i kadzidła, odpalane petardy, a mieszkańcy uczestniczą w procesjach z lampionami ku czci Mazu. Uczestnicy proszą boginię o płodność, pokój, rozwiązanie problemów i ogólny dobrobyt. Postać bogini, głęboko zakorzeniona w życiu mieszkańców nadmorskich regionów Chin, jest ważnym elementem kultury, sprzyja rodzinnej harmonii, buduje zgodę społeczną i tożsamość mieszkańców.

Khoomei, mongolski śpiew gardłowy
Kraj(e) członkowski(e): Chiny

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2009 r.

Khoomei, zwany też Hooliin Chor, to sztuka śpiewu typowa dla Mongolii, w której pojedynczy śpiewak wydobywa z gardła jednocześnie harmonię różnych dźwięków, z podstawowym nisko brzmiącym i głębokim gardłowym basem. Pieśni mogą być wykonywane przez solistę lub grupę śpiewaków, praktykowane są wciąż wśród mongolskich grup mieszkających w kilku sąsiadujących ze sobą krajach, np. Mongolia Wewnętrzna w północnych Chinach, zachodnie regiony Mongolii czy Republikę Tuva w Rosji. Pieśni wykonywane są podczas religijnych ceremonii i wyrażają szacunek dla świata przyrody, duchów przodków i wielkich bohaterów lokalnych opowieści. Można ją usłyszeć podczas ważnych wydarzeń lokalnych, jak wyścigi konne, konkursy łuczników, tradycyjne zapasy czy duże święta religijne (klasztorne). Czas wykonywania pieśni i ich tematyka są ściśle regulowane.

Tradycja muzyczna Nankin
Kraj(e) członkowski(e): Chiny

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2009 r.

Nanyin jest tradycją muzyczną charakterystyczną dla kultury ludu Minnan, zamieszkującego południowy region Prowincji Fujian oraz grup Minnan mieszkających poza granicami. Powolne i proste melodie są wykonywane na charakterystycznych dla niej instrumentach, takich jak bambusowy flet zwany dongxiao, lutni zwanej pipa i innych instrumentach dętych, szarpanych i perkusyjnych. Prezentacja składa się zazwyczaj z trzech elementów: czystej muzyki, śpiewu oraz ballad śpiewanych z akompaniamentem instrumentów przez solistę lub występujących w dalszej kolejności czterech muzyków. Bogaty repertuar Nanyin zachował stare pieśni ludowe i motywy muzyczne, które wywarły wpływ na chiński teatr lalkowy i tradycyjną operę. Ninyin jest głęboko zakorzeniony w kulturze Minnan. Jest wykonywany podczas wiosennych i jesiennych świąt ku czci Meng Chang, boga muzyki, na weselach i pogrzebach, także podczas lokalnych świąt i targów.

Sztuka Regong
Kraj(e) członkowski(e): Chiny

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2009 r.

Regong to ogólna nazwa na różne dziedziny sztuk plastycznych praktykowanych przez mnichów z buddyjskich klasztorów i mieszkańców kilku wiosek rozsianych w dorzeczu rzeki Longwu, w okręgu Tongren, w Prowincji Qinghai w zachodnich Chinach. Sztuka ta jest domeną Tybetańczyków i grupy etnicznej Tu, i obejmuje m.in. malowanie tangk i murali, sztukę pachworków barbola oraz rzeźbę w drewnie i glinie. Tangka, religijny obraz na zwoju płótna, malowana jest specjalnym pędzlem za pomocą naturalnych barwników, wzór zaś szkicowany jest wcześniej za pomocą węgla drzewnego. Barbola to rodzaj paczworków, gdzie wycięte z jedwabiu lub atłasu postaci ludzi lub zwierząt naszyte są na tkaninę i tworzą rodzaj wypukłych zasłon lub ozdób zawieszanych na kolumnach. Gliniane lub drewniane rzeźby ozdabiają krokwie, ściany, stoliki do herbaty i szafki znajdujące się zarówno w świątyniach, jak i w prywatnych domach. Technika i motywy używane w sztuce Regong przekazywane są z pokolenia na pokolenie, z ojca na syna lub z mistrza na ucznia, ściśle trzymając się określonych wzorów, zawartych w starych księgach buddyjskich, które zawierają instrukcje na temat motywów, kolorów i układzie malowideł.

Hodowla jedwabników i produkcja jedwabiu
Kraj(e) członkowski(e): Chiny

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2009 r.

Tradycja hodowli jedwabników i produkcji jedwabnych nici, z której słyną prowincje Zhejiang i Jiangsu niedaleko Szanghaju oraz region Chengdu w Syczuanie, ma odległą historię. Tradycyjnie, główna rola przypada kobietom, które zajmują się hodowlą jedwabników, uprawą morwy, rozwijaniem kokonów, produkcją nici i tkaniem jedwabiu. Tradycja przekazywana jest z pokolenia na pokolenie, a lokalne grupy wymieniają się wiedzą i technologią. Cykl życiowy jedwabnika postrzegany jest tu jako metafora ludzkiego życia, od narodzin po śmierć i ponowne odrodzenie się. W wioskowych stawach ryby karmione są odpadami po jedwabnikach, a muł ze stawów użyźnia ziemię wokół drzew morwowych, których liście są pożywką dla jedwabników. Z początkiem Nowego Roku (zgodnie z kalendarzem księżycowym), hodowcy jedwabników zapraszają do swoich domów sąsiadów, by wspólnie obchodzić święto ku czci Bogini Jedwabników, odstraszyć złe moce i zapewnić dobrą hodowlę. Rokrocznie w kwietniu, kobiety zajmujące się hodowlą jedwabników przystrajają się w kolorowe kwiaty zrobione z jedwabiu lub papieru. Jest to rodzaj ofiarowania na dobre plony i część Festiwalu Kwiatów obchodzonego przez hodowców jedwabników. Jedwab jest nieodłączną częścią także materialnego życia chińskich rolników, obecny w wyrobach używanych na co dzień, ubraniach szytych z jedwabnej tkaniny, narzutach, parasolkach, wachlarzach i kwiatach wykonanych z jedwabiu.

Opera tybetańska
Kraj(e) członkowski(e): Chiny

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2009 r.

Opera tybetańska jest najbardziej popularną operą mniejszości etnicznych z terenu Chin. Łączy w sobie śpiew ludowy, taniec, opowiadanie historii, recytacje, popisy akrobatyczne i obrzędy religijne. Przedstawienie rozpoczyna krótka uroczystość religijna, podczas której kapłan dokonuje rytualnego oczyszczenia sceny oraz błogosławi aktorów i widzów. Sercem przedstawienia jest narracyjna opowieść prowadzona przez głównego aktora oraz sceny opowieści odgrywane przez grupy tancerzy, śpiewaków i akrobatów. Aktorzy noszą bogato zdobione maski. Przedstawienia wykonywane są na placach wioskowych, na dziedzińcach klasztorów, dziś często także na scenach. W centrum umieszcza się drzewko ozdobione kolorowymi wstążkami z papieru, otoczone uświęconą wodą i rekwizytami teatralnymi. Zgodnie z tradycją buddyjską, tematyka przedstawień ogniskuje się na opowieściach opisujących tryumf dobra nad złem. Poza wartościami artystycznymi, opera tybetańska pełni także funkcje społeczne, edukacyjne i jest ważnym elementem dziedzictwa kulturowego Tybetańczyków.

Technologia wypalania ceramiki z Longquan
Kraj(e) członkowski(e): Chiny

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2009 r.

Nadmorskie miasto Longquan, leżące w Prowincji Zhejian, słynie z seledynowej ceramiki, wypalanej specjalną techniką i pokrytej charakterystycznym szkliwem. Unikalne szkliwo, zwane yuezhou, przygotowywane jest od ponad tysiąca lat z tych samych składników: gliny o zabarwieniu wrzosowo-złotym, wypalonego skalenia, glinki wapiennej, kwarcu i popiołu roślinnego. Ceramicy posługują się formułami, które często były przekazywane przez pokolenia uczniom lub członkom rodziny. Szkliwo nanoszone jest na wypalone uprzednio naczynie kamionkowe, następnie całość jest ponownie wypalana i ostudzana sześciokrotnie, a zachowanie odpowiedniej temperatury jest niezwykle ważne dla końcowego efektu (zbyt niska lub zbyt wysoka temperatura może zniweczyć całą pracę). Doświadczeni ceramicy pilnie kontrolują każdy etap wypalania za pomocą termometru i obserwując barwę płomieni, które mogą osiągać temperaturę 1300^o C. Końcowy produkt może reprezentować styl zwany „starszym bratem”, gdzie brzegi naczynia są zabarwione na czarno i mają charakterystyczne spękania, lub styl zwany „młodszym bratem”, gdzie naczynia mają grube brzegi z odcieniem szarolawendowym i śliwkowym.

Tradycja produkcji papieru ryżowego z Xuan
Kraj(e) członkowski(e): Chiny

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2009 r.

Wyjątkowa jakość wody oraz łagodny klimat okręgu Jing w Prowincji Anhui, we wschodnich Chinach to kluczowe czynniki, które wpłynęły na rozwój technik produkcji papieru z Xuan. Produkowany jest ręcznie z kory drzewa tara, sandałowca i słomy ryżowej, charakteryzuje się gładką powierzchnią i czystą teksturą. Łatwo wchłania wodę i tusz, jest też odporny na gniecenie i łamanie, dzięki czemu był wykorzystywany w sztuce kaligrafii, w malarstwie i do druku. Technologia jego produkcji przekazywana jest ustnie od pokoleń i do dziś papier wykonywany jest ręcznie, a poszczególne etapy (w sumie ponad 140 kolejnych czynności), takie jak moczenie i czyszczenie, fermentacja kory i słomy, wybarwianie, rozcieranie na miazgę, suszenie i czerpanie papieru mogą trwać do 2 lat. Wytwarzanie tego wiekowego papieru, zwanego też “Królem Papieru”, jest wciąż podstawą rzemieślniczej produkcji w regionie Jing, a umiejętność jego produkcji jest nauczana w miejscowych szkołach.

Tradycja muzyczna z Xi'an
Kraj(e) członkowski(e): Chiny

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2009 r.

Tradycja muzyczna z Xi’an, starożytnej stolicy Chin, leżącej w Prowincji Shaanxi, liczy sobie ponad tysiąc lat. Łączy w sobie wykorzystanie instrumentów dętych i perkusyjnych, czasem z obecnością męskiego chóru. Treść śpiewanych pieśni odnosi się do życia lokalnej społeczności i wierzeń religijnych, a muzyka wykonywana jest przy okazji świąt religijnych i ważnych wydarzeń rodzinnych (np. pogrzebów). Wyróżnia się dwa style wykonywania muzyki Xi'an: “muzyka siedząca” i “muzyka chodzona”, wspartą w drugim przypadku o obecność męskiego chóru. Muzyka wykonywana przez chodzących bębniarzy towarzyszyła pierwotnie podróżom chińskich cesarzy, później została przejęta przez rolników i grana była na otwartej przestrzeni. Zespół grający na instrumentach perkusyjnych składa sie zazwyczaj z 30 do 50 muzyków, wśród których są rolnicy, nauczyciele, starcy i młodzież, a kunszt gry przekazywany jest z pokolenia na pokolenie na drodze pilnej i trudnej nauki od miejscowych mistrzów. Zapisy nut oparte są na starożytnym systemie notacji muzycznej, opracowanej w czasach dynastii Tang i Song (VII – XIII w. n.e.). Liczbę zapisanych utworów szacuje się na ok. 3000, a do naszych czasów zachowało się około 150 tomów ręcznych zapisów utworów, które wciąż są wykonywane.

Opera Yueju
Kraj(e) członkowski(e): Chiny

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2009 r.

Tradycyjna opera Yueju łączy w sobie operowe tradycje mandaryńskie i dialekt kantoński. Opera ta wyrosła w kantońskich prowincjach Guangdong i Guangxi, w południowo-wschodnich Chinach, i wyróżnia ją połączone wykorzystanie instrumentów strunowych i perkusyjnych, bogactwo kostiumów scenicznych i teatralny makijaż. Zawiera również popisy kaskaderskie i sceny walki z użyciem prawdziwej broni i elementów sztuki walki z Szaolin. Widoczne jest to choćby w przedstawieniu na scenie postaci Wenwusheng, wymagającym doskonałego warsztatu zarówno wokalnego, jak i mistrzostwa w sztuce walki. Opera rozwinęła szeroki repertuar sceniczny, od opowieści historycznych po sztuki opowiadające o życiu codziennym. Choć jest główną formą rozrywki, to w niektórych regionach występy powiązane są z ceremonialnymi, religijnymi i ofiarnymi elementami w ramach duchowej mieszanki sztuki i zwyczajów znanej jako Shengongxi. Ten gatunek opery jest popularny w całych Chinach i stanowi rodzaj kulturowego spoiwa wśród mieszkających w kraju i za granicą Kantończyków. Obecnie, tradycja tej opery jest przekazywana nowym artystom poprzez edukację w szkołach dramatycznych oraz praktyczną naukę na scenie.

Karnawałowa parada dzwonników z regionu Kostavu
Kraj(e) członkowski(e): Chorwacja

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2009 r.

Parada Dzwonników jest kulminacyjnym punktem karnawału w wioskach z regionu Kostav, leżącego w północno-zachodniej Chorwacji. Mężczyźni wkładają na siebie owcze skóry i pasy z dzwonkami, a na głowę paradne nakrycia ozdobione zielonymi gałązkami. W grupach od dwóch do ponad trzydziestu osób idą za przewodnikiem niosącym zielone drzewko. Dynamiki paradzie nadaje wzajemne potrącanie się biodrami i wykonywanie skoków w powietrzu. Wśród „dzwonników” może także znajdować się dodatkowa postać, np. „niedźwiedź”, który stale wymyka się spod kontroli dwóch opiekunów. Gdy pochód dociera do wioski lub miasteczka, przebierańcy ustawiają się w kole na placu lub rynku i dzwonią dotąd, dopóki nie dostaną odpowiedniej zapłaty w postaci jedzenia, a następnie, po odpoczynku, udają się w dalszą wędrówkę. Pod koniec karnawału „dzwonnicy” zawsze wracają do swoich wiosek, gdzie z każdego domu zabierają śmieci, by je spalić w asyście uczestników ceremonii. Mimo odmienności form karnawału w poszczególnych miejscowościach, Parada Dzwonników zacieśnia więzi wspólnotowe i umacnia dobrosąsiedzkie stosunki między wioskami i miasteczkami w całym regionie, jednocześnie włączając nowo przybyłych mieszkańców do świętowania tej tradycji.

Obchody uroczystości św. Błażeja, patrona Dubrownika
Kraj(e) członkowski(e): Chorwacja

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2009 r.

Obchody uroczystości św. Błażeja w Dubrowniku rozpoczynają się już 2 lutego, w przeddzień oficjalnego święta zarówno patrona, jak i samego miasta. Tego dnia wieczorem w kościołach rozbrzmiewają wszystkie dzwony i wypuszczane są białe gołębie na znak pokoju, a wierni zbierają się na modlitwę o uzdrowienie i uchronienie przed chorobami gardła. 3 lutego, po uroczystej mszy w kościele św. Błażeja ulicami miasta przechodzi procesja z chorągwiami poszczególnych parafii, w której udział biorą dostojnicy kościelni, ambasadorowie, przedstawiciele władz, honorowi goście i mieszkańcy miasta.. W czasie święta odprawiane są obrzędy religijne, śpiewa się ludowe pieśni, odbywają się widowiska i kiermasze z wyrobami tradycyjnego rzemiosła, zwłaszcza bronią palną używaną do oddawania salw w czasie uroczystości. Tradycja sięgająca roku 1190 sprawiła, że mieszkańcy utożsamiają się z patronem miasta. Na przestrzeni wieków przebieg uroczystości podlegał modyfikacjom, gdyż każde nowe pokolenie wnosiło pewne zmiany. W dniu św. Błażeja Dubrownik gromadzi nie tylko mieszkańców, ale także tych, którym bliska jest tradycja świętowania wolności i pokoju.

Sztuka koronkarstwa
Kraj(e) członkowski(e): Chorwacja

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2009 r.

Do dziś zachowały się w Chorwacji trzy główne ośrodki koronkarstwa: miasta Pag i Hvar leżące na wyspach o tej samej nazwie oraz Lepoglava na północy kraju. Koronki z Pag wykonywane są za pomocą igły i nici. Pierwotnie służyły one na potrzeby kościoła, a z czasem stały się samodzielnym elementem dekoracyjnym zdobiącym różne przedmioty i meble, często oprawianym w ramy i zawieszanym na ścianie, wszywanym w ubranie, pościel, zasłony czy obrusy. Podstawowy wzór przypomina pajęczą sieć zdobioną motywami geometrycznymi. Z północnej Chorwacji pochodzą koronki klockowe, które zdobią strój ludowy i sprzedawane są na jarmarkach. Tradycję tego rękodzieła podtrzymuje Festiwal Koronki, który co roku odbywa się w Lepoglava. W mieście Hvar benedyktynki wykonują unikalną koronkę z aloesu. Naturalne nici są uzyskiwane z rdzenia świeżych liści, a motywy siatkowe lub inne wzory powstają na podkładzie z kartonu. Każdy rodzaj koronek ma dawną tradycję, która przetrwała dzięki wiejskim kobietom traktującym wykonywanie koronek jako źródło dochodu. Koronkarstwo odcisnęło swoje trwałe piętno na kulturze regionu. Rękodzieło potrzebne do zdobienia tradycyjnych strojów samo w sobie stało się świadectwem żywej tradycji kulturowej.

Procesja „Za Krzyżem” na wyspie Hvar
Kraj(e) członkowski(e): Chorwacja

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2009 r.

Procesja odbywa się w Wielki Czwartek po wieczornej mszy. Bierze w niej udział sześciu mężczyzn reprezentujących sześć wiosek leżących na wyspie Hvar. Każdy z nich ma do pokonania w ciągu 8 godzin trasę o długości 25 km prowadzącą od wioski do wioski. Mężczyźni wędrują cały czas boso, niosąc na plecach ciężki drewniany krzyż. Wybierani są w każdej wiosce spośród grona wiernych, a na zaszczyt ten, powód do osobistej dumy i wyróżnienie dla rodziny, nierzadko czekają ponad 20 lat. W procesji towarzyszy każdemu z nich dwóch członków rodziny niosących latarnie, wierni z zapalonymi świeczkami lub lampionami, pięciu śpiewaków, którzy w kilku miejscach na trasie wędrówki intonują litanię do Matki Boskiej, a także grono miejscowych i przyjezdnych wiernych. Wszyscy oni ubrani są w tuniki typowe dla danej parafii. W każdej wsi procesja jest witana przez kapłana. Po dotarciu do rodzinnej wioski, niosący krzyż pokonuje ostatnie sto metrów biegiem, by otrzymać uroczyste błogosławieństwo od księdza w swojej parafii. Procesja jest trwałym elementem tożsamości religijnej i kulturowej wyspy Hvar. Tworzy wyjątkową więź między społecznościami wyspy i wspólnotą katolicką na świecie.

Wiosenna Procesja Królów i Królowych w Gorjani
Kraj(e) członkowski(e): Chorwacja

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2009 r.

We wsi Gorjani, leżącej w regionie Slavonia, w północno-wschodniej Chorwacji, co roku w pierwszy dzień Zielonych Świątek odbywa się procesja, w której idą młode dziewczęta. Są one przebrane za królów (kraljevi), noszących szable i strojne nakrycia głowy oraz za królowe (kraljice), które zdobią głowy girlandami kwiatów na podobieństwo panien młodych. Procesja obchodzi kolejne domy, gdzie „królowie” wykonują specjalny taniec z szablami, a „królowe” śpiewają okolicznościowe pieśni. Na koniec wszyscy domownicy dołączają do wspólnego tańca, a po uroczystym poczęstunku pochód udaje się do kolejnej rodziny. Następnego dnia procesja przenosi się do sąsiedniej wioski lub miasta, po czym wraca na uroczysty posiłek do domu jednej z uczestniczek. W przygotowanie procesji i strojów zaangażowana jest cała społeczność Gorjani, a udział w paradzie jest wielkim zaszczytem dla każdej z dziewcząt. Chociaż znaczenie i pochodzenie obrzędu nie jest jasne, mieszkańcy traktuja go jako symbol Gorjani i możliwość zaprezentowania urody i elegancji przedstawicielek młodego pokolenia.

Tradycja wyrobu drewnianych zabawek dla dzieci z regionu Hvratsko Zagorje
Kraj(e) członkowski(e): Chorwacja

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2009 r.

Mieszkańcy wiosek leżących na północy Chorwacji, na szlaku pielgrzymkowym do sanktuarium Matki Boskiej Śnieżnej w Marija Bistrica, rozwinęli tradycję i sztukę wyrobu drewnianych zabawek dla dzieci. Do ich wytwarzania używa się drewna wierzbowego, świerkowego, bukowego i klonowego, pochodzącego z okolicznych lasów. Ścinaniem i suszeniem drewna oraz nadawaniem kształtu zabawce za pomocą tradycyjnych narzędzi zajmują się mężczyźni, kobiety natomiast malują na nich wzory kwiatowe i geometryczne, puszczając wodze z wyobraźni. Tradycyjne gwizdki, samochodziki, meble dla lalek, wirujący tancerze, skaczące koniki czy kłapiące dziobami ptaszki są od pokoleń wykonywane zgodnie z przekazywanymi wzorami. Sprzedawane na odpustach i stoiskach w tym ośrodku pielgrzymkowym z czasem stały się popularne na świecie. W miejsce tradycyjnych koników i małych powozów pojawiły się nowe wzory odzwierciedlające zmiany zachodzące na świecie: małe samochody, samoloty, rakiety, pociągi. Wszystkie zabawki są jednak wykonywane przy użyciu tradycyjnych narzędzi i technik. Instrumenty muzyczne dla dzieci, starannie strojone przez wytwórców zabawek, nadal służą wychowaniu muzycznemu dzieci z rejonów wiejskich..

Dwugłosowy śpiew i muzyka w skali istryjskiej
Kraj(e) członkowski(e): Chorwacja

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2009 r.

Wśród mieszkańców półwyspu Istria (Chorwatów, Włochów i niewielkiej grupy ludności posługującej się językiem istrorumuńskim) zachowało się kilka odmian dwugłosowego śpiewu i muzyki w skali istryjskiej. Styl ten charakteryzuje się żywym, często nosowym śpiewem. Wymaga on dużej dozy improwizacji w obu wokalnych partiach, ale zawsze kończy się śpiewem dwóch śpiewaków w unisono lub w odstępie oktawy. Typowe instrumenty muzyczne to sopele (fujarki, zawsze w duecie), dudy, flety i tambura (lutnia). Wykształciło się także kilka lokalnych odmian stylistycznych z charakterystycznymi cechami, np. w kanat, wykonywanym głównie wśród ludności chorwackiej, gra na sopele często zastępuje drugi głos albo mu towarzyszy, zaś w popularnym wariancie zwanym tarankanje, słowa pieśni są czasem zastępowane przez charakterystyczne ciągi sylab w stylu ta-na-na, ta-ra-ran, naśladujące dźwięk fletu. Ten styl śpiewania i grania obecny jest w życiu codziennym mieszkańców Istrii podczas wesel, rodzinnych i lokalnych świąt, a także uroczystości religijnych. Umiejętności nabyte od przedstawicieli starszego pokolenia posiada dziś około stu wybitnych śpiewaków i muzyków oraz kilkunastu rzemieślników. Przeważnie należą oni do folklorystycznych grup amatorskich istniejących w całym regionie.

Tradycje koronkarskie z Lefkara
Kraj(e) członkowski(e): Cypr

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2009 r.

Tradycja koronkarstwa w wiosce Lefkara sięga co najmniej XIV wieku. Widoczne są w niej wpływy miejscowego rękodzieła, a także wpływ haftu wykonywanego na dworze weneckim oraz greckich i bizantyjskich motywów geometrycznych. Koronki wykonywane są ręcznie w czterech etapach: naniesienia na płótno wzoru, wycięcia ażurowego wzoru, obszycia brzegów satynową nicią oraz wyszycia wzoru haftu. Sztuka ta, połączona z praktyką społeczną, wciąż jest podstawowym zajęciem kobiet, które wyszywają obrusy, serwety i tkaniny dekoracyjne, siedząc grupkami i gawędząc na wąskich uliczkach lub zacienionych dziedzińcach. Ta unikalna sztuka przekazywana jest latami młodym dziewczętom przez ich matki i babki poprzez pokazywanie gotowych wyrobów i naukę wyszywania na płótnie bawełnianą nicią. Po osiągnięciu biegłości w sztuce, koronkarka tworzy wzory, które nawiązują do tradycji i są efektem jej własnej inwencji. Koronki z Leftkara świadczą o zdolności przyswajania różnych wpływów i odrywają szczególną rolę w życiu codziennym kobiet, dla których są źródłem poczucia tożsamości i dumy.

Leelo, polifoniczny śpiew z regionu Setumaa
Kraj(e) członkowski(e): Estonia

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2009 r. (Proklamacja 2003)

Dla społeczności Seto z południowo-wschodniego krańca Estonii śpiew polifoniczny leelo stanowi podstawę tożsamości kulturowej i tradycji. Wykonywany jest do ludowych melodii i w tradycyjnych strojach. Pieśń rozpoczyna zawsze główna śpiewaczka, a później włącza się chór, który powtarza za nią poszczególne wersy. Mimo iż teksty pieśni są często przejmowane od znanych wykonawców, główne śpiewaczki cechuje umiejętność komponowania nowych pieśni. Leelo wykonują w większości chóry żeńskie, a największe śpiewaczki są szczególnie honorowane podczas dorocznego Dnia Królestwa Seto i obdarzane tytułem „Królewskiej Matki Pieśni”. Dawniej pieśni polifoniczne towarzyszyły niemal wszystkim codziennym pracom w wiejskiej społeczności Seto, ale do dziś, mimo iż pieśni wykonywane są głównie na scenie, tradycja takiego śpiewu wciąż jest ważnym elementem lokalnych wydarzeń.

Sztuka tkania gobelinów z Aubusson
Kraj(e) członkowski(e): Francja

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2009 r.

W Aubusson i innych miejscowościach leżących w regionie Creuse w centralnej Francji wciąż praktykowana jest wielowiekowa tradycja tkacka. W warsztatach Aubusson produkowane były głównie duże gobeliny ścienne, ale także kilimy oraz tkaniny obiciowe na meble. Punktem wyjścia jest obraz (szkic) przygotowany na papierze. Gobeliny tkane są ręcznie na krośnie poziomym, przy użyciu ręcznie farbowanych włókien. Dodatkowym utrudnieniem jest to, że artysta tka wzór widząc jedynie jego rewers. Wyprodukowanie gobelinu zabierało dużo czasu i było niezwykle kosztowne. Tkaniny z Aubusson były tak wysoko cenione w świecie, że termin ten funkcjonuje w wielu językach jako synonim gobelinów najwyższej jakości. Dziś w ich produkcję zaangażowane są trzy warsztaty tkackie w Aubusson i Felletin oraz kilkunastu samodzielnych artystów tkaczy.

Tradycja muzyczna Maloya
Kraj(e) członkowski(e): Francja

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2009 r.

Maloya jest mieszanką muzyki, pieśni i tańców, charakterystyczną dla mieszkańców wyspy Réunion (terytorium zamorskiego Francji na Oceanie Indyjskim). Zrodziła się z kultury niewolników z Afryki i Madagaskaru, przywiezionych na wyspę do pracy na plantacjach trzciny cukrowej, a z czasem została zaadoptowana przez wszystkich mieszkańców wyspy. Pierwotnie miała formę muzycznego dialogu między solistą a chórem, któremu towarzyszyła gra na instrumentach perkusyjnych. Współcześnie maloya przybiera wiele form i rozwija się zarówno w warstwie tekstowej, jak i instrumentalnej. Wykonywana jest na scenie przez zawodowych muzyków i amatorów, zawiera w sobie elementy muzyki rockowej, reggae i jazzu. Pierwotnie pieśni i muzyka były odbiciem dawnych kultów przodków, z czasem stały się wyrazem żalu nad ciężkim losem ludzi zmuszonych do niewolniczej pracy, a od mniej więcej trzydziestu ostatnich lat maloya stała się ważnym elementem tożsamości kulturowej wszystkich mieszkańców wyspy. Maloya towarzyszy każdemu wydarzeniu kulturalnemu, politycznemu i społecznemu na wyspie, stając się tym samym elementem walki o prawa polityczne. Tradycja ta podtrzymywana jest przez ponad 300 działających na wyspie zespołów, w tym artystów o światowej sławie, jest także nauczana w miejscowym konserwatorium.

Znakowanie we francuskiej tradycji ciesielskiej
Kraj(e) członkowski(e): Francja

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2009 r.

Sztuka znakowania elementów drewnianej budowli stoi w opozycji do współczesnej standardyzacji i przyznaje twórczą rolę budowniczemu. Obejmuje używane we Francji od XIII wieku znaki graficzne, które pozwalają na projektowanie z największą precyzją rzeczywistych wymiarów budowli, sprawdzenie miejsc łączenia drewnianych elementów i określenie cech drewna użytego w poszczególnych częściach. Jest to odrębna dziedzina wiedzy, której nie można nabyć studiując architekturę. Dzięki tej wiedzy budowniczy może przewidzieć i sprawdzić przed wzniesieniem budowli, czy wszystkie elementy konstrukcji będą do siebie dobrze dopasowane. Cieśle, którzy są zrzeszeni w cechach mistrzowskich, mają świadomość symbolicznego znaczenia tej sztuki, której tajniki wciąż są pilnie strzeżone. Sztuka ta odgrywa ważną rolę w systemie wartości np. Compagnons du Tour de France. Młodzi adepci tej sztuki zdobywają wiedzę w kilkudziesięciu ośrodkach szkoleniowych, cechach rzemieślniczych i przedsiębiorstwach.

Trybunały wodne na śródziemnomorskim wybrzeżu Hiszpanii: Rada Mędrców z Murcji, Trybunał Wodny z Walencji
Kraj(e) członkowski(e): Hiszpania

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2009 r.

Hiszpańskie trybunały wodne sięgają korzeniami okresu panowania arabskiego na półwyspie Iberyjskim (IX–XIII w.). Miały one na celu zarządzanie dostępem i wykorzystaniem zasobów wodnych na wybrzeżu. Do czasów współczesnych przetrwały dwa trybunały – Rada Mędrców z Murcji i Trybunał Wodny z Walencji, uznane przez prawodawstwo hiszpańskie. Powszechnie szanowani członkowie obu trybunałów, wybierani w demokratyczny sposób, rozstrzygają spory i petycje ustnie, wydając bezstronne werdykty. Rada Mędrców złożona jest z 7 członków, którzy reprezentują interesy ponad 23 tysięcy właścicieli ziemskich z Murcji, podczas gdy Trybunał Wodny liczy 8 członków, którzy reprezentują „wodne” interesy blisko 12 tysięcy rolników z dziewięciu okręgów Walencji. Dla mieszkańców obu regionów, trybunały te, niezależnie od roli odgrywanej w systemie wymiaru sprawiedliwości, są wyrazem lokalnej tożsamości i widocznym symbolem trwania tradycji. Ich werdykty są często mocno zrytualizowane i obecne w lokalnej ikonografii. Sądy wodne mają swoje miejsce w ustnym przekazie nagromadzonej przez stulecia wiedzy oraz specyficznego słownictwa, w którym jest wiele naleciałości z języka arabskiego.

Język gwizdany na wyspie La Gomera
Kraj(e) członkowski(e): Hiszpania

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2009 r.

El Silbo lub Silbo Gomero to język gwizdany, którym posługują się mieszkańcy wyspy La Gomera (Wyspy Kanaryjskie), zastępując nim mówiony język kastylijski, używany na wyspie. Język gwizdany był od wieków przekazywany w relacji mistrz-uczeń i dziś jest to jedyny tego typu język zachowany i używany przez stosunkowo liczną społeczność (ponad 22 tysiące osób). W języku gwizdanym każdą samogłoskę zastępuje się gwizdem: dwa odrębne dźwięki zastępują 5 samogłosek w języku kastylijskim, 4 oznaczają spółgłoskę. Dźwięki mogą być wysokie lub niskie, ciągłe lub przerywane. Doświadczony „gwizdacz” jest w stanie przekazać na dużą odległość niemal wszystkie wiadomości. Od 1999 roku języka gwizdów naucza się w szkołach, dzięki czemu jest rozumiany i praktykowany przez niemal wszystkich mieszkańców wyspy, szczególnie przez osoby starsze i młodzież. Służy głównie do porozumiewania się na odległość, ale używa się go także podczas obchodów lokalnych świąt i obrzędów religijnych.

Ramman, festiwal religijny i rytualny teatr z Uttarakhand, Himalaje Garhwal
Kraj(e) członkowski(e): Indie

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2009 r.

Każdego roku, pod koniec kwietnia, w bliźniaczych wioskach Saloor i Dungra w stanie Uttarakhand (północne Indie) organizowany jest Ramman, wielki festiwal ku czci lokalnego boga Bhumiyal Devta. Większość festiwalowych wydarzeń ma miejsce w świątyni poświęconej temu bóstwu. Wydarzenie to składa się z wielu złożonych rytuałów: recytacji epopei Rama i lokalnych legend, prezentacji pieśni, przedstawień i tańców z maskami. Festiwal organizowany jest przez mieszkańców wiosek, a każda z grup i kast pełni w nim określone role. Spektakle prezentują najczęściej młodsi i starsi mieszkańcy wiosek, podczas gdy Bramini kierują modlitwami i obrzędami w świątyni, a jedynie przedstawiciele miejscowej kasty Kshatriya mają prawo nosić święte maski reprezentujące boga Narashima, przedstawianego w postaci półczłowieka i półlwa. Festiwal łączy w sobie teatr, muzykę, przedstawianie historycznych wydarzeń oraz tradycyjne opowieści, mówione lub śpiewane. Ramman jest wielowymiarowym wydarzeniem religijnym i kulturalnym, które odzwierciedla miejscowe wyobrażenia o świecie, duchowy i kulturowy porządek społeczny oraz wzmacnia poczucie lokalnej tożsamości.

Indonezyjski batik
Kraj(e) członkowski(e): Indonezja

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2009 r.

Techniki, symbolika i kultura narosła wokół batiku towarzyszą Indonezyjczykom całe życie: niemowlęta są noszone w batikowym szalu zdobionym wzorami mającymi im zapewnić pomyślność, a zmarłych owija się w specjalne pogrzebowe batiki. Ubrania ze zwykłymi wzorami noszone są w pracy i do szkół, podczas gdy na wyjątkowe okazje, takie jak śluby, ciąża, spektakle lalkowe czy inne formy sztuki, stosuje się specjalne wzory i krój. W niektórych rytuałach batik pełni wręcz centralną rolę, jak w przypadku ceremonialnego wrzucania królewskiego batiku do krateru wulkanu. Batik jest wytwarzany przez cenionych rzemieślników, którzy za pomocą gorącego wosku nakładają na tkaninę wzór złożony w kropek i kresek. W miejscach pokrytych woskiem tkanina nie zabarwia się podczas kąpieli w naturalnych farbach. Wosk jest usuwany następnie podczas kąpieli zabarwionego płótna w gorącej wodzie, i ponownie nakładany po wyschnięciu płótna. Proces farbowania i woskowania można stosować dowolną ilość razy, aż do uzyskania określonego wzoru. Szeroka gama wzorów odzwierciedla różnorodność kulturowych wpływów na batik. Można tu znaleźć takie elementy jak arabska kaligrafia, europejskie malarstwo kwiatowe, motywy chińskich smoków, japońskie kwiaty wiśni czy perskie pawie. Często, tradycja zdobienia batiku przekazywana jest z pokolenia na pokolenie w ramach rodziny, a sztuka jego wyrobu splata się z kulturową tożsamością Indonezyjczyków, wyrażoną poprzez symbolikę kolorów i wzorów użytych na tkaninie.

Tradycja muzyczna Radif
Kraj(e) członkowski(e): Iran

Wpis na Reprezentatywną listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2009 r.

Radif to zbiór dawnych melodii i tematów muzycznych, które nazwać można sercem perskiej kultury muzycznej. Radif obejmuje ponad 250 melodii (gushe), które pogrupowane są w cykle muzyczne (dastgash), różniące się między sobą interwałami i systemem modalnym. Mimo iż wiele występów muzycznych w tradycji irańskiej opiera się na improwizacji i emocjonalnym zaangażowaniu wykonawcy oraz odbiorze słuchaczy, to muzycy długie lata uczą się tradycji radif, bogactwa jej zasobów muzycznych i środków wyrazu. Radif może być zarówno wokalny jak i instrumentalny, wykonywany na różnych instrumentach i z wykorzystaniem różnorodnych technik. Radif wykonywany jest najczęściej z takimi instrumentami jak: lutnie tār i setār, cymbały santur, perskie skrzypce kamānche i trzcinowy flet ney. Przekazywana ustnie adeptom przez mistrzów, tradycja ta ucieleśnia zarówno wartości estetyczne, jak i filozofię perskiej kultury muzycznej.

Taniec Akiu no Taue Odori
Kraj(e) członkowski(e): Japonia

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2009 r.

Mieszkańcy miasta i regionu Akiu, leżącego w prefekturze Miyagi (północna Japonia), od mniej więcej końca XVII wieku modlą się o dobre zbiory poprzez taniec imitujący ruchy wykonywane podczas sadzenia ryżu. Wykonywany jest od końca XVII w., dziś głównie w czasie wiosennych i jesiennych świąt. W tańcu udział bierze dziesięć kobiet, ubranych w kwieciste kimona i girlandy kwiatów na głowach, towarzyszy im od dwóch do czterech mężczyzn, wraz z którymi wykonują od sześciu do dziesięciu tańców. Trzymając wachlarze lub dzwoneczki, kobiety ustawiają się w jednym lub dwóch rzędach i imitują w tańcu ruchy związane z uprawą ryżu, szczególnie taue, rozsadzanie młodych roślin na polach ryżowych. Dziś taniec zatracił swoje rytualne i religijne znaczenie, ale wciąż jest ważnym kulturalnym i artystycznym wydarzeniem, łączącym mieszkańców miasta z ich dziedzictwem kulturowym i tradycją pracy na roli.

Chakkirako
Kraj(e) członkowski(e): Japonia

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2009 r.

Miasto Miura, leżące na półwyspie w prefekturze Kanagawa (środkowa Japonia), rozwinęło się jako ważna baza wojskowa i port dla przepływających wzdłuż wybrzeża statków. Podpatrzywszy tańce prezentowane im przez przybyłych marynarzy, mieszkańcy Miura zapoczątkowali własną tradycję Chakkirako, by uczcić nią Nowy Rok, zapewnić sobie powodzenie i szczęście w połowach w nadchodzącym roku. W połowie XVIII w. ceremonia przybrała swoją obecną postać i stała się okazją do prezentowania talentu i urody miejscowych dziewcząt. W połowie stycznia, w lokalnej świątyni lub przed domami, od pięciu do dziesięciu dorosłych kobiet (w wieku od 40 do 80 lat) śpiewa a capella do tańca wykonywanego przez młode dziewczęta ubrane w strojne kimona. Grupa liczy od 10 do 20 dziewcząt, ustawionych w dwóch rzędach twarzami do siebie lub w okręgu. Dziewczęta w jednej ręce trzymają wachlarz, którym częściowo zasłaniają twarz, w drugiej części tańca bambusowe pałeczki, którymi uderzają o siebie. Nazwa tańca, Chakkirako, przypomina właśnie dźwięk, jaki wydają uderzane o siebie bambusowe pałeczki. Przekazywany przez pokolenia przez starsze kobiety młodym, rytuał zawiera w sobie wielowiekowe pieśni i tańce, które utwierdzają kulturową ciągłość i tożsamość mieszkańców miasta.

Daimokutate
Kraj(e) członkowski(e): Japonia

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2009 r.

Rytuał Daimokutate zachował się do dziś jedynie wśród społeczności Kami-fukawa i jest prezentowany w świątyni Yahashira w Nara. Młodzi mężczyźni ubrani w samurajskie stroje i dzierżący w dłoniach łuki, ustawiają się w półkolu i prezentują opowieści i bohaterów z eposu Heike monogatari. Każdy z młodych mężczyzn biorących udział w rytuale wywoływany jest do środka przez mistrza prowadzącego rytuał, który wyczytuje kolejno imiona postaci z eposu, opowiadającego o wojnie, która wybuchła między rodami Genji i Heike. Młodzi kolejno recytują z pamięci fragmenty eposu dotyczące bohatera, którego reprezentują, używając odpowiedniej modulacji głosu. Prezentacja jest jedynie ustną deklamacją tekstu, bez użycia środków aktorskich i muzyki. Kiedy wszyscy 26 bohaterowie eposu zostaną zaprezentowani, młodzi zaczynają wybijać rytm stopami i rozpoczynają pieśń, opuszczając miejsce w świątyni. Daimokutate pierwotnie było traktowane jako obrzęd przejścia przez młodych mężczyzn z 22 rodów społeczności Kami-fukawa, po ukończeniu przez nich 17 lat i osiągnięcia dorosłości. Dzisiaj rytuał jest prezentowany rokrocznie w połowie października, po żniwach, przez młodych chłopców w różnym wieku i pochodzących z różnych rodów (rodzin). W istocie, od mniej więcej XII wieku członkowie oryginalnych 22 rodów zamieszkujących Narę rozproszyli się na tyle, że rytuał przetrwał jedynie dzięki wysiłkom innych mieszkańców miasta. To wyjątkowe jak na Japonię przedstawienie bez gry i muzyki jest ważnym elementem lokalnej tożsamości i jedności mieszkańców Nara.

Dainichido Bugaku
Kraj(e) członkowski(e): Japonia

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2009 r.

Jak powiada legenda, wędrowni aktorzy bugaku, tradycyjnych tańców i muzyki dworskiej, odwiedzili miasto Hachimantai, leżące w północnej Japonii, w początkach VIII wieku, w czasie odnawiania świątyni Dainichido. Rytuał wziął nazwę od tego legendarnego wydarzenia, i od tego czasu jest przekazywany z pokolenia na pokolenie przez mieszkańców lokalnych społeczności z Osato, Azukisawa, Nagamine i Taniuchi. Każdego roku 2 stycznia mieszkańcy wędrują z wyznaczonych miejsc do świątyni, gdzie wykonują dziewięć świętych tańców między brzaskiem a południem, jako modlitwę o szczęście w Nowym Roku. Niektóre tańce odbywają się w maskach, inne angażują dzieci i młodych, odzwierciedlając różnorodność wśród lokalnych społeczności. Rytuał wzmacnia więzi między członkami lokalnych społeczności, zarówno uczestnikami jak i obserwatorami przybyłymi tu każdego roku. Mimo kilkudziesięcioletniej przerwy w XVIII wieku, mieszkańcy Hachimantai ożywili tę tradycję, która stała się rdzeniem ich lokalnej tożsamości i jedności.

Gagaku
Kraj(e) członkowski(e): Japonia

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2009 r.

Gagaku, charakteryzujące się długimi powolnymi pieśniami i stylizowanymi ruchami, to najstarsza zachowana tradycja widowiskowa w Japonii. Wciąż jest wykonywana na specjalnych przyjęciach i ceremoniach w Pałacu Cesarskim oraz w teatrach na terenie całego kraju. Obejmuje trzy starodawne sztuki o azjatyckim (kontynentalnym) i rodzimym pochodzeniu: (a) Kuniburi no Utamai, starożytne japońskie pieśni, z częściowym akompaniamentem harfy i fletu oraz prostą choreografią ruchów, (b) muzyka instrumentalna, szczególnie na instrumentach dętych, z towarzystwem ceremonialnych tańców zapożyczonych z kontynentalnej Azji (komagaku, togaku), (c) Utamono, taniec wykonywany do pieśni (muzyki wokalnej), które obejmują japońskie pieśni ludowe i poematy chińskiego pochodzenia. Mimo dużych wpływów politycznych i kulturalnych na przestrzeni stuleci, Gagaku zachowało się dzięki powołanemu do życia (po 1868 r.) Departamentowi Muzyki na Dworze Cesarskim, do którego weszli przedstawiciele najważniejszych rodzin związanych z dworską muzyką i tańcem w przeszłości. Tradycja ta jest wciąż przekazywana z mistrza na ucznia drogą ustną, należy do najważniejszych wyróżników japońskiej tożsamości kulturowej i jest przykładem, jak pochodzące z różnych tradycji elementy mogą zrosnąć się w unikalną formę sztuki.

Hayachine Kagura
Kraj(e) członkowski(e): Japonia

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2009 r.

Około XIV lub XV wieku mieszkańcy prefektury Iwate (północna Japonia), rozpoczęli prezentację ludowych przedstawień kagura ku czci góry Hayachine, uważanej za świętą i uosobienie bóstwa. Przedstawienia te z czasem przerodziły się w Wielki Festiwal Świątyni Hayachine, który odbywa się rokrocznie na początku sierpnia w mieście Hanamaki. Hayachine Kagura to seria sześciu tańców w maskach, którym towarzyszy muzyka na bębnach, cymbałach i fletach. Pięć pierwszych tańców opowiada historie z życia bóstw i średniowiecznej Japonii, a w tańcu finałowym objawia się tancerz shishi, ucieleśniający bóstwo Hayachine. Pierwotnie kagura w tej świątyni przedstawiana była przez mnichów ku czci górskiego bóstwa i miała zapewnić błogosławieństwo dla mieszkańców, dziś jest wykonywana przez tancerzy z lokalnej społeczności, szczycącej się tą wyjątkową tradycją.

Parada Furyumono w mieście Hitach
Kraj(e) członkowski(e): Japonia

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2009 r.

Furyumono to tradycyjna parada świąteczna, obchodzona każdego roku w kwietniu podczas festiwalu kwitnących wiśni w nadmorskim mięście Hitachi oraz raz na siedem lat podczas Wielkiego Festiwalu obchodzonego w maju, w miejscowej świątyni bóstwa góry Kamine. Biorą w niej udział mieszkańcy czterech lokalnych społeczności: Kita-machi, Higashi-machi, Nishi-machi i Hom-machi. Przygotowują oni specjalne ruchome platformy, na których prezentowane są spektakle lalkowe i świąteczne dekoracje dla bóstwa. Na przygotowanej platformie mieści się pięć ustawionych piętrowo scen dla lalek, a szczyt platformy zdobi wysoka na kilka metrów miniatura góry Kamine. Na każdej ze scen pokazywane są kolejno fragmenty przedstawienia, gdzie od 3 do 5 animatorów sprawnie operuje lalkami na kilku poziomach, z akompaniamentem muzycznym. W paradzie mogą brać udział wszyscy chętni mieszkańcy miasta, jednakże sama sztuka lalkarska przekazywana jest zgodnie z tradycją z ojca na najstarszego syna jako sekret rodzinny, w którym przechował się dawny repertuar oraz techniki animacyjne przejęte przez miejscowych artystów od wędrownych lalkarzy na początku XVIII w. W dorocznym festiwalu każda ze wspólnot prezentuje swoje platformy w ogólnej paradzie, a jedynie podczas Wielkiego Festiwalu raz na siedem lat, załogi platform rywalizują ze sobą w sztuce animacji lalkami i użyczeniu gościnności miejscowemu bóstwu.

Koshikijima no Toshidon
Kraj(e) członkowski(e): Japonia

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2009 r.

Jak powiadają japońskie legendy, dawno temu bóstwa schodziły na ziemię, by błogosławić jej mieszkańcom. Koshikijima no Toshidon to święto ku czci raiho-shin, przybywającego na ziemię bóstwa. Odbywa się ono na wyspie Shimo-Koshiki, w ostatni dzień roku. Od dwóch do pięciu dorosłych mężczyzn przebranych za bóstwa zwane Toshidon, ubiera deszczowe płaszcze wyplecione ze słomy, zdobione liśćmi miejscowych roślin i zakłada wielkie maski z długimi nosami, ogromnymi kłami i diabelskimi rogami. Wędrując przez wieś, Toshidon pukają do drzwi i w ściany domów, by „przywołać” do porządku dzieci, których rodzice zawczasu informowali o występkach swoich pociech w ciągu całego kończącego się roku. W każdym domu przysiadują z dziećmi i rugają je za złe zachowanie i udzielają wskazówek na przyszłość. Obdarowywani są następnie przez rodziców specjalnym ciastem ryżowym, wycofują się tyłem z domu błogosławiąc dzieci na kolejny rok. Rytuał ten powtarza się w każdym domu, który odwiedzają. Te „wizyty” pełnią ważną role w podtrzymywaniu więzi społecznych na Shimo-Koshi. Dzieciom pozwalają na stopniowe przyswajanie sobie wartości społecznych, norm zachowania i lokalnej kultury, a mężczyznom odgrywającym rolę bóstwa na umocnienie ich tożsamości i trwanie tej wielowiekowej tradycji.

Ojiya-chijimi, Echigo-jofu: tradycyjne techniki wytwarzania tkanin ramia w regionie Uonuma
Kraj(e) członkowski(e): Japonia

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2009 r.

Wysokiej jakości lekkie tkaniny wykonane z włókna ramia są idealne na gorące i wilgotne japońskie lato. Ojiya-chijimi i Echigo-jofu to tradycyjne techniki tkackie, które rozwinęły się w mieście Ojiya i Echigo, regionie Uonuma, w prefekturze Niigata (północno-zachodnia Japonia). Cenne włókna ramia są pozyskiwane z łodyg szczmiela białego (Boehmeria nivea), byliny z rodziny pokrzywowatych. Łodygi rośliny są rozłupywane paznokciami, a włókna ręcznie wyciągane. Włókna ramia są następnie przewiązane włóknami bawełny i zanurzane w farbie. Technika ta (shibo) powalała na uzyskanie wzoru w postaci nieforemnych płaszczyzn lub motywów kwiatowych z łamaną linią brzegów podczas tkania za pomocą prostego krosna płaskiego. Utkana tkanina jest zamaczana w gorącej wodzie i ugniatana nogami, następnie jeszcze mokra układana na śniegu na 10 dni, by wyblakła od słońca. Tkaniny produkowane w Uonuma były bardzo popularne wśród mieszkańców Japonii. Dziś są wytwarzane przez doświadczonych rzemieślników, a sztuka (technika) ich tkania jest przedmiotem dumy i ważnym elementem lokalnej tożsamości.

Rytuał Oku-noto no Aenokoto
Kraj(e) członkowski(e): Japonia

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2009 r.

Oku-noto no Aenokoto to rytuał o charakterze agrarnym, przekazywany od pokoleń wśród uprawiających ryż z półwyspu Noto, w prefekturze Ishikawa na wyspie Honsiu. Rytuał, który odbywa się dwa razy do roku, jest wyjątkowy wśród żniwnych rytuałów w całej Azji. Pan domu zaprasza doń bóstwo opiekujące się polami ryżowymi i zachowuje się tak, jakby niewidoczny duch był materialnie obecny. W grudniu, by podziękować za zbiory, gospodarz przygotowuje rytualną kąpiel i posiłek, przywołując bóstwo pól ryżowych odgłosem ucierania ziaren ryżu na ciasto. Gospodarz „wita” bóstwo na progu domu w odświętnym stroju, dzierżąc latarnię, po czym zaprasza do odpoczynku w domu przed rytualną kąpielą i posiłkiem złożonym z ryżu, fasoli i ryb. Według przekazów, bóstwo ma tak słaby wzrok, że gospodarz za każdym kęsem musi słowami opisywać serwowane potrawy. Podobny rytuał ma miejsce w lutym, przez sadzeniem ryżu, by zapewnić obfite plony. Rytuał Oku-noto no Aenokoto, odprawiany czasem z indywidualnymi zmianami, odzwierciedla codzienną kulturę japońskich rolników, wielowiekową tradycję uprawy ryżu i jego roli w podtrzymywaniu lokalnej tożsamości.

Sekishu-Banshi, tradycja wyrobu papieru w regionie Iwami
Kraj(e) członkowski(e): Japonia

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2009 r.

Sekishu-Banshi to nazwa papieru i rodzaj unikalnej technologii wyrobu najmocniejszego papieru w Japonii. Pierwotnie, był on wytwarzany jako dodatkowe zajęcia rolników z regionu Iwami, w prefekturze Shimane, w zachodniej Japonii. Z czasem rozwinęły się tam lokalne warsztaty produkujące mocny papier wykorzystywany do prowadzenia ksiąg rachunkowych, wyklejania drzwi (shoji), kaligrafii oraz w pracach konserwatorskich. Ten niezwykle wytrzymały papier otrzymywany jest z włókien drzewa kozo (morwy papierowej), szczególnie tych znajdujących się tuż pod korą drzewa. Młode drzewa kozo ścina się zimą, obdziera z kory, włókno spod kory jest gotowane, ubijane, następnie mieszane z klejem roślinnym, a masa papierowa jest odsączana na bambusowych ekranach. Uformowana płachta papieru jest następnie suszona na drewnianych lub metalowych tablicach. Sztuka wykonywania papieru Sekishu-Banshi przekazywana jest przez mistrzów młodym adeptom wraz z niezbędną wiedzą i jej znaczeniem dla lokalnej społeczności.

Tradycyjne tańce Ajnów
Kraj(e) członkowski(e): Japonia

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2009 r.

Ajnowie, rdzenna ludność archipelagu, zamieszkują dziś głównie wyspę Hokkaido. Tradycyjne tańce (obrzędy taneczne) Ajnów odbywają się podczas ceremonii i spotkań, jako część uświetniająca oficjalne festiwale oraz uroczystości rodzinne. Występują w wielu wariantach, ale ściśle związane są ze stylem życia i religią Ajnów. Tańce wykonywane są przez dużą grupę tancerzy, którym często towarzyszą śpiewacy akompaniujący sobie jedynie głosem, bez użycia instrumentów. Niektóre tańce imitują ruchy i dźwięki wydawane przez zwierzęta i owady, inne, jak taniec z mieczami czy łukami, zachowały znaczenie rytualne. Wiele tańców jest improwizowanych i ma charakter czysto towarzyski. Wierząc we wszechobecność duchów, Ajnowie składają hołd i podziękowania naturze właśnie poprzez taniec. Jeden z tego typu tańców wykonywany jest podczas ceremonii Iyomante, gdzie uczestnicy odsyłają do nieba ducha zjedzonego przez nich niedźwiedzia, naśladując ruchy żywego zwierzęcia. W kulturze Ajnów taniec wzmacnia więzi łączące człowieka ze światem przyrody i bóstw, jest także śladem więzi kulturowych z rdzennymi ludami syberyjskimi i północnoamerykańskimi.

Yamahoko, procesja platform podczas Festiwalu Gion w Kioto
Kraj(e) członkowski(e): Japonia

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2009 r.

Odbywający się w lipcu Gion Matsuri (Festiwal Gion), to największe wydarzenie kulturalne w Japonii, a jego kulminacja przypada na dzień 17 lipca. Odbywa się wtedy procesja yamahoko, wielkich dekoracyjnych platform, zwanych też potocznie „ruchomymi muzeami” z racji ich bogatych zdobień. Festiwal związany jest ze świątynią Yasaka, która znajduje się w dzielnicy Gion. Z tej okazji, mieszkańcy miasta, reprezentujący poszczególne wspólnoty, budują 32 ruchome platformy. Każda wspólnota występuje razem z muzykami, którzy akompaniują grą podczas parady, a także z innymi artystami, którzy pomagają dekorować, a potem demontować platformy. Kolejność udziału w paradzie odbywa się na podstawie losowania. Istnieją dwa rodzaje platform: mniejsze yama, z wyglądu przypominające góry, i większe hoko, na których osadzone są niezwykle wysokie słupy, symbolizujące Boga Zarazy, który poprzez taniec, muzykę i modły ludzi może być przeobrażony w ducha opiekuńczego. W procesji bierze zawsze udział 25 platfor yama i 7 platform hoko.

Karnawał Negros y Blancos (Czarnych i Białych)
Kraj(e) członkowski(e): Kolumbia

Wpis na Reprezentatywną listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2009 r.

Karnawał Negros y Blanco”, łączący w sobie tradycje andyjskie i hiszpańskie, odbywa się rokrocznie między 28 grudnia a 6 stycznia w mieście San Juan de Pasto, leżącym w południowo-zachodniej Kolumbii. Symboliczny początek karnawału w dniu 28 grudnia to Karnawał Wody, kiedy mieszkańcy miasteczka oblewają się wzajemnie wodą na ulicach miasta. W przeddzień Nowego Roku odbywa się Parada Starego Roku, podczas której ulicami miasta maszerują satyryczne figury przedstawiające bieżące wydarzenia oraz postaci popularnych polityków i znanych osób. Kulminacją parady jest rytualne spalenie figur i pożegnanie Starego Roku. Główne obchody festiwalu trwają przez ostatnie dwa dni, kiedy to wszyscy mieszkańcy miasta malują swoje twarze na czarno pierwszego dnia, następnego zaś malują się białym talkiem. Symbolizuje to równość i integrację wszystkich uczestników karnawału, niezależnie od koloru skóry i różnic kulturowych. Karnawał jest okresem szczególnej łączności mieszkańców miasta, kiedy prywatne domy zamieniają się we wspólne pracownie, gdzie przygotowywane i prezentowane są karnawałowe obiekty, a uczestnicy mogą wyrazić swoje poglądy.

Wielkanocne Procesje w Papayán
Kraj(e) członkowski(e): Kolumbia

Wpis na Reprezentatywną listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2009 r.

Wielkanocne Procesje w Popayán to jedna z najstarszych tradycji w Kolumbii, obchodzona od czasów kolonialnych. Każdego wieczoru od Wielkiego Czwartku do Wielkiej Soboty przez miasto przechodzi pięć głównych procesji, poświęconych osobom lub wydarzeniom z Męki Pańskiej: procesji ku czci Maryi Panny, procesja ku czci Jezusa Chrystusa, procesja ku czci Krzyża, procesja upamiętniająca złożenie Chrystusa do grobu oraz procesja ku czci Zmartwychwstania. Każda z procesji kroczy tą samą drogą, 2-kilometrowym szlakiem ulicami historycznego centrum miasta. Procesjom towarzyszą specjalne platformy, zwane pasos, bogato przystrojone, z ozdobionymi kwiatami drewnianymi figurami, których większość pochodzi jeszcze z XVIII wieku i przedstawia sceny związane z Wielkanocą. Po obu stronach platform kroczą modlący się, ubrani w świąteczne stroje i trzymający zapalone świece. Przygotowania do procesji trwają niemal cały rok, a tajniki przygotowania scen i dekoracji przekazywane są od pokoleń ustnie dzieciom już od 5 roku życia. Grupy posługują się swoim własnym słownictwem i umiejętnościami, a poszczególne obowiązki każdego z uczestników są ściśle określone.

Edykt z Kurukan Fuga
Kraj(e) członkowski(e): Mali

Wpis na Listę Reprezentatywną Niematerialnego Dziedzictwa Ludzkości 2009.

Na początku XIII w., po decydującym zwycięstwie nad wrogami, twórca Imperium Mali, Sundiata Keita, za radą mędrców, proklamował w Ka-ba (obecne Kongaba) Edykt Manden z Kurukan Fuga. Jego nazwa pochodziła do nazwy terenu leżącego w górnym dorzeczy Nigru, pomiędzy dzisiejszą Gwineą a Mali. Edykt ten, jedna z najstarszych konstytucji świata, przekazywany jedynie drogą ustną, zawiera siedem rozdziałów zalecających m.in. ład i spokój społeczny wśród różnych plemion Imperium, nietykalność ludzi, kształcenie, integrację ziem ojczystych, ochroną pożywienia, zniesienie niewolnictwa na drodze obławy (razzia) oraz wolność wypowiedzi i handlu. Choć Imperium upadło z początkiem XVII w., to treść Edyktu i związane z nim rytuały są wciąż przekazywane sekretnie droga ustną z ojca na syna wśród plemion Malinke. By zachować tradycję przy życiu, coroczne organizuje się ceremonie upamiętniające Edykt, w malijskiej wsi Kangaba, leżącej na skraju regionu Kurukan Fuga, blisko granicy z Gwineą. Uroczystości są wspierane przez lokalne i krajowe władze, szczególnie ludzi z autorytetem, którzy widzą w Edykcie źródło praw oraz szacunku dla pokoju i braterstwa, które przetrwały dzięki Edyktowi setki lat.

Ceremonia Kamablon
Kraj(e) członkowski(e): Mali

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2009 r.

Lud Malinke i inne okoliczne plemiona z regionu Manden, w południowo-zachodnim Mali, organizują co siedem lat w wiosce Kangaba ceremonię związaną z kładzeniem nowego dachu na Domu Spotkań (House of Speech), zwanym Kamablon. Zbudowany w 1653 roku w formie rotundy, skrywa obiekty i meble o symbolicznym znaczeniu dla społeczności i służy jako wioskowy dom spotkań (village senate). Strażnikami dziedzictwa Kamablon i organizatorami ceremonii są członkowie klanu Keita, potomkowie założyciela Imperium Mali Sundiaty Keita, oraz grioci i mężczyźni z rodu Diabate. Układanie nowego dachu na Domu przywołuje do życia historię i kulturę regionu Manden poprzez ustne tradycje. Jest okazją do wzmocnienia więzi społecznych, rozwiązywania konfliktów i przewidywania, co może się wydarzyć przez kolejne 7 lat. Przez pięć kolejnych dni, młodzi mężczyźni w wieku od 20 do 21 lat zdejmują stary dach i pokrywają Dom nowym, pod nadzorem starszyzny, dla której jest to okazja do przekazania swojej wiedzy na temat Domu, jego konstrukcji, historii i symbolicznego znaczenia dla wspólnoty. W tym czasie grioci z pobliskiej wsi Kela opowiadają historie regionu Manden i wspominają chwałę króla Sundiaty.

Miejsca pamięci i żywe tradycje Indian Otomi Cziczimeka z regionu Tolimán
Kraj(e) członkowski(e): Meksyk

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2009 r.

Indianie Otomí Cziczimeka zamieszkują półpustynne rejony stanu Querétaro, w środkowym Meksyku. Rozwinęli oni szereg unikalnych tradycji, które obrazują ich związek z miejscowym krajobrazem i ekologią. Ich kulturowa przestrzeń jest symbolicznie ograniczona przez trójkąt między wzgórzami Zamorano i Frontón oraz skałą Bernal. Do tych świętych gór mieszkańcy regionu odbywają doroczne pielgrzymki, niosąc krzyże, by prosić o wodę i opiekę bogów, czcić zmarłych i jednoczyć się w modlitwie z innymi członkami społeczności. Inne uroczystości Cziczimeków w ciągu roku koncentrują się na rytuałach związanych z wodą, której brak wciąż jest tu odczuwany. Ceremonie odbywają się często w prywatnych domowych kapliczkach poświęconych przodkom lub w chimales, tymczasowo wznoszonych acz imponujących budowlach z trzciny, pokrytych dachem z liści. Związek pomiędzy kulturą duchową a krajobrazem ma także istotny wpływ na sztukę regionu – religijne obrazki, malowidła ścienne, taniec i muzykę, oraz tradycje, które są podstawą kulturowej tożsamości mieszkańców.

Rytuał Valadores
Kraj(e) członkowski(e): Meksyk

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2009 r

Valadores (dosłownie: fruwający mężczyźni) to rytualny taniec na urodzaj, odprawiany przez członków kilku grup etnicznych w Meksyku i w Środkowej Ameryce, szczególnie Totonaków mieszkujących w stanie Veracruz. Jest wyrazem szacunku dla harmonii ze światem natury i światem duchowym. Podczas ceremonii czterech młodych mężczyzn ubranych w barwne stroje wspina się na szczyt drewnianego słupa wysokiego na 18 do 40 metrów. Uprzednio ścina się odpowiednie drzewo i prosi o przebaczenie boga gór. Piąty mężczyzna, Caporal, stoi u podnóża słupa i wygrywa na flecie i małym bębenku pieśni ku czci słońca, czterech wiatrów i kierunków świata. Po śpiewnej inwokacji, czterej śmiałkowie skaczą w dół z platform umieszczonej na górze słupa. Przywiązani są do platformy grubymi sznurami, szybują wokół słupa, i w miarę jak liny rozkręcają się na platformie, stopniowo zniżają się do ziemi. Taniec jest symbolicznym przywołaniem mitu o narodzinach świata, jest wyrazem wartości i wierzeń całej społeczności, wspiera ją w kontaktach z duchami i sprowadza pomyślność. Uczestnictwo w tym rytuale jest, zarówno dla tancerzy, jak i obserwatorów powodem do dumy i szacunku dla własnego dziedzictwa.

Parada masek Ijele
Kraj(e) członkowski(e): Nigeria

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2009 r.

Tradycyjna parada masek Ijele towarzyszy wielu uroczystościom organizowanym przez mieszkańców stanu Anambra w południowo-wschodniej Nigerii – świętom, pogrzebom czy prośbom o dobry urodzaj w czasie suchej pory. Maski mają około 4 metrów wysokości, są tak duże i skomplikowane, że niemal setka mężczyzn musi poświęcić pół roku na ich przygotowanie i wzniesienie specjalnej chaty, gdzie są przechowywane przed pokazem. Maski wykonane są z kolorowych materiałów rozpiętych na bambusowym szkielecie, dodatkowo dekorowane figurkami i obrazkami przedstawiającymi wszystkie aspekty życia. Tancerz ubrany w strzelistą maskę pojawia się na końcu parady, otoczony sześcioma strażnikami, niesie przed sobą magiczne lustro mające moc karania złoczyńców. Przyszli tancerze, wybrani drogą głosowania, izolują się na okres trzech miesięcy, podczas których żywią się specjalną dietą, by nabrać siły koniecznej do dźwigania masek. Parada masek pełni wielorakie funkcje w społeczności: duchową - towarzyszy festiwalom i ważnym uroczystościom, polityczną jako okazja do potwierdzenia lojalności w stosunku do króla lub wodza, także kulturalną, gdyż dostarcza młodym okazji do wykonywania pieśni i tańców do muzyki Akunechenyi.

Taniec Cheoyongmu
Kraj(e) członkowski(e): Korea Południowa

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2009 r.

Cheoyongmu jest tańcem pochodzenia dworskiego, dziś wykonywanym na scenie. Pierwotnie służył odganianiu złych duchów i jako forma modlitwy o pomyślność na królewskich uroczystościach lub podczas rytów odprawianych w przeddzień Nowego Roku. Taniec oparty jest na koreańskiej legendzie o Cheoyong, synu króla smoków Yongwang, który przybrał ludzką postać i uratował swoją ziemską małżonkę od śmierci (chorą na czarną ospę) - tańcząc i śpiewając. Taniec wykonywany jest przez pięciu mężczyzn ubranych na biało, niebiesko, czarno, czerwono i żółto. Liczba ta symbolizuje cztery główne kierunki oraz centrum. Noszą oni maski w jasno bordowym kolorze, przedstawiające męską twarz z białymi zębami, cynowymi kolczykami ze sznurkiem ołowianych koralików oraz czarnym nakryciem głowy ustrojonym dwoma kwiatami peonii i siedmioma śliwami, które mają odstraszać złe duchy i dodawać dobrej energii. Tancerze poruszają się z okazałością i wigorem, w zmiennych stylach i tempach muzyki, podkreślanej przez słowne recytacje pieśni. Wokół postaci Cheoyong narosło wiele ludowych mitów i wierzeń, np. wiara, iż jego rzeźbiona statuetka umieszczona nad drzwiami chroni dom przed czarną ospą i innymi chorobami. Taniec poświęcony Cheoyong ucieleśnia także wartości klasycznej filozofii konfucjańskiej.

Rytualny taniec Ganggangsullae
Kraj(e) członkowski(e): Korea Południowa

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2009 r.

Ganggangsullae jest rytualnym tańcem wykonywanym w Jeollnam-do, południowo-zachodniej prowincji Korei, głównie podczas święta Chuseok (święto dziękczynienia), odbywającego się w ósmym miesiącu księżycowego kalendarza. Taniec wykonywany jest w czasie pełni księżyca przez młode i niezamężne kobiety, które chwytając się za ręce formują okrąg, po czym tańczą i śpiewają całą noc pod kierunkiem głównej śpiewaczki. Podczas tańca kobiety odgrywają mimiczne sceny imitujące pracę na roli lub połowy, łapanie myszy, zwijanie mat, patroszenie ryb. Nazwa tańca wywodzi się od słowa ganggangsullae, powtarzanego przez uczestniczki po każdej zwrotce pieśni. Znaczenie tego słowa nie jest jednak znane. Święto Chuseok było jedyną okazją dla wiejskich kobiet do głośnego śpiewu i przebywania poza domem po zmierchu. Dziś ten rytuał jest podtrzymywany przez dorosłe kobiety mieszkające w mieście, a także nauczany jako element edukacji muzycznej w szkołach podstawowych. Obecnie jest wykonywany w całym kraju, postrzegany jako symbol koreańskiego folkloru i dziedzictwo kultury agrarnej związanej z uprawą ryżu.

Rytuał Chilmeoridang Yeongdeunggut
Kraj(e) członkowski(e): Korea Południowa

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2009 r.

Jeju Yeongdeung gut to rytuał odprawiany w drugim miesiącu księżycowego kalendarza, podczas którego zanosi się modły o spokój na morzu i obfite połowy. Rytuał odprawiany jest w świątyni Chilmeoridang w wiosce Gun-rip i ma wiele wspólnego z podobnymi rytuałami odprawianymi w innych wioskach rybackich na wyspie Jeju. Wioskowy szaman odprawia serię rytuałów poświęconych bogini wiatrów Babka Yeondeung, Królowi Smoków Yongwang i bóstwom gór. Rytuał Powitalny obejmuje przywoływanie bogów, modlitwę o dobre połowy oraz trzyaktową sztukę, która ma zabawiać duchy przodków. Ryty Pożegnalne, odprawiane dwa tygodnie później, obejmują składanie darów z napojów i ciasteczek ryżowych, powitanie Króla Smoków, przepowiadanie przyszłości z nasion prosa oraz wodowanie łodzi wykonanej ze słomy przez najstarszego mieszkańca wsi. Gdy bogini Yeondeung upuszcza świątynię piętnastego dnia, znacząc tym samym początek wiosny, mieszkańcy wioski wierzą, iż rozsiewa ona nasiona na polach i uspokaja wzburzone wody. Poza szamanem, udział w rytuałach biorą głównie kobiety oraz właściciele łodzi, którzy wspólnie przygotowują pożywienie i składają ofiary. Zarówno jako szamański rytuał, jak i kulturalne wydarzenie, jest ważnym świętem dla mieszkańców wyspy Jeju i wyraża ich szacunek dla morza, od którego zależy ich codzienna egzystencja.

Namsadang Nori
Kraj(e) członkowski(e): Korea Południowa

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2009 r.

Namsadang Nori, dosłownie “wędrowny teatr klaunów”, to złożone popularne widowisko pierwotnie przedstawiane przez wędrowne amatorskie trupy teatralne, dziś kontynuowane przez zawodowe zespoły. Widowisko złożone jest z sześciu elementów: „muzyka farmerów” wykonywana na metalowych gongach i bębnach obciągniętych zwierzęca skórą, taniec w maskach przedstawiający cztery komiczne sceny ośmieszające przedstawicieli różnych klas społecznych, akrobację na linie, połączoną z komicznym dialogiem akrobaty ze stojącym poniżej liny klaunem, spektakl lalkowy z użyciem ponad 50 lalek w siedmiu scenach z narratorem i muzykami, pokazy akrobatyczne, i zawiły pokaz przędzenia za pomocą drewnianego kija, który kończy cały spektakl. Poza warstwą rozrywkową, Namsadang Nori niesie ze sobą także ważny przekaz społeczny: szczególnie tańce w maskach i sztuki lalkowe mówiły o ucisku społecznym i gorszej pozycji kobiet w społeczeństwie. Wspierały duchowo biedotę wiejską i wnosiły idee sprawiedliwości i równości.

Rytuał Yeongsanjae
Kraj(e) członkowski(e): Korea Południowa

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2009 r.

Yeongsanjae jest centralnym elementem koreańskiego buddyzmu. Jest rytualnym odtworzeniem przekazania przez Buddę Sutry Lotosu na świętej górze Volture w Indiach. Yeongsanjae rozpoczyna się powitaniem wszystkich bóstw i duchów niebios i ziemi, kończy rytuałem oddającym cześć Buddzie, zawierającym pieśni, obrzędowe dekoracje i liczne rytualne tańce, np. z cymbałkami lub bębnami. Inne elementy rytuału to obrzęd oczyszczania, ceremonia herbaciana, składanie ofiary z ryżu, kazanie zapraszające słuchaczy do „wrót prawdy” oraz rytualny posiłek dla zmarłych radujących się niebem. Pieczę nad jego przebiegiem i zachowaniem sprawują mnisi buddyjscy z koreańskiej Szkoły Taego, która ma siedzibę w Seulu. Rytuał odprawiany jest w buddyjskich świątyniach w Korei, pomaga ludziom wkraczać w świat prawdy i wiary poprzez modlitwę oraz oddanie dla Buddy i jego mądrości.

Tradycyjne pieśni Doina
Kraj(e) członkowski(e): Rumunia

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa ludzkości w 2009 r.

Doina to rumuńska liryczna pieśń ludowa o różnorodnej tematyce, improwizowana i śpiewana spontanicznie. Mniej więcej do początku XX w. była jedynym gatunkiem muzycznym, znanym pod różnymi nazwami, w wielu regionach Rumunii. Pieśń może być śpiewana w każdym miejscu i sytuacji (na dworze, w domu, podczas pracy, czuwaniu przy zmarłym itp.), ale zawsze wykonywana jest solowo, czasem z akompaniamentem muzycznym (flet, dudy lub inne proste instrumenty). Pieśń opowiada o szczęściu, smutku, samotności, społecznych konfliktach, napadach rabusiów, miłości i rozstaniu. Mimo iż wyraża osobiste uczucia i jest popisem śpiewaczym wykonawcy, doina pełni także ważną rolę społeczną, poprzez swoją treść wzmacniając poczucie ludzkiej solidarności. Obecnie znanych jest tylko piętnaście osób wykonujących różne typy tej pieśni, której przetrwanie w dużej mierze zależy od odpowiednich warunków sprzyjających przekazywaniu tradycji młodszym pokoleniom.

Tradycja bardowska Âşıklık
Kraj(e) członkowski(e): Turcja

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2009 r.

Âşıklık to rybałtowska tradycja przedstawień podtrzymywana w Turcji przez wędrownych bardów zwanych âşıks. Ubrani w tradycyjne stroje, przygrywając na instrumencie smyczkowym saz, występują często na weselach, w pijalniach kawy i przy okazji wielu innych publicznych spotkań. Wiersze, które recytują, opowiadają najczęściej o miłości i są napisane rytmicznymi sylabami, kończą się zawsze czterowierszem, w którym bard wypowiada Mâhlas, swój artystyczny pseudonim. Ich improwizowane przedstawienia mogą zawierać także rebusy, opowieści ludowe, słowne pojedynki z innymi bardami. Dzięki wędrowaniu z miejsca na miejsce, sztuka âşıks ułatwia przenikanie kulturowych wartości i idei poprzez tradycyjną poezję i aktualną społeczną i polityczną satyrę. Podczas niektórych uroczystości, jak wesele, âşıks pełnią też funkcję mistrzów ceremonii i przewodników, a ich sztuka wzbogaca codzienne i odświętne życie Turków.

Teatr cieni Karagöz
Kraj(e) członkowski(e): Turcja

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2009 r.

Karagöz to forma tradycyjnego tureckiego teatru cieni, w którym wykorzystuje się wykonane ze skóry wielbłądziej lub wołowej lalki zwane tasvirs. Są one w kształcie postaci ludzkich lub przedmiotów, a ich cień odbija się od źródła światła na rozpiętym z przodu płóciennym ekranie. Przedstawienie rozpoczyna pojawienie się pierwszej postaci, która wprowadza widzów w temat, po czym znika ze światła przy dźwiękach przenikliwego gwizdu, ustępując głównemu przedstawieniu, które może obejmować śpiew, muzykę wykonywaną na tamburynie, recytację wierszy, mitów, językowe łamańce i szarady. Komiczne opowieści prezentują głównie postaci murarza Karagöz i kowala Hacvat, także inne postaci, jak kabaretowa śpiewaczka o imieniu Kantocu czy iluzjonista Hokkabaz. Teatr jest obsługiwany przez jednego mistrza (Hayali), który poruszając figurkami, użycza im głosu. Towarzyszyć mu mogą jeden lub kilku asystentów, którzy w ten sposób uczą się trudnej sztuki animacji lalkami (tasvirs) oraz akompaniują mu muzycznie. Kiedyś przedstawienia prezentowane były głównie w kawiarniach i na placach, szczególnie podczas Ramadanu i ceremonii obrzezania, dziś grywane są w teatrach, szkołach i salach w dużych miastach, gdzie przyciągają rzesze widzów.

Muzyka Condombe i jej przestrzeń społeczno-kulturowa
Kraj(e) członkowski(e): Urugwaj

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2009 r.

Do dziś w każdą sobotę i większe święta bębny llamadas de tambores de candombe ożywiają Sur, Palerno i Cordón, południowe dzielnice Montevideo, gdzie mieszkają potomkowie afrykańskich niewolników. Początkiem muzycznej fiesty jest rozpalenie wspólnego ogniska, przy którym skupiają się uczestnicy, a muzycy stroją swoje bębny przed muzyczną paradą. Przemarsz bębniarzy rozpoczynają muzycy wywodzący się z najbardziej szanowanych rodzin, kontynuujących tę tradycję od pokoleń. Pozostali bębniarze kroczą za nimi ustawieni w rzędy, a inni uczestnicy parady – tancerze i obserwatorzy – maszerują obok nich lub obserwują muzyków z ulicznych okien i balkonów. Dźwięk największego i najgłębszego bębna, piano, jest charakterystyczny dla każdej z trzech dzielnic, a muzyczny dialog bębnów podczas parady jest wyrazem zarówno jedności uczestników, jak i indywidualnej tożsamości poszczególnych dzielnic. Przekazywane przez pokolenia wśród rodzin o afrykańskich korzeniach, candombe jest symbolem oporu przeciw niewolnictwu oraz wyrazem społecznej pamięci i tożsamości mieszkańców południowych dzielnic Montevideo, głęboko splecioną z ich historią i życiem codziennym.

Tradycja muzyczna Katta Ashula
Kraj(e) członkowski(e): Uzbekistan

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2009 r.

Katta Ashula (dosłownie: wielka pieśń) jest gatunkiem muzycznym, który jest wspólnym dziedzictwem różnych grup etnicznych zamieszkujących Dolinę Fergańską w Uzbekistanie i inne regiony w Kirgistanie, Tadżykistanie i Kazachstanie. Gatunek ten obejmuje śpiew, muzykę instrumentalną, widowiska, tradycyjną poezję i sekretne rytuały. Tematyka pieśni i przedstawień jest bardzo rozległa, od miłości po zagadnienia filozoficzne i religijne, pozostawiając jednak przestrzeń na improwizację przez wykonawcę. Tradycja ta jest przenoszona ustnie z mistrza (hafiz) na ucznia drogą żmudnego treningu (usto-shogird) przez wiele lat pracy. Wykonywanie katta as hula wymaga udziału od dwóch do pięciu śpiewaków (katta ashulachi), a charakterystycznym elementem wykonania jest trzymanie przez śpiewaków porcelanowych talerzy blisko ust. Działają one jak rezonatory, dzięki którym śpiewacy mogą modulować wydobywane podczas śpiewu dźwięki.

Święta Busó w Mohács
Kraj(e) członkowski(e): Węgry

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa ludzkości w 2009 r.

Święta Busó w Mohaczu na południu Węgier to karnawał organizowany z okazji zbliżającego się końca zimy. Rozpoczynają się na sześć dni przed Środą Popielcową. Ich nazwa pochodzi od słowa busó, określającego mężczyzn o odstraszającym wyglądzie, noszących drewniane maski i obszerne wełniane peleryny. Największą atrakcją jest przybycie na łodziach Dunajem ponad 500 busós na paradę ulicami miasta. Noszą oni przerażające maski, pod wielkie peleryny i w rękawy wtykają wiązki słomy, a idąc hałasują drewnianymi kołatkami i dzwonkami. Paradzie towarzyszą wozy zaprzężone w konie lub ciągnięte przez samochody. Na zakończenie pochodu, na głównym placu miasta odbywa się ceremonia ognia, przedtem, na znak symbolicznego pożegnania zimy, pali się trumnę. Podczas świąt odbywają się także konkursy dla dzieci, wystawy rękodzieła, konkursy dla rzeźbiarzy masek, pokazy taneczne i muzyczne. Obchody karnawałowe zostały zapoczątkowane przez Šokci, chorwacką mniejszość Mohacza i okolic, ale z czasem stały się wizytówką całego miasta. Związane z nimi zwyczaje są pielęgnowane przez grupy busós, wywodzących się z różnych tradycji. Wielu spośród Busós przekazuje młodszym swoją wiedzę na temat wykonywania masek i przebiegu widowiska.

Pieśni Quan họ Bắc Ninh
Kraj(e) członkowski(e): Wietnam

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2009 r.

W prowincjach Bắc Ninh i Bắc Giang w północnym Wietnamie, wiele wiosek jest związanych bliźniaczymi relacjami, które są podtrzymywane przez takie zwyczaje jak pieśni Quan họ Bắc Ninh. Pieśni są wykonywane jako rodzaj dialogu między dwoma kobietami z jednej wioski, śpiewającymi w harmonicznym stylu, a dwoma mężczyznami z bliźniaczej wioski, którzy odśpiewują w podobnej melodii, ale z innymi słowami. Kobiety noszą charakterystyczne duże okrągłe nakrycia głowy i szale, strój męski wyróżnia się turbanami, parasolkami i tunikami. Ponad 400 pieśni śpiewanych w 213 melodycznych wariantach opowiada o ludzkich emocjach, tęsknocie, szczęściu ze spotkania z wybranym, ale także o smutku z powodu oddalenia od ukochanego, którego nie można poślubić. Śpiewy Quan họ są powszechne podczas obrzędów, świąt, konkursów i spotkań towarzyskich, podczas których goście wyśpiewują je dla gospodarzy przed pożegnaniem. Młodzi śpiewacy obojga płci ćwiczą się w czterech podstawowych technikach śpiewu: harmonicznym, akustycznym, dźwięcznym i staccato. Pieśni Quan họ wyrażają ducha, filozofię i poczucie wspólnoty mieszkańców obu regionów oraz pozwalają na podtrzymywanie więzi łączących mieszkańców bliźniaczych wiosek.

Wpisane w 2010 r.

Ormiańska sztuka kamiennych krzyży. Symbolizm i kunszt chaczkarów
Kraj(e) członkowski(e): Armenia

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2010 r.

Chaczkary to ustawiane na powietrzu kamienne stele, wykonywane przez rzemieślników w Armenii lub w ormiańskich społecznościach poza granicami kraju. Pełnią rolę miejsc modlitewnych, pomników oraz relikwii, ułatwiających komunikację między światem świeckim a boskim. Chaczkary sięgają 1,5 metra wysokości i mają na środku kamiennej tablicy wykuty bogato zdobiony krzyż, wkomponowany w symbol słońca lub koła wieczności, któremu towarzyszą zdobienia w kształcie geometrycznych motywów roślinnych, a także wyryte w kamieniu wizerunki świętych i zwierząt. Chaczkary ciosane są zazwyczaj w lokalnym kamieniu i rzeźbione za pomocą dłuta, ostrych rysików i młotków. Ryty są następnie szlifowane drobnym piaskiem. Małe pęknięcia i chropowate powierzchnie są wygładzane za pomocą glinki lub wapna, a później malowane. Ustawianiu gotowego chaczkara towarzyszy niewielka uroczystość religijna. Pobłogosławiony i poświęcony chaczkar, w powszechnym przekonaniu posiada świętą moc, potrafi zapewnić pomoc, ochronę, zwycięstwo, długowieczność, wstawiennictwo i zbawienie duszy. Spośród 50 000 chaczkarów stojących w Armenii, każdy ma swój indywidualny, niepowtarzalny wzór. Sztuka tworzenia chaczkarów i komponowania wzorów, z uwzględnieniem różnic regionalnych i indywidualnej kreatywności, przekazywana jest w rodzinach z ojca na syna lub z mistrza na ucznia.

Tradycyjna azerska sztuka tkania dywanów
Kraj(e) członkowski(e): Azerbejdżan

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2010 r.

Azerskie dywany to tradycyjne, różnych rozmiarów ręcznie wytwarzane tkaniny o gęstej fakturze i włochatej lub gładkiej powierzchni, których wzory są charakterystyczne dla różnych regionów Azerbejdżanu. Tkanie dywanów to rodzinna tradycja, przekazywana ustnie i drogą praktycznej nauki. Na wiosnę i jesienią mężczyźni strzygą owce, podczas gdy kobiety przygotowują barwniki i kołowrotki, a wiosną, latem i jesienią barwią wełnianą przędzę. Tkanie dywanów odbywa się zimą. W rozległych azerskich rodzinach zadanie to przypada kobietom: dziewczynki uczą się od matek i babć, żony od teściowych, którym asystują przy pracy. Dywan tkany jest na poziomych lub pionowych krosnach z różnokolorowej, farbowanej naturalnymi barwnikami wełny, bawełny lub jedwabiu. Do uzyskania włochatej powierzchni, służy specjalna technika tkania, polegająca na zawiązywaniu supełków z wełnianej przędzy wokół nitek osnowy. Gładką powierzchnię dywanu uzyskuje się przeplatając przez osnowę na przemian wątek tła i wątek wzoru. Odcinanie gotowego dywanu od krosna to niezwykle poważny rytuał. Tradycja tkania dywanów jest ściśle powiązana z codziennym życiem i obyczajowością lokalnych społeczności. Znajduje to odzwierciedlenie we wzorach i ich rozmieszczeniu na tkaninach. Siedząc na dywanach, dziewczyny wróżą sobie przyszłość i śpiewają tradycyjne pieśni z okazji Novruz (Nowego Roku). Dywan jest elementem umeblowania i dekoracji domu. Istnieją także specjalne dywany przeznaczone do praktyk medycznych, obrzędów weselnych, towarzyszących narodzinom dziecka czy pogrzebowych oraz dla odprawiania modlitwy.

Houtem Jaarmarkt, doroczny jarmark zimowy i targ bydła w Sint-Lievens-Houtem
Kraj(e) członkowski(e): Belgia

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2010 r.

Houtem Jaarmarkt to doroczny jarmark odbywający się 11 i 12 listopada w Sint-Lievens-Houtem we Wschodniej Flandrii Jest to ostatni w roku wielki targ pod gołym niebem, na którym handluje się bydłem i końmi czystej krwi. Setki sprzedawców prezentują swoje zwierzęta (ok. 600 koni i 1200 sztuk bydła) sędziom, innym kupcom, rolnikom i tysiącom widzów. Ludzie przybywają z całego kraju, by spotkać się z wystawcami i innymi kupcami, zobaczyć, dotknąć, a w końcu zakupić zwierzęta, jak również maszyny rolnicze, ponieważ i taka możliwość istnieje. Mogą oni asystować też przy innych transakcjach, w czasie których stosuje się tradycyjne techniki negocjacyjne, takie jak np. klaskanie w dłonie. Jarmark to ważna data w kalendarzu i ważne wydarzenie zarówno dla środowiska zawodowego hodowców i handlarzy zwierząt, jak i dla lokalnej społeczności, gdyż prywatne domy otwierają się wtedy dla przybyszów – można w nich posilić się i posłuchać muzyki. Na te dwa dni cała miejscowość przeobraża się we wspólną, gościnną przestrzeń. Co roku zapraszany jest inny region z zagranicy do zaprezentowania swoich specjałów, produktów regionalnych i wytworów rzemiosła. Umożliwia to nawiązywanie kontaktów między hodowcami, rolnikami i rzemieślnikami z różnych krajów.

Karnawał w Alost
Kraj(e) członkowski(e): Belgia

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2010 r.
Na 12. sesji Międzyrządowego Komitetu ds. Ochrony Niematerialnego Dziedzictwa Kulturowego w grudniu 2019 r. element ten został skreślony z Reprezentatywnej listy niematerialnego dziedzictwa kulturowego.

Cieszący się sześćsetletnią tradycją karnawał w Aalst/Alost (Flandria Wschodnia) trwa trzy dni począwszy od niedzieli poprzedzającej okres Wielkiego Postu. Mieszkańcy przygotowują się do niego przez cały rok. W konwencji groteski i parodii następuje symboliczna proklamacja Księcia Karnawału jako mera miasta. Odbiera on klucze do bram miejskich podczas ceremonii, w której polityczne osobistości miasta są przedmiotem żartów. Następnie odbywa się pochód olbrzymich kukieł i „Bayarda” – konia znanego z legendy o Karolu Wielkim, później taniec szczotek na głównym rynku, mający na celu przepędzenie duchów zimy, parada młodych ludzi poprzebieranych za kobiety w gorsetach, z wózkami dziecięcymi i złamanymi parasolkami. Do oficjalnych uczestników Karnawału, podróżujących na wozach wykonanych z niezwykłą pieczołowitością, dołączają grupy nieoficjalne, przedstawiając w żartobliwej formie lokalne i międzynarodowe wydarzenia minionego roku. Obrzędem końcowym jest palenie kukły wyobrażającej Karnawał. Dzieje się to przy okrzykach wznoszonych przez uczestników, udających, że chcieliby się bawić jeszcze przez całą noc. Karnawał w Aalst, przyciągający co roku 100 tysięcy widzów, jest wyrazem zbiorowych działań wszystkich środowisk społecznych, a także symbolem tożsamości wyróżniającym Aalst spośród innych miast w regionie.

Krakelingen i Tonnekensbrand, świeto ognia i chleba na zakończenie zimy w Geraardsbergen
Kraj(e) członkowski(e): Belgia

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2010 r.

Święto Krakelingen i Tonnekensbrand – zwiastujące koniec zimy – odbywa się w Geraardsbergen (Flandria Wschodnia) w niedzielę, osiem dni przed dorocznym jarmarkiem w pierwszy marcowy poniedziałek. Przed świętem kupcy przystrajają witryny sklepowe, piekarze wypiekają rodzaj precli zwanych krakelingen, a nauczyciele uczą w szkole o pochodzeniu tych zwyczajów. W dniu święta procesja, licząca około tysiąca osób, wyrusza z kościoła Hunnegem z dziekanem na czele i radcami miejskimi w historycznych strojach. Niosąc chleb, wino, ryby i ogień, uczestnicy procesji kierują się na szczyt wzgórza Oudenberg, do kaplicy Najświętszej Marii Panny. Tam dziekan błogosławi krakelingen i odprawia modlitwy. Następnie przedstawiciele władz kościelnych i świeckich upijają łyk wina ze srebrnego naczynia, w którym pływa żywa rybka (co ostatnio zaczęło wywoływać kontrowersje), po czym rzucają w tłum dziesięć tysięcy krakelingen. Jeden z tych precli zawiera szczęśliwy los i osoba, której przypadnie, wygrywa ozdobę ze złota, wykonaną specjalnie na tę okazję. Po zapadnięciu zmierzchu ludzie ponownie gromadzą się na wzgórzu, gdzie zapalają beczkę (Tonnekenbrand), by świętować nadejście wiosny. Schodzą następnie do doliny z zapaloną pochodnią, niosąc światło do miasta. Uroczystość jest elementem tradycji przekazywanej wśród członków społeczności z pokolenia na pokolenie, przywołującej historyczne wydarzenia i legendy.

Akupunktura i moksoterapia w tradycyjnej chińskiej medycynie
Kraj(e) członkowski(e): Chiny

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2010 r.

Akupunktura i moksoterapia to dziedziny tradycyjnej chińskiej medycyny szeroko stosowane zarówno w Chinach i regionie Azji południowo-wschodniej, jak też w Europie i obu Amerykach. Według teorii akupunktury i moksoterapii, ciało ludzkie funkcjonuje jako mały wszechświat połączony kanałami, a fizyczne stymulowanie tych kanałów pobudza funkcje samoregulacji ludzkiego ciała i przywraca pacjentowi zdrowie. Stymulacja opiera się na stosowaniu tlącego się zioła moksy lub wprowadzaniu igieł w określone punkty kanalików w celu przywrócenia równowagi przepływu energii oraz w profilaktyce i leczeniu chorób. W akupunkturze igły są dobierane odpowiednio do stanu fizycznego pacjenta i używane do nakłuwania i stymulowania wybranych punktów. Zabiegi moksoterapii mogą być bezpośrednie lub pośrednie, w zależności od tego, czy stożek moksy umieszczany jest bezpośrednio na ciele pacjenta, czy też stymulacja termiczna wybranej powierzchni wykonywana jest z pewnej odległości, a pałeczki moksy przybliżane są do określonego punktu ciała. Stożki i pałeczki moksy sporządza się z suszonych liści bylicy pospolitej. Zasady akupunktury i moksoterapii objaśniane są ustnie i demonstrowane w relacji mistrz-uczeń lub wśród członków danego rodu. Obecnie tajniki akupunktury i moksoterapii są również przekazywane w ramach formalnej edukacji uniwersyteckiej.

Opera pekińska
Kraj(e) członkowski(e): Chiny

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2010 r.

Opera pekińska jest formą sztuki scenicznej obejmującą śpiew, recytacje, występy sceniczne i sztuki walki. Choć jest wykonywana w całych Chinach, przedstawienia koncentrują się w Pekinie, Tianjinie i Szanghaju. Śpiew i recytacje wykonywane są przede wszystkim w dialekcie pekińskim, a libretta układane są zgodnie z ustalonymi kanonami, kładącymi nacisk na rym i rytm. Przedstawienia odtwarzają wydarzenia historyczne, opowiadają o polityce, społeczeństwie i życiu codziennym, mając za zadanie uczyć i bawić. Muzyka w operze pekińskiej pełni kluczową rolę w budowaniu tempa przedstawienia, szczególnego nastroju, kształtowaniu postaci i prowadzeniu wątku opowieści. W „muzyce cywilnej” dominują instrumenty strunowe i dęte, takie jak wysoki i piskliwy jinghu oraz flet dizi, podczas gdy w „muzyce wojskowej” wyeksponowane są instrumenty perkusyjne, takie jak bangu lub daluo. Interpretację cechuje sformalizowany i symboliczny styl, narzucający aktorom i aktorkom określoną choreografię ruchu rąk, oczu, tułowia i stóp. Tradycyjnie dekoracje i rekwizyty sceniczne są ograniczone do minimum. Kostiumy aktorów wyróżniają się krzykliwymi kolorami, a przesadny makijaż twarzy, dzięki symbolom, kolorom i wzorom, obrazuje osobowość postaci i cechy społeczne. Tradycje opery pekińskiej są przekazywane drogą nauki przez mistrza uczniom; w jej trakcie adepci tej sztuki obserwując i naśladując zdobywają podstawowe umiejętności. Opera pekińska jest uważana za wyraz ideału estetycznego opery w tradycyjnym chińskim społeczeństwie i pozostaje szeroko rozpoznawalnym elementem dziedzictwa kulturowego kraju.

Sinjska Alka, turniej rycerski w Sinj
Kraj(e) członkowski(e): Chorwacja

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2010 r.

Sinjska Alka to turniej rycerski, którego początki sięgają XVIII wieku. Odbywa się co roku w miejscowości Sinj, w Cetinskiej Krajinie. Podczas turnieju rycerze galopują na koniach główną ulicą miasta, celując lancą w żelazną obręcz wiszącą na linie. Nazwa widowiska wywodzi się właśnie od słowa alka – obręcz, którego tureckie pochodzenie odzwierciedla historyczne powiązania i wzajemne przenikanie się dwóch całkowicie różnych kultur. Reguły turnieju, skodyfikowane statutem z 1833 roku, promują zasady etyki i fair play, podkreślając znaczenie uczestnictwa w życiu społeczności lokalnej. Uczestnicy muszą pochodzić z Sinj lub z regionu Cetinskiej Krajiny. Cała społeczność bierze udział w rekonstruowaniu, wytwarzaniu i konserwacji broni, strojów i akcesoriów turniejowych, w ten sposób przyczyniając się do podtrzymania tradycji. W czasie turnieju odbywają się także często lokalne święta religijne, społeczne lub rodzinne uroczystości w domach lub na otwartym powietrzu. Sinjska Alka to ostatnia pozostałość średniowiecznych turniejów rycerskich, które aż do XIX wieku odbywały się regularnie w chorwackich miasteczkach nadmorskich. Stały się wizytówką lokalnej historii i środkiem przekazu zbiorowej pamięci z pokolenia na pokolenie.

Sztuka wyrobu pierników z Północnej Chorwacji
Kraj(e) członkowski(e): Chorwacja

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2010 r.

Zwyczaj wypiekania pierników pojawił się w średniowieczu w niektórych europejskich klasztorach, a na terenie Chorwacji rozwinął się jako dziedzina wytwórstwa. Piernikarze, działający przede wszystkim w północnej części kraju, stosują taki sam przepis, w którym wykorzystuje się mąkę, cukier, wodę i sodę spożywczą oraz niezbędne przyprawy. Odlane w foremkach pierniki piecze się, suszy, a następnie zdobi barwnikami spożywczymi. Każdy wykonawca dekoruje je na swój sposób, zdobiąc obrazkami, małymi lusterkami czy też tekstem wiersza lub przesłania. Wśród bogatego wzornictwa najpopularniejszy jest motyw serca – często stosowany z okazji wesela, dekorowany imionami nowożeńców i datą ślubu. Sztuka wypiekania pierników od wieków jest przekazywana z pokolenia na pokolenie, najpierw tylko mężczyznom, a obecnie również i kobietom. Pierniki stały się jednym z najbardziej rozpoznawalnych symboli chorwackiej tożsamości. Współcześnie ich producenci są ważnymi uczestnikami lokalnych wydarzeń, festynów i zgromadzeń, zapewniając członkom społeczności poczucie tożsamości i trwania w tradycji.

Compagnonnage, system nauki zawodu
Kraj(e) członkowski(e): Francja

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2010 r.

Compagnonnage stanowi unikalny sposób organizacji kształcenia w zawodach związanych z kamieniarstwem, ciesielstwem, kowalstwem, rymarstwem, tkactwem, jak również w tych, które związane są z żywnością (piekarzy, kucharzy, itp.). Oryginalność tego systemu polega na łączeniu różnorodnych metod i procesów zdobywania wiedzy. Składają się na niego: wyjazdy w kraju i za granicę (etap nauki zwany Tour de France), obrzędy inicjacji zawodowej, nauka szkolna, poznawanie obyczajów i technik. Ruch obejmuje ok. 45 tysięcy osób, które należą do trzech grup compagnons. Młodzi ludzie począwszy od 16 roku życia, którzy chcą uczyć się danego zawodu lub rozwijać umiejętności, mogą ubiegać się o przyjęcie do wspólnoty cechowej. Nauka trwa średnio pięć lat. Aby móc nabytą wiedzę przekazywać, uczeń musi wykazać się kunsztem mistrzowskim, wykonując pracę, którą sprawdzają i oceniają jego towarzysze cechowi.

Francuska tradycja biesiadna
Kraj(e) członkowski(e): Francja

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2010 r.

Uroczyste spotkania przy stole są we Francji tradycją związaną z obchodami ważnych momentów w życiu człowieka i wspólnoty – narodzin, ślubów, rocznic, sukcesów czy powrotów po długiej nieobecności. W czasie okolicznościowego przyjęcia współbiesiadnicy cieszą się „dobrym jedzeniem” i „dobrym piciem” w rozumieniu sztuki kulinarnej. Do ważnych elementów tego zwyczaju należy staranny dobór dań, wyszukane przepisy, zakup produktów wysokiej jakości, najlepiej miejscowych o dobrze zharmonizowanych smakach, dobór odpowiednich win do różnych dań, udekorowanie stołu oraz zachowanie przy stole właściwe dla degustacji potraw i napitków. Przyjęcie powinno odbywać się według stałego schematu – aperitif, kolejno co najmniej cztery dania: przystawka, ryby lub mięso z warzywami, sery i deser, a na koniec digestif (ziołowy trunek na trawienie). Osoby uznawane za znawców sztuki kulinarnej pielęgnują tę tradycję i czuwają nad jej przekazywaniem, zwłaszcza młodemu pokoleniu, drogą ustną lub na piśmie. Spotkania wokół stołu sprzyjają zacieśnianiu więzi rodzinnych i przyjacielskich, a w szerszej perspektywie umacniają więzi społeczne.

Point d’Alençon, koronka igłowa
Kraj(e) członkowski(e): Francja

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2010 r.

Point d’Alençon to rzadka technika wykonywania koronki igłowej, związana z miastem Alençon w Normandii, w północno-zachodniej Francji. Jej wyjątkowość polega na wymaganym wysokim poziomie kwalifikacji i bardzo długim czasie wykonywania – jeden centymetr kwadratowy powstaje w ciągu 7 godzin. Praca podzielona jest na kilka etapów: naszkicowanie i zaznaczenie wzoru na pergaminie, stworzenie zarysu wzoru i tła z siateczki, połączenie motywów, cieniowanie, zdobienie wzorami i wykonanie haftu dla nadania wypukłości. Następnie odrywa się koronkę od papieru za pomocą brzytwy, przycina nitki i wygładza, używając do tego szczypców kraba. Opanowanie tej techniki wymaga od 7 do 10 lat, a swoją wiedzę i umiejętności koronczarki przekazują wyłącznie ustnie i metodą praktycznej nauki. Ażurowe koronki służą do celów dekoracyjnych, świeckich i religijnych.

Dieta śródziemnomorska
Kraj(e) członkowski(e): Chorwacja, Cypr, Grecja, Hiszpania, Maroko, Portugalia, Włochy

Pierwszy wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2010 r.

Pod pojęciem diety śródziemnomorskiej rozumie się umiejętności, wiedzę, praktyki i tradycje, a więc wszystko, co mieści się w przestrzeni pomiędzy krajobrazem a stołem: uprawa roślin, zbiór plonów, rybołówstwo, przechowywanie i przetwarzanie żywności, przygotowywanie, a przede wszystkim spożywanie posiłków. Dieta śródziemnomorska jest sposobem odżywiania się, który nie zmienił się w czasie i przestrzeni. Jej podstawowe składniki to oliwa z oliwek, zboża, owoce świeże lub suszone, ryby, nabiał i mięso w ograniczonych ilościach oraz wiele ziół i przypraw, a wszystko popijane winem lub naparami ziołowymi, zależnie od tradycji związanej z religią. Ale dieta (z greckiego diaita, czyli sposób życia) znaczy o wiele więcej niż tylko jedzenie. Sprzyja kontaktom społecznym, ponieważ wspólne posiłki stanowią podstawę obyczajowości i obrzędów świątecznych. Dzięki niej powstał ogromny zbiór wiedzy, pieśni, przysłów, opowiadań i legend. Opiera się na poszanowaniu ziemi i różnorodności biologicznej. Zapewnia zachowanie i rozwój tradycyjnej działalności i rzemiosła związanego z rybołówstwem i rolnictwem.

Pieśń Sybilli na Majorce
Kraj(e) członkowski(e): Hiszpania

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2010 r.

Pieśń Sybilli jest charakterystycznym elementem nocnej uroczystości poprzedzającej święta Bożego Narodzenia, odbywającej się we wszystkich kościołach na Majorce. Pieśń wykonuje chłopiec lub dziewczynka oraz co najmniej dwóch ministrantów lub ministrantek. Śpiewając, przechodzą przez kościół w kierunku prezbiterium – kantor trzyma przed sobą wzniesiony w górę miecz, którym na koniec kreśli znak krzyża, a ministranci świecę. Wersje pieśni wykonywanych na wyspie niewiele odbiegają od ich gregoriańskich pierwowzorów: każda śpiewana jest a cappella, z muzyką organową rozbrzmiewającą pomiędzy dwoma wersetami. Strój kantora zazwyczaj składa się z białej lub kolorowej tuniki, niekiedy zdobionej haftami, na którą na ogół zarzucona jest peleryna, oraz z nakrycia głowy w tym samym kolorze co tunika. Młodsze i starsze pokolenie tworzą obrzęd wspólnie, występując w różnych rolach: kantorów, twórców kostiumów, celebransów i pomocników, co zapewnia ciągłość przekazu tradycji.

©2010 tłumaczenia na język polski: Polski Komitet ds. UNESCO
na podstawie opisów obiektów opublikowanych w portalu UNESCO

Flamenco
Kraj(e) członkowski(e): Hiszpania

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2010 r.

Flamenco to forma wyrazu artystycznego, łącząca w sobie pieśń, taniec i akompaniament muzyczny. Ojczyzną flamenco jest Andaluzja na południu Hiszpanii, chociaż korzenie tej sztuki znajdują się także w innych regionach, takich jak Murcja czy Estremadura. Śpiew cante wykonywany jest przez mężczyzn i kobiety, najczęściej w pozycji siedzącej, bez akompaniamentu innych wokalistów. Za pomocą ekspresywnej, głębokiej liryki, a jednocześnie bardzo prostymi środkami, wyrażana jest cała gama uczuć: żal, radość, tragedia, szczęście i strach. Baile to złożony taniec namiętności, wyrażający szeroki wachlarz stanów emocjonalnych, od głębokiego smutku po radość. Technika tańca jest złożona i zależy od tego czy tańczy mężczyzna (silniej wybijający rytm stopami) czy kobieta (o łagodniejszych i bardziej zmysłowych ruchach). Toque, czyli sztuka gry na gitarze, znacznie wykracza poza ramy tradycyjnie pojmowanego akompaniamentu. Istotną rolę odgrywają też inne instrumenty, takie jak kastaniety, klaskanie w dłonie czy wybijanie rytmu nogami. Flamenco wykonywane jest podczas festiwali religijnych, świąt, ceremonii kościelnych oraz prywatnych uroczystości. Stanowi znak rozpoznawczy wielu społeczności i grup etnicznych, takich jak Romowie, którzy odegrali znaczącą rolę w rozwoju tej formy sztuki. Przekaz tradycji flamenco dokonuje się w ramach dynastii, rodzin, grup społecznych i klubów flamenco. Wszystkie one odgrywają znaczącą rolę w zachowaniu i upowszechnianiu tej formy sztuki.

Ludzkie wieże
Kraj(e) członkowski(e): Hiszpania

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2010 r.

Castells to tzw. ludzkie wieże, które tworzą członkowie grup amatorskich w katalońskich miastach i miasteczkach, zwykle z okazji dorocznych świąt. Tradycyjnie ludzkie wieże ustawiają się na placu pod balkonem ratusza. Tworzą je castellers, którzy stając na ramionach innych osób wznoszą wieże liczące od sześciu do dziesięciu kondygnacji. Zaczynający się od drugiej kondygnacji korpus najczęściej składa się z dwóch do pięciu silnie zbudowanych mężczyzn, stanowiących oparcie dla młodszych i lżejszych chłopców lub dziewcząt, a trzy najwyższe kondygnacje wieży tworzą dzieci. Każdy może wziąć udział w tworzeniu tłumu, który wspiera podstawę wieży. Poszczególne grupy różnią się strojem, zwłaszcza kolorem koszul. Szeroki pas służy podtrzymaniu pleców oraz jako uchwyt przy wspinaniu się na górę wieży. Przed, w trakcie i po widowisku muzycy wygrywają różne tradycyjne melodie na instrumencie dętym zwanym gralla. Wieża budowana jest w rytmie wygrywanych melodii. Wiedzę potrzebną dla wzniesienia castells przekazuje się tradycyjnie z pokolenia na pokolenie w ramach grupy, a można ją posiąść jedynie drogą praktyki.

Śpiew i tańce ludowe społeczności Kalbelia w Radżastanie
Kraj(e) członkowski(e): Indie

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2010 r.

Śpiew i taniec są wyrazem tradycyjnego trybu życia społeczności Kalbelia. Jej przedstawiciele zajmujący się w przeszłości poskramianiem węży wyrażają swoje dawne zajęcie poprzez muzykę i taniec, uzyskując nowe i twórcze formy. Obecnie kobiety w długich czarnych spódnicach tańczą i wirują, naśladując ruchy węża. Akompaniują im mężczyźni na instrumencie perkusyjnym khandjari i na fujarce poongi, której tradycyjnie używano podczas chwytania węży. Tancerki mają tatuaże o tradycyjnych motywach, noszą biżuterię i stroje bogato zdobione kawałkami lusterek oraz haftem wyszywanym srebrną nicią. Śpiew, inspirowany mitologią, jest jednocześnie sposobem przekazywania wiedzy o niej. Niektóre specjalne tradycyjne tańce są wykonywane z okazji Holi, święta kolorów. Śpiew świadczy również o zdolnościach poetyckich przedstawicieli społeczności Kalbelia, znanych z tego, że potrafią spontanicznie układać słowa i improwizować muzykę podczas przedstawień. Śpiewy i tańce przekazywane z pokolenia na pokolenie wpisują się w tradycję ustną, która nie jest udokumentowana w żadnym opracowaniu czy podręczniku. Dla członków społeczności Kalbelia śpiew i taniec są źródłem dumy i wyznacznikiem tożsamości w czasach, gdy zanika ich tradycyjny wędrowny tryb życia i rola, jaką odgrywali w społecznościach wiejskich. Są dowodem wysiłków czynionych dla ożywienia dziedzictwa kulturowego i przystosowania go do zmian społeczno-gospodarczych.

Mudiyettu – teatr obrzędowy i dramat taneczny z regionu Kerala
Kraj(e) członkowski(e): Indie

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2010 r.

Mudiyettu jest dramatem rytualnym z regionu Kerala wyrażanym poprzez taniec. Opiera się na zaczerpniętym z mitologii motywie walki między boginią Kali i demonem Darika. W obrzędzie uczestniczy cała wioska. Po zebraniu letnich plonów mieszkańcy udają się wczesnym rankiem do świątyni. Wykonawcy dramatu oczyszczają się poprzez post i modlitwy, a następnie, za pomocą kolorowego proszku rysują na ziemi olbrzymi portret bogini zwany kolam w celu przywołania jej ducha. Jest to przygotowanie do żywego widowiska, w którym boski mędrzec Narada prosi boga Siwę, by powstrzymał demona Darika, wobec którego człowiek jest bezsilny. Siwa nakazuje, by Darika zginął z rąk bogini Kali. Dramat Mudiyettu odgrywany jest co roku w „Bhagavati Kavus” – świątyniach bogini, położonych w różnych wioskach nad brzegami rzek Chalakkudy Puzha, Periyar i Moovattupuzha. Współpraca i zbiorowe uczestnictwo wszystkich kast w tym obrzędzie inspiruje i umacnia poczucie tożsamości i więzi w obrębie społeczności. Odpowiedzialność za przekazywanie tej tradycji spoczywa na starszych osobach i na najstarszych aktorach, którzy w wykonywanie obrzędu angażują uczniów z młodszego pokolenia. Mudiyettu to ważny sposób przekazywania następnym pokoleniom tradycyjnych wartości, zasad etycznych, kodeksów moralnych i norm estetycznych wspólnoty, zapewniający ich ciągłość i aktualność w czasach współczesnych.

Taniec Ćhau
Kraj(e) członkowski(e): Indie

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2010 r.

Taniec Ćhau jest tradycją we wschodnich Indiach inspirującą się epizodami z epopei, w tym Mahabharaty i Ramajany, lokalną kulturą i tematami abstrakcyjnymi. Jego trzy odrębne style wywodzą się z trzech regionów: Seraikella, Purulia i Mayurbhanj. W dwóch pierwszych przypadkach jest to taniec z maskami. Taniec Ćhau jest sciśle związany z regionalnymi świętami, zwłaszcza ze świętem wiosny, Chaitra Parva. Wywodzi się zapewne z rodzimych form tańca i praktyk wojennych. Słownictwo dotyczące ruchów tanecznych obejmuje techniki symulowania walki, stylizowane naśladownictwo ptaków i zwierząt oraz codzienne zajęcia domowe wiejskich kobiet. Nauka tańca Ćhau przeznaczona jest wyłącznie dla mężczyzn pochodzących z rodzin artystów lub ze społeczności lokalnych. Taniec wykonywany jest nocą na świeżym powietrzu przy dźwiękach tradycyjnych i ludowych melodii granych na instrumentach stroikowych, mohuri i shehnai. Rytm wybijany na bębnach dominuje nad akompaniamentem muzycznym. Taniec Ćhau jest integralną częścią kultury tych społeczności. Łączy ludzi o różnym pochodzeniu społecznym i etnicznym, o odmiennych zwyczajach i wierzeniach, uprawiających różne zawody i mówiących odmiennymi językami. Jednakże postępujące uprzemysłowienie, presja ekonomiczna i inny rodzaj rozrywki lansowany przez współczesne media, powodują coraz silniejsze oderwanie społeczności od ich korzeni kulturowych, wpływając na spadek zainteresowania uczestnictwem w tradycyjnych formach kultury.

Angklung – instrument muzyczny
Kraj(e) członkowski(e): Indonezja

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2010 r.

Angklung jest indonezyjskim instrumentem muzycznym składającym się z dwóch lub czterech łodyg bambusowych w kształcie tub, osadzonych w bambusowej ramie i powiązanych sznurem z pędów ratanu. Łodygi są starannie strugane i wycinane przez mistrzów rzemiosła tak, by wytwarzały określone dźwięki podczas potrząsania lub uderzania w bambusową ramę. Każdy angklung wydaje z siebie jeden dźwięk lub akord, zatem do wykonania melodii niezbędna jest współpraca kilku muzyków. Tradycyjnie w angklungu stosowano pentatonikę, do czasu gdy w 1938 roku muzyk Dang Soetigna zapoczątkował stosowanie skali diatonicznej; takie instrumenty znane są jako angklung padaeng. Angklung jest ściśle związany z tradycyjnymi zwyczajami, artystyczną i kulturową tożsamością Indonezji i jest używany podczas uroczystości związanych z sadzeniem ryżu, żniwami czy obrzezaniem. Specjalny czarny bambus służący do wytwarzania angklungów jest wycinany w ciągu dwóch tygodni w roku, kiedy słychać śpiew cykad. Taki bambus jest ścinany co najmniej na wysokości trzech pierścieni nad ziemią, aby pozwolić na dalsze rozrastanie się korzeni. Wiedza na temat angklungu przekazywana jest ustnie z pokolenia na pokolenie, a także coraz częściej w placówkach edukacyjnych. W związku ze specyfiką instrumentu, polegającą na współdziałaniu kilku muzyków, gra na angklungu sprzyja rozwojowi współpracy i wzajemnego szacunku między muzykami, uczy dyscypliny, odpowiedzialności, koncentracji, rozwija wyobraźnię i pamięć, a także wrażliwość artystyczną i muzyczną.

Muzyka bachszów z regionu Chorasan
Kraj(e) członkowski(e): Islamska Republika Iranu

Wpis na Reprezentatywną listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2010 r.

Bachszowie z irańskiej prowincji Chorasan znani są z kunsztu gry na dotār – dwustrunowej lutni o niezwykle długim gryfie. Recytują poezję i epopeje muzułmańskie i gnostyczne oraz opowieści o tematyce mitologicznej, historycznej i legendarnej. Na muzykę, znaną pod nazwą magamów, składają się utwory instrumentalne i wokalne wykonywane w językach tureckim, kurdyjskim, turkmeńskim i perskim. Najbardziej rozpowszechnionym rodzajem magamu jest navāyī – , niezwykle zróżnicowana, arytmiczna forma wokalna, której towarzyszy recytacja poezji gnostycznej. Inne przykłady magamów to tureckie Tajnīs i Gerāyelī, religijne tematy Shākhatāyī oraz Loy – starożytny romantyczny magam, należący do tradycji Kurdów Kormańskich, zamieszkujących północny Chorasan. Bachszowie uważają, że jedna ze strun lutni dotār jest męska, a druga żeńska; podczas gdy męska pozostaje otwarta, żeńska używana jest do wygrywania głównej melodii. Muzyka bachszów przekazywana jest tradycyjnie z pokolenia na pokolenie metodą mistrz- uczeń, wyłącznie męskim członkom rodziny lub najbliższym sąsiadom, współcześnie także w ten sposób, że mistrz szkoli większą liczbę studentów obu płci o różnym pochodzeniu społecznym. Za pomocą muzyki przekazywana jest tradycja historyczna i kulturowa oraz normy etyczne i religijne. Bachszowie pełnią więc w społeczeństwie rolę o wiele ważniejszą niż tylko narratorów; są sędziami, mediatorami i uzdrowicielami, jak również strażnikami dziedzictwa kulturowego własnej społeczności i regionu.

Rytualna sztuka dramatyczna Ta‘zīye
Kraj(e) członkowski(e): Islamska Republika Iranu

Wpis na Reprezentatywną listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2010 r.

Ta‘zīye (lub Ta’azyeh) to rytualna sztuka dramatyczna, nawiązująca do wydarzeń religijnych i historycznych, mitycznych opowiadań i opowieści ludowych. Każde przedstawienie składa się z czterech elementów: poezji, muzyki, pieśni i ruchu. W niektórych sztukach bywa do 100 ról, obejmujących postacie historyczne, religijne, polityczne, społeczne, nadprzyrodzone, rzeczywiste, wyimaginowane i fantastyczne. Każdy dramat Ta‘zīye jest inny, ma swój własny temat, kostiumy i muzykę. Osadzone w określonej konwencji, pełne symbolicznych odniesień, kodów i znaków zrozumiałych dla irańskiej publiczności, przedstawienia odgrywane są na scenie bez jakichkolwiek dekoracji czy specjalnego oświetlenia. Aktorami są zawsze mężczyźni, odgrywający także role żeńskie. Większość z nich to amatorzy, dla których jedynym wynagrodzeniem są doznania duchowe, ponieważ na życie zarabiają gdzie indziej. Ta‘zīye zajmuje istotne miejsce w irańskiej kulturze – literaturze i sztuce, wywodzi się z niego także wiele powiedzeń używanych w życiu potocznym. Przedstawienia promują wartości duchowe i religijne, altruizm i przyjaźń, jednocześnie służąc podtrzymaniu starych tradycji, narodowej kultury i irańskiej mitologii. Ta‘zīye odgrywa także ważną rolę w przetrwaniu sztuki rzemiosła związanej z tym dramatem, obejmującej m.in. przygotowywanie kostiumów, kaligrafię i wyrób instrumentów muzycznych. Jej elastyczność i uniwersalność uczyniły z tej formy dramatu wspólny język wielu różnych społeczności, jednoczący je, ułatwiający komunikację i pobudzający kreatywność. Ta‘zīye przekazywane jest przez mistrza uczniowi ustnie i za pomocą praktycznych przykładów.

Rytuały Pahlevani i Zoorkhanei
Kraj(e) członkowski(e): Islamska Republika Iranu

Wpis na Reprezentatywną listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2010 r.

Pahlevani to irańska forma sztuki wojennej, łącząca w sobie elementy islamu, gnostycyzmu i starodawnych wierzeń perskich. Stanowi odtworzenie rytualnego zestawu gimnastycznych ruchów i gestów, wykonywanych przez dziesięciu do dwudziestu mężczyzn, z których każdy trzyma przedmiot, przypominający kształtem maczugę, symbolizujący starodawną broń. Rytuał odprawiany jest w Zoorkhane – nakrytej kopułą budowli sakralnej z wpuszczoną w podłogę ośmiokątną areną, wokół której znajdują się miejsca dla widzów. Mistrz Morshed, który przewodniczy ceremonii, recytuje utwory epickie i wiersze gnostyczne, wybijając rytm na zarb – bębnie kielichowym (darbuce). Wiersze, za pomocą których przekazywane są przesłania etyczne i społeczne, stanowią część kanonu literackiego Zoorkhanei. Uczestnicy obrzędu mogą rekrutować się spośród wszystkich warstw społecznych i mieć różnorodne korzenie religijne, a każda grupa wykonawców ma silne związki ze swoją lokalną społecznością, angażując się także w pomoc dla najbardziej potrzebujących. Pobierając nauki, studenci przyswajają sobie wartości etyczne i rycerskie pod kierunkiem mistrza Pīshkesvat. Ci, którzy opanują indywidualne umiejętności i reguły sztuki, przestrzegają zasad religijnych i pomyślnie przejdą kolejne stadia etyczne i moralne gnostycyzmu, zasługują na zaszczytne miano Pahlevanī (bohatera), wskazujące na ich wysoką pozycję społeczną. Obecnie w Iranie jest 500 grup Zoorkhane, w skład każdej wchodzą wyznawcy, założyciele i kilku mistrzów Pīshkesvat.

Tradycja tkania dywanów w Fars
Kraj(e) członkowski(e): Islamska Republika Iranu

Wpis na Reprezentatywną listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2010 r.

Perska sztuka tkania dywanów cieszy się światową sławą, a jednymi z najwyżej cenionych są artyści z rejonu Fars w południowo-zachodniej części Iranu. Wełna uzyskiwana jest z wiosennego i jesiennego strzyżenia owiec. Mężczyźni konstruują wówczas krosna – poziomą ramę ustawioną na ziemi, podczas gdy kobiety na kołowrotku wytwarzają z wełny przędzę. Najczęściej stosowane są naturalne kolory: czerwienie, brązy, odcienie niebieskiego i bieli, uzyskiwane z barwników zawierających marzanę barwierską, indygo (indygowca barwierskiego), liście sałaty, łupiny orzechów, szypułki czereśni i skórki owoców granatu. Kobiety opracowują wzory i dobierają kolory, przedstawiając na dywanach sceny z życia codziennego nomadów. Swoją pracę wykonują bez pomocy jakichkolwiek szablonów, toteż żadna tkaczka nie jest w stanie wytworzyć dwóch dywanów o identycznych wzorach. Tkanina powstaje metodą przywiązywania barwionej włóczki do wełnianego krosna. Brzegi tkaniny są następnie zaszywane, a pozostałe odstające końcówki przędzy odcinane dla nadania wzorom żywszych barw i w końcu dywan poddawany jest czyszczeniu. Tajniki rzemiosła przekazywane są z pokolenia na pokolenie ustnie lub drogą praktycznej nauki. Matki przekazują córkom swoje umiejętności, uczą je dobierać materiały i narzędzia. Ojcowie szkolą synów w strzyżeniu owiec i robieniu krosien.

Tradycyjna sztuka tkania dywanów z Kashan
Kraj(e) członkowski(e): Islamska Republika Iranu

Wpis na Reprezentatywną listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2010 r.

W Kashan, kojarzonym od dawna z produkcją najwyższej jakości dywanów, z rzemiosłem tym związany jest co trzeci mieszkaniec. Dwie trzecie zatrudnionych przy produkcji to kobiety. Proces tkania dywanu rozpoczyna się od ustalenia wzoru, tworzonego w oparciu o zestaw wypracowanych wcześniej stylów, zawierających określone motywy, takie jak kwiaty, liście, gałęzie, zwierzęta oraz sceny historyczne. Na warsztacie zwanym darrozpina się osnowę z bawełny lub jedwabiu. Puszysta faktura dywanu uzyskiwana jest poprzez zawiązywanie nitek przędzy wełnianej lub jedwabnej na osnowie za pomocą specjalnych supełków farsi, następnie przytrzymywana w miejscu rządkiem osnowy i ubijana grzebieniem. Styl tkactwa z farsi (określany również jako niesymetryczne zawiązywanie supełków), w Kashan stosowany jest w połączeniu z niezwykle subtelną techniką rękodzielniczą, dzięki czemu także spodnia strona dywanu jest równo utkana i gładka. Kolorystyka dywanów z Kashan jest wynikiem stosowania wielkiej rozmaitości naturalnych barwników, w tym marzany barwierskiej, łupin orzechów, skórek granatów i liści winorośli. Tradycyjnej sztuki tkania dywanów dziewczęta uczą się terminując pod okiem matek i babć. W ten sam praktyczny sposób młodzi mężczyźni zdobywają umiejętności projektowania wzorów, strzyżenia owiec, barwienia wełny, stawiania krosien i wytwarzania narzędzi.

Kumiodori - tradycyjny teatr muzyczny na wyspie Okinawa
Kraj(e) członkowski(e): Japonia

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2010 r.

Kumiodori to japońskie występy sceniczne odbywające się na wyspie Okinawa. Opierające się na tradycyjnej muzyce i tańcu z tego regionu, Kumiodori łączą w sobie takie formy jak Nogaku lub Kabuki, pochodzące z innych rejonów Japonii, a także gatunki wywodzące się z Chin. Przedstawienia Kumiodori prezentują lokalne wydarzenia historyczne lub legendy przy akompaniamencie tradycyjnego instrumentu trzystrunowego. Frazy wypowiadane w dawnym języku wyspy Okinawa cechuje szczególny rytm, oparty na tradycyjnej poezji i charakterystyczna intonacja skali Ryukyu. Ruchy wykonywane przez artystów przypominają poruszanie się pytona w tradycyjnych obrzędach starożytnej Okinawy. Wszystkie role wykonywane są przez mężczyzn, a specyficzne techniki Okinawy są widoczne w sposobach układania włosów, kostiumach i dekoracjach sceny. Potrzeba utrwalenia tego przekazu zainspirowała wykonawców Kumiodori do powołania Towarzystwa Ochrony Tradycyjnego Kumiodori, które kształci artystów, wznawia przerwane przedstawienia i organizuje cykliczne spektakle. Oprócz dzieł klasycznych, podkreślających takie wartości jak lojalność i synowskie obowiązki, przygotowywane są także nowe spektakle podejmujące współczesne tematy, z nową choreografią odwołującą się do tradycyjnego stylu Kumiodori. Teatr Kumiodori odgrywa kluczową rolę w zachowaniu dawnego słownictwa Okinawy oraz przekazywaniu dziedzictwa literatury, sztuki, historii i etyki.

Yuki-tsumugi, technika tkania jedwabnych tkanin
Kraj(e) członkowski(e): Japonia

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2010 r.

Yuki-tsumugi to japońska technika tkania jedwabiu wykonywana głównie w miastach Yuki i Oyama, wzdłuż rzeki Kinu, na północ od Tokio. Region charakteryzuje się ciepłym klimatem i żyznymi glebami, zapewniając idealne warunki do rozwoju drzew morwowych i jedwabnictwa. Technika Yuki-tsumugi jest stosowana do produkcji jedwabiu pongee (nazywanego także surowym jedwabiem) – lekkiej i ciepłej tkaniny o charakterystycznej sztywności i delikatności, tradycyjnie używanej do szycia kimon. Produkcja tkaniny obejmuje kilka etapów: na przędzę snutą ręcznie z nici jedwabnej, przed farbowaniem nakładany jest deseń w trakcie jej ręcznego zwijania w motki, po czym jedwab jest tkany za pomocą krosna wyposażonego w mechanizm przeciwciągu. Nić jedwabna pozyskiwana jest z pustych lub zdeformowanych kokonów jedwabników, nienadających się do produkcji przędzy. Taki proces recyklingu w istotny sposób wspomaga lokalne wspólnoty hodowców jedwabników. Tradycyjne techniki produkcji tkanin Yuki-tsumugi są przekazywane przez członków Stowarzyszenia na rzecz Ochrony Techniki Tkania Honba Yuki-tsumugi. Stowarzyszenie jest bezpośrednio zaangażowane w utrzymywanie tradycji przędzenia, farbowania i tkania przekazywanych z pokolenia na pokolenie w ramach tych społeczności i promuje zachowanie tradycji Yuki-tsumugi poprzez wymianę umiejętności, szkolenia młodych tkaczy i praktyczne prezentacje.

Gra na marimbie i tradycyjne śpiewy z regionu Południowego Pacyfiku w Kolumbii
Kraj(e) członkowski(e): Kolumbia

Wpis na Reprezentatywną listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2010 r.

Gra na marimbie i tradycyjne śpiewy z regionu Południowego Pacyfiku w Kolumbii to dziedzictwo kulturowe grup afrokolumbijskich w rejonach Valle del Cauca, Cauca i Nariño. Śpiew kobiet i mężczyzn (cantadoras i chureadores) miesza się z muzyką akustycznych instrumentów, wykonanych ręcznie z lokalnych materiałów: marimby z drzewa palmowego, kontrabasów z drewna i skór, ręcznych bębenków oraz grzechotek z bambusa napełnionego nasionami. Muzyka ta wykonywana jest przede wszystkim podczas czterech obrzędów: Arrullo, Currulao, Chigualo i Alabao. Arrullo to rytuał oddawania czci świętym, odprawiany przez kobiety, które przygotowują do niego figury świętych, świece i ołtarze oraz wykonują pieśni przy akompaniamencie bębenków, a czasami także marimby. Currulao (lub Taniec Marimby) towarzyszy odświętnym okazjom. Mężczyźni grają na marimbach i śpiewają frywolne pieśni, podczas gdy publiczność tańczy, śpiewa, je, pije i dzieli się różnymi opowieściami. Chigualo to czuwanie po śmierci małego dziecka. Zwłoki przykrywane są kwiatami, a czuwający przy nich wykonują po kolei pieśni a cappella. Alabao to czuwanie po śmierci dorosłego człowieka, któremu towarzyszą wyjątkowo smutne pieśni, także śpiewane a cappella. Wiedza muzyczna na temat tych tradycji jest przekazywana ustnie z pokolenia na pokolenie, a młodzi muzycy uczą się bezpośrednio od swoich starszych mistrzów. Wobec znacznych rozmiarów emigracji ludności afrokolumbijskiej do miast na przestrzeni ostatnich kilkudziesięciu lat, dziedzictwo kultury muzycznej pozostaje ważnym źródłem tożsamości, zarówno dla członków lokalnej społeczności, którzy pozostali w rodzimych wioskach, jak i dla tych, którzy stamtąd wyemigrowali.

Wpis został rozszerzony w 2015 r.

System prawny społeczności Wayuu, praktykowany przez Pütchipü’üi (palabrero)
Kraj(e) członkowski(e): Kolumbia

Wpis na Reprezentatywną listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2010 r.

Społeczność Wayuu zamieszkuje Półwysep Guajira, rozciągający się na terytorium Kolumbii i Wenezueli. Wypracowany przez nią system legislacyjny zawiera zespół zasad, procedur i obrzędów, regulujących życie społeczne i duchowe tej wspólnoty. System, oparty na zasadach zadośćuczynienia i rekompensaty, stosowany jest w codziennej praktyce życia przez Pütchipü’üi lub palabreros (oratorów) – osoby, będące moralnymi autorytetami oraz ekspertami w rozwiązywaniu konfliktów i rozstrzyganiu debat pomiedzy mięjscowymi matrylinearnymi klanami. W sytuacji konfliktu, obie jego strony – sprawca i pokrzywdzony zwracają się o rozstrzygnięcie do Pütchipü’üi. Po przeanalizowaniu sytuacji, informuje on stosowne władze o swojej woli rozstrzygnięcia konfliktu drogą pokojową. Jeśli jego propozycja, określana słowem Pütchikalü, zostaje zaakceptowana, orator podejmuje próbę dialogu, w czasie którego pełni role mediatora, wykazując się wielką dyplomacją, rozwagą i inteligencją. Swoją symboliką system rekompensaty nawiązuje do pierwotnych obrzędów ofiarowywania naszyjników z drogocennych kamieni lub składania ofiar z bydła, owiec i kóz. Nawet najpoważniejsze przestępstwa podlegają zasadzie rekompensaty, oferowanej podczas specjalnej uroczystości, na którą zwaśnione rodziny zostają zaproszone w celu pojednania i przywrócenia wzajemnych harmonijnych relacji. Rolę Pütchipü’üi może pełnić osoba, piastująca w rodzinie pozycję wujka ze strony matki – wysoce szanowaną w matrylinearnym systemie klanowym – a także szczycąca się postępowaniem opartym na głębokich zasadach moralnych i etycznych.

Wieloczęściowe pieśni polifoniczne sutartinės
Kraj(e) członkowski(e): Litwa

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2010 r.

Sutartinės (od słowa sutari – być w zgodzie) to forma muzyki polifonicznej, wykonywanej przez kobiety w północno-wschodnim regionie Litwy. Pieśni mają proste melodie, oparte na kilku (dwóch do pięciu) tonach i złożone z dwóch odrębnych części: nasyconego treścią tekstu głównego oraz refrenu, w którym mogą się pojawiać słowa wymyślane na poczekaniu. Mężczyźni tworzą wersję instrumentalną na piszczałkach, rogach, długich drewnianych trąbach, fujarkach i koklach (instrumencie przypominającym cytrę). Istnieje prawie czterdzieści różnych stylów i sposobów wykonywania sutartinės. Mogą być one śpiewane przez dwóch lub trzech wykonawców, albo przez dwie pary śpiewaków, spośród których dwóch pełni rolę solistów wykonujących główny tekst pieśni, podczas gdy ich partnerzy śpiewają refren, po czym następuje zamiana ról. Teksty pieśni dotyczą wielu tematów: wydarzeń rodzinnych i historycznych, życia codziennego i czasu świętowania. Choreografia podczas wykonywania pieśni jest nieskomplikowana, obejmuje między innymi chodzenie w kole z rytmicznym przytupywaniem i rękami złączonymi w środku koła, tak, by tworzyły gwiazdę. Sutartinės wykonywane jest z uroczystych okazji, a także podczas świąt, koncertów i spotkań towarzyskich, służąc promowaniu wspólnych wartości i budowaniu poczucia przynależności kulturowej, ciągłości i poszanowania tradycji.

Taneczny pochód w Echternach
Kraj(e) członkowski(e): Luksemburg

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2010 r.

Co roku, we wtorek po święcie Zesłania Ducha Świętego (Zielonych Świątkach), w średniowiecznym centrum Echternach, najstarszego miasta w Luksemburgu, odbywa się taneczny pochód (Iechternacher Sprangprëssioun). Pierwsza wzmianka na ten temat pochodzi z roku 1100 i ma związek z kultem świętego Willibrorda, zakonnika i założyciela opactwa Echternach, czczonego za działalność misjonarską, dobroczynność i dar uzdrawiania niektórych chorób. Sprzeciwy Kościoła wobec pogańskich elementów pochodu nie przeszkodziły upowszechnianiu się tego zwyczaju w regionie i w różnych środowiskach społecznych. Parada rozpoczyna się wczesnym rankiem na dziedzińcu dawnego opactwa, w obecności najwyższych władz kościelnych Luksemburga i przedstawicieli duchowieństwa z innych krajów. Za śpiewającymi litanie podąża ok. 8 tysięcy tancerzy podzielonych na 45 grup, zgodnie z rytuałem przekazywanym z pokolenia na pokolenie. Na zakończenie odbywa się nabożeństwo w bazylice. W obecnych czasach tradycja ta cieszy się poparciem władz świeckich i kościelnych. Niezależnie od laicyzacji społeczeństwa, zyskuje na popularności, gromadząc co roku ok. 13 tysięcy pielgrzymów pochodzących z Luksemburga i z sąsiednich regionów.

Los Parachicos w tradycyjnym styczniowym święcie w Chiapa de Zorzo
Kraj(e) członkowski(e): Meksyk

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2010 r.

Wielkie tradycyjne święto odbywa się co roku od 4 do 23 stycznia w Chiapa de Corzo w Meksyku. Święto, połączone z muzyką, tańcem, rękodziełem, kuchnią, uroczystościami religijnymi i zabawą, organizowane jest ku czci Chrystusa z Esquipulas i dwóch katolickich świętych, św. Antoniego Abbota i otoczonego szczególnym kultem św. Sebastiana. Tańce los Parachicos (termin oznacza zarówno tancerzy, jak i taniec) są uważane za wspólną ofiarę składaną świętym. Rozpoczynają się rano i kończą w nocy: tancerze idą przez całe miasto z posągami świętych, zatrzymując się w różnych miejscach związanych z kultem religijnym. Każdy z tancerzy nosi rzeźbioną maskę z drewna zwieńczoną nakryciem głowy, kapę, haftowany szal i różnobarwne wstążki; gra na chinchines (marakasach). Tancerzy prowadzi Szef, który nosi maskę o surowym wyrazie twarzy, gitarę i bat, grając na flecie przy akompaniamencie jednego lub dwóch bębnów. W czasie tańca intonuje się pieśni pochwalne, na które los Parachicos odpowiadają klaskaniem. Nauka tańca odbywa się na miejscu, gdyż dzieci starają się naśladować dorosłych tancerzy. Technika wytwarzania masek jest przekazywana z pokolenia na pokolenie, począwszy od odpowiedniego ścięcia drzewa i wysuszenia drewna aż po rzeźbienie i dekorowanie maski. Taniec los Parachicos w czasie Fiesta Grande obejmuje wszystkie sfery lokalnego życia, sprzyjając wzajemnemu poszanowaniu między społecznościami, grupami i jednostkami.

Pirekua, tradycyjna pieśń społeczności P’urhépecha
Kraj(e) członkowski: Meksyk

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2010 r.

Pirekua jest rodzajem tradycyjnej muzyki autochtonicznej społeczności P’urhépecha w stanie Michoacán w Meksyku, wykonywanej zarówno przez mężczyzn, jak i przez kobiety. Muzyka jest mieszanką różnych stylów wywodzących się ze źródeł afrykańskich, europejskich i autochtonicznych amerykańskich. Ma regionalne odmiany występujące w 30 na 165 wspólnot P’urhépecha. Na ogół śpiew odznacza się powolnym rytmem. Muzyka może być wykonywana również bez wokalu przy wykorzystaniu różnych rytmów: sones (3/8) i abajenos (6/8). Jest interpretowana solowo, w duecie lub w trio, albo też przy akompaniamencie zespołów wokalnych, orkiestr na instrumenty smyczkowe i mieszane (z instrumentami dętymi). Los pireriechas (pieśniarze i wykonawcy Pirekua) są znani ze zdolności do improwizowania i interpretacji najstarszych śpiewów. Teksty obejmują szeroki wachlarz tematów, począwszy od wydarzeń historycznych po religię, sprawy społeczne, politykę i miłość, poruszanych przy użyciu symboli. Śpiew jest sposobem na nawiązanie prawdziwego dialogu między rodzinami i społecznościami, sprzyjając ustanawianiu i zacieśnianiu więzów. Wykonawcy Pirekua bywają również mediatorami społecznymi, wykorzystując śpiew dla wyrażenia uczuć i komunikowania ważnych wydarzeń. Pirekua jest tradycją przekazywaną ustnie z pokolenia na pokolenie, która zachowała charakter żywej ekspresji, jest wyznacznikiem tożsamości i środkiem komunikacji artystycznej dla liczącej ponad 100 tysięcy osób społeczności P’urhépechá.

Tradycyjna kuchnia meksykańska jako pradawna, żywa kultura wspólnotowa, według wzoru z Michoacán
Kraj(e) członkowski(e): Meksyk

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2010 r.

Tradycyjna kuchnia meksykańska stanowi całościowy model, obejmujący metody uprawy roli, obrzędy, przekazywane od wieków umiejętności, sposoby przyrządzania potraw, zwyczaje i pradawne działania wspólnotowe. Jego funkcjonowanie możliwe jest dzięki zbiorowemu uczestnictwu społeczności w całym tradycyjnym łańcuchu żywieniowym, od siewów po zbiory, poprzez przygotowywanie potraw i degustację. Podstawę systemu stanowią kukurydza, fasola i papryczki chili, a także unikalne metody uprawy roli, takie jak milpa (kukurydza i inne rośliny są uprawiane rotacyjnie na spalenisku) i chinampa (sztuczne wyspowe uprawy w strefie jezior), procesy przyrządzania potraw, takie jak łuskanie kukurydzy w wodzie wapiennej w celu podniesienia jej wartości odżywczych oraz narzędzia, takie jak kamień młyński i kamienny moździerz. Dodatkami do podstawowych produktów spożywczych są składniki rodzime: różne odmiany pomidorów, roślin z rodziny dyniowatych, awokado, kakao i wanilia. Kuchnia meksykańska jest bardzo wypracowana i pełna symboliki. Spożywane na co dzień tortille i tamales, sporządzane na bazie kukurydzy, są nieodłączną częścią obrzędów ofiarnych w Dniu Zmarłych. W stanie Michoacán i całym Meksyku kobiety - kucharze i inne osoby zajmujące się rozwojem upraw i tradycjami kulinarnymi zrzeszają się we wspólnoty zawodowe. Ich wiedza i umiejętności są wyrazem tożsamości wspólnoty, umacniają więzy społeczne i tożsamość – narodową, regionalną i lokalną. Działalność na tym polu w stanie Michoacán podkreśla również znaczenie tradycyjnej kuchni dla zrównoważonego rozwoju.

Mongolska tradycyjna sztuka Khoomei
Kraj(e) członkowski(e): Mongolia

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2010 r.

Khoomei jest formą śpiewu wywodzącego się z gór Ałtai w zachodniej Mongolii. Wykonawca naśladuje dźwięki występujące w przyrodzie, jednocześnie emitując dwa odrębne głosy: wraz z ciągłym jednostajnym dźwiękiem przypominającym buczenie, śpiewający wykonuje melodię harmoniki. Khoomei dosłownie oznacza gardło i jak się powszechnie uważa, nauczono się go od ptaków, których dusze są głównym obiektem praktyk szamańskich. Ze względu na mnogość technik Khoomei w Mongolii, podzielono je na dwa główne style: kharkhiraa (głębokie Khoomei) i isgeree Khoomei (gwizdane Khoomei). W stylu kharkhiraa wykonawca wydobywa z siebie długi jednostajny dźwięk, podkreślając półton lub podharmoniczną oktawę niżej. W stylu isgeree uwydatnia się dźwięki o wyższej skali, tworząc w ten sposób wysokotonowy gwizd. W obu przypadkach jednostajny dźwięk jest emitowany przy bardzo naprężonych strunach głosowych i melodia tworzona jest poprzez modulowanie kształtu i wielkości jamy ustnej, otwieranie i zamykanie ust oraz poruszanie językiem. Khoomei jest wykonywany przez mongolskich koczowników podczas różnorodnych wydarzeń, począwszy od doniosłych uroczystości państwowych po spotkania rodzinne. Jest także wykonywany podczas wypasu bydła oraz w jurtach w trakcie kołysania dzieci do snu. Tradycyjnie wiedza na temat Khoomei przekazywana jest ustnie przez osoby, które opanowały już tę sztukę albo w relacji mistrz-uczeń.

Naadam, tradycyjny festiwal mongolski
Kraj(e) członkowski(e): Mongolia

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2010 r.

Naadam jest narodowym festiwalem odbywającym się co roku w Mongolii między 11 a 13 lipca. Obejmuje trzy tradycyjne konkurencje sportowe: wyścigi konne, zapasy i łucznictwo. Mongolski Naadam jest nierozłącznie związany z koczowniczym trybem życia Mongołów, którzy przez długi czas zajmowali się pasterstwem na rozległych stepach Azji centralnej. Ważną rolę podczas festiwalu odgrywają tradycyjne przekazy ustne, sztuki sceniczne, kuchnia narodowa, rzemiosło oraz takie formy kulturowe, jak długie pieśni, śpiew alikwotowy Khoomei, taniec Bie biyelgee i gra na skrzypcach Morin khuur. Mongołowie przestrzegają rytuałów i tradycyjnych praktyk, takich jak noszenie specjalnych strojów oraz posługiwanie się specyficznymi narzędziami i akcesoriami sportowymi. Uczestnicy festiwalu otaczają szacunkiem zawodników i zawodniczki oraz konkurujące ze sobą dzieci, a zwycięzcy nagradzani są tytułami. Zawodnikom dedykowane są rytualne pieśni pochwalne i poematy. Każdy uczestnik jest mile widziany i zachęcany do udziału w Naadam, przez co festiwal przyczynia się do uczestnictwa w życiu wspólnoty i zacieśniania więzi. Wszystkie trzy dyscypliny sportowe są bezpośrednio związane ze stylem i warunkami życia Mongołów, a ich przekazywanie i rozwijanie jest tradycyjnym obowiązkiem członków rodzin w ramach wychowania w domu, chociaż ostatnio zostały wprowadzone bardziej sformalizowane metody kształcenia w dziedzinie zapasów i łucznictwa. Rytuały i zwyczaje Naadam podkreślają także szacunek do przyrody i środowiska.

Muzyka i taniec Al-Bar’ah z omańskich dolin Dhofari
Kraj(e) członkowski(e): Oman

Wpis na Reprezentatywną listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2010 r.

Al-Bar’ah to beduińska tradycja muzyczna z górskiego regionu Dhorfan na południu Omanu. Przybiera ona formę tańca wojennego, wykonywanego z akompaniamentem bębnów i recytacji poetyckiej w lokalnym języku plemiennym. Al-Bar’ah wykonywane jest przez stojącą w półkolu grupę dziesięciu do trzydziestu kobiet i mężczyzn, którzy śpiewają i klaszczą w dłonie, podczas gdy dwóch mężczyzn z kandżarami wykonuje ściśle określone ruchy taneczne, wymachując bronią na wysokości ramion. Same ruchy taneczne są nieskomplikowane, jednak ich skoordynowanie z ruchami pozostałych tancerzy i z muzyką wymaga znacznych umiejętności. Każde plemię ma własną charakterystyczną formę al-Bar’ah z towarzyszącym jej innym rytmem bębnów i układem ruchów tanecznych. Akompaniament muzyczny wykonywany jest na bębnach al-kasir, al-rahmani i ad-daff oraz na fujarce al-qassaba. Taniec wykonywany jest na świeżym powietrzu, z okazji ślubów, uroczystości obrzezania lub religijnych. Podobnie jak w przypadku innych omańskich tańców beduińskich, różnice klasowe są tu całkowicie zatarte i przywódcy plemienni tańczą obok osób stojących najniżej w społecznej hierarchii. Tradycja al-Bar’ah jest uosobieniem cnót beduińskich: ducha rycerskości, siły, odwagi, hojności i gościnności. Taniec jest także poetyckim przedstawieniem tematów miłości i flirtu. W regionie Dhofar ma on wielu wykonawców, dzięki którym możliwe jest przetrwanie tej formy sztuki i przekazanie bogactwa jej form poetyckich kolejnym pokoleniom.

Huaconada, taniec rytualny z regionu Mito
Kraj(e) członkowski(e): Peru

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2010 r.

Huaconada to rytualny taniec wykonywany w miejscowości Mito, w prowincji Concepción, położonej w środkowej części Andów Peruwiańskich. Co roku, w pierwszych trzech dniach stycznia zamaskowani mężczyźni nazywani huacones wykonują w centrum miasta serię tańców według wcześniej opracowanej choreografii. Huacones symbolizują dawną radę starców i na czas trwania Huaconada stają się najwyższą władzą w mieście. Pozycję tę podkreśla trzymany przez nich tronador (bicz) oraz noszone maski z charakterystycznymi nosami, przywołującymi skojarzenia z dziobem kondora – ptaka symbolizującego ducha świętych gór. Taniec wykonują dwie grupy huacones: starsi, ubrani w tradycyjne stroje i misternie wyrzeźbione maski wywołujące w widzach respekt i strach, oraz współcześni huacones, ubrani w kolorowe stroje i noszący maski uosabiające terror, smutek lub kpinę. Podczas ceremonii huaconada, młodzi huacones tańczą wokół starszych, wykonując ściśle określone kroki. Starsi, ze względu na swój status mają większą swobodę w improwizowaniu kroków tanecznych. Akompaniująca orkiestra gra w zmiennym rytmie, który wybijany jest na małym bębenku zwanym tinya. Huaconada zawiera w sobie zarówno tradycyjne elementy kultury andyjskiej i hiszpańskiej, jak i elementy współczesne. Role huacones mogą odgrywać jedynie osoby czyste moralnie i o nieskazitelnej opinii, a umiejętność jest tradycyjnie przekazywana z ojca na syna, zaś ubrania i maski dziedziczone z pokolenia na pokolenie.

Taniec z nożycami
Kraj(e) członkowski(e): Peru

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2010 r.

Taniec z nożycami tradycyjnie wykonywany jest przez mieszkańców wiosek i społeczności Quechua w południowej części Andów Środkowych w Peru, a od pewnego czasu także w środowisku miejskim. Konkursowy taniec rytualny wykonywany jest w miesiącach suchych, zbiegających się w czasie z kalendarzem głównych prac polowych. Taniec z nożycami wziął swoją nazwę od pary wypolerowanych prętów żelaznych, przypominających wyglądem ostrza nożyc, które każdy z tancerzy trzyma w prawej dłoni. Tancerz wspólnie ze skrzypkiem i harfistą tworzą cuadrilla (zespół), reprezentujący daną wioskę lub społeczność. W czasie występu, dwa lub trzy cuadrilla stają naprzeciwko siebie i tancerze w takt muzyki jednocześnie uderzają wzajem w metalowe pręty, w tym samym czasie wykonując inscenizowany pojedynek taneczny, akrobacje i ruchy sceniczne wymagające stopniowo coraz większej sprawności fizycznej. Rywalizacja, czyli atipanakuy może trwać nawet dziesięć godzin, a na ostateczny wybór zwycięzcy wpływa także sprawność fizyczna, brzmienie instrumentów i umiejętności akompaniujących muzyków. Tancerze ubrani są w wyszywane stroje ozdobione złotymi frędzlami, różnokolorowymi cekinami i malutkimi lusterkami, jednak w tym ubraniu nie wolno im wchodzić do kościoła, bowiem zgodnie z tradycyjną wiedzą, ich sceniczne umiejętności są wynikiem paktu z diabłem. Mimo tego, taniec z nożycami stał się nieodłączną częścią katolickich uroczystości. Fizyczne i duchowe umiejętności, które implikuje rytuał, przekazywane są ustnie przez mistrza uczniowi. Cuadrilla– zespół muzyków i tancerzy – jest przedmiotem dumy dla wioski, z której się wywodzi.<//em>

Obrzędy końca karnawału we wsiach regionu Hlinecko
Kraj(e) członkowski(e): Czechy

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2010 r.

Kolędowanie pod koniec karnawału, w czasie tzw. ostatków, odbywa się we wschodnich Czechach, w miejscowości Hlinsko i w 6 sąsiednich wioskach. Mężczyźni i chłopcy w różnorodnych tradycyjnych kostiumach oraz w maskach (czerwonych dla kawalerów i czarnych dla żonatych), przy akompaniamencie głośnej muzyki, chodzą od domu do domu. Przebierańcy zatrzymują się przy każdym z nich i za przyzwoleniem gospodarza czterech mężczyzn wykonuje obrzędowy taniec, który ma zapewnić dobre plony i pomyślność rodzinie. W zamian otrzymują drobne datki i upominki. Na zakończenie obchodu odbywa się symboliczna „egzekucja” kukły zwierzęcia będącego odpowiednikiem polskiego Turonia, który skazywany jest za rzekome grzechy, a towarzyszy temu odczytanie napisanego z humorem testamentu o treści nawiązującej do aktualnych wydarzeń. Potem kolędnicy przywracają kukłę do życia z pomocą alkoholu, co jest jednocześnie hasłem do rozpoczęcia ich tańca z widzami. Obchód wsi z okazji końca karnawału, który był zakazywany najpierw w XVIII i XIX wieku przez Kościół, a następnie w XX wieku przez władze komunistyczne, odgrywa obecnie ważną rolę w zachowaniu spójności wiejskiej wspólnoty. Młodzi ludzie i dzieci pomagają w przygotowaniach, a rodzice wykonują kopie tradycyjnych masek i strojów.

Daemokjang, tradycyjna architektura drewniana
Kraj(e) członkowski(e): Republika Korei

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2010 r.

Termin Daemokjang odnosi się do tradycyjnej koreańskiej architektury drewnianej, a szczególnie do cieśli, którzy posługują się tradycyjnymi technikami stolarskimi. Zakres działań tych rzemieślników obejmuje także konserwację, naprawy i rekonstrukcję budowli historycznych, od tradycyjnych koreańskich domów do zabytkowych drewnianych pałaców i świątyń. Mistrzowie Daemokjang są odpowiedzialni za cały proces konstrukcji, łącznie z planowaniem, projektowaniem i montażem budynków oraz nadzorem podległych im stolarzy. Drewniane budowle tworzone przez mistrzów Daemokjang prezentują charakterystyczne cechy tradycyjnej koreańskiej architektury - są smukłe, proste i bez ozdób. Tradycyjny proces konstrukcji wymaga od wykonawców zarówno umiejętności technicznych, niezbędnych do projektowania budynku z uwzględnieniem jego wymiarów, miejsca i funkcji, jak i wyczucia estetycznego, potrzebnego przy wyborze budulca, cięciu i toczeniu drewna oraz montażu i łączeniu odrębnych fragmentów drewna bez użycia gwoździ do instalowania tzw. ”złączy, które przetrwają tysiąclecia”. Praktyczna wiedza Daemokjang przekazywana była z pokolenia na pokolenie, a osiągnięcie mistrzostwa w tej dziedzinie wymaga dziesiątków lat nauki i doświadczeń. Podczas prac przywracających świetność zabytkowym budowlom, rzemieślnicy Daemokjang odtwarzają piękno tradycyjnej architektury z jej artystyczną kreatywnością i za pomocą swych praktycznych umiejętności nadają jej nowy wizerunek.

Gagok, pieśni liryczne z akompaniamentem orkiestry
Kraj(e) członkowski(e): Republika Korei

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2010 r.

Gagok z kilku form śpiewu, składających się na jeongga, to rodzaj tradycyjnej koreańskiej muzyki wokalnej śpiewanej przez mężczyzn i kobiety z towarzyszeniem niewielkiej orkiestry. Niegdyś towarzysząca klasom wyższym, obecnie jest szeroko rozpowszechniona w całym kraju. Gagok składa się z 26 namchang – pieśni dla mężczyzn i 15 yeochang – pieśni dla kobiet. Namchang są wykonywane mocnym, głębokim i donośnym głosem, a yaochang – wysokim i słabym. Gagok komponuje się zarówno w tonacji uroczystej i spokojnej, jak i w tonacji melancholijnej, przy użyciu rytmu 10. lub 16. taktowego. Tradycyjna instrumentacja orkiestry obejmuje 6 strunową cytrę geomungo, bambusowy flet poprzeczny daegeum, 12 strunową cytrę gayageum i piri (małą piszczałkę z podwójnej trzciny). Pieśni Gagok są cenione za formy liryczne, harmonię, wyrafinowaną melodię oraz nowoczesną, finezyjną kompozycję muzyczną. Osiągnięcie kunsztu w tej formie śpiewu wymaga czasu i ogromnego wysiłku, a występy narzucają konieczność czynnego zaangażowania i wyjątkowego opanowania. Gagok jest utrwalany i przekazywany za pośrednictwem wykonawców, przez społeczności i związane z nimi organizacje w ośrodkach popularyzujących wiedzę o lokalnym dziedzictwie. Gagok odgrywa ważną rolę w utrwalaniu koreańskiej tożsamości.

Kırkpınar: festiwal zapasów w oliwie
Kraj(e) członkowski(e): Turcja

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2010 r.

Festiwal zapasów w oliwie ma miejsce w mieście Edirne (d. Adrianopol). Tysiące ludzi reprezentujących różne grupy wiekowe, kultury i regiony świata przybywają co roku kibicować zapaśnikom, zwanym pehlivan, walczącym o Złoty Pas Kırkpınar i tytuł Najlepszego Zapaśnika. Inauguracji festiwalu dokonuje jego mecenas – Aga Kırkpınar, podczas ceremonii uświetnionej przez czterdzieści zespołów grających na bębnach (davul) i szałamajach (zurna). Złoty Pas jest niesiony przez całe miasto w procesji, zakończonej wspólną modlitwą w Meczecie Selimiye. Walki zapaśnicze tradycyjnie mają miejsce na Męskim Polu. Mistrz ceremonii przedstawia zawodników pehlivans publiczności, recytując wierszem ich nazwisko, tytuł i umiejętności. Zanim przystąpią do rozgrzewki i pozdrowią publiczność, oliwiarz w towarzystwie asystenta trzymającego ręcznik, smaruje ich ciała. Każdy z zapaśników ubrany jest w kıspet – grube spodnie uszyte ze skóry bawołu lub krowy. Podczas walki, zespoły muzyczne wykonują na bębnach i szałamajach tradycyjny festiwalowy repertuar. Festiwal zapasów w oliwie otwarty jest dla uczestników ze wszystkich kultur, regionów i grup wiekowych. Niedopuszczalna jest jakakolwiek dyskryminacja ze względu na przynależność religijną, językową czy rasową. Pehlivans cieszą się szczególnym szacunkiem społecznym i stawiani są za wzór jako osoby uosabiające takie cechy jak: hojność, uczciwość, szacunek i przywiązanie do tradycji i obyczaju. Wszyscy pehlivans trenowani są systemem mistrz-uczeń.

Semah – rytuał wyznawców Alevi-Bektaşi (alewizmu-bektaszyzmu)
Kraj(e) członkowski(e): Turcja

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2010 r.

Semah można określić jako zespół mistycznych ruchów ciała, rytmicznie zharmonizowanych i mających walory estetyczne. Stanowią jedną z dwunastu posług obrzędu Cem, praktyk religijnych wyznawców alewizmu-bektaszyzmu (Alevi-Bektaşi), systemu wierzeń opartych na oddawaniu czci Alemu, czwartemu kalifowi po proroku Mohamecie. Obrzędy Semah są wykonywane przez semahçis (tancerzy Semah), którym akompaniują pobożni muzycy grający na saz – rodzaju lutni o długim gryfie. We wspólnotach bektaszytów w całej Turcji występują różne formy Semah. Każda z nich ma własne cechy muzyczne i odmienne struktury rytmiczne. Zawsze jednak rytuał wykonywany jest wspólnie przez stojących obok siebie mężczyzn i kobiety. Rytuały Semah opierają się na koncepcji jedności z Bogiem jako elementu naturalnego cyklu: istota ludzka pochodzi od Boga i do Boga powraca. Semah występuje w dwóch postaciach: jako Içeri Semah, wykonywane w obrzędach Cem tylko przez wiernych w ramach dwunastu posług oraz Dişari Semah, wykonywane dla przekazania tradycji kulturowej młodym pokoleniom. Semah jest najważniejszym środkiem przekazu tradycji bektaszytów. Wszystkie praktyki, tradycyjne motywy i przesłania są przekazywane ustnie, a związane z tradycją odrębne rodzaje literatury i sztuki nadal się rozwijają. Dzięki temu Semah ogrywa zasadniczą rolę w inspirowaniu i wzbogacaniu tradycyjnej kultury muzycznej w Turcji.

Tradycyjne spotkania Sorbet
Kraj(e) członkowski(e): Turcja

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2010 r.

Tradycyjne spotkania zwane Sohbet ogrywają kluczową rolę w przekazywaniu popularnej literatury, tańca i muzyki wiejskich widowisk, a także wartości społecznych. Tureccy mężczyźni gromadzą się regularnie, zwłaszcza zimą, by omawiać miejscowe problemy związane z życiem społecznym i kulturalnym. Pozwala to im strzec tradycji i umacniać więzy solidarności w oparciu o wzajemny szacunek i poczucie wspólnoty. Podczas spotkań, degustacji lokalnych potraw towarzyszą tańce i słuchanie muzyki. Niekiedy spotkania Sohbet przeciągają się aż do świtu. Mogą w nich uczestniczyć mężczyźni w wieku od 15 do 16 lat, niezależnie od pochodzenia etnicznego, wyznania czy statusu społecznego. Członkowie wspólnoty bezwarunkowo muszą pochodzić z rodziny cieszącej się opinią uczciwej, zasługiwać na zaufanie i mieć szacunek dla starszych. Nie mogą mieć skłonności do gier hazardowych ani upijania się. Nieusprawiedliwiona nieobecność na zebraniu podlega karze grzywny. Matki i żony nakłaniają mężczyzn do członkostwa, gdyż wiąże się to z korzyściami natury społecznej i kulturalnej. Wspólnota liczy na ogół od 5 do 30 osób. Przewodniczy jej szef wybierany w drodze głosowania lub na wniosek starszyzny. Wszyscy członkowie mają te same prawa i obowiązki. Spotkania Sohbet pełnią istotną funkcję edukacyjną, krzewiąc wartości etyczne, takie jak sprawiedliwość społeczna, tolerancja, wzajemna życzliwość i szacunek.

Uroczystości Gióng w świątyniach Phù Dông i Sóc
Kraj(e) członkowski(e): Wietnam

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2010 r.

Uroczystości Gióng w świątyniach Phù Dông i Sóc są obchodzone każdego roku w odległych dzielnicach Hanoi, stolicy Wietnamu. Każdej wiosny przed zbiorami ryżu Wietnamczycy oddają hołd mitycznemu bohaterowi, bogu i świętemu, Thánh Gióng, któremu przypisuje się zasługi obrony kraju przed obcymi najeźdźcami, czczonego jako bóstwo sprzyjające obfitym zbiorom, budowaniu pokoju w kraju i dobrobytu rodziny. Uroczystości w świątyni Phù Dông, odbywające się czwartego miesiąca kalendarza księżycowego w wiosce, w której Thánh Gióng się urodził, symbolicznie odtwarzają jego bohaterskie czyny poprzez inscenizację przejazdu białego konia na pole bitwy oraz aranżację niezwykłego tańca chorągwi symbolizującego tę bitwę. Młodzi mężczyźni otrzymują pełne przygotowanie do odgrywania ról Mistrza Chorągwi, Mistrza Bębna, Mistrza Gongu, Mistrza Armii, a także Mistrza Dzieci, a do odgrywania ról generałów wrogiej armii wybieranych jest 28 dziewczynek w wieku od 9 do 13 lat. Taneczne pochody Mistrza Chorągwi oraz dźwięki bębnów i gongów odtwarzają różne etapy bitwy, a papierowe motyle wypuszczane z chorągwi symbolicznie rozpędzają najeźdźców. Pojawienie się deszczu po uroczystościach jest traktowane jako błogosławieństwo zesłane przez świętego i zapowiedź obfitych zbiorów. Uroczystości w świątyni Sóc, skąd święty Gióng wstąpił do Nieba, odbywają się pierwszego miesiąca kalendarza księżycowego i obejmują rytualną kąpiel jego pomnika i procesję do świątyni z kwiatami bambusa jako darem dla świętego.

Wpisane w 2011 r.

Obrzęd przejścia w Louvain (Leuven)
Kraj(e) członkowskie: Belgia

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2011 r.

Mężczyźni mieszkający w Leuven lub w okolicy (Belgia środkowa) po ukończeniu czterdziestego roku życia poddani są obrzędowi przejścia, który rozpoczyna się włączeniem ich do grupy rówieśniczej. Później następuje dziesięcioletnie zaangażowanie w działalność społeczno-kulturalną i charytatywną. Po tym czasie, po osiągnięciu pięćdziesiątego roku życia, w dniu św. Abrahama, na głównym placu Leuven, gdzie znajduje się pomnik proroka Abrahama, odbywają się kończące obrzęd uroczystości. Każda grupa rówieśnicza przyjmuje własną odznakę, flagę i uniform. Jedynym warunkiem przynależności jest ten sam rok urodzenia, bez znaczenia są różnice pochodzenia i statusu społecznego czy przekonania polityczne, filozoficzne i religijne. Jej działalność wspiera „ojciec chrzestny”, który należy do grupy powstałej dziesięć lat wcześniej. Coraz częściej są to kobiety jako „matki chrzestne”. Grupa rówieśnicza, której przyświecają wartości międzypokoleniowe, takie jak: otwartość, przyjaźń, solidarność i poświęcenie na rzecz własnej grupy i na rzecz miasta, przestaje istnieć dopiero wraz ze śmiercią ostatniego jej członka. Obecnie grup takich jest 54 i są one charakterystycznym elementem kultury miejskiej w Leuven.

Chiński teatr cieni

Kraj(e) członkowski(e): Chiny

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2011 r.

Chiński teatr cieni jest przedstawieniem, w którym przy akompaniamencie muzyki występują kolorowe kukiełki ze skóry lub papieru. Sterując postaciami, lalkarze tworzą iluzję ruchomych obrazów pokazywanych na podświetlonym od tyłu ekranie z tkaniny. Wielu starszych artystów potrafi odtwarzać w ten sposób dziesiątki tradycyjnych sztuk, które są przekazywane w formie ustnej lub zostały zapisane. Opanowali oni specjalne techniki takie jak improwizowany śpiew, śpiewanie falsetem, poruszanie kilkoma kukiełkami na raz i umiejętność grania na różnych instrumentach muzycznych. Wielu lalkarzy rzeźbi własne lalki – mogą one zginać się w wielu miejscach, od 12 do 24. W każdym przedstawieniu bierze udział zespół lalkarzy. Większy zespół liczy od siedmiu do dziewięciu osób, mniejszy, występujący głównie podczas świąt religijnych, wesel, pogrzebów oraz innych specjalnych okazji, składa się z dwóch do pięciu osób. Umiejętności przekazywane są w rodzinie, w ramach zespołu lub na zajęciach. Chiński teatr cieni przekazuje informacje na temat historii, wierzeń, ustnych tradycji oraz lokalnych zwyczajów. Rozpowszechnia wiedzę, promuje wartości kulturowe i bawi młodszych widzów.

Muzyka Bećarac we wschodniej Chorwacji
Kraj(e) członkowskie: Chorwacja

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2011 r.

Bećarac to popularny we wschodniej Chorwacji rodzaj muzyki głęboko zakorzenionej w kulturze Slawonii, Baranji i Syrmii. Jego istota zasadza się na relacjach między wykonawcami. Soliści rywalizują ze sobą w improwizowaniu dziesięciozgłoskowych dwuwierszy i tworzeniu nowych linii melodycznych. Towarzyszą im grupy śpiewaków i zespoły grające na tamburze. Każdy występ jest inny i trwa dopóty, dopóki wykonawcom wystarczy sił i energii. Soliści muszą mieć donośny głos, znać szeroki repertuar dawnych i nowych dziesięciozgłoskowców oraz umieć je ze sobą szybko i zręcznie łączyć. Obecnie kobiety i mężczyźni niemal na równi uczestniczą w kultywowaniu tej tradycji. Muzyka Bećarac jest wykonywana zarówno nieformalnie, jak i na współczesnych festiwalach i uroczystościach. Istnieją jej różne odmiany, odzwierciedlające różnice regionalne. Muzyka ta wyraża powszechnie uznane wartości społeczne, ale również myśli i odczucia muzyków, które mogłyby się okazać niestosowne, gdyby były wypowiadane bezpośrednio lub w innym kontekście. Jest to nadzwyczaj żywy i dynamiczny rodzaj muzyki, powstającej za każdym razem od nowa.

Nijemo Kolo, tradycyjny taniec w Dalmacji
Kraj(e) członkowskie: Chorwacja

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2011 r.

Nijemo Kolo to taniec w zamkniętym kręgu, znany wśród ludności Dalmacji w południowej Chorwacji. Wykonywany jest w parach – mężczyźni prowadzą partnerki w żywiołowy i spontaniczny sposób, na pozór bez żadnych reguł, a taneczne kroki i figury zależą od nastroju i woli tancerzy. Charakterystyczną cechą „niemego koła” jest brak muzyki, chociaż występy wokalne lub instrumentalne mogą się odbywać wcześniej lub po zakończeniu tańca. Tradycja jest przekazywana t z pokolenia na pokolenie, chociaż teraz coraz częściej tańca można się uczyć w klubach, gdzie kroki taneczne ulegają ujednoliceniu. W niektórych wioskach w głębi Dalmacji taniec zachował jednak swój spontaniczny charakter. Obecnie wykonywany jest przede wszystkim przez ludowe zespoły taneczne na festiwalach lokalnych, regionalnych czy międzynarodowych. Nijemo Kolo tańczone jest jednak także podczas karnawału, jarmarków, świąt, wesel i odpustów, gdzie stanowi dla młodych ludzi okazję do spotkań. Różnice w sposobie wykonywania tańca w różnych miejscowościach są traktowane jako przejaw tożsamości lokalnej.

Zawody poetyckie Tsiattista
Kraj(e) członkowskie: Cypr

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2011 r.

Tsiattista to żywa, improwizowana poezja mówiona, która wykonywana jest często przy akompaniamencie skrzypiec lub lutni. Poeci stają w szranki, rywalizując w tworzeniu celnych wypowiedzi w formie rymowanych dwuwierszy. Od dawna poetyckie zawody towarzyszą weselom, jarmarkom i uroczystościom publicznym, w czasie których poetom kibicują tłumy. Najbardziej powszechną formą wiersza jest jambiczny piętnastozgłoskowiec, poeci mogą jednak wypowiadać się również w ośmio-, sześcio- czy dziewięciozgłoskowych wersach. Wybitnych tsiattistas (śpiewających poetów) cechuje gruntowna znajomość tradycji muzycznych i poetyckich, bogate słownictwo i wyobraźnia. Często są to ludzie o skromnych dochodach i wykształceniu, których twórczość ma jedynie formę przekazu ustnego. Poetami są na ogół starsi mężczyźni, ale ostatnio udział w pojedynku na słowa zaczęły brać również utalentowane kobiety. Wszyscy muszą być biegli w grecko-cypryjskim dialekcie, znać dotychczasowy dorobek tego rodzaju twórczości oraz, przede wszystkim, umieć improwizować na zadany temat, w określonej sytuacji i być w stanie dać celną ripostę rywalowi.

Pochód Królów w południowo-wschodnich Czechach
Kraj(e) członkowskie: Czechy

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2011 r.

Pochód Królów odbywa się na wiosnę w ramach obchodów świąt Zesłania Ducha Świętego w czterech miejscowościach: Hluk, Kunovice, Skoronice i Vlčnov, przez które grupa młodych mężczyzn przejeżdża w uroczystym orszaku. Na czele pochodu idą śpiewacy, za nimi podąża Król na koniu – kilkunastoletni chłopiec o częściowo zakrytej twarzy, trzymający w ustach różę – w otoczeniu straży przybocznej z mieczami, a następnie reszta konnego orszaku. Król i jego świta ubrani są w odświętne stroje kobiece, a pozostali członkowie orszaku w kostiumy męskie. Jadąc na przystrojonych koniach, członkowie królewskiej świty śpiewają krótkie rymowanki, w humorystyczny sposób komentujące zachowanie widzów. Śpiewacy otrzymują datki, które wkładają do skarbonki lub do butów jeźdźców. Po kilku godzinach członkowie świty wracają do domu Króla na skromne przyjęcie ze śpiewem i tańcem. Wykonywanie obrzędu i związane z nim obowiązki są przekazywane z pokolenia na pokolenie. Tradycyjne papierowe ozdoby dla koni, a przede wszystkim kostiumy, wykonują kobiety, które znają tajniki przygotowań i wzornictwo typowe dla poszczególnych miejscowości.

Francuska tradycja jeździecka
Kraj(e) członkowskie: Francja

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2011 r.

Francuska tradycja jeździecka jest sztuką jazdy konnej, w której szczególne znaczenie ma relacja między człowiekiem i zwierzęciem. Podstawowe zasady i proces edukowania konia cechuje brak przemocy i przymusu oraz uwzględnianie przez człowieka potrzeby i nastroju konia. Wnikliwej znajomości zwierzęcia (jego fizjologii, psychologii, anatomii) i natury ludzkiej (sfery emocjonalnej i fizycznej), dopełnia nastawienie jeźdźca, który łączy umiejętności techniczne z szacunkiem dla konia; co stanowi klucz do osiągnięcia „lekkości” jazdy. Jeździectwo uprawiane jest w całej Francji (oraz w innych krajach), ale najsłynniejsza jest Czarna Kadra z Saumur (Cadre Noir de Saumur), która powstała w ramach Państwowej Szkoły Jeździeckiej. Region Saumur jest miejscem, w którym rozwijają się zawody związane z jeździectwem, jest tam wielu instruktorów, hodowców koni, rzemieślników (siodlarzy i szewców), weterynarzy i kowali. Częste występy publiczne i gale organizowane przez Cadre Noir de Saumur przyczyniają się do budowania wizerunku francuskiej szkoły jeździeckiej.

Święto Matki Bożej Dobrego Zdrowia w Algemesí
Kraj(e) członkowskie: Hiszpania

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2011 r.

Święto Matki Bożej Dobrego Zdrowia obchodzone jest w Algemesí, w Walencji, co roku 7 i 8 września. W muzycznych, teatralnych i tanecznych wydarzeniach, odbywających się w zabytkowych dzielnicach miasta, udział bierze około tysiąca czterystu osób. W ramach obchodów odbywają się trzy procesje, które wyruszają z Bazyliki Mniejszej św. Jakuba do Capella de la Troballa (Kaplica Odkrycia). Uroczystości rozpoczynają się 7 września biciem dzwonów w bazylice, gdzie odbywa się najpierw nabożeństwo wieczorne z udziałem orkiestry i chóru, a następnie Procesja Oblubieńców, w czasie której odgrywane są Els Misteris – krótkie przedstawienia teatralne o charakterze religijnym w wykonaniu dzieci. Następnego dnia mają miejsce dwie kolejne procesje: w porannej niesione są ogromne figury króla i królowej Aragonii (Jakuba I i jego żony Jolanty Węgierskiej), a w tzw. Wielkiej Procesji – wyobrażenia postaci ze Starego i Nowego Testamentu, zwłaszcza apostołów. Tradycja tego święta trwa głównie dzięki zaangażowaniu mieszkańców miasta. Wszystkie kostiumy, ozdoby i akcesoria wykonuje się ręcznie, a tańce i utwory muzyczne przekazywane są z pokolenia na pokolenie.

Mibu no Hana Taue – rytuał przesadzania ryżu w Mibu w Hiroszimie
Kraj(e) członkowski(e): Japonia

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2011 r.

Mibu no Hana Taue jest japońskim obrzędem rolniczym odprawianym przez społeczności Mibu i Kawahigashi w Kitahiroshimie (Prefektura Hiroszima) w celu zapewnienia obfitych zbiorów ryżu. W pierwszą niedzielę czerwca, po zakończeniu wysiewu następuje rytuał przesadzania sadzonek ryżu. Mieszkańcy wioski przyprowadzają bydło do Świątyni Mibu, gdzie zwierzętom zakłada się strojne siodła i kolorowe łańcuchy. Starszyzna, niosąc świętą laskę jako narzędzie obrzędowe prowadzi mieszkańców na specjalnie przeznaczone do tego celu pole ryżowe. Kiedy ziemia zostanie zaorana, ubrane w kolorowe stroje dziewczynki umieszczają zebrane wcześniej sadzonki w skrzyni, śpiewając przy tym pod kierunkiem starszyzny. Następnie pole ryżowe jest wyrównywane przy pomocy eburi, co ma na celu nadanie obrzędowi uroczystego charakteru. Później dziewczynki sadzą kolejno ziarna, cofając się pod kierunkiem osoby posługującej się eburi i drugiej, niosącej ziarno, która zasypuje ziemię po ich przejściu. Śpiewane są rytualne pieśni przy akompaniamencie bębnów, fletów i małych gongów. Kiedy cały rytuał dobiega końca, eburi umieszczane jest odwrotną stroną w wodzie z trzema garściami ziaren ryżu. Przekazywanie tradycji zapewnia starszyzna dobrze znająca pieśni i muzykę i czuwająca nad przebiegiem obrzędu.

Sada Shin Noh, święty taniec w świątyni Sady w prowincji Shimane
Kraj(e) członkowski(e): Japonia

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2011 r.

Sada Shin Noh składa się z serii rytualnych tańców oczyszczających, wykonywanych co roku w dniach 24 i 25 września w świątyni Sada w japońskim mieście Matsue w prefekturze Schimane. Stanowią one część rytuału gazakae, polegającego na wymianie mat. Tańce służą rytualnemu oczyszczeniu nowych mat (goza) przeznaczonych dla bóstw opiekuńczych sanktuarium i mają na celu uzyskanie łask dla całej społeczności od wdzięcznych bóstw. Różnego rodzaju tańce są wykonywane na specjalnie przygotowanej do tego scenie wewnątrz świątyni. Niektóre występy odbywają się z użyciem mieczy, świętych drewnianych kijów i dzwonków, w innych tancerze noszą maski przedstawiające twarze starszych ludzi lub bóstw i odtwarzają japońskie mity. Podczas rytualnego tańca gozamai, tancerze noszą ze sobą maty, by dokonać rytuału oczyszczenia się przed ofiarowaniem ich bóstwom. Tańcom towarzyszy śpiew, gra na flecie lub bębnach, wykonywana przez muzyków siedzących w kręgu na scenie. Mieszkańcy wierzą, że obrzęd Sada Shin Noh powinien być odprawiany regularnie, by odnawiać łaski bóstw opiekuńczych oraz by zapewnić dostatnią i spokojną przyszłość tancerzom, ich rodzinom i całej społeczności.

Obrzęd Sada Shin Noh jest przekazywany następnym pokoleniom przez mieszkańców i chroniony przez członków Stowarzyszenia na rzecz Zachowania Sada Shin Noh.

Wiedza tradycyjna jaguarowych szamanów w Yurupari
Kraj(e) członkowskie: Kolumbia

Wpis na Reprezentatywną listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2011 r.

Konstrukcja mityczno-kosmologiczna całego zespołu wiedzy tradycyjnej szamanów jaguarowych z Yurupari jest typowa dla dziedzictwa kulturowego wielu grup etnicznych, zamieszkujących tereny wzdłuż rzeki Pirá Paraná w południowo-wschodniej Kolumbii, w departamencie Vaupés. Według pradawnych wierzeń, Pirá Paraná stanowi serce wielkiego obszaru nazywanego terytorium jaguarów z Yuruparí. Ich sekretne miejsca są źródłem duchowej energii, z którego czerpią wszystkie żyjące na świecie istoty. Kalendarz rytualnych obrzędów jaguarowych szamanów, oparty jest na ich wiedzy tradycyjnej. Służa one jednoczeniu lokalnej społeczności, zapobieganiu chorobom i ich leczeniu oraz ożywianiu przyrody. Rytuałom uzdrowicielskim towarzyszą uwznioślające je pieśni i tańce. Według wierzeń, szamani jaguarowi odziedziczyli energię życiową i wiedzę tradycyjną po mocarnym, mitycznym Yurupari – anakondzie, która żyła na tych terenach pod ludzką postacią, a później wcieliła się w święte trąbki z palmowego drewna. Każda grupa etniczna żyjąca na tym obszarze ma swoją kolekcję tych instrumentów. Stanowią centralny element obrzędu Hee Biki - przyjęcia chłopców do społeczność dorosłych, podczas którego otrzymują oni wskazówki, jak dbać o zdrowie ludzi oraz o terytorium, na którym mieszkają. W społeczności kobiet przekazywana jest tradycyjna wiedza na temat opieki nad dziećmi i kobietami w ciąży oraz przygotowywania posiłków.

Mariachi, śpiew i muzyka na instrumenty strunowe i trąbkę
Kraj(e) członkowskie: Meksyk

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2011 r.

Mariachi to tradycyjna muzyka, stanowiąca nieodłączny element kultury meksykańskiej. Zespół grający mariachi składa się z co najmniej dwóch muzyków, którzy, ubrani w tradycyjne regionalne stroje, wzorowane na ubiorach charro (meksykańskich kowbojów), wykonują szeroki repertuar utworów na instrumenty strunowe. Zespoły grające “współczesne mariachi” liczą czterech lub więcej muzyków i mają w swoim składzie: trąbki, skrzypce, vihuelę i gitarę basową guitarrón. Oprócz corridos (typowych meksykańskich ballad opowiadających historie bitew, niezwykłych czynów lub romansów) i pieśni opiewających uroki życia wiejskiego, szeroki repertuar obejmuje melodie z różnych regionów świata: meksykańskie tańce ludowe, menuety, polki, walenki, schottische, walce i serenady. Współczesna muzyka mariachi przejęła wiele z innych gatunków, takich jak ranchera (tradycyjne pieśni patriotyczne, miłosne lub opiewające uroki przyrody), bolero ranchero,
a nawet kolumbijską cumbię. Teksty mariachi opowiadają o miłości do ziemi, miasta rodzinnego, ojczystego kraju, religii i przyrody, urodzie rodzimych kobiet i potędze kraju. Muzycy grają wyłącznie ze słuchu, a repertuar mariachi przekazywany jest z ojca na syna, głównie podczas występów na uroczystościach świeckich lub religijnych. Mariachi opiewa tradycyjne wartości poszanowania dziedzictwa kulturalnego i przyrodniczego różnych regionów Meksyku, a także lokalnej historii, zarówno w języku hiszpańskim, jak i w różnych odmianach języków indiańskich używanych w Zachodnim Meksyku.

Pielgrzymka do sanktuarium w Qoyllurit’i
Kraj(e) członkowski(e): Peru

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2011 r.

Pielgrzymka do sanktuarium w Qoyllurit’i łączy w sobie elementy katolicyzmu i kultu bóstw przedkolumbijskich. Rozpoczyna się pięćdziesiat jeden dni po Niedzieli Wielkanocnej, kiedy to około 90.000 ludzi z okolic Cusco wyrusza w drogę do sanktuarium w kotlinie Sinakara. Zależnie od miejscowości, z których pochodzą, pielgrzymi dziela się na osiem “nacji”: Paucartambo, Quispicanchi, Canchis, Acomayo, Paruro, Tawantinsuyo, Anta i Urubamba. Na wyprawę składają się: procesja krzyży na szczyt snieżnej góry oraz dwudziestoczterogodzinna procesja, w której Paucartambo i Quispicanchi niosą wizerunki Pana z Tayancani i Płaczącej Dziewicy do miasteczka Tayancani, by powitać tam pierwsze promienie słońca. Centralną część uroczystości pielgrzymkowych stanowi taniec: jego różne odmiany prezentowane są przez przedstawicieli poszczególnych ‘nacji’. Nad przebiegiem pielgrzymki czuwają Rada Pielgrzymów i Braterstwo Pana z Qoyllurit’i, które określają także reguły zachowania na pielgrzymce, dostarczają jedzenie, a pablitos i pabluchas – osoby ubrane w stroje z wełny alpaki i wełniane maski zwierząt na twarzach – pilnują porządku. Pielgrzymka stanowi okazję do prezentacji różnorodnych form twórczości, a także do spotkań lokalnych społeczności z różnych regionów Andów, na co dzień nie kontaktujących się ze sobą.

Fado, pieśń miejska
Kraj(e) członkowskie: Portugalia

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2011 r.

Fado – pieśń śpiewana w miastach, głównie w Lizbonie – jest charakterystyczna dla portugalskiej wielokulturowości, łącząc w sobie m.in. afro-brazylijskie pieśni taneczne, tradycyjne lokalne gatunki muzyczne i taneczne, tradycje wywodzące się z obszarów wiejskich oraz kosmopolityczne wzorce muzyczne z początków XIX wieku. Pieśni zwykle wykonuje solista, kobieta lub mężczyzna, przy akompaniamencie dwóch gitar: akustycznej i portugalskiej (12-strunowej, w kształcie gruszki, występującej jedynie w Portugalii). Począwszy od ostatnich dziesięcioleci, akompaniament instrumentalny to często dwie gitary portugalskie – klasyczna i basowa. Fado wykonywane jest zawodowo w salach koncertowych i w kameralnych klubach, a także przez amatorów zrzeszonych w różnych stowarzyszeniach, mających siedzibę w zabytkowych dzielnicach Lizbony. Wykonywania pieśni nauczają nieformalnie starsi, szanowani wokaliści, a często umiejętność ta przekazywana jest między pokoleniami w obrębie tej samej rodziny. Upowszechnienie tego gatunku przez emigrantów oraz przez światowy rynek muzyczny sprawiło, że fado stało się symbolem portugalskiej tożsamości.

Jultagi - chodzenie po linie
Kraj(e) członkowski(e): Republika Korei

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2011 r.

Chodzenie po linie jest rozpowszechnioną na świecie formą rozrywki, która w większości krajów polega na pokazach akrobatycznych. W tradycji koreańskiej pokazom akrobatycznym towarzyszy muzyka i żartobliwe dialogi pomiędzy poruszającym się po linie akrobatą a znajdującym się na ziemi komikiem – klaunem. Jest to forma sztuki zwana Jultagi. Pokazy odbywają się na świeżym powietrzu. Sztukmistrz wykonuje różne akrobacje, jednocześnie tańcząc, śpiewając, zabawiając publiczność żartami i mimiką twarzy i przekomarzając się z komikiem przy muzyce wykonywanej przez zespół. Zaczyna zwykle od prostych sztuczek, przechodząc stopniowo do coraz bardziej wyszukanych i widowiskowych akrobacji w czasie pokazu trwającego do kilku godzin. Obecnie wykonawcy sztuki Jultagi są często zapraszani na lokalne festiwale w całym kraju, zwłaszcza wiosną i jesienią. Sztukę tę wspiera w Republice Korei Stowarzyszenie na rzecz Zachowania Jultagi w prowincji Gyeonggi. Są dwie drogi zdobywania umiejętności w tej dziedzinie: pobieranie nauki u mistrza albo różne formy nauki w systemie publicznym (wykłady teoretyczne, kursy praktyczne, obozy letnie).

Taekkyeon, koreańska sztuka walki
Kraj(e) członkowski(e): Republika Korei

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2011 r.

Taekkyeon to koreańska sztuka walki, która polega na wykonywaniu płynnych rytmicznych ruchów przypominających taniec. Łagodne, okrężne ruchy, choć niepozorne, są wyjątkowo elastyczne i cechują się dużą siłą uderzenia. Stopy odgrywają równie ważną rolę jak dłonie. Mimo wrażenia delikatności, taekkyeon jest skuteczną sztuką walki z szeroką gamą umiejętności ofensywnych i obronnych, wykorzystujących wszystkie dostępne metody walki. Sztuka ta uczy również liczenia się z innymi: wyszkolony praktyk potrafi szybko zapanować nad przeciwnikiem, ale prawdziwy mistrz wie jak sprawić, by oponent wycofał się bez doznania uszczerbku na zdrowiu. Jako część tradycji związanej z uprawą roli i cyklem pór roku, taekkyeon służy jako czynnik integrujący daną społeczność oraz jako dostępny dla wszystkich sport, który ma istotny wpływ na ogólną sytuację zdrowotną. Niektórzy ćwiczą sztukę walki codziennie. Obecnie jest około 50 uznanych mistrzów, a Koreańskie Stowarzyszenie Taekkyeon odgrywa ważną rolę w promowaniu tej tradycyjnej sztuki walki.

Tkactwo Mosi (z włókien ramii) w regionie Hansan
Kraj(e) członkowski(e): Republika Korei

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2011 r.

Sztukę tkania z włókien ramii (Mosi) przekazują kobiety w średnim wieku, w mieście Hasan, w prowincji Południowego Chungcheongu w Republice Korei. Żyzne gleby i morski klimat sprzyjają uprawie ramii na tym obszarze. Wykonywanie tkanin z włókien ramii odbywa się w kilku etapach: zbierania roślin, gotowania i bielenia, oddzielania włókien i tkania ich na tradycyjnych krosnach. Stosuje się je do produkcji różnego rodzaju ubrań, począwszy od strojów odświętnych po mundury wojskowe i odzież żałobną. Ubrania te są szczególnie wygodne w czasie upałów. Wyjątkowa biel i wyrafinowanie tkanin sprawia, że mogą być noszone przez każdego i przy różnych okazjach, również bardzo uroczystych. Tradycyjne tkactwo jest przedsięwzięciem rodzinnym, kierowanym przez kobiety. Matki przekazują swe umiejętności i doświadczenie córkom lub synowym. Tradycja służy podtrzymywaniu więzi wspólnotowych, gdyż sąsiedzi gromadzą się przy pracy w jednej dzielnicy. Obecnie około pięciuset osób w całej prowincji uczestniczy w różnych formach działalności związanych z tradycyjnym tkactwem.

Świąteczna potrawa „Keşkek”

Kraj(e) członkowskie: Turcja

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2011 r.

Keşkek to tradycyjne tureckie danie przyrządzane z okazji wesel, obrzędu obrzezania i świąt religijnych. Mężczyźni i kobiety wspólnie gotują w wielkich kotłach, a następnie podają gościom potrawę świąteczną, której głównymi składnikami są pszenica i mięso. Płukaniu pszenicy w przeddzień uroczystości towarzyszą modły. Opłukane ziarna uroczyście przenosi się do wielkiego kamiennego moździerza przy akompaniamencie bębna davul i fletu zurna. W moździerzu zboże jest młócone w stałym rytmie przy użyciu tłuczków przez dwie do czterech osób. Gotowanie odbywa się zwykle na zewnątrz: do kotła dodaje się kolejno pszenicę, mięso, cebulę, przyprawy, wodę i oliwę i gotuje przez całą noc. Następnego dnia w południe wzywa się najsilniejszych młodych mieszkańców do ubijania potrawy drewnianymi ubijakami. Ceremonii kibicuje tłum, a grający na flecie zurna oznajmiają zagęszczanie się gulaszu. Wiele słów związanych z „Keşkek”, używanych podczas doboru ziaren pszenicy, udzielania błogosławieństwa, modlitw i ceremonii przenoszenia zboża, jak również podczas przygotowań i gotowania potrawy, weszło do języka codziennego. Ponadto tradycja obejmuje zabawę, przedstawienia teatralne i muzykę. Mieszkańcy sąsiadujących ze sobą wiosek i miast wspólnie obchodzą rytuał „Keşkek”. Tradycja przyrządzania potrawy jest ściśle przestrzegana i przekazywana przez mistrzów kucharskich swoim uczniom.

Wpisane w 2012 r.

Obrzędy i rękodzieło związane z tradycyjnym strojem weselnym w regionie Tlemcen
Kraj(e) członkowskie: Algieria

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2012 r.

Obrzędy weselne w regionie Tlemcen w północno-zachodniej Algierii rozpoczynają się w domu rodzinnym panny młodej, gdzie stroi się ją w złotą jedwabną suknię. Towarzyszą jej przyjaciółki oraz mężatki z rodziny w strojach weselnych. Na dłoniach panny młodej wykonuje się rysunek henną. Starsza z kobiet pomaga jej założyć aksamitny haftowany kaftan i stożkowate nakrycie głowy. Sznury pereł o barokowym przepychu mają służyć ochronie jej narządów wewnętrznych przed złymi duchami. Panna młoda opuszcza dom rodzinny pod osłoną jedwabnego połyskliwego szala. Jedna z towarzyszących jej mężatek kreśli na jej policzkach i pod dolną wargą czerwone i srebrne kręgi, co ma zapewnić oczyszczenie i ochronę. Kiedy już chroni ją kaftan, biżuteria i makijaż, panna młoda zdejmuje szal i jest gotowa do zaślubin. Młode dziewczęta z Tlemcen są wtajemniczane w tradycję stroju weselnego od najmłodszych lat. Sztuka wykonywania drogocennego stroju jest przekazywana z pokolenia na pokolenie. Obrzęd symbolizuje więzy rodzinne i ciągłość międzypokoleniową, a tradycyjne rękodzieło odgrywa główną rolę w kulturze i tożsamości społecznej mieszkańców regionu Tlemcen.

Recytacja ormiańskiego eposu „Dawid z Sasunu”
Kraj(e) członkowskie: Armenia

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2012 r.

Ormiański epos „Dawid z Sasunu” opowiada dzieje młodego śmiałka, który broni swego kraju w nierównym pojedynku, mając wsparcie Boga. Epos wpisuje się w tradycje popularnych opowieści o herosach, które opowiadają historię narodu, ilustrując jego najgłębsze aspiracje. Epos jest recytowany w tonacji lirycznej, z rytmiczną artykulacją i z osobnym kanonem śpiewów w stylu poezji rymowanej. Recytacja ma miejsce co roku w pierwszą sobotę października (dzień poematu epickiego w niektórych wioskach), w czasie wesel, rocznic, chrztów i wielkich świąt narodowych. Recytujący występuje w narodowym stroju, na ogół w pozycji siedzącej, przy akompaniamencie duduka, drewnianego instrumentu dętego. Sztuka opowiadania eposu nie jest zastrzeżona, może to robić każdy, niezależnie od płci, wieku czy zawodu. Jej przekazywanie w ramach rodziny jest traktowane jak powołanie, zwłaszcza w społecznościach wiejskich, w których zachowała się kultura ludowa. Epos ma 160 odmian. Opowiadanie może trwać obecnie do dwóch godzin, w czasie których przedstawia się kilka epizodów. Epos jest powszechnie uważany za jedno z najważniejszych dzieł folkloru ormiańskiego, źródło wiedzy o dziedzictwie ludu ormiańskiego, jego religii, mitologii, filozofii, kosmologii, zwyczajach i etyce.

Obchody karnawałowe Schemenlaufen w Imst
Kraj(e) członkowskie: Austria

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2012 r.

Karnawał Fasnacht odbywa się w Imst (Tyrol – zachodnia Austria) co cztery lata, w niedzielę przed Wielkim Postem. Centralnym punktem karnawału jest pochód tancerzy w maskach i kostiumach zwanych Schemenlaufen. Główne postacie występują parami: jedna z dzwonkami wirującymi wokół talii, druga z większymi dzwonami, ważącymi do 35 kg. Pary wykonują taniec z podskokami i ukłonami, a dzwony i dzwonki wydają mieszaninę dźwięków niskich i wysokich. W pochodzie idzie 55 takich par, a inne postacie w maskach naśladują ich taniec w zwolnionym tempie. Jeszcze inni zaprowadzają porządek, rozdając klapsy lub pryskając wodą. W przemarszu udział biorą również: kominiarze wchodzący na dachy, czarownice pokrzykujące na tłum przy dźwiękach fałszujących fanfar, białe lub brunatne niedźwiedzie dające pokaz siły, mała dziewczynka obsypująca widzów pachnącym pudrem. Karnawał skupia mieszkańców Imst wokół wspólnego celu – organizacji obchodów karnawałowych według wielowiekowej tradycji. Szycia kostiumów karnawałowych dziewczęta uczą się w szkole. Dzwonki są wykuwane przez miejscowych kowali. Umiejętności związane z tradycyjnym rękodziełem, takim jak rzeźbienie drewnianych masek, są na ogół przekazywane w rodzinie albo na specjalnych kursach.

Tar – rzemiosło i sztuka związana z tym instrumentem muzycznym
Kraj(e) członkowskie: Azerbejdżan

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2012 r.

Tar jest rodzajem lutni ze strunami szarpanymi, o długim gryfie. Jest powszechnie używany w Azerbejdżanie i uważany za najbardziej popularny instrument muzyczny w kraju. Można grać na nim solo lub z towarzyszeniem innych instrumentów, wykonując muzykę w różnych stylach tradycyjnych. Rzemieślnicy budujący tar przekazują swoje umiejętności uczniom, często w ramach rodziny. Najpierw starannie dobiera się materiał: drewno morwy na pudło rezonansowe, orzecha na gryf i gruszy na kołeczki. Przy pomocy różnych narzędzi wykonuje się pudło w kształcie ósemki z wydrążonym otworem, które pokrywa się cienkim osierdziem byka. Następnie mocuje się gryf z pierścieniami i metalowe struny. Pudło zdobi się inkrustacjami z masy perłowej. Muzyk trzyma instrument w pozycji poziomej na piersi i szarpie za struny plektronem, wydobywając dźwięki wibrujące. Dla uzyskania odpowiedniej barwy dźwięku stosuje różne techniki i uderzenia. Muzyka grana na tym instrumencie jest bardzo popularna na weselach i spotkaniach w gronie przyjaciół, w czasie świąt i na koncertach. Muzycy przekazują swe umiejętności młodszym z własnej wspólnoty, a także ucząc w szkołach muzycznych. Budowa instrumentu, gra na nim i umiejętności związane z tą tradycją odgrywają ważną rolę w kształtowaniu się tożsamości kulturowej Azerów.

Marsze w Entre-Sambre-et-Meuse
Kraj(e) członkowskie: Belgia

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2012 r.

Marsze w miejscowościach regionu Entre-Sambre-et-Meuse (Walonia) stanowią o jego tożsamości kulturowej i odgrywają kluczową rolę w integrowaniu się społeczności i zbliżaniu ludzi z różnych środowisk. Organizowane są dla upamiętnienia poświęcenia miejscowych kościołów, a uczestniczą w nich wszyscy mieszkańcy. Procesjom towarzyszą eskorty zorganizowane na modłę wojskową, składające się z kilku kompanii liczących dziesiątki, a nawet setki piechurów w wojskowych mundurach. Każda z kompanii ma swój komitet lub korpus wojskowy, który organizuje przebieg marszu i pilnuje porządku. Młodzi maszerują obok rodziców w oddziale młodej gwardii lub w innych kompaniach. Tradycje przekazywane są ustnie, często w rodzinach, ale również w czasie spotkań, zebrań, zabaw i bankietów, które towarzyszą przygotowaniom. Powstały całe dynastie muzyków, grających na fujarach i bębnach, którzy przekazują swoje umiejętności młodszemu pokoleniu. Podobnie rzemieślnicy wytwarzający instrumenty muzyczne i krawcy dzielą się z młodszymi wiedzą w dziedzinie rekonstruowania i budowy instrumentów oraz wykonywania kostiumów, proporców i akcesoriów.

Ichapekene Piesta, największe święto w San Ignace do Moxos
Kraj(e) członkowskie: Boliwia

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2012 r.

Co roku starsi i młodsi mieszkańcy San Ignace do Moxos w Boliwii obchodzą Ichakepene Piesta, synkretyczne święto związane z reinterpretacją mitu założeniu miasta Moxos i o zwycięstwie jezuity Ignacego Loyoli. Mit ten w lokalnej tradycji opowiadany jest w połączeniu z miejscowymi wierzeniami i zwyczajami. Obchody rozpoczynają się w maju pokazami sztucznych ogni, śpiewami i recytowaniem pochwalnych hymnów. W lipcu są odprawiane msze dzienne i nocne, odbywają się czuwania przy zmarłych, kwesty i festyny. W głównym przedstawieniu, opisującym zwycięstwo św. Ignacego, dwunastu wojowników słońca w spektakularnym przebraniu z piór walczy ze strażnikami świętego sztandaru – pierwotnymi „włodarzami” lasów, rzek i jezior z czasów sprzed wprowadzenia chrześcijaństwa. Obrzędy te są aktem wiary i nieustannego odradzania się, które pozwalają mieszkańcom San Ignace do Moxos odrodzić się w tradycji chrześcijańskiej w obecności duchów i przodków. Główna procesja obejmuje 48 grup uczestników przebranych w maski przodków, a także zwierząt, co podkreśla wyjątkowy szacunek dla natury. Bawią się oni i tańczą przy dźwiękach barokowej muzyki misji jezuickich, a około północy z ich kapeluszy o szerokich rondach rozbłyskują sztuczne ognie, symbolizując dar światła i wizję życia we wzajemnym szacunku.

Frevo, sztuka widowiskowa związana z karnawałem w Recife
Kraj(e) członkowskie: Brazylia

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2012 r.

Frevo jest brazylijską formą ekspresji artystycznej, związaną z karnawałem w Recife, która wyraża się poprzez muzykę i taniec. Frenetyczne, żywe rytmy czerpią z takich gatunków muzycznych jak marsz, brazylijskie tango, kadryl, polka i klasyczny repertuar orkiestr muzyki wojskowej z fanfarami. Jest to zasadniczo muzyka miejska, podobnie jak passo – taniec, który jej towarzyszy, niezwykle wciągająca i porywająca. Taniec wywodzi się z tradycji wojowników capoeira, którzy z talentem i zręcznością improwizują skoki przy elektryzujących dźwiękach orkiestr i kapel grających na blaszanych instrumentach. Frevo i passo praktykują członkowie stowarzyszeń, uczestniczący w paradach karnawałowych. Stowarzyszenia, w których są zrzeszeni, udzielają wsparcia koniecznego dla rozwoju, zachowania oraz przekazywania wiedzy i umiejętności związanych z frevo. Zjawisko to ma ścisły związek z wierzeniami i symboliką religii tancerzy. Kilka stowarzyszeń posługuje się barwami związanymi z wierzeniami ich członków, a niektóre elementy dekoracyjne mają wymowę religijną. Frevo powstało dzięki bogactwu kulturowemu zrodzonemu z unikalnego połączenia muzyki, tańca, tradycji capoeira i rękodzieła, które świadczy o pomysłowości i zmyśle twórczym osób pielęgnujących tę sztukę. Frevo jako zjawisko kulturowe cechuje zdolność rozwijania twórczych talentów i poszanowanie różnorodności kulturowej.

Balafon - praktyka i ekspresja kulturowa
Kraj(e) członkowskie: Burkina Faso, Mali, Wybrzeże Kości Słoniowej

Wpis na Listę Reprezentatywną Niematerialnego Dziedzictwa Ludzkości 2012

Balafon używany wśród plemion Senufo w Mali, Burkina Faso i na Wybrzeżu Kości Słoniowej jest ksylofonem pięciostopniowym, znanym pod lokalną nazwą ncegele. Ncegele składa się z 11 do 21 drewnianych płytek o niejednakowej długości, umieszczonych na drewnianej lub bambusowej podstawie o kształcie zbliżonym do trapezu. Wydrążone tykwy umocowane pod tą podstawą pełnią rolę rezonatorów. Ich wielkość jest proporcjonalna do wielkości płytek. Otwory w tykwach, przykryte membraną z włókien pajęczych kokonów, wzmacniającą dźwięk. Akord jest podzielony na oktawy w pięciu jednakowych interwałach. Dźwięki uzyskuje się poprzez uderzanie w płytki drewnianymi pałkami z gumowymi zakończeniami. Muzyka może być wykonywano solowo lub w zespole. Muzyczny dyskurs opiera się na wygrywaniu wielu rytmicznych melodii. Gra na ncegele towarzyszy świętom, modlitwom w parafiach i modłom odprawionym w świętych gajach, uroczystościom żałobnym, a także pobudza do pracy. Muzyka wspiera nauczanie systemów wartości, tradycji, wierzeń, prawa zwyczajowego, zasad etycznych w codziennym życiu społeczności i każdego człowieka. Każdy muzyk uczy się początkowo gry na balafonie dla dzieci, a następnie ćwiczy grę na „normalnym” balafonie pod kierukiem mistrza.

Klapa, wielogłosowy śpiew z Dalmacji
Kraj(e) członkowskie: Chorwacja

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2012 r.

Klapa jest tradycją wokalną męskiego śpiewu wielogłosowego w Dalmacji. Grupa śpiewaków, którzy w czasie wykonywania pieśni a capella stoją w półkolu trzymając się za ramiona, liczy kilku tenorów, barytony i basy. Przewodzi jej pierwszy tenor, który inauguruje pieśń. Śpiewacy dążą do zharmonizowania głosów. Pod względem technicznym nastrój wyrażany jest przez śpiew otwarty, gardłowy, nosowy, śpiew półgłosem i falsetem. Inną cechą charakterystyczną klapy jest umiejętność swobodnego śpiewu, bez korzystania z zapisu nutowego. Poruszane tematy na ogół dotyczą miłości, sytuacji życiowych i spraw lokalnych. Wykonawcami pieśni są utalentowani amatorzy, mężczyźni w różnym wieku, którzy podtrzymują tradycje poprzedników przekazywane ustnie, z pokolenia na pokolenie. W sposób bardziej formalny organizowany jest „Festiwal klapa”, podczas którego zespoły koncentrują się w większym stopniu na samym występie i sposobie wykonywania pieśni. Młodzi śpiewacy nabywają doświadczenia, uczestnicząc w koncertach i słuchając nagrań, w wyniku czego powstaje „współczesna” wersja śpiewu. Śpiew klapa jest dla lokalnych społeczności głównym wyznacznikiem ich tożsamości muzycznej, na którą składa się różnorodność, zdolności twórcze i zgranie się śpiewaków.

Wyplatanie kapeluszy słomkowych w Ekwadorze
Kraj(e) członkowskie: Ekwador

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2012 r.

Kapelusze są wyplatane z włókien palmy toquilla, rosnącej na wybrzeżach Ekwadoru. Rolnicy uprawiający los toquillales zbierają włókna i poddają je obróbce. Oddzielają je od zielonej kory, gotują, by usunąć chlorofil i suszą w celu wybielenia, nad otwartym ogniem, paląc drewnem z dodatkiem siarki. Wytwórcy kapeluszy odbierają od nich tak przygotowany surowiec. Główka i rondo są wykonywane osobno. Zrobienie jednego kapelusza zajmuje od jednego dnia do ośmiu miesięcy, zależnie od jakości wyrobu. Na wybrzeżu Pile wykonuje się kapelusze o szczególnie wysokiej jakości. Ich produkcja wymaga specyficznych warunków klimatycznych i precyzji przy wyplataniu poszczególnych rządków, które muszą mieć identyczną liczbę oczek. Wypleciony kapelusz myje się i bieli, a następnie prasuje i nadaje mu pożądany kształt za pomocą drewnianej formy. Kapelusze są wyplatane przeważnie przez rodziny wiejskie. Przekazywanie zawodu następuje w domu, gdzie dzieci od najmłodszych lat uczą się patrząc i naśladując dorosłych. Wiedza i umiejętności związane z wyrobem kapeluszy stanowią złożony i dynamiczny wątek życia społecznego, obejmujący tradycyjne metody uprawy i obróbki, formy organizacji społecznej, zwyczaj wykorzystywania kapelusza jako elementu stroju noszonego na co dzień i od święta. Jest to forma działalności typowa dla tradycji społeczności zamieszkujących wybrzeża Ekwadoru i stanowiąca część ich dziedzictwa kulturowego.

Fest Noz – bretoński zwyczaj wspólnego świętowania
Kraj(e) członkowskie: Francja

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2012 r.

Fest Noz to wspólne świętowanie z tradycyjnymi bretońskimi tańcami, którym towarzyszy śpiew lub muzyka instrumentalna. Silny bretoński ruch kulturowy zachował zwyczaj, który pozostał żywy i stale się odnawia dzięki istnieniu kilkuset odmian tradycyjnych tańców i tysięcy melodii. Co roku odbywa się około stu zgromadzeń, z udziałem nawet do kilku tysięcy muzyków i tancerzy. Dla Fest Noz charakterystyczne jest poczucie wspólnoty osób, które razem śpiewają, grają i tańczą, a także zróżnicowanie środowiskowe i pokoleniowe uczestników oraz otwartość na innych, coułatwia integrację społeczną nowo przybyłych mieszkańców. Tradycja przekazywana jest dzięki uczestnictwu, obserwowaniu i naśladownictwu, a setki pasjonatów zajmują się inwentaryzowaniem repertuaru i wprowadzaniem nowych form przekazu. Fest Noz jest zwyczajem głęboko odzwierciedlającym tożsamość i ciągłość kultury bretońskiej.

Doroczne święto dziedzińców w Kordobie
Kraj(e) członkowskie: Hiszpania

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2012 r.

Święto dziedzińców odbywa się w Kordobie na początku maja przez dwanaście dni. Patia usytuowane są w zabytkowej części miasta, pośród domów wielorodzinnych albo w zespole domów jednorodzinnych mających wspólny dziedziniec. Zdobi je bogata roślinność, starannie rozmieszczona i zaaranżowana. Podczas uroczystości organizowany jest konkurs na najpiękniejsze patio. Dziedzińce biorące udział w konkursie są otwarte dla publiczności przez cały czas trwania obchodów. Na największych odbywają się przedstawienia i koncerty. Tańczy się tradycyjne popularne tańce, w tym flamenco. Mieszkańcy, ich rodziny i przyjaciele gromadzą się, by osobiście dekorować patia. Stają się one autentyczną wspólną przestrzenią, w której się biesiaduje. Święto w Kordobie czyni z patia miejsce zgromadzeń jednoczących różne kultury i jest zachętą do uczestnictwa w życiu społecznym, opartym na silnych więzach sąsiedzkich, wzajemnej pomocy oraz poszanowaniu i znajomości przyrody.

Śpiew buddyjski w Ladakh: recytacja świętych tekstów buddyjskich w regionie Ladakh w Himalajach, w stanie Kaszmir
Kraj(e) członkowskie: Indie

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2012 r.

W klasztorach i wioskach regionu Ladakh buddyjscy lamowie recytują święte teksty ilustrujące ducha, filozofię i nauki Buddy. W regionie występują dwie postaci buddyzmu – mahayana i vajrayana. Działają tu cztery duże sekty: Nyngma, Kagyund, Shakya i Geluk. Każda sekta posługuje się kilkoma odmianami śpiewu, wykonywanego w czasie obrzędów, związanych z cyklem życia i ważnymi dniami w kalendarzu buddyjskim i prac rolnych. Śpiew ma umacniać stan ducha i morale narodu, przynosić oczyszczenie i wewnętrzną równowagę, by odpędzić złe duchy lub pomóc uzyskać błogosławieństwo różnych wcieleń Buddy, bodhisattwów, bóstw i rinpoczów. Śpiew wykonywany jest zespołowo, w świątyni, w pozycji siedzącej albo, z towarzyszeniem tańca, na dziedzińcu klasztoru lub prywatnego domu. Mnisi noszą specjalne stroje i wykonują gesty rąk (mudras), które wyobrażają boską istotę Buddy, a instrumenty takie jak dzwonki, bębny, cymbały i trąbki nadają śpiewom rytm i melodyjność. Adepci uczą się pod kierunkiem wymagających starszych mnichów, śpiewając święte teksty tak długo, póki nie wyuczą się ich na pamięć. Śpiewy wykonywane są codziennie w sali zgromadzeń klasztoru, pełniąc rolę modlitw o pokój na świecie i o rozwój indywidualny mnichów.

Obrzędy Ghāliszujān w Maszhād-e Ardehāl w mieście Kāszān
Kraj(e) członkowskie: Iran

Wpis na Reprezentatywną listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2012 r.

Obrzędy Ghāliszujān są odprawiane w Iranie na cześć Soltāna Ali, który jest czczony przez mieszkańców Kāszān i Fin. Jak mówi legenda, był on męczennikiem, którego ciało odnaleziono i przeniesiono na zielonym dywanie do strumienia, gdzie zostało umyte, a następnie pochowane przez mieszkańców Fin i Chāwe. Obecnie mauzoleum Soltāna Ali jest miejscem obrzędu, w czasie którego dokonuje się symbolicznego prania dywanu w świętym strumieniu w obecności licznie zgromadzonych wiernych. Odbywa się to w piątek, po siedemnastym dniu miesiąca Mehr według kalendarza słonecznego. Ludzie gromadzą się rano w mauzoleum i skrapiają dywan wodą różaną. Po obrzędzie zrolowania, dywan przekazywany jest czekającym na zewnątrz mieszkańcom Fin, którzy płuczą go w bieżącej wodzie i skrapiają wodą różaną z pomocą precyzyjnie przyciętych, bogato zdobionych kijków. Następnie dywan wnosi się do mauzoleum. Mieszkańcy Kāszān przynoszą swój dywan modlitewny, a mieszkańcy Naszalg dokonują podobnego obrzędu w kolejny piątek. Społeczności te zachowują rytuały w drodze przekazu ustnego, ale również twórczo przekształcają tradycje, wzbogacając je o nowe elementy i zwyczaje świąteczne.

Nachi no Dengaku, religijne widowisko sceniczne wykonywane podczas Święta Ognia Nachi
Kraj(e) członkowskie: Japonia

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2012 r.

Nachi no Dengaku to japońska ludowa sztuka widowiskowa, ściśle związana ze świętym miejscem Kumano Sanzan w Nachisanku. Wykonywana jest na scenie w świątyni Kumano Nachi w czasie dorocznego Święta Ognia Nachi, obchodzonego 14 lipca. Nachi no Dengaku jest istotnym elementem tego święta, podczas którego wykonywany jest rytualny taniec przy akompaniamencie fletu i bębnów, mający zapewnić obfite zbiory ryżu. W przedstawieniu uczestniczy flecista, czterech bębniarzy z instrumentami umocowanymi wokół talii, czterech muzyków grających na tradycyjnym instrumencie binzasara oraz dodatkowych dwóch muzyków. Grupa od ośmiu do dziesięciu osób wykonuje taniec w różnorodnych układach przy akompaniamencie muzyki. Każdy z 22 programów widowiska trwa 45 minut. Obecnie taniec jest wykonywany i upowszechniany przez członków Stowarzyszenia na rzecz Ochrony Nachi Dengaku, zrzeszającego mieszkańców Nachisanku. Tradycje pielęgnowane przez Stowarzyszenie są częścią kultu Kumano, odprawianego w zespole świątyń Kumano Sanzan. Mieszkańcy i depozytariusze tradycji otaczają świątynię czcią, traktując ją jako źródło wytchnienia dla ducha i umysłu.

Święto św. Franciszka z Asyżu w Quibdó
Kraj(e) członkowskie: Kolumbia

Wpis na Reprezentatywną listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2012 r.

Co roku, od 3 września do 5 października, w dwunastu dzielnicach franciszkańskich w mieście Quidbó w Kolumbii trwa Fiesta de San Pacho, święto upamiętniające afrykańskie pochodzenie ludności Chocó, które wyraża się w ludowych formach praktykowania religii. Obchody otwiera inauguracyjna msza katolicka w katedrze, której towarzyszą tradycyjne tańce i gra na instrumentach zwanych chirimías wykonywana przez zespół muzyczny – orkiestrę imienia św. Franciszka z Asyżu. Po mszy odbywa się pochód karnawałowy w kostiumach, z tańcami i grą na chirimías. Mszę poranną odprawia się we wszystkich dzielnicach. Dzielnice mają własne alegoryczne pojazdy i grupy karnawałowe, które uczestniczą w popołudniowych uroczystościach. 3 października odbywa się spływ po rzece Atrato barkami, w których umieszczone są figury św. Franciszka. 4 października tłum świętuje wschód słońca, śpiewając pobożne hymny, a po południu uczestniczy w wielkiej procesji. Lokalni artyści i rzemieślnicy wykonują pojazdy, ołtarze dla poszczególnych dzielnic, kostiumy i dekoracje uliczne przy udziale młodych ludzi, którzy się od nich uczą. Niektóre rodziny pielęgnują te zwyczaje w ramach fundacji franciszkańskiej, współpracując przy organizacji wydarzeń, przekazywaniu umiejętności i podtrzymywaniu żywej tradycji. Święto jest charakterystycznym elementem życia miasta Quidbó. Umacnia tożsamość ludności Chocó i wzmacnia wewnętrzną spójność tej społeczności, jednocześnie wspierając kreatywność i innowacyjność poprzez jego odnawianie się, odtwarzanie tradycyjnych umiejętności i poszanowanie natury.

Święto wiśni w Sefrou
Kraj(e) członkowskie: Maroko

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2012 r.

Co roku w czerwcu przez trzy dni mieszkańcy Sefrou obchodzą święto poświęcone bogactwu przyrodniczemu i kulturowemu regionu, którego symbolem jest wiśnia. W drodze dorocznego konkursu organizowanego wcześniej regionalnie, a od kilku lat w całym kraju, wybierana jest „królowa wiśni”. Momentem kulminacyjnym święta jest paradny pochód, któremu towarzyszy muzyka wiejska i miejska. W pochodzie uczestniczą trupy teatralne, majorettes i kapele, a także wozy miejscowych sadowników. Pośrodku jedzie królowa wiśni w tradycyjnym odświętnym stroju, w otoczeniu współtowarzyszek, rzucając w tłum garście wiśni. Wszyscy mają swój udział w celebrowaniu tego święta. Kobiety wykonują jedwabne guziki do tradycyjnych strojów, sadownicy dostarczają wiśni, lokalne kluby sportowe biorą udział w zawodach, a grupy muzyczne i taneczne zapewniają obchodom odpowiednią oprawę. Święto wiśni jest okazją do prezentowania własnych osiągnięć. W przygotowania zaangażowane jest młode pokolenie, co zapewnia dalsze trwanie tego zwyczaju. Święto jest źródłem dumy mieszkańców Sefrou, dając im poczucie przynależności i dowartościowania. Przyczynia się tym samym w dużym stopniu do budowy tożsamości lokalnej.

Al’azi –poezja śpiewana i związane z nią zwyczaje
Kraj(e) członkowskie: Oman

Wpis na Reprezentatywną listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2012 r.

Al’azi jest rodzajem poezji śpiewanej popularnym w północnych rejonach sułtanatu Omanu i typowym dla miejscowej kultury. Poezja ta jest przedmiotem swoistych zawodów, w których wykonywaniu pieśni towarzyszy pochód z mieczami, a poecie odpowiada chór. W zawodach może uczestniczyć wiele osób, cała wioska lub wszyscy członkowie plemienia pod kierunkiem poety, który śpiewa po arabsku zaimprowizowane i zapamiętane pieśni. Pozostali śledzą jego ruchy i słowa pieśni, reagując odpowiednimi ruchami i słowami. Pieśni wyrażają dumę z przynależności do wspólnoty, są hołdem ku czci plemienia lub ważnych osobistości, przywołują wydarzenia historyczne. Al’azi wzbogaca wspólnotę pod względem intelektualnym i kulturowym, dzięki twórczej reinterpretacji istniejących pieśni i przyczynia się do zachowania dziedzictwa. Jest czynnikiem jednoczącym i ułatwiającym porozumienie dzięki nastawieniu na przezwyciężanie konfliktów. Towarzyszy wszystkim obchodom o charakterze narodowym i społecznym, będąc symbolem jedności, siły i dumy całej społeczności. Obecnie Al’azi wykonuje ponad sto zespołów.

Arirang, liryczna pieśń ludowa w Korei Południowej
Kraj(e) członkowskie: Republika Korei

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2012 r.

Arirang jest formą pieśni popularnej w Korei i stanowi wspólne dziedzictwo wielu pokoleń Koreańczyków. Zasadniczo jest to prosta piosenka z refrenem „arirang, arirang, arariyo” i dwoma zwykłymi kupletami, różnymi w różnych regionach. Jako prosty utwór muzyczno-literacki skłania do improwizacji, naśladownictwa i śpiewu unissono, co ułatwia jego przyjęcie się wśród różnych gatunków muzycznych. Eksperci szacują, że istnieje ok. 3.600 odmian 60 wersji tradycyjnych piosenek zatytułowanych „Arirang”. Arirang cechuje uznanie dla inwencji twórczej, swoboda wypowiedzi i empatia. Każdy może napisać nowe słowa, które powiększą liczbę odmian regionalnych, historycznych i typologicznych pieśni, wzbogacając różnorodność kulturową. Arirang jest piosenką śpiewaną powszechnie i cenioną przez naród koreański. Jednocześnie zespół wykonawców wersji regionalnych, zwłaszcza wspólnot lokalnych, prywatnych grup i osób zabiega o jego popularyzację i przekazywanie, wydobywając cechy wspólne i lokalne poszczególnych wersji. Arirang jest także popularnym tematem i motywem różnych form wyrazu artystycznego, zwłaszcza w filmie, komedii muzycznej, teatrze, tańcu i literaturze. Jest to sugestywnie brzmiący hymn, sprzyjający porozumieniu i poczuciu jedności Koreańczyków w kraju i za granicą.

Wyrób ceramiki w Horezu
Kraj(e) członkowski(e): Rumunia

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa ludzkości w 2012 r.

Umiejętność ręcznego wytwarzania wyrobów ceramicznych jest unikalnym rodzajem tradycyjnego rzemiosła, przekazywanym z pokolenia na pokolenie w Horezu, w okręgu Valcea w południowo-zachodniej Rumunii. Na ogół istnieje podział zadań między mężczyznami i kobietami. Mężczyźni wydobywają glinę, którą następnie oczyszczają, kroją i zwilżają. Surowiec wyrabia się, ubija i miesza, uzyskując masę, z której garncarze lepią czerwoną ceramikę. Każdy garncarz ma własny sposób modelowania, ale wszyscy przestrzegają tego samego porządku poszczególnych czynności. Kobiety dekorują wyroby tradycyjnymi wzorami przy pomocy specjalnych narzędzi i technik. Ich zdolność dobierania wzoru i koloru stanowi o unikalnym charakterze ceramiki. Barwy mają żywe odcienie ciemnego brązu, czerwieni, zieleni, błękitu i „kości słoniowej z Horezu”. Na koniec wyrób jest wypalany w piecu. Garncarze posługują się tradycyjnymi narzędziami: mieszadłem do oczyszczania z ziemi, kołem garncarskim i szpachlą do modelowania, wydrążonym rogiem byka i kijem z drucianą nasadką do wykonywania wzorów. Zawód przekazywany jest w rodzinnych warsztatach albo poprzez naukę u mistrza, a popularyzowany na targach i wystawach.

Święto Mesir Macunu
Kraj(e) członkowskie: Turcja

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2012 r.

Święto Mesir Macunu w Manisie w Turcji jest obchodzone na pamiątkę wyzdrowienia matki Sulejmana Wspaniałego, Hafsy Sułtan, którą wyleczono z choroby z pomocą specjalnie wymyślonej pasty, znanej pod nazwą mesir macunu. Hafsa Sultan zaleciła upowszechnienie tego leku wśród ludzi. Co roku od 21 do 24 marca pasta jest przygotowywana przez mistrza i jego pomocników z 41 przypraw i świeżych ziół, według tradycyjnej receptury. Grupa 14 kobiet zawija pastę w papierki i 28 imamów z pomocnikami błogosławią ją, a następnie zrzucają z minaretu i kopuł meczetu Sułtana. Tysiące ludzi przyjeżdża z różnych regionów Turcji, by pochwycić zrzucane papierki. Wielu wierzy, że przyniesie im to w ciągu roku spełnienie pragnień o małżeństwie, znalezieniu pracy czy posiadaniu dziecka. Orkiestra składająca się z 45 muzyków w tradycyjnych strojach, gra historyczną muzykę z czasów Imperium Osmańskiego w czasie trwania święta, do którego mieszkańcy Manisy są głęboko przywiązani. Siła tradycji tworzy poczucie solidarności wśród społeczności lokalnych, toteż do miasta zjeżdżają goście z niemal wszystkich regionów Turcji.

Sztuka haftu tradycyjnej społeczności Matyó
Kraj(e) członkowskie: Węgry

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2012 r.

Matyó to społeczności wyznania rzymsko-katolickiego w mieście Mezőkövesd i jego okolicach, w południowo-wschodniej części Węgier. Charakterystycznym elementem ich kultury jest sztuka ludowa, w której wykorzystywane są motywy kwiatowe, stosowane głównie w tradycyjnych haftach, ale również współcześnie w dekoracji wnętrz, modzie i architekturze. Hafty płaskie zdobią regionalne stroje, które miejscowa ludność nosi podczas lokalnych uroczystości i świąt oraz festiwali tańca i pieśni. Kwiatowe wzory odegrały ważną rolę w umacnianiu poczucia własnej wartości i tożsamości społeczności Matyó. W 1991 roku powstało Stowarzyszenie Sztuki Ludowej Matyó, dzięki któremu każdy może nauczyć się techniki i motywów haftu pod okiem doświadczonych mistrzów. Członkowie zespołu ludowego, działającego przy Stowarzyszeniu, noszą tradycyjne haftowane stroje, co również sprzyja przetrwaniu tej sztuki. Popularność w kraju uczyniła ze sztuki haftu źródło dodatkowych dochodów, które pozwalają kobietom na zakup dobrej jakości tkanin i dodatków potrzebnych do wytwarzania kunsztownych strojów. Najczęściej hafty wykonuje się zespołowo, co umacnia więzi społeczne, jednocześnie pozwalając na rozwój indywidualnej ekspresji artystycznej.

Tańczące diabły w obchodach Bożego Ciała w Wenezueli
Kraj(e) członkowskie: Wenezuela

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2012 r.

Niewielkie społeczności w miejscowościach położonych na wybrzeżu w środkowej Wenezueli w szczególny sposób świętują Boże Ciało, doroczne święto obchodzone w kościele rzymsko-katolickim dla upamiętnienia obecności Chrystusa w Najświętszym Sakramencie. Grupy dorosłych, młodzieży i dzieci w maskach diabłów tańczą, cofając się w nabożnej postawie przed wysokiej rangi duchownym, idącym w kierunku Najświętszego Sakramentu. Akompaniament muzyczny stanowi gra na instrumentach strunowych i perkusyjnych. Dla odpędzenia złych duchów wierni noszą maracas. W kulminacyjnym momencie obchodów przebrani za diabły udają się przed Najświętszy Sakrament, symbolizujący zwycięstwo dobra nad złem. Tancerze zwani promeseros są dożywotnio członkami bractwa, które przechowuje pamięć o historii i tradycjach przodków. Każde bractwo ma swoje własne maski, które nosi się z krzyżami, szkaplerzami i poświęconymi palmami. Tancerze używają też dzwonków, szali i wstążek chroniących przed złymi duchami. Kobiety czuwają nad duchowym wychowaniem dzieci, organizują poszczególne etapy obrzędów, przygotowują poczęstunek, pomagają przy tańcach i budują ołtarze na trasie procesji, a ostatnio w niektórych wspólnotach również tańczą. Zwyczaj odznacza się inwencją twórczą, dobrą organizacją i zaangażowaniem religijnym, a także silnymi więzami wspólnotowymi i kulturowymi.

Kult królów Hùng w Phú hu Tho
Kraj(e) członkowskie: Wietnam

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2012 r.

Co roku miliony ludzi udają się do świątyni Hùng w górach Nghia Linh w prowincji Phú Tho, by czcić pamięć przodków i modlić się o dobrą pogodę, obfite zbiory, powodzenie i zdrowie. Główna uroczystość, Święto Rodu Królów Hùng odbywa się na początku trzeciego miesiąca księżycowego i trwa około tygodnia. Mieszkańcy okolicznych wiosek konkurują ze sobą o wykonanie najlepszej lektyki i najcenniejszego przedmiotu kultu na główną uroczystość, podczas której do świątyni zwożone są bębny i gongi. Mieszkańcy w odświętnych strojach składają ofiary z lokalnych przysmaków z ryżu, takich jak kwadratowe kleiste ciasteczka, mają miejsce występy recytatorskie i pokazy sztuki ludowej, bicie w bębny z brązu, śpiewy Xoan. Odprawia się modlitwy i składa prośby. Pozostałe uroczystości ku czci Królów Hùng odbywają się w ciągu całego roku w miejscach kultu na terenie całego kraju. Obrzędy są organizowane pod kierunkiem Rady Organizacyjnej Święta, składającej się z osób doświadczonych i o nieposzlakowanej opinii. To one powołują komisje do spraw rytuałów oraz opiekunów świątyń czuwających nad miejscami kultu, objaśniających wiernym rytualne czynności i zaopatrujących ich w kadzidła. Ta tradycja utrwala poczucie duchowej solidarności i stanowi okazję do umacniania narodowych korzeni oraz źródeł wietnamskiej tożsamości kulturowej i obyczajowej.

Tradycyjne lutnictwo w Cremonie
Kraj(e) członkowski(e): Włochy

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2012 r.

Sztuka lutnicza z Cremony cieszy się światową sławą, co jest efektem stosowania tradycyjnych metod konstruowania i restaurowania skrzypiec, altówek, wiolonczeli i kontrabasów. Lutnicy uczą się w specjalistycznej szkole oraz w lokalnym warsztacie, a nauka opiera się na relacji mistrz – uczeń. Każdy lutnik buduje od trzech do sześciu instrumentów rocznie, kształtując i zespalając ze sobą na ręcznie wykonanej formie ponad 70 kawałków drewna. Przestrzega przy tym wymogów akustycznych, które są różne dla poszczególnych elementów. Części instrumentu są budowane z określonego gatunku drewna, które podlegało naturalnemu procesowi sezonowania i zostało starannie dobrane. Nie stosuje się żadnych materiałów przemysłowych czy półprzemysłowych. Dla lutników z Cremony podstawowe znaczenie ma dzielenie się wiedzą, a także rozmowy z muzykami, pozwalające lepiej poznać ich oczekiwania. Tradycyjne lutnictwo jest zasadniczym elementem miejscowych praktyk społeczno-kulturowych, zwyczajów i wydarzeń. Wspierają je dwa stowarzyszenia: Consorzio Liutai Antonio Stradivardi i Associazione Liutaria Italiana.

Al-Taghrooda, tradycyjna beduińska poezja śpiewana
Kraj(e) członkowskie: Zjednoczone Emiraty Arabskie/Oman

Wpis na Reprezentatywną listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2012 r.

Tradycyjną poezję śpiewaną Beduinów Al-taghrooda tworzą i śpiewają mężczyźni przemierzający na wielbłądach pustynne obszary Zjednoczonych Emiratów Arabskich i Sułtanatu Omanu. Beduini są przeświadczeni, że śpiew jest ważny dla jeźdźców jako rozrywka i dla zwierząt jako bodziec do poruszania się w jednakowym rytmie. Poematy liczą siedem lub mniej wersów. Są improwizowane i powtarzane przez dwie grupy jeźdźców, często w formie śpiewu antyfonowego. Na ogół główny śpiewak z jednej grupy intonuje pieśń, którą podchwytuje druga grupa jeźdźców. Pieśni są śpiewane również przy ognisku, na weselach, w czasie świąt plemiennych i narodowych, a zwłaszcza w czasie wyścigów wielbłądów. Poezję tworzą i śpiewają również kobiety, jeśli uczestniczą we wspólnych zajęciach. Istotne są więzi społeczne, którym sprzyja wspólny śpiew. Słowa pieśni mogą być skierowane do ukochanych, bliskich, przyjaciół czy do przywódców plemienia. Tworzenie pieśni jest okazją dla jej autora do komentowania bieżących wydarzeń. Pieśni służą także przezwyciężaniu konfliktów między osobami czy plemionami, przywoływaniu wydarzeń historycznych, prezentowaniu aktualnych tematów, takich jak odpowiednie zachowanie lub sprawy zdrowotne. Czerpie się z nich wiedzę o historii i o tradycyjnym sposobie życia. Sztuka tworzenia i śpiewania pieśni przekazywana jest w rodzinie i przez starszyznę w ramach społeczności.

Wpisane w 2013 r.

Doroczna pilegrzymka do mauzoleum Sidi Abd al-Kadera Ben Mohammada (Sidi Szajcha)
Kraj(e) członkowski(e): Algieria

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2013 r.

Co roku sufickie wspólnoty prowadzące wędrowny lub osiadły tryb życia udają się na pielgrzymkę do mauzoleum muzułmańskiego mistyka Sidi Abd al-Kadera Ben Mohhammada, zwanego Sidi Szajch, który jest pochowany w Al-Abdjad Sidi asz-Szajch. Hołd temu założycielowi bractwa oddawany jest przez trzy dni, począwszy od ostatniego czwartku czerwca. Są to obchody religijne i świeckie. Pielgrzymka odnawia więzi i związki w bractwie sufickim, zapewnia utrzymanie pokoju i stabilizację w relacjach między wspólnotami. Przyczynia się również do rozkwitu sufizmu, a także do pielęgnowania wartości wspólnotowych, takich jak gościnność i wspólne odprawianie obrzędów, polegających na modlitwach do Sidi Szajcha, recytacji tekstów Koranu, świeckich tańcach i pieśniach. Obchody rozpoczyna chóralna recytacja wersetów Koranu, po czym o świcie następuje uroczystość polegająca na odnowieniu przynależności wspólnot do bractwa sufickiego. Uroczystości świeckie, w których bierze udział ponad trzystu jeźdźców, wywodzących się z różnych wspólnot, obejmują rozgrywki szermiercze, konne i taneczne. Wiedzę duchową zdobywa się i przekazuje w rodzinie. Głównych obrzędów i modlitw uczą suficcy mistrzowie w formalnym systemie nauczania, zaś tańce i zabawy świeckie poznaje się w stowarzyszeniach lub poprzez praktykę.

Praktyka i wiedza związana z muzyką imzad tuareskich społeczności w Algierii, Mali i Nigrze
Kraj(e) członkowski(e): Algieria, Mali, Niger

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa ludzkości w 2013 r.

Charakterystyczną dla wspólnot tuareskich muzykę imzad wykonują kobiety na jednostrunowym instrumencie, również zwanym imzad. Siedząc, wykonawczyni opiera instrument na kolanach i wydobywa dźwięki za pomocą drewnianego smyczka o łukowatym kształcie. Muzyka imzad, połączona z poezją, często towarzyszy świętowaniu w tuareskich obozowiskach. Jest akompaniamentem do pieśni poetyckich lub popularnych, często śpiewanych przez mężczyzn, sławiących przygody i czyny bohaterów z przeszłości. Pozostali kobiety i mężczyźni wtórują im, wydając modulowane lub wysokie dźwięki. Muzyka odgrywa niekiedy rolę terapeutyczną. Wykonuje się ją w celu odpędzenia złych duchów i ulżenia cierpieniom chorych. Dźwięki imzad oddają uczucia i nastroje wykonawczyni, a wszelkie trudności w wykonywaniu muzyki są traktowane jako zły omen. Kobiety wykonują instrument z wydrążonej i wysuszonej połówki tykwy. Naciąga się na nią skórę z dwoma otworami w kształcie rozetek i nakłada drewniany mostek w formie litery „v”. Umiejętności muzyczne nabywane są drogą przekazu ustnego, poprzez obserwację i naśladownictwo.

Tradycyjna sztuka tkacka jamdani
Kraj(e) członkowski(e): Bangladesz

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2013 r.

Jamdani jest tradycyjną sztuką ręcznego tkania bardzo cienkich, wzorzystych tkanin bawełnianych, uprawianą przez tkaczy i ich uczniów w regionie Dhaki. Tkaniny łączą skomplikowane wzory z barwami przygaszonymi lub jaskrawymi. Szyje się z nich wyjątkowo przewiewne ubrania. Ze względu na bogate wzornictwo jest to technika bardzo czaso- i pracochłonna. Tkanina powstaje bezpośrednio na krosnach przy pomocy techniki przerywania wątku. Wyrób tych tkanin przeżywa rozkwit dzięki popularności, jaką cieszy się u producentów sari, podstawowego stroju bengalskich kobiet w Bangladeszu i poza jego granicami. Sari tkane techniką jamdani symbolizuje tożsamość, poczucie godności i wartości, a noszenie tego stroju podkreśla przynależność kulturową i jedność społeczną. Tkacze mają poczucie tożsamości zawodowej i są dumni ze swych osiągnięć. Cieszą się prestiżem społecznym, a ich umiejętności są wysoko cenione. Niewielka liczba mistrzów tkackich jest uważana za depozytariuszy tradycyjnych technik i wzornictwa. Swą wiedzę i umiejętności przekazują uczniom. Ale technika jamdani przekazywana jest przede wszystkim przez rodziców dzieciom w rodzinnych warsztatach. Tkacze wraz z osobami zatrudnionymi w przędzalni, farbiarzami, wytwórcami krosien i innymi osobami zawodowo związanymi z powstawaniem tkanin jamdani tworzą społeczność, którą łączy silne poczucie jedności, tożsamości i ciągłości tradycji.

Konne połowy krewetek w Oostduinkerke
Kraj(e) członkowski(e): Belgia

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2013 r.

W Oostduinkerke (Flandria Zachodnia) w połowach krewetek aktywnie uczestniczy dwanaście rodzin. Każda z nich wyspecjalizowana jest również w określonych czynnościach, takich jak wyrób sieci czy hodowla pociągowych koni brabanckich. Połowy odbywają się dwa razy w tygodniu, z wyjątkiem pory zimowej. Konie, zanurzone w wodzie po piersi, idą wzdłuż brzegu, ciągnąc za sobą sieci przypominające sito. Dzięki systemowi dwóch deszczułek sieci pozostają stale otwarte, a łańcuch orzący piach wywołuje wibracje, wskutek których krewetki do nich wpadają. Rybacy przesypują złowione krewetki do koszy umocowanych przy bokach koni. Po zakończeniu połowu, krewetki przyrządza się i degustuje. Tradycja ta daje społeczności silne poczucie tożsamości i odgrywa ważną rolę w wydarzeniach społecznych i kulturalnych, zwłaszcza w czasie święta krewetki, które obchodzone jest przez dwa dni, a przygotowywane przez długie miesiące. Wykonuje się wtedy wozy, szyje kostiumy i organizuje spektakle uliczne; setki dzieci uczestniczą w konkursach, a tzw. pochód krewetki przyciąga ponad dziesięć tysięcy widzów. Najbardziej doświadczeni rybacy uczą techniki połowu początkujących, przekazując swoją wiedzą na temat sieci, przypływów i prądów morskich następnemu pokoleniu.

Círio de Nazaré
Kraj(e) członkowski(e): Brazylia

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2013 r.

Uroczystości Círio de Nazare są poświęcone Matce Boskiej z Nazaretu. W drugą niedzielę października odbywa się wielka procesja, która stanowi główny punkt obchodów. W procesji wizerunek Matki Boskiej z Nazaretu wyrzeźbiony w drewnie, niesiony jest z katedry na esplanadę sanktuarium. Uroczystości rozpoczynają się jednak już w sierpniu i trwają jeszcze przez dwa tygodnie po zakończeniu wielkiej procesji. Uczestniczy w nich niemal całe miasto, a z wszystkich regionów Brazylii napływają rzesze pielgrzymów, by wziąć udział w tym jednym z najliczniejszych zgromadzeń religijnych na świecie. Wielość występujących tam elementów kulturowych odzwierciedla wielokulturowość społeczeństwa brazylijskiego, przejawiającą się zwłaszcza w kulturze i kuchni Amazonii, a także w wyrobach rękodzieła, takich jak zabawki dla dzieci wykonywane z drewna miejscowej palmy. Sacrum i profanum przeplatają się, tworząc wydarzenie o wielu wymiarach: religijnym, estetycznym, turystycznym, społecznym i kulturalnym. W procesji symboliczną rolę odgrywają statki, gdyż Matka Boska z Nazaretu jest uważana za patronkę marynarzy. W domach, sklepach, barach, budynkach użyteczności publicznej i na targach buduje się ołtarzyki. Tradycje związane z tym świętem są przekazywane w rodzinie, a małe dzieci i młodzież towarzyszą rodzicom na uroczystościach. Dla większości Círio to czas dorocznych rodzinnych spotkań, dla niektórych – miejsce wydarzeń politycznych.

Chiński zhusuan, wiedza i praktyki dotyczące wykonywania działań matematycznych za pomocą liczydła
Kraj(e) członkowski(e): Chiny

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2013 r.

Zhusuan to tradycyjna chińska metoda wykonywania obliczeń arytmetycznych za pomocą liczydła. Adepci tej sztuki potrafią dodawać, odejmować, mnożyć, dzielić, obliczać potęgi i pierwiastki oraz wykonywać złożone równania poprzez przesuwanie paciorków na prętach liczydła, zgodnie z określonymi wzorcami. Chiński zhusuan odegrał istotną rolę w stymulowaniu rozwoju badań matematycznych, stosowaniu algorytmów i rozwoju inteligencji. Przekazywane ustnie reguły zhusuan mają łatwe do zapamiętania rymy, wyrażające odpowiednie zasady obliczeń i podsumowujące działania arytmetyczne. Początkujący wykonują szybkie obliczenia już po podstawowym szkoleniu, a zaawansowani użytkownicy rozwijają w ten sposób swoje zdolności umysłowe. Zhusuan jest praktyką szeroko stosowaną w codziennym życiu Chin i ważnym symbolem tradycyjnej chińskiej kultury, wzmacniającym poczucie tożsamości kulturowej. Zhusuan jest przekazywany z pokolenia na pokolenie za pomocą tradycyjnych metod kształcenia, w drodze przekazu ustnego oraz samokształcenia. Ćwiczenie arytmetyki pamięciowej przy użyciu liczydła poprawia u dzieci koncentrację i pamięć oraz rozwija zdolności umysłowe. Praktykowanie zhusuan przyczynia się obecnie do rozwoju technik obliczeniowych, schematów poznawczych, psychologii edukacyjnej oraz do rozwoju intelektualnego. Ma także doniosłe znaczenie w rozwijaniu różnych dziedzin twórczości kulturowej, w tym zwyczajów ludowych, języka, literatury, rzeźby i architektury.

Uroczystości upamiętniające odnalezienie Najświętszego Krzyża Chrystusa
Kraj(e) członkowski(e): Etiopia

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2013 r.

Uroczystości Maskel obchodzi się w całej Etiopii 26 września dla upamiętnienia odnalezienia Najświętszego Krzyża Chrystusa. Rozpoczyna je budowa stosu zwanego Damera na placu Maskel w Addis Abebie, wznoszonego w formie stożka z gałęzi i pochodni, z dekoracją z traw i kwiatów, która symbolizuje nadejście Nowego Roku. Plac wypełniają setki tysięcy ludzi z różnych wspólnot. Kapłani w wielobarwnych strojach intonują hymny, odprawiają modły i wykonują specjalny taniec wokół stosu. Kulminacyjnym punktem ceremonii jest podpalenie stosu przez patriarchę etiopskiego kościoła ortodoksyjnego tewahedo. Maskel obchodzi się w całym kraju niezależnie od wieku, płci, języka czy przynależności etnicznej. Uczestnicy wierzą, że zostaną duchowo wynagrodzeni za obecność na uroczystościach i otrzymanie błogosławieństwa Najświętszego Krzyża. Lokalne parafie odgrywają główną rolę w koordynowaniu przygotowań do tego święta. Jest to moment, kiedy rodziny się jednoczą, a emigranci, którzy wyjechali za zarobkiem, wracają do kraju. Gromadzenie się tak wielkiej liczby osób sprzyja wymianie gospodarczej oraz wymianie informacji i nowych idei między ośrodkami miejskimi i wiejskimi. Uroczystości sprzyjają rozwojowi duchowości, opartej na pojednaniu, spójności społecznej i pokojowym współistnieniu Etiopczyków.

Procesje z relikwiarzami w regionie Limousin
Kraj(e) członkowski(e): Francja

Wpis na Listę Reprezentatywną Niematerialnego Dziedzictwa Ludzkości 2013.

Wystawianie relikwii świętych w Limousin to uroczyste ceremonie i procesje towarzyszące odbywającemu się co siedem lat oddawaniu czci relikwiom świętych katolickich, przechowywanych w kościołach w tym regionie Francji. Cieszące się poparciem władz lokalnych w miastach i na wsi uroczystości przyciągają tłumy, które gromadzą się, by oglądać procesje z relikwiarzami. W procesjach niesione są sztandary, transparenty, dekoracje, idą w nich osoby w historycznych strojach. Wystawianie relikwii co siedem lat jest lokalną tradycją, a mieszkańcy regionu uważają się za jej spadkobierców, niezależnie od tego, czy są czy nie są chrześcijanami. Poszczególne bractwa i komitety organizacyjne uczestniczą aktywnie w ustnym lub pisemnym przekazywaniu wiedzy, a także umiejętności i artefaktów związanych z tymi zwyczajami. Przygotowania do uroczystości w gminach rozpoczynają się już rok wcześniej. Zaangażowani są w nie liczni rzemieślnicy, przedstawiciele duchowieństwa, radni, stowarzyszenia charytatywne i wolontariusze, a także chóry, orkiestry i zespoły muzyczne, które przywołują pamięć wcześniejszych uroczystości. Przygotowania sprzyjają zacieśnianiu więzi społecznych, a uroczystości sprzyjają integrowaniu się ludności napływowej z autochtoniczną i spotkaniom w gronie rodzinnym, gdyż z tej okazji często przyjeżdżają osoby, które wyprowadziły się z rodzinnych miejscowości.

Tradycyjna gruzińska metoda wyrobu wina
Kraj(e) członkowski(e): Gruzja

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2013 r.

Wyrób wina w naczyniach kvervi praktykowany jest w całej Gruzji, zwłaszcza przez mieszkańców wsi, w których uprawia się unikalne gatunki winorośli. Kvervi to gliniane naczynie o owalnym kształcie, którego używa się do fermentacji, dojrzewania i składowania wina. Umiejętności i doświadczenia związane w wyrobem glinianych naczyń i produkcji wina, przekazuje się w rodzinie, wśród sąsiadów, przyjaciół i krewnych, którzy gremialnie uczestniczą w zbiorach i wytwarzaniu wina. Dzieci uczą się od starszych pielęgnowania winorośli, wyciskania soku z winogron, fermentacji, a także wybierania odpowiedniej gliny, wyrobu i wypalania naczyń. Proces produkcji rozpoczyna się od wyciskania soku i przelewania go do naczyń wraz z wytłoczynami i pestkami winogron. W celu fermentacji soku naczynia plombuje się i zakopuje w ziemi na pięć do sześciu miesięcy. Większość rolników, ale także mieszkańców miast produkuje wino tą metodą. Wino odgrywa ważną rolę w życiu codziennym Gruzinów oraz w świętowaniu wydarzeń religijnych i świeckich. Piwniczka na wino uważana jest za najważniejsze miejsce w domu. Tradycja wyrobu wina w kvervi określa styl życia społeczności lokalnych, stanowiąc nieodłączną część ich tożsamości kulturowej i dziedzictwa, a winnice i wino są często przywoływane w gruzińskich przekazach ustnych i pieśniach.

Sankirtan, rytualny śpiew, muzyka i taniec z Manipur
Kraj(e) członkowski(e): Indie

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2013 r.

Sankirtan obejmuje zespół sztuk, których wykonywanie towarzyszy obchodom niektórych świąt religijnych i rytuałom przejścia w życiu wyznawców wisznuizmu w regionie Manipur. Życie i czyny Kriszny opiewane są za pomocą muzyki, śpiewu i tańca. Zazwyczaj obrzędy odprawia dwóch muzyków, grających na bębnach i około dziesięciu tańczących śpiewaków w dużym pomieszczeniu albo na dziedzińcu świątyni, w otoczeniu siedzących wiernych. Podniosły nastrój i wyjątkowa energia emanująca ze sztuki i religii wywołują u publiczności łzy wzruszenia. Zgromadzenia takie odbywają się w czasie świąt w ciągu całego roku, co przyczynia się do cementowania więzów łączących ludzi i całą wspólnotę z okazji uroczystości związanych z cyklem życia. Sankirtan jest uważany za objawienie Boga. Sankirtan z Manipur cechuje wyjątkowa witalność i żywa obecność w życiu miejscowej społeczności. Poprzez troskę o zachowanie wiedzy i pielęgnowanie specjalnych umiejętności, przekazywanych w relacji mistrz-uczeń, cała społeczność przyczynia się do trwania tych tradycji, które cechuje jedność z przyrodą, obecną w wielu obrzędach.

Washoku, japońskie tradycje żywieniowe, związane szczególnie z obchodami Nowego Roku
Kraj(e) członkowski(e): Japonia

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2013 r.

Washoku jest praktyką społeczną, opartą na umiejętnościach, wiedzy, ćwiczeniach i tradycjach związanych z produkcją, przetwarzaniem, przyrządzaniem i spożywaniem żywności. Łączy się z zasadą szacunku dla przyrody i zrównoważonego wykorzystywania zasobów naturalnych. Wiedza oraz aspekty społeczne i kulturowe Washoku znajdują odzwierciedlenie w obchodach Nowego Roku. W czasie przygotowań, Japończycy wykonują wtedy różne czynności z myślą o przyjęciu bóstwa nadchodzącego roku: pieką ciastka ryżowe oraz przygotowują specjalne dania i potrawy, dekorowane świeżymi składnikami o symbolicznym znaczeniu. Potrawy podawane są na specjalnej zastawie stołowej i spożywane w gronie rodzinnym lub w szerszym kręgu lokalnej społeczności. Ta praktyka sprzyja spożywaniu naturalnych, miejscowych produktów, takich jak ryż, ryby, warzywa oraz dziko rosnące rośliny jadalne. Podstawowa wiedza i umiejętności związane z Washoku, takie jak prawidłowe przyprawianie domowych potraw, jest przekazywana w domu podczas wspólnych posiłków. Lokalne stowarzyszenia, nauczyciele i instruktorzy sztuki kulinarnej także odgrywają rolę w przekazywaniu wiedzy i umiejętności poprzez edukację formalną i nieformalną lub praktykę.

Kirgiska trylogia epicka: „Manas”, „Semetej” i „Sejtek”
Kraj(e) członkowski(e): Kirgistan

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2013 r.

Epicka trylogia kirgiska „Manas”, „Semetej” i „Sejtek” opiewa zjednoczenie się rozproszonych ludów w jeden naród. Jest świadectwem pamięci historycznej narodu kirgiskiego i zawdzięcza swe przetrwanie opowiadaczom, którymi mogą być mężczyźni i kobiety w każdym wieku. Stają się oni opowiadaczami po tym, jak nawiedza ich proroczy sen, uważany za znak dany przez bohaterów eposu. W czasie opowiadania popadają oni w stan zbliżony do transu. By odtworzyć dawną atmosferę epopei, posługują się różnymi formami narracji, wybijaniem rytmu, modulacją głosu i gestykulacją. Opowieść może trwać bez przerwy przez 13 godzin. Trylogia opowiadana jest z różnych okazji, począwszy od świąt wiejskich po święta narodowe. Opowiadacze stanowią oparcie moralne i duchowe dla społeczności lokalnych i poszczególnych osób w czasie ważnych uroczystości, konfliktów czy klęsk żywiołowych. Mają oni poczucie osobistej odpowiedzialności za dziedzictwo kulturowe, które przekazują. Trylogia pomaga młodym ludziom lepiej zrozumieć własną historię i kulturę, środowisko przyrodnicze, a także inne narody. Daje im również poczucie tożsamości. Jako element edukacji formalnej, wspiera tolerancję i wielokulturowość. W edukacji nieformalnej przekaz następuje w relacji nauczyciel – uczeń.

Obchody święta czterdziestu męczenników w Sztip
Kraj(e) członkowski(e): Była Jugosłowiańska Republika Macedonii

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2013 r.

Święto ku czci czterdziestu męczenników z Sebasty jest obchodzone co roku 22 marca i traktowane również jako pierwszy dzień wiosny. Na ulicach i placach miasta Sztip gromadzą się uczestnicy, aby przejść na pobliskie wzgórze Isar. Po drodze zatrzymują się w kościele w celu oddania hołdu świętym. Zgodnie z tradycją, w czasie wędrówki każdy powinien pozdrowić 40 znajomych oraz zebrać 40 kamieni i 40 kwiatów lub gałązek rosnących w pobliżu migdałowców. Kiedy już znajdą się na szczycie wzgórza, wypowiadają życzenia i wrzucają 39 kamieni do płynącej w dole rzeki. Ostatni kamień zachowują, by włożyć go pod poduszkę przed udaniem się na spoczynek. Przez cały dzień na wzgórzu grają orkiestry. Świąteczne zwyczaje przekazywane są młodemu pokoleniu przez rodziców, którzy udają się na wzgórze wraz z dziećmi, albo przez starszych członków rodziny i przyjaciół. Święto gromadzi różne grupy etniczne i religijne zamieszkujące Sztip, umacniając poczucie przynależności do miasta i jego tradycji.

Tradycyjne rzemiosło i zwyczaje związane z namiotem mongolskim, zwanym ger
Kraj(e) członkowski(e): Mongolia

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2013 r.

Budowanie i dekorowanie mongolskich domów ger jest osadzonym w tradycji przedsięwzięciem, które angażuje całe rodziny lub wspólnoty. Mężczyźni zajmują się obróbką drewna, a kobiety i mężczyźni – wykonywaniem dekoracji, szyciem oraz wyrobem filcu. Ger jest okrągłą konstrukcją, złożoną z płóciennych i filcowych ścian, umocowanych na drewnianym szkielecie z tyczek i naciągniętych za pomocą lin, oraz ze stożkowatego dachu, również z płótna i filcu. Konstrukcja jest lekka, co odpowiada potrzebom ludów wędrownych, giętka i łatwa w montażu oraz na tyle wytrzymała, że może być rozkładana na części i ponownie montowana. Jest dość solidna, by oprzeć się gwałtownym wiosennym wichurom. Mongolski Ger ma takie same elementy konstrukcyjne na terenie całego kraju: drewniany szkielet malowany i zdobiony tradycyjnymi ornamentami, pokrycie wykonane z białego filcu i płótna, liny skręcane z sierści zwierząt, podłogi i chodniki z ręcznie wytwarzanego filcu oraz umeblowanie. Sztuka związana z tradycyjnym rzemiosłem jest przekazywana młodym pokoleniom przez starszych rzemieślników. Budowanie i demontowanie ger to czynności angażujące całe rodziny, w trakcie których dzieci uczą się rzemiosła, przyglądając się pracy starszych. Strzyżenie owiec i przygotowanie wełny, wyrób filcu, zszywanie płócien i wykonanie drewnianej konstrukcji to zazwyczaj zajęcia zespołowe. Ze względu na tradycje, które się z nim łączą, mongolski ger odgrywa ważną rolę społeczną i kulturową w życiu rodzin koczowniczych, a jego budowniczowie cieszą się dużym poważaniem.

Wiedza, umiejętności i zwyczaje związane z doroczną budową wiszącego mostu Q’eswachaka
Kraj(e) członkowski(e): Peru

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2013 r.

Q’eswachaka to wiszący most sznurowy, przerzucony nad wąwozem rzeki Apurimac w południowej części And peruwiańskich. Co roku most jest odnawiany za pomocą tradycyjnych technik i surowców używanych jeszcze przez Inków. Społeczności wiejskie Indian Keczua z Huinchiri, Chaupibanda, Choccayhua i Ccollana Quehue traktują most nie tylko jako drogę przeprawy przez rzekę, ale również jako sposób zapewnienia łączności między różnymi społecznościami. Most uznawany za święty, symbolizuje więzi z przyrodą, tradycją i historią mieszkających w pobliżu społeczności, a jego odnawianiu towarzyszą dawne zwyczaje. Chociaż odbudowa mostu trwa zaledwie trzy dni, on sam ma wpływ na życie społeczności przez cały rok, umożliwiając utrzymywanie kontaktów, wzmacniając wielowiekowe więzi i poczucie tożsamości kulturowej. Pierwszym etapem prac jest przygotowanie wikliny i skręcanie z niej cienkich sznurków o długości ok. 70 m, które następnie, pod kierunkiem dwóch budowniczych mostu, splatane są w średniej grubości sznury, a na końcu w sześć grubych lin. Kiedy liny są gotowe, mocuje się je na dawnych kamiennych podstawach, po czym miejscowi rzemieślnicy wyplatają most, prowadząc prace jednocześnie z dwóch przeciwległych krawędzi wąwozu. Zakończenie dzieła świętuje się podczas uroczystości organizowanych przez wszystkie społeczności. Umiejętności związane z wykonywaniem mostu są przekazywane w ramach rodziny.

Kimjang: tradycja przygotowywania i dzielenia się kimchi w Korei Południowej
Kraj(e) członkowski(e): Republika Korei

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2013 r.

Kimchi to koreańska nazwa marynowanych warzyw z przyprawami i sfermentowanymi owocami morza. Stanowi istotny składnik koreańskich posiłków, obecny w nich niezależnie od pozycji społecznej czy i różnic regionalnych. Wspólne praktykowanie tradycji kimjang sprzyja umacnianiu tożsamości narodowej i pielęgnowaniu więzi rodzinnych. Dla wielu Koreańczyków kimjang to także przypomnienie o potrzebie życia w harmonii z przyrodą. Przygotowanie kimchi odbywa się w cyklu rocznym. Na wiosnę gospodarstwa domowe zaopatrują się w krewetki, anchois i inne owoce morza, potrzebne do marynowania i fermentacji. W lecie kupuje się sól morską do zalewy, a pod koniec lata suszy się i mieli na proszek czerwone ostre papryczki. Porą sporządzania kimjang jest późna jesień. W tym czasie społeczności przygotowują i dzielą się dużymi ilościami kimchi, aby mieć pewność, że każde gospodarstwo jest dostatecznie zaopatrzone do przetrwania długiej i mroźnej zimy. Gospodynie śledzą prognozę pogody i przewidywane temperatury, żeby wyznaczyć najbardziej odpowiedni termin przygotowania kimchi. Podczas tradycyjnego zwyczaju wymieniania się kimchi, gospodarstwa domowe gromadzą się i dzielą nowatorskimi umiejętnościami i twórczymi pomysłami. Występują różnice regionalne, a specyficzne metody i dobór składników są traktowane jako ważne dziedzictwo rodzinne, zazwyczaj przekazywane przez teściową młodej synowej.

Zwyczaj chodzenia po kolędzie w wigilię Bożego Narodzenia
Kraj(e) członkowski(e): Rumunia/Republika Mołdowy

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa ludzkości w 2013 r.

Zarówno w Rumunii, jak i w Mołdawii, przed świętami Bożego Narodzenia grupy młodych mężczyzn (zazwyczaj kawalerów) przygotowują się do chodzenia po kolędzie. W wieczór wigilijny udają się od domu do domu, śpiewając epickie pieśni o treści dostosowywanej do odbiorców w każdym gospodarstwie. W zamian obdarowywani są przez gospodarzy okolicznościowymi upominkami i drobnymi kwotami pieniędzy. Tam, gdzie mieszkają panny, kolędnicy śpiewają specjalne pieśni i tańczą z nimi, co jest traktowane jako wróżba zamążpójścia w nadchodzącym roku. Niekiedy kolędnicy przebrani są w okolicznościowe stroje, towarzyszą im muzykanci, a wędrówka po wsi ma elementy choreograficzne. Jest to tradycja, której młodzi mężczyźni uczą się pod kierunkiem starszych i bardziej doświadczonych, w czasie codziennych prób, odbywających się od momentu powstania grupy kolędniczej do wigilii Bożego Narodzenia. W niektórych miejscowościach dzieci mają prawo przysłuchiwać się próbom, dzięki czemu mogą przyswoić sobie cały repertuar. Kolędowanie jest formą składania życzeń, która odgrywa ważną rolę w ochronie tożsamości i umacnianiu spójności społecznej.

Xooy, uroczystości ku czci bogów, obchodzone przez Sererów w Senegalu
Kraj(e) członkowski(e): Senegal

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2013 r.

Ceremonia ku czci bogów, zwana xooy jest organizowana przed początkiem pory deszczowej na wiejskich placach przez społeczność Sererów w środkowym i zachodnim Senegalu. Podczas długiego nocnego czuwania jasnowidze znani jako Saltigues występują w wyznaczonym dla nich kręgu, by przy dźwiękach tam tamów wygłaszać przepowiednie publiczności będącej w transie. Ceremonia xooy przynosi odpowiedzi na kluczowe dla wspólnoty pytania o deszcz, klęski żywiołowe, choroby i środki zaradcze. Wielobarwne stroje, śpiewy, tańce, przysłowia i zagadki zadawane przez odprawiających obrzędy Saltigues, którzy uchodzą za mistrzów w nawiązywaniu kontaktu z publicznością, wszystko to składa się na spektakularne wielobarwne widowisko, które elektryzuje audytorium aż do świtu. Xooy to jedno z głównych wydarzeń w kulturze narodowej, ważna przestrzeń, w której jest wyrażane i doceniane dziedzictwo kulturowe Sererów. Saltigues to żywe media xooy. Przechowują oni i przekazują wiedzę ezoteryczną, będącą podstawą ceremonii. Jako pośrednicy między ludźmi, Istotą Najwyższą, przyrodą i dobrymi duchami, mają wpływ na uregulowanie życia społecznego i są gwarantem harmonii między ludźmi i środowiskiem. Dzięki znajomości ziół uprawiają lecznictwo tradycyjne, które pomaga ulżyć cierpieniom chorych.

Muzyka z Terchowej
Kraj(e) członkowski(e): Słowacja

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa ludzkości w 2013 r.

Wieś Terchowa, położona w północno-zachodniej części Słowacji, słynie z muzyki instrumentalnej, wykonywanej głównie przez zespoły liczące od trzech do pięciu muzyków, grających na skrzypcach i basach lub na akordeonie guzikowym, ale obejmuje ona również grę solo na fujarkach pasterskich. Muzykom zwykle towarzyszy zespół wokalny, a często także ludowe tańce. Koncerty odbywają się w czasie cyklicznych i okolicznościowych uroczystości, zarówno religijnych, jak i świeckich, takich jak urodziny, festiwale, inauguracje wystaw i sympozjów, a zwłaszcza na Międzynarodowym Festiwalu „Dni Janosika”. Przekazywane ustnie tradycje kultury muzycznej w Terchowej, w skład których wchodzą: gra na instrumentach i umiejętności związane z ich wyrobem, śpiew oraz taniec, są źródłem dumy i wyznacznikiem tożsamości mieszkańców wsi i jej okolic. Obecnie istnieje ponad dwadzieścia zawodowych zespołów muzycznych oraz kilka zespołów amatorskich.

Malarstwo dekoracyjne z Petrykiwki
Kraj(e) członkowski(e): Ukraina

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa ludzkości w 2013 r.

Mieszkańcy wsi Petrykiwka w obwodzie dniepropietrowskim zdobią dekoracyjnymi malowidłami o motywach roślinnych i zwierzęcych domy, przedmioty użytku codziennego i instrumenty muzyczne. Stylizowane wzory powstają na podstawie wnikliwej obserwacji miejscowej flory i fauny. Mają one również wymowę symboliczną, np. kogut oznacza ogień i rozwój duchowy, inne ptaki – światło, harmonię i szczęście. Według ludowych wierzeń malowidła mają chronić przed nieszczęściem i chorobami. Tę tradycję pielęgnują przede wszystkim kobiety, niezależnie od wieku, a w każdej rodzinie jest co najmniej jedna taka osoba. Dzięki temu malarstwo dekoracyjne stanowi nieodłączną część życia codziennego społeczności Petrykiwki. Jego podstaw można nauczyć się począwszy od przedszkola w miejscowych szkołach wszystkich szczebli. Każde dziecko ma zatem możliwość zdobycia umiejętności i poznania symboliki elementów zdobniczych. Chętnie w arkana tej sztuki wprowadza się każdego, kto okaże zainteresowanie.

Tradycja przyrządzania i picia kawy po turecku
Kraj(e) członkowski(e): Turcja

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2013 r.

Kawa po turecku oznacza specjalny sposób parzenia kawy, który łączy się z kulturą o bogatych tradycjach. Świeżo palone ziarna kawy są mielone na drobny proszek, gotowany z zimną wodą i cukrem w tygielku na wolnym ogniu, aż do chwili pojawienia się piany na powierzchni płynu. Kawę serwuje się w małych filiżankach wraz ze szklanką wody. Pije się ją przede wszystkim w kawiarniach, gdzie przychodzi się porozmawiać, wymienić nowinami i czytać książki. Ta tradycja, mocno zakorzeniona w tureckim społeczeństwie, łączy się z pojęciem gościnności, przyjaźni, wyrafinowania i upodobaniem do określonego sposobu spędzania czasu wolnego. Zaproszenie na kawę jest okazją do rozmowy na tematy osobiste lub ogólne. Kawa po turecku odgrywa ważną rolę w wydarzeniach towarzyskich, takich jak zaręczyny i święta. Wiedza i zwyczaje związane z przyrządzaniem i podawaniem kawy, są przekazywane w rodzinie drogą obserwacji i uczestnictwa. Fusy z kawy na dnie filiżanki często stają się okazją do stawiania wróżb. Wzmianki o kawie po turecku są obecne w literaturze i pieśniach. Kawa po turecku jest napojem nieodzownym w czasie wszelkich uroczystości i jest uznawana za część dziedzictwa kulturowego Turcji.

Obchody święta ku czci św. Piotra Apostoła w Guarenas i Guatire
Kraj(e) członkowski(e): Wenezuela

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2013 r.

Co roku mieszkańcy miasteczek Guarenas i Guatire oddają hołd św. Piotrowi Apostołowi poprzez cykl uroczystości kościelnych i zwyczajów ludowych. W każdym kościele znajduje się obraz świętego, którego czci się w ludowych pieśniach. O północy odbywa się msza, po której ulicami miasta wyrusza procesja z wizerunkiem świętego. Głównym akcentem uroczystości jest inscenizacja opowieści o niewolnicy Marii Ignacio, której córka została uzdrowiona przez świętego. „Parranderos” w kolorowych, starannie uszytych strojach<del datetime="2014-05-15T16:01" cite="mailto:Ilona"> </del>odgrywają kluczową rolę w tym spektaklu, przedstawiając różne postaci. Inni niosą sztandary i transparenty, tańczą, grają, śpiewają i improwizują na kanwie popularnych melodii. Do kobiet należy przyuczenie młodego pokolenia poprzez organizowanie warsztatów, a także dekorowanie kościoła, przystrojenie wizerunku świętego i przyrządzanie tradycyjnych potraw. Tancerze, ich rodziny, sąsiedzi, inni dorośli i dzieci gromadzą się, by wspólnie przeżywać chwile radości i jedności. Spotkania wyrażają ducha wspólnoty, energię i radość tancerzy, a także żywotność tradycji, która symbolizuje zwalczanie niesprawiedliwości i nierówności.

Sztuka Đờn ca tài tử - muzyka i pieśni południowego Wietnamu
Kraj(e) członkowski(e): Wietnam

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2013 r.

Sztuka muzyczna Đờn ca tài tử czerpie zarówno ze źródeł klasycznych, jak i ludowych. Jest nieodłącznym elementem duchowości i dziedzictwa kulturowego ludów południowego Wietnamu. Muzyka i pieśni nawiązują do życia i zajęć ludzi na lądzie i na rzekach Delty Mekongu. Muzyka Đờn ca tài tử towarzyszy takim wydarzeniom, jak święta, obrzędy i uroczystości związane z kultem zmarłych i jest ściśle powiązana z innymi praktykami kulturowymi i zwyczajami, tradycjami ustnymi i tradycyjnym rzemiosłem. Wykonawcy wyrażają uczucia i emocje za pomocą improwizacji, ozdobników, urozmaicania schematu podstawowej melodii i wzbogacania jej rytmiki. Muzyka jest wykonywana przy pomocy różnych instrumentów, w tym lutni w kształcie księżyca, dwustrunowych skrzypiec, szesnastostrunowej cytry, lutni w kształcie gruszki, perkusji, monochordu i bambusowego fletu. Repertuar opiera się na dwudziestu głównych pieśniach i siedemdziesięciu dwóch utworach klasycznych. Sztuka przekazywana jest młodym adeptom w drodze przekazu ustnego przez mistrzów – instrumentalistów i śpiewaków. Aby poznać podstawowe techniki instrumentalne i opanować tonacje muzyczne wyrażające różne nastroje i emocje, muzycy muszą uczyć się co najmniej przez trzy lata. Studenci wokalistyki uczą się tradycyjnych pieśni i subtelnej improwizacji przy użyciu różnych technik ornamentacyjnych.

Procesje z obeliskami
Kraj(e) członkowski(e): Włochy

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2013 r.

Katolickie procesje, w czasie których mężczyźni dźwigają olbrzymie figury, odbywają się w całych Włoszech, ale słyną z nich zwłaszcza zabytkowe centra czterech miast: Nola (Kampania), Palmi (Kalabria), Sassari (Sardynia) i Viterbo (Lacjum). W Noli pochód z ośmioma obeliskami z drewna i papier mâché upamiętnia powrót świętego Paulina. W Palmi mężczyźni niosą skomplikowaną konstrukcję ku czci Matki Boskiej. W Sassari uroczystość zwana Discesa dei Candelieri (zstąpienie kandelabrów) polega na niesieniu drewnianych obelisków w kształcie świeczników. Świętą Różę z Viterbo upamiętnia Macchina di Santa Rosa (wieża św. Róży). Wszystkie wspólne przedsięwzięcia cechuje sprawna koordynacja i podział zadań. Spadkobiercy tego dziedzictwa kulturowego stworzyli odpowiedni system współpracy, gdyż obchody wymagają współdziałania muzyków i pieśniarzy, a także wykwalifikowanych rzemieślników, którzy wykonują konstrukcje, kostiumy i akcesoria używane w czasie uroczystości. Wiedza i umiejętności przekazywane są w sposób nieformalny, a cały proces zapewnia ciągłość kulturową i umacnia poczucie tożsamości społeczności lokalnych.

Wpisane w 2014 r.

Obrzędy i ceremonie Sebeïba w oazie Djanet
Kraj(e) członkowski(e): Algieria

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa ludzkości w 2014 r.

Obrzędy i ceremonie Sebeïba są odprawiane przez dwie społeczności mieszkające w oazie Djanet w ciągu dziesięciu dni w pierwszym miesiącu muzułmańskiego kalendarza księżycowego. W czasie Timoulawine, trwających dziewięć dni zawodów, tancerze i śpiewacy konkurują ze sobą o prawo reprezentowania swojej społeczności. Dziesiątego dnia, wyłonieni w wyniku zawodów zwycięzcy uczestniczą w obrzędach i ceremoniach Sebeïba. Mężczyźni w strojach wojowników razem z kobietami udają się w miejsce zwane loghya. Tancerze ustawiają się w rytualny krąg, pobrzękując nieprzerwanie mieczami, a kobiety śpiewają obrzędowe pieśni przy akompaniamencie tamburynów. Pod koniec dnia uczestnicy się rozchodzą. Wiedza związana z obrzędami i ceremoniami jest przekazywana przez osoby starsze. Miejscowi rzemieślnicy wytwarzają i naprawiają stroje, broń, biżuterię i instrumenty muzyczne niezbędne do odprawienia obrzędów i ceremonii. Tradycje te mają duże znaczenie dla tożsamości kulturowej Tuaregów, którzy żyją na Saharze algierskiej. Pozwalają na zacieśnianie więzi społecznych i na symboliczne przeciwdziałanie potencjalnej przemocy między rywalizującymi ze sobą społecznościami poprzez symulowanie jej i przeniesienie na płaszczyznę artystycznego współzawodnictwa.

Przygotowanie, forma i znaczenie tradycyjnego ormiańskiego chleba lavash
Kraj(e) członkowskie: Armenia

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2014 r.

Lavash to tradycyjny chleb w formie placka nieodłącznie związany z ormiańską kuchnią. Jego przygotowaniem i wypiekiem zajmuje się kilka kobiet, a jest to przedsięwzięcie wymagające dużego wysiłku, dobrej koordynacji, doświadczenia i specjalnych umiejętności. Ciasto składające się z mąki i wody mięsi się i formuje w kule, które są rozwałkowywane na cienkie placki, a następnie nakładane na specjalną owalną formę w kształcie wałka. Wałek z ciastem przykłada się do ścianki glinianego pieca o stożkowatym kształcie. Pieczenie trwa od 30 sekund do najwyżej jednej minuty, po czym placek jest odklejany od ścianki pieca. Tak upieczony chleb można przechowywać do sześciu miesięcy. W placek można zawijać ser, warzywa lub mięso. Chleb pełni funkcję obrzędową w czasie wesel, kiedy to nakłada się go na ramiona młodej parze, by życzyć jej pomyślności i udanego potomstwa. Wspólne przygotowania umacniają więzi rodzinne, wspólnotowe i społeczne. Uczestniczą w nich młode dziewczęta, które w miarę nabywania doświadczenia przejmują coraz ważniejsze role. Zadaniem mężczyzn jest wytwarzanie wałków i konstruowanie pieców. Przekazują oni swe umiejętności uczniom i pomocnikom, co jest niezbędnym warunkiem zachowania żywotności tradycji wypieku chleba lavash.

Tradycyjna sztuka i symbolika chust kelaghayi
Kraj(e) członkowskie: Azerbejdżan

Wpis na Reprezentatywną listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2014 r.

Ze sztuki wyrobu chust kelaghayi słyną dwie miejscowości w Azerbejdżanie: miasto Szeki i wioska Basgal. Sztuka ta jest zakorzeniona w tradycjach, rozwiniętych w regionach, przez które przebiegają Jedwabne Szlaki. Wyrób chust kelghayi obejmuje dwa etapy: tkanie materiału, farbowanie i zdobienie przy pomocy drewnianych bloczków. Ze starannie wybranej u hodowców jedwabników przędzy tkacze tkają na krosnach płachty tkaniny, po czym zanurzają je we wrzątku i suszą. Mistrzowie barwią je na różne kolory przy użyciu barwników roślinnych i zdobią różnymi wzorami przy pomocy drewnianych bloczków, pokrytych roztworem na bazie kalafonii, parafiny i utwardzonej oliwy. Barwy chust mają znaczenie symboliczne. Są one noszone z okazji wesela, pogrzebu, różnych uroczystości i przy codziennej pracy. Sztuka przekazywana wyłącznie poprzez nieformalną naukę jest zajęciem przede wszystkim rodzinnym. Każda rodzina ma własny styl i wzornictwo. Praktyka wyrobu i noszenia chust kelaghayi jest wyrazem tożsamości kulturowej i tradycji religijnych. Symbolizuje więzi społeczne, umacniając rolę kobiet i zaświadczając o jedności kulturowej społeczeństwa Azerbejdżanu.

Pujillay i Ayarichi
Kraj(e) członkowski(e): Boliwia

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2014 r.

Pujillay i Ayarichi to główne formy muzyczno-taneczne związane z kulturą Jampara, wzajemnie się dopełniające i stanowiące pewną całość. Obrzędy Pujillay odprawia się w porze deszczowej, a Ayarichi w porze suchej. Muzyka i taniec Pujillay są wykonywane przez mężczyzn w czasie obrzędów o tej samej nazwie ku czci odrodzenia się życia i obfitości plonów sprowadzanych przez deszcz. Dźwięki, tańce i stroje przywołują „Tata Pujillay”, demoniczną postać kipiącą życiem i energią. Grupa muzyków gra na różnego rodzaju fletach i na klarnecie z rogu. Przebrani za Tata Pujillay, bogato wystrojeni tancerze niestrudzenie wirują wokół ogromnego ołtarza przyozdobionego potrawami. Ayarichi tańczy się w czasie świąt katolickich świętych, których kult wpływa na porządek społeczny i wizję świata oraz na ochronę życia. W grupie znajduje się czterech tancerzy-muzyków grających na fletni Pana i na bębnach oraz od dwóch do czterech młodych tancerek. Kobiety zajmują się wykonywaniem dopracowanych w każdym szczególe strojów. W zorganizowanie obrzędów i zapewnienie obfitości jedzenia i napojów są zaangażowane różne środowiska. Wiedzy na temat tańców i muzyki dzieci nabywają bez pośrednictwa dorosłych, dzięki wspólnym zabawom i poprzez obserwację. Stanowiąc formę łączności z przyrodą, Pujlillay i Ayrachi umacniają jedność społeczności Jampara.

Sztuka haftu w Zmijanje
Kraj(e) członkowskie: Bośnia i Hercegowina

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2014 r.

W wiosce Zmijanje w Bośni i Hercegowinie kobiety wykonują hafty, które charakteryzują się geometrycznymi motywami, wyszytymi ciemnoniebieskimi nićmi, ręcznie farbowanymi za pomocą naturalnych barwników. Bogactwo i różnorodność wzorów określa społeczną pozycję kobiet w wiosce. Zgodnie z tradycją, haftami tymi ozdabia się stroje kobiece, w tym głównie ślubne, chusty i pościel. Na ogół kobiety zajmują się haftem wspólnie, w małych grupkach, śpiewając przy tym i rozmawiając. Hafciarki przekazują swoje umiejętności młodszym, najczęściej podczas zajęć praktycznych. Uczennice uczą się, patrząc jak doświadczone hafciarki łączą ze sobą różne wzory, a następnie naśladują je w trakcie regularnej, długotrwałej praktyki. Za sprawą haftu łączą się ze sobą różne elementy dziedzictwa kulturowego, takie jak muzyka, obrzędy, tradycje ustne, rękodzieło i symbolika. Tradycja ta ma również walor emocjonalny i sentymentalny, zwłaszcza dla ludności przesiedlonej, dla której noszenie haftowanych strojów jest wyrazem tożsamości narodowej i źródłem dumy.

Krąg capoeira
Kraj(e) członkowskie: Brazylia

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2014 r.

Capoeira to praktyka kulturowa ludności afro-brazylijskiej, która jest jednocześnie formą walki i tańca. Może być uważana za tradycję, sport, a nawet formę sztuki. Uczestnicy ustawiają się w krąg, którym otaczają dwóch zmagających się zawodników. Wykonywane przez nich ruchy wymagają wielkiej zwinności. Pozostali śpiewają, klaszczą i grają na instrumentach perkusyjnych. Krąg capoeira stanowi grupa mężczyzn i kobiet, wśród których są: mistrz, pomocnik mistrza i uczniowie. Mistrz przechowuje wiedzę kręgu i jest jej strażnikiem. Jego zadaniem jest przekazywanie repertuaru i utrzymywanie jedności grupy oraz czuwanie nad poszanowaniem zasad obrzędu. Mistrz na ogół gra na jednostrunowym instrumencie perkusyjnym, intonuje pieśni, czuwa nad synchronizacją i rytmem gry. Wszyscy uczestnicy muszą umieć wykonać instrumenty muzyczne i na nich grać, śpiewać wspólny repertuar, improwizować pieśni, znać i respektować zasady kodeksu etycznego i kodeksu postępowania. Muszą także umieć odpowiednio się poruszać, przemieszczać i wykonywać gesty pozorujące atak. Krąg capoeira stanowi przestrzeń kulturową, w której wiedza i umiejętności przekazywane są za pomocą obserwacji i naśladownictwa. Krąg capoeira pozwala również na wzajemne poszanowanie się wspólnot, grup i jednostek, sprzyja integracji społecznej i podtrzymuje pamięć o oporze przeciw zniewoleniu w przeszłości.

Tradycje związane z tkaniem kilimów w Czypirowcach
Kraj(e) członkowskie: Bułgaria

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2014 r.

Czypirowce (Chiprovtci) to miejscowość położona w północno-wschodniej Bułgarii, słynąca z ręcznie tkanych kilimów. Stosowana przy wyrobie kilimów technika polega na chwytaniu lewą ręką kilku nitek osnowy i przewlekaniu przez nie kolorowych, wełnianych nitek wątku oraz utykaniu ich specjalnym grzebieniem w celu uzyskania zwartej tkaniny. Pionowe krosna znajdują się w większości domów, a samo tkanie tych dwustronnych tkanin jest domeną kobiet. Miejscowi mężczyźni natomiast na ogół zajmują się wyrobem, gręplowaniem i farbowaniem wełny. Nici barwione naturalnymi barwnikami powodują, że kilimy mają stonowane, pastelowe kolory. Przy zastosowaniu barwników chemicznych uzyskuje się intensywniejsze barwy. Kilimy wyróżniają się właściwą im kompozycją i motywami geometrycznymi – te najbardziej znane stosowane są powszechnie i występują nawet w herbie miasta. Wykonywanie kilimów związane jest również z wierzeniami, zaklęciami i obrzędami. Przed rozpoczęciem pracy tkaczki modlą się i wypowiadają zaklęcia, a podczas pracy śpiewają i snują opowieści. Córki i wnuczki uczą się od swych matek i babek, często w czasie wspólnej pracy nad dużymi kilimami. Zajęcia te są głęboko zakorzenione w życiu społecznym i kulturalnym Czypirowiec.

Obrzędowy taniec z bębnem królewskim
Kraj(e) członkowski(e): Burundi

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2014 r.

Obrzędowy taniec z bębnem królewskim to widowisko, w czasie którego potężnym, zsynchronizowanym uderzeniom w bęben towarzyszą tańce, recytowanie poezji o dawnych bohaterach i tradycyjne pieśni. Cała ludność Burundi uważa ten taniec za fundament swojego dziedzictwa i tożsamości. Do wykonania go potrzeba około tuzina bębnów, zawsze w nieparzystej liczbie, ustawionych w półkolu wokół głównego bębna. Na kilku instrumentach gra się nieprzerwanie, rytm wybijany na pozostałych jest dostosowany do gry na głównym bębnie. Grze towarzyszy taniec kilku muzyków. To obrzędowe widowisko odbywa się w czasie świąt narodowych lub lokalnych i podczas wizyt ważnych osobistości. Ma budzić duchy przodków i przepędzać demony. Wykonawcy obrzędowego tańca są wybierani spośród osób związanych z sanktuariami na całym terytorium kraju, a większość z nich to potomkowie strażników świątyń. Obrzędowy taniec z bębnem królewskim, wartości, które symbolizuje i specyficzne umiejętności związane z wytwarzaniem bębnów są przekazywane na ogół poprzez praktykę, ale także w drodze formalnej nauki. Obecnie obrzędowy taniec stanowi okazję do przekazywania treści kulturowych, politycznych i społecznych. Na uroczystościach gromadzą się osoby różnego pochodzenia i w różnym wieku, co sprzyja jedności i spójności społecznej.

Baile chino
Kraj(e) członkowski(e): Chile

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2014 r.

Bailes chinos to bractwa muzyczno-śpiewacze, które w czasie uroczystości świątecznych wyrażają swą wiarę poprzez muzykę, taniec i śpiew. Wyodrębnia się pięć stylów baile chino. Nazwa każdego z nich pochodzi od nazwy doliny lub dorzecza w regionie Norte Chico w środkowej części Chile. Tańce, wykonywane głównie przez mężczyzn z obszarów wiejskich, charakteryzują się podskokami i przysiadami wykonywanymi w rytmie miarowej muzyki instrumentalnej, granej na instrumentach perkusyjnych i fletach, wywodzących się z czasów prekolumbijskich. Mistrz śpiewa strofy o tematyce religijnej z pamięci lub je improwizuje. Towarzyszą mu muzycy i tancerze ustawieni w dwóch jednakowych rzędach. Układem tanecznym kieruje muzyk grający na instrumencie perkusyjnym, który czuwa również nad zachowaniem tempa gry. W każdej grupie muzycznej jest osoba niosąca sztandar i strażnicy, którymi na ogół są kobiety. Muzykę, taniec i teksty poznaje się w drodze bezpośredniej obserwacji, naśladownictwa i rodzinnego przekazu. Działalność bractwa zapewnia udział jego członków w życiu społecznym i dodaje im prestiżu. Uroczystości mogą służyć za wzór integracji i spójności społecznej, gdyż uczestniczy w nich praktycznie cała społeczność lokalna i dają one poczucie tożsamości i solidarności.

Tradycje związane z sauną dymną w Võromaa
Kraj(e) członkowski(e): Estonia

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2014 r.

Sauna dymna zajmują ważne miejsce w życiu codziennym mieszkańców Võro w południowej Estonii. Jest z nią związany cały zespół tradycji: zwyczaje dotyczące kąpieli, wyrobu biczów, budowania i reperowania saun oraz wędzenia mięsa. Sauna jest osobnym pomieszczeniem, ogrzewanym przez kamienny piec i ma podest do siedzenia lub leżenia. Sauna nie ma komina, więc dym powstały w wyniku spalania drewna zostaje w pomieszczeniu. Ciepłe powietrze nasycone parą powstaje wskutek polewania wodą rozgrzanych kamieni. W saunie przebywa się aż do wystąpienia potów. Po wypoceniu się, biczowaniu (aby oczyścić skórę z martwego naskórka i pobudzić krążenie) i odpoczynku oraz ewentualnych zabiegach terapeutycznych, ludzie wychodzą na zewnątrz, żeby ochłonąć i spłukać ciało wodą. Cała procedura jest kilkakrotnie powtarzana. Tradycje związane z sauną dymną to w pierwszym rzędzie tradycje rodzinne. Do sauny zazwyczaj chodzi się całą rodziną w sobotę lub w dni poprzedzające święta czy ważne rodzinne wydarzenia; jej funkcją jest odprężenie ciała i umysłu. Rodziny wzajemnie goszczą się u siebie. Często starsza osoba przygotowuje kąpiel wraz z dziećmi, które stopniowo nabywają potrzebnych umiejętności.

Gwoka: muzyka, śpiew, taniec i zwyczaje reprezentatywne dla tożsamości Gwadelupy
Kraj(e) członkowskie: Francja

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2014 r.

Gwoka jest sztuką uprawianą przez wszystkie grupy etniczne i religijne na Gwadelupie. Łączy w sobie śpiew responsorialny w gwadelupiańskiej odmianie języka kreolskiego, rytmy wybijane na bębnach ka i taniec. Tradycyjna forma gwoka obejmuje te trzy formy wyrazu, pozostawiając pole dla indywidualnej improwizacji. Uczestnicy i publiczność stają w kręgu, do którego wchodzą kolejno solista i tancerze, ustawiając się na wprost bębnów. Publiczność klaszcze i śpiewa refren intonowany przez solistę. Kilkanaście tysięcy osób regularnie uprawia sztukę gwoka podczas popularnych plenerowych wieczorów, kiedy ujawniają się indywidualne talenty. Praktyka i umiejętności związane z wytwarzaniem bębnów ka przekazywane są w sposób nieformalny, w kręgu rodziny i przyjaciół, ale również coraz częściej w ramach formalnej nauki, w warsztatach i w szkołach tradycyjnej muzyki i tańca. Gwoka to jeden z najbardziej emblematycznych przejawów kultury społeczeństwa Gwadelupy, który w formach uwspółcześnionych posługuje się nowoczesnymi wzorcami muzycznymi, choreograficznymi i wokalnymi. Gwoka towarzyszy wydarzeniom życia codziennego, a także obchodom świąt, wydarzeniom kulturalnym i świeckim. Wzmacnia poczucie tożsamości i wartości całej zbiorowości, przyczyniając się do budowania indywidualnej dumy, nawiązując do idei wspólnotowości, godności i oporu przeciw zniewoleniu.

Umiejętności związane z uprawą mastyksu na wyspie Chios
Kraj(e) członkowski(e): Grecja

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2014 r.

Mastyks jest żywicą aromatyczną z drzewa mastyksowego (pistacia lenticus), od dawna cenioną z powodu wielorakich właściwości. Na wyspie Chios pozyskiwanie mastyksu jest zajęciem rodzinnym, a związane z tym prace rozkładają się na cały rok. W poszczególnych etapach uprawy i zbioru mastyksu biorą udział mężczyźni i kobiety niezależnie od wieku. Zimą mężczyźni nawożą ziemię i przycinają gałęzie. Porządkowaniem, czyszczeniem i wyrównywaniem terenu wokół pnia drzewa zajmują się od połowy czerwca kobiety. Nacinanie kory na pniu i głównych gałęziach zaczyna się w lipcu. Największe żywiczne „łzy” są na początku zbierane i czyszczone przez kobiety, a następnie składowane w drewnianych skrzynkach w chłodnym miejscu. Starsze osoby uczą młodszych sposobu nacinania kory i zbierania mastyksu. Jego uprawa jest wydarzeniem społecznym, wokół którego ukształtował się system samopomocy i współpracy. Dzięki wspólnie wykonywanym zajęciom, którym towarzyszy opowiadanie dawnych podań i opowieści, zachowywana jest zbiorowa pamięć mieszkańców Chios.

Tradycja wyrobu mosiężnych i miedzianych naczyń w Jandiala Guru w Pendżabie
Kraj(e) członkowskie: Indie

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2014 r.

Rękodzieło rzemieślników należących do społeczności Thatheras w Jandiala Guru w Pendżabie to mosiężne i miedziane naczynia, wykonywane tradycyjną techniką. Stosowane materiały – miedź, mosiądz i niektóre stopy są tam uważane za dobroczynne dla zdrowia. Ze sztab metalu wykuwa się cienkie płytki, a z nich czarki, talerze, dzbany na wodę lub mleko, kuchenne naczynia i inne przedmioty. Przy nadawaniu formy metal musi być stale podgrzewany, co wymaga precyzyjnego kontrolowania temperatury. Jest to możliwe dzięki zagłębionym w ziemi i opalanym drewnem piecykom z ręcznymi miechami. Wykute naczynia są ręcznie polerowane za pomocą materiałów tradycyjnych, piasku i soku z tamaryszku. Wzory są wykuwane na gorąco, w formie niewielkich zagłębień. Naczynia pełnią funkcje obrzędowe lub użytkowe. Są przeznaczone do użytku indywidualnego lub wspólnego w czasie np. wesel lub w świątyniach. Znajomość wyrobu naczyń jest przekazywana z ojca na syna. Obróbka metalu to nie tylko zajęcie zapewniające środki do życia. Tradycja ta rzutuje na strukturę rodziny i więzy pokrewieństwa oraz na etykę zawodową i status społeczny w mieście.

Washi, tradycyjna technika wyrobu papieru
Kraj(e) członkowski(e): Japonia

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2014 r.

Z tradycyjnego wyrobu papieru washi słyną trzy społeczności Japonii, zamieszkujące w dzielnicy Misumi-cho w mieście Hamada położonym w prefekturze Shimane, w mieście Mino w prefekturze Gifu i w mieście Ogawa/wiosce Higashi-chichibu w prefekturze Saitama. Papier wyrabia się z włókien kory morwy papierowej. Włókna są zanurzane w rzece i po spęcznieniu filtrowane za pomocą bambusowego sita. Papier wykonany techniką washi służy do wyrobu papeterii i książek, a także do urządzania wnętrz. Z papieru washi robi się ścianki działowe Shoji, parawany i drzwi. Większość mieszkańców wszystkich trzech społeczności jest zaangażowanych w podtrzymywanie umiejętności związanych z wyrobem papieru, począwszy od uprawy morwy po nauczanie technik wyrobu papieru poprzez kreowanie nowych produktów oraz promocję krajową i zagraniczną. Przekazywanie tradycji odbywa się na trzech płaszczyznach: przez rodziny rzemieślnicze, stowarzyszenia działające na rzecz ochrony tradycji i przez lokalne władze. Rodziny i zatrudnieni pracownicy pracują i szkolą się pod kierunkiem mistrzów, którzy swoją wiedzę otrzymali od rodziców. Wszyscy mieszkańcy tych miejscowości są dumni ze swoich tradycji i uważają wyrób papieru washi za symbol tożsamości kulturowej. Washi sprzyja umacnianiu więzi społecznych, gdyż większość społeczności ma bezpośredni związek z tą tradycją.

Tradycyjna sztuka kazachska dombra kūj
Kraj(e) członkowskie: Kazachstan

Wpis na Reprezentatywną listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2014 r.

Dombra kūj to krótki utwór muzyczny grany solo (kūj) na instrumencie tradycyjnym w kształcie gruszki, o dwóch szarpanych strunach i długim gryfie, zwanym dombra. Dzięki tym utworom, tradycyjnym bądź improwizowanym, publiczność ma poczucie uczestnictwa w doświadczeniu duchowym i emocjonalnym, ściśle związanym z jej korzeniami i tradycjami. Włączenie się publiczności w wykonanie utworu to jeden z najważniejszych sposobów komunikacji społecznej, a także forma przekazywania wiedzy i umiejętności związanych z kulturą kazachską. Muzyce zazwyczaj towarzyszą opowieści i legendy. Zgodnie z tradycją, utwory dombra kūj gra się w czasie wolnym od pracy, podczas towarzyskich spotkań i świąt, przy suto zastawionym stole. Jest to nieodzowne doświadczenie społeczne i kulturowe, które umacnia poczucie tożsamości, sprzyja rodzeniu się więzów solidarności i wzajemnego zrozumienia. Przyszli muzycy oddawani są pod opiekę mistrzów, gdy tylko jako dzieci ujawnią zainteresowanie filozofią i mistrzowskim wykonywaniem tradycyjnej muzyki. Amatorzy uczą się od utalentowanych i bardziej doświadczonych wykonawców, rozwijając własne umiejętności i stopniowo poszerzając repertuar.

Tradycja budowania jurt kirgiskich i kazachskich
Kraj(e) członkowski(e): Kazachstan/Kirgistan

Wpis na Reprezentatywną listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2014 r.

Jurta jest domostwem koczowniczych ludów kazachskich i kirgiskich. Składa się z drewnianego okrągłego stelaża pokrytego filcem, łatwego w montażu i demontażu. Jurty budowane są i dekorowane przez rzemieślników – mężczyzn i kobiety posiadających specjalistyczną wiedzę. Buduje się je z surowców naturalnych i odnawialnych. Mężczyźni i ich uczniowie wznoszą ręcznie drewniany stelaż, a także wykonują drewniane akcesoria z drewna, skór, kości i metalu. Kobiety zajmują się dekorowaniem wnętrza i zewnętrznej powierzchni zdobionej tradycyjnymi motywami zwierzęcymi, roślinnymi lub geometrycznymi. Zgodnie z przyjętymi regułami, wykonują te czynności w grupie, pod nadzorem doświadczonych kobiet. Zajmują się one tkaniem, przędzeniem, pleceniem, filcowaniem, haftowaniem, szyciem i innymi tradycyjnymi technikami rzemieślniczymi. Wykonanie jurt angażuje całą społeczność rzemieślników, służąc umacnianiu wspólnych wartości, sprzyjając konstruktywnej współpracy i rozwijając twórczą wyobraźnię. Wiedza i umiejętności są zazwyczaj przekazywane w rodzinie albo w relacji mistrz - uczeń. Wszystkie uroczystości, ceremonie, narodziny, wesela i obrzędy pogrzebowe odbywają się w jurcie, która jest w związku z tym symbolem rodziny i tradycyjnej gościnności, stanowiącej podstawę tożsamości ludów kazachskich i kirgiskich.

Ludowa pieśń Arirang
Kraj(e) członkowskie: Koreańska Republika Ludowo-Demokratyczna

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2014 r.

Arirang jest gatunkiem lirycznej pieśni przekazywanej ustnie i stale modyfikowanej. Występuje w różnych formach tradycyjnych, a także w postaci aranżacji muzycznych, symfonicznych i współczesnych. Zgodnie z tradycją, składa się z łagodnej lirycznej melodii i refrenu „Arirang, arirang, arariyo...”. W tekstach pieśni porusza się tematy takie jak rozstanie, spotkanie, smutek, radość i szczęście. Jej rozmaite wersje różnią się słowami i melodią. Uznaje się, że występuje 36 odmian pieśni, które podlegają ustawicznym przekształceniom. Pieśń wykonuje się z różnych okazji, w gronie rodziny i przyjaciół lub publicznie w czasie uroczystości i świąt. Dzieci uczą się jej od rodziców i sąsiadów, w szkole i w innych okolicznościach. Zespoły artystów zawodowych w Pyongyang śpiewają różne wersje pieśni, a stowarzyszenia na rzecz jej ochrony odgrywają ważną rolę w wykonywaniu, zachowywaniu i przekazywaniu lokalnych odmian. Tradycyjna pieśń Arirang przyczynia się do umacniania więzi społecznych i wzajemnego szacunku, a dzięki temu także do rozwoju społecznego. Pozwala Koreańczykom wyrażać uczucia i przezwyciężać trudności, jest źródłem dumy. Arirang występuje w sztuce widowiskowej, filmie, literaturze i innych współczesnych utworach artystycznych jako symbol jedności.

Al-Zajal, poezja recytowana lub śpiewana
Kraj(e) członkowskie: Liban

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2014 r.

Al-Zajal jest formą ludowej poezji libańskiej, recytowanej lub śpiewanej podczas wydarzeń towarzyskich i rodzinnych, ale również na co dzień. Wykonawcy, którymi są zarówno mężczyźni jak kobiety, wypowiadają się, indywidualnie lub w kilkuosobowej grupie, na tematy takie jak życie, miłość, nostalgia, śmierć, polityka czy wydarzenia z życia codziennego. W czasie swoistych zawodów poetyckich, grupy poetów i muzyków zasiadają przy stole zastawionym przekąskami (mezze) i szklaneczkami araku, by dla zgromadzonej publiczności recytować poezję przy wtórze tamburynu i darbuki. Wiersze recytowane przez poetów, często w tonie wyzwania, są podchwytywane przez chórzystów i publiczność. Mowa w nich o pięknie Libanu, znaczeniu tolerancji i dialogu między społecznościami i religiami oraz o prawie do różnienia się. Tradycję tę przekazuje się zazwyczaj w sposób nieformalny. Pielęgnowana jest w ramach rodziny lub przekazywana spontanicznie dzięki obserwacjom, naśladownictwu i uczestnictwu. Poeci i muzycy oraz organizacje pozarządowe są bardzo zaangażowane w jej praktykowanie i twórczą kontynuację. Wielość religii i społeczności zapewnia ciągłość tradycji, a zawody poetyckie stanowią pewien wentyl bezpieczeństwa i odgrywają istotną rolę w rozwiązywaniu konfliktów i umacnianiu spójności społecznej.

Kopaczka, ludowy taniec we wsi Dramcze
Kraj(e) członkowskie: Była Jugosłowiańska Republika Macedonii

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego l udzkości w 2014 r.

Kopaczka to dynamiczny ludowy taniec ze wsi Dramcze, położonej w regionie Pijanec. Tańczą go najlepsi męscy tancerze na weselach, publicznych zgromadzeniach oraz imprezach z okazji świąt religijnych. Taniec wykonywany jest w półkolu, przy wtórze bębnów, skrzypiec, a niekiedy tambury lub dud. Główne role przypadają trzem tancerzom – prowadzącemu, ostatniemu i środkowemu, którego zadaniem jest utrzymanie w ryzach prawej i lewej części półkola. Mężczyźni trzymają się za pasy i ramiona, by zachować równowagę w miarę zwiększającego się tempa. Początkowy wolny marsz przekształca się w wykonywany drobnymi krokami coraz szybszy taniec, w rytmie wybijanym obcasami. Młodzi lub początkujący tancerze najpierw zajmują w półkolu ostatnie miejsca, a w miarę postępów zbliżają się do jego części środkowej. Dla miejscowej ludności, kopaczka jest symbolem tożsamości kulturalnej nie tylko wioski Dramcze, ale także całego regionu Pijaniec.

Tchopa, ofiarny taniec ludu lomwe
Kraj(e) członkowski(e): Malawi

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2014 r.

Taniec tchopa jest gatunkiem sztuki widowiskowej, wykonywanej przez społeczności lomwe zamieszkujące południowo-wschodnią części Malawi. Na ogół ofiarny taniec odbywa się z okazji zakończenia udanych zbiorów i polowań, a także w czasie składania ofiar duchom przodków po klęskach, takich jak susza czy epidemia. Wykonanie tańca tchopa wymaga specjalnych umiejętności tanecznych i wokalnych oraz akompaniamentu trzech zestawów bębnów różnej wielkości. Taniec wykonuje od dwudziestu do trzydziestu osób, które tańczą w kole, zamieniając się co jakiś czas miejscami. Niektórzy tancerze niosą na plecach worki z narzędziami rolniczymi, skóry zwierząt, marionetki, sprzęt myśliwski i dawne naczynia kuchenne. Każda wioska ma własną grupę tancerzy tchopa, którą wódz anonsuje podczas uroczystości. Dawniej taniec wykonywali starsi mężczyźni i kobiety ze społeczności lomwe, będący strażnikami tej tradycji, ale dzisiaj coraz częściej tańczą również dzieci. Wiedza i umiejętności potrzebne do wykonywania tańca tchopa są przekazywane podczas prób i wykonywania tańca z jakiejś okazji. Kluczową rolę odgrywają osoby wytwarzające stroje tancerzy i bębny, wykonawcy gwizdów i tancerze. Taniec cementuje więzi między poszczególnymi społecznościami lomwe, ponieważ ich członkowie w razie potrzeby przychodzą sobie wzajemnie z pomocą, na przykład w chorobie, żałobie, czy też pomagając społecznie w pracach rolniczych wykonawcom tańca obarczonym zbyt wieloma obowiązkami.

Tańce z maskami i kukłami w Markali
Kraj(e) członkowskie: Mali

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2014 r.

Tańce z maskami i kukłami odbywają się z okazji obrzędowego święta ludów bambara, bozo, marka i somono w Markali. Śpiewającym piosenki tancerzom w maskach i tancerzom z kukłami towarzyszy muzyka tam-tamów. Poszczególne maski i kukły wyobrażające zwierzęta, którym przypisuje się określone cechy ludzkie, symbolizują świętą więź człowieka z przyrodą. W czasie pory suchej młodzi chłopcy są przygotowywani do wejścia w dorosłe życie. Inicjacja ma miejsce w świętym gaju, nad brzegiem rzeki Niger, gdzie chłopcy nabywają umiejętności przekazywanych im przez starszych. Obrzędy kończą się ucztą i składaniem ofiar duchom opiekuńczym i ciemnym mocom, w celu uzyskania ich zgody na osiągnięcie statusu mężczyzny, który ma prawo nosić maskę i wykonywać taniec. Po spełnieniu obrzędów obchodzi się święto zbiorów, w czasie którego różnorodność lokalnych kultur znajduje wyraz w modłach, muzyce, śpiewie i tańcu. Wita się wtedy rozpoczęcie pory połowu ryb, wspólnego lub indywidualnego. Święto ilustruje jedność, dialog, tolerancję i ciągłość tożsamości kulturowej, wyrażającą się w wielu kulturach Markali i sąsiednich wiosek. Tworzy płaszczyznę spotkań i wymiany, służącej rozwiązywaniu konfliktów wewnątrz społeczności i pomiędzy nimi, sporów i zatargów rodzinnych.

Argan, praktyki i umiejętności związane z drzewem arganowym
Kraj(e) członkowskie: Maroko

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2014 r.

Drzewo arganowe jest gatunkiem endemicznym i licznie występuje w Rezerwacie biosfery Arganeraie w południowo-zachodnim Maroku. Kobiety oraz - w mniejszym stopniu - mężczyźni z obszarów wiejskich na terenie Rezerwatu tradycyjnymi metodami pozyskują olej z owoców drzewa arganowego. Niezbędne do tego umiejętności opanowują drogą naśladownictwa i nieformalnej nauki. Olej ma wiele zastosowań w kuchni, lecznictwie i kosmetyce. Kolejno wykonywane prace to zbiór owoców, suszenie ich, ucieranie, wytłaczanie nasion, sortowanie, mielenie i mieszanie. Używane w procesie produkcji ręczne młynki wytwarzane są przez miejscowych rzemieślników. Podczas mieszania stopniowo dodaje się ciepłej wody w ściśle określonych ilościach. Wszelkie aspekty kulturowe związane z uprawą drzewa arganowego, tłoczeniem oleju, sporządzaniem receptur, wytwarzaniem wyrobów pochodnych i ręcznym wykonywaniu potrzebnych narzędzi przyczyniają się do spójności społecznej, zacieśniania więzi międzyludzkich i wzajemnego poszanowania w relacjach między społecznościami. Olej arganowy jest ofiarowywany jako prezent ślubny i często używany przy sporządzaniu odświętnych dań. Tradycyjne umiejętności, związane z tłoczeniem oleju i jego zastosowaniami, przekazywane są przez kobiety, które uczą córki od najmłodszych lat, jak stosować je w praktyce.

Tradycyjna sega maurytyjska
Kraj(e) członkowski(e): Mauritius

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2014 r.

Maurytyjska sega tipik to charakterystyczne dla kreolskiej społeczności niezwykle dynamiczne widowisko, odbywające się w czasie nieformalnych spotkań rodzinnych i imprez dla publiczności. Piosenki śpiewane w niskiej tonacji stopniowo nabierają tempa, a tancerze wirują wokół siebie w różnych układach tanecznych, wykonując drobne kroki i poruszając w rytmie melodii biodrami i rękami. Soliści improwizują pieśni w języku kreolskim, a niekiedy również i w innych językach. Tempo i typowy dla segi rytm nadają instrumenty muzyczne – tamburyn, grzechotka i triangel (żelazny trójkąt). Słowa piosenek mówią o miłości albo o trudnościach dnia codziennego, co często jest oddane również przez układy taneczne. Kobiety zwykle noszą powłóczyste spódnice nakładane na halki, a mężczyźni spodnie z podwiniętymi nogawkami, kolorowe koszule i słomkowe kapelusze, co ma przypominać stroje przodków. Śpiewacy, tancerze i muzycy przekazują wiedzę zarówno w sposób formalny, jak i nieformalny, poprzez uczestnictwo i naśladownictwo. Niektórzy wytwarzają instrumenty i udzielają innym nieformalnych lekcji. Odzwierciedlając wielokulturowość społeczeństwa, sega obala bariery kulturowe i klasowe, stanowi okazję do spotykania się ludzi różnych kultur i jednoczy różne środowiska wokół wspólnego dziedzictwa maurytyjskiego.

Szagaj charwaa, mongolska gra w kości
Kraj(e) członkowskie: Mongolia

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2014 r.

Mongołowie czczą niektóre kości zwierząt hodowlanych, używając ich do obrzędów religijnych i tradycyjnych gier. Jedną z takich popularnych gier zespołowych jest zręcznościowa gra ze strzelaniem kośćmi szagaj charwaa. Drużyna liczy od sześciu do ośmiu graczy. Gra polega na wysyłaniu pstryknięciem palca „strzały” z gładkiej drewnianej podstawki do celu składającego się z baranich kostek (szagajów). Gra się trzydziestoma płaskimi klockami, podobnymi do domina. Grze towarzyszą tradycyjne melodie i pieśni związane z tematem gry w kości, śpiewane przez uczestników. Każdy z zawodników ma własne, ręcznie wykonane przedmioty do gry i nosi specjalny strój zdobiony stosownie do jego rangi i zasług. Członków drużyny łączą bliskie relacje. Obowiązują reguły etyczne, opierające się na wzajemnym szacunku i poszanowaniu godności drugiej osoby. Obrzędy, wiedza, umiejętności, techniki i doświadczenie eksperckie związane z grą w kości, a także umiejętność wytwarzania potrzebnych przedmiotów i akcesoriów są przekazywane w relacji mistrz – uczeń. Zwyczaje związane z grą w kości przyczyniają się do powstania środowiska sprzyjającego rozwojowi osobistemu i dobrobytowi, gdyż każdy z zawodników ma udział w sukcesie zespołowym, a uczestnicy gry wzajemnie się od siebie uczą i pomagają sobie. Zgodnie z tradycją, gra łączy osoby z różnych środowisk, a także sprzyja kształtowaniu podstawy szacunku wobec starszych i graczy wzajemnie wobec siebie oraz zacieśnianiu więzi społecznych.

Żarty o pokrewieństwie
Kraj(e) członkowski(e): Niger

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2014 r.

Żarty o pokrewieństwie to praktyka społeczna związana z relacjami między osobami, grupami i społecznościami etniczno-językowymi mająca na celu budowanie poczucia braterstwa, solidarności i wspólnoty. Przybiera ona postać żartobliwego dialogu między dwiema osobami z dwóch różnych społeczności, które symbolicznie odgrywają krewnych ze strony męża i ze strony żony w tej samej rodzinie. Praktyka ta często ma źródło w zawartym przez przodków pradawnym pakcie, zakazującym sporów i wojen między danymi społecznościami, a nakazującym miłość i w razie potrzeby niesienie sobie wzajemnie pomocy. Członkowie obu społeczności mają się nie okłamywać, wszystko obracać w żart i wspólnie korzystać z dóbr materialnych, mając świadomość, że wszelkie spory należy rozstrzygać pokojowo. Żartują oni w miejscach publicznych, w czasie pracy w polu czy w biurze, na targu, przy studni, w gronie rodzinnym itp., na co dzień i przy specjalnych okazjach, takich jak wesela, chrzty, różne ceremonie, pogrzeby, transakcje handlowe, wydarzenia kulturalne i imprezy rozrywkowe. Żartom o pokrewieństwie i związanym z nimi zwyczajom jest poświęcony pierwszy miesiąc kalendarza księżycowego. Znajomość zwyczajów, związanych z żartami o pokrewieństwie, jest przekazywana nieformalnie z pokolenia na pokolenie. Będąc narzędziem pojednania i pokojowego rozstrzygania konfliktów, przyczyniają się one do jedności i stabilności rodzin, grup etnicznych i społeczności. Sprzyjają również równości społecznej pod względem wieku i hierarchii, a także ułatwiają dialog międzypokoleniowy.

Ay-Ayyala, tradycyjna sztuka widowiskowa w Sułtanacie Omanu i w Zjednoczonych Emiratach Arabskich
Kraj(e) członkowskie: Oman, Zjednoczone Emiraty Arabskie

Wpis na Listę Reprezentatywną Niematerialnego Dziedzictwa Ludzkości 2014

Al-Ayyala jest ekspresyjną praktyką kulturową, popularną w północno-zachodnim Omanie i na terenie całych Zjednoczonych Emiratów Arabskich. Łączy poezję śpiewaną, grę na bębnach i taniec pozorujący bitwę. Naprzeciwko siebie stoi w dwóch rzędach po dwudziestu mężczyzn. Trzymane przez nich cienkie bambusowe laski symbolizują lance lub miecze. Muzycy grający na małych i dużych bębnach, tamburynach i mosiężnych cymbałach zajmują miejsce między rzędami. Mężczyźni ustawieni w rzędach wykonują ruchy głowy i wymachują laskami w rytmie gry na bębnach, śpiewając poetyckie pieśni. Wokół nich chodzą inni mężczyźni trzymający miecze i strzelby, od czasu do czasu podrzucając je do góry i chwytając. W Zjednoczonych Emiratach Arabskich na przodzie stoją młode kobiety, potrząsając włosami. Melodia składa się z nieregularnie powtarzających się siedmiu tonów, a tematy poetyckich pieśni są dobierane stosownie do okazji. Zgodnie z tradycją, widowisko odbywa się tradycyjnie na weselach i w czasie różnych uroczystości w Sułtanacie Omanu i w Zjednoczonych Emiratach Arabskich. Uczestniczą w nim osoby różnego pochodzenia i w różnym wieku. Prowadzący ceremonię na ogół dziedziczy swoją funkcję i ma za zadanie kształcenie kolejnych wykonawców. Al-Ayyala łączy osoby w różnym wieku, różnej płci i z różnych klas społecznych.

Święto Matki Boskiej Gromnicznej
Kraj(e) członkowski(e): Peru

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2014 r.

Obchody święta Matki Boskiej Gromnicznej, odbywające się co roku w mieście Puno, obejmują uroczystości religijne i wydarzenia kulturalne. Wywodzą się one z tradycji katolickiej i czerpią elementy symboliczne z andyjskiej wizji świata. Właściwe obchody rozpoczynają się na początku miesiąca odprawianą o świcie uroczystą mszą, po czym następuje pradawna ceremonia oczyszczenia. Nazajutrz, po nabożeństwie, ulicami miasta wyrusza procesja z wizerunkiem Matki Boskiej. Towarzyszą jej muzyka i tradycyjne tańce. Następnie odbywają się dwa konkursy, w których bierze udział 170 zespołów, liczących ogółem 40 tys. tancerzy i muzyków z całego regionu. Uczestniczą w nich głównie mieszkańcy wsi i miast z regionu Puno, należący do grup etnicznych Keczua i Ajmara. Wiele osób, które urodziły się w tych okolicach i później wyemigrowały, wraca na Święto Matki Boskiej Gromnicznej, które daje uczestnikom poczucie ciągłości kulturowej. Trzy regionalne federacje współpracują ze sobą przy organizowaniu obchodów oraz przechowywaniu wiedzy i umiejętności związanych z tańcem, muzyką i wykonywaniem masek. Młodsze pokolenie zdobywa potrzebne umiejętności w czasie prób i warsztatów rzemieślniczych. Obchody zamyka uroczystość ku czci Matki Boskiej, koncert i pożegnalne nabożeństwa.

Cante Alentejano, śpiew wielogłosowy w Alentejano w południowej Portugalii
Kraj(e) członkowskie: Portugalia

Wpis na Listę Reprezentatywną Niematerialnego Dziedzictwa Ludzkości 2014

Cante Alentejano jest gatunkiem śpiewu tradycyjnego o dwudzielnym metrum, wykonywanego przez amatorskie chóry na południu Portugalii. Pieśni są śpiewane bez akompaniamentu muzycznego. Wyróżnia je charakterystyczna linia melodyczna, tekst i styl wokalny. Chór może liczyć do trzydziestu osób i jest podzielony na mniejsze zespoły. Pieśń intonowana jest w niskiej tonacji, a następnie odtwarzana altem, o jedną trzecią lub jedną dziesiątą tonu wyżej od pierwotnie intonowanej, często z dodaniem ozdobników. Następnie rozbrzmiewa cały chór, śpiewając pozostałe strofy w równoległych tercjach. Alt dominuje nad chórem w trakcie wykonywania całej pieśni. Bogaty repertuar tradycyjnych poematów wykonywany jest według dawnych lub na nowo skomponowanych melodii. Pieśni poruszają tradycyjne tematy, takie jak życie na wsi, przyroda, miłość, macierzyństwo czy religia, a także przemiany kulturalno-społeczne. Cante odgrywa ważną rolę w życiu wszystkich społeczności Alentejano i jest nieodłącznie związane ze zgromadzeniami publicznymi i prywatnymi spotkaniami. Tradycja przekazywana jest przez starszych, głównie podczas prób chóru. Dla wokalistów i ich aficionados, śpiew wyraża silne poczucie tożsamości i przynależności, wzmacnia dialog między pokoleniami, przedstawicielami obu płci i różnych środowisk, przyczyniając się do umocnienia więzi społecznych.

Nongak, ludowe widowisko muzyczno-taneczne w Republice Korei
Kraj(e) członkowski(e): Republika Korei

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2014 r.

Nongak jest gatunkiem ludowej sztuki widowiskowej wywodzącej się z obrzędów wspólnotowych i wiejskich zwyczajów. Z czasem stała się sztuką widowiskową reprezentatywną dla Republiki Korei, obejmując grę na instrumentach perkusyjnych (a niekiedy także na instrumentach dętych), pochody, tańce, przedstawienia teatralne i pokazy akrobatyczne. Artyści pochodzący z danego regionu noszą wielobarwne stroje, grają i tańczą w czasie wiejskich uroczystości, aby zdobyć przychylność bogów, przepędzić demony, na wiosnę modlić się o dobre plony, jesienią świętować udane zbiory, a także uzyskiwać środki na wspólne przedsięwzięcia. Wyróżnia się pięć regionalnych stylów nongak, na ogół odpowiadających pięciu ośrodkom kulturalnym. Wioski w jednym regionie różnią się między sobą pod względem stylu, rytmu, strojów i składu zespołów. Wykonywane są tańce z układami choreograficznymi i tańce z maskami, w czasie których aktorzy w maskach i specjalnych strojach recytują zabawne skecze. Pokazom akrobatycznym towarzyszą występy z balansowaniem talerzami i błazenady z dziećmi noszonymi przez tancerzy na barana. Publiczność poznaje nongak poprzez uczestnictwo w widowisku. W nauczaniu i przekazywaniu różnych jego części składowych ważną rolę odgrywają zespoły ludowe i placówki szkolne. Nongak sprzyja solidarności i współpracy w ramach wspólnoty oraz poczuciu wspólnej tożsamości mieszkańców.

Sława, uroczystość ku czci patrona rodziny
Kraj(e) członkowskie: Serbia

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa ludzkości w 2014 r.

W Serbii rodziny wyznania prawosławnego obchodzą Sławę – święto swojego patrona, którego uważają za opiekuna zapewniającego pomyślność. Podczas uroczystości, gromadzącej członków rodziny, sąsiadów i przyjaciół, składana jest rytualna bezkrwawa ofiara . W domu zapala się specjalną świecę i skrapia winem ciasto upieczone z tej okazji przez żonę gospodarza. Na cieście nacina się znak krzyża, obraca się je i podnosi do góry, a następnie dzieli na cztery części. W czasie odprawiania obrzędu oddaje się cześć świętemu i odprawia modlitwy za pomyślność. Gospodarz dzieli ciasto w asyście najstarszej lub najważniejszej osoby spośród gości oraz pozostałych członków rodziny. Posiłek rozpoczyna się kieliszkiem wina, degustacją świątecznej potrawy i wzniesieniem toastu z życzeniami zdrowia, udanego potomstwa i pomyślności dla rodziny oraz gości. Wiedzę na temat obchodów Sławy przekazuje się w rodzinie, a szczególną rolę w zachowaniu zwyczajów i przekazywaniu ich przesłania odgrywają kobiety.

Ebru, sztuka malowania na wodzie
Kraj(e) członkowskie: Turcja

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2014 r.

Ebru jest tradycyjną sztuką turecką, która polega na tworzeniu kolorowych wzorów poprzez nakładanie barwników na wodę zagęszczoną tłustą substancją i przenoszenie wzoru na papier. Uzyskuje się w ten sposób desenie stosowane w sztuce papieru marmurkowanego, m.in. wzory kwiatowe, roślinne i ornamentalne, motywy plecionkowe, meczety i księżyce. Wzory te są używane do dekoracji w tradycyjnej sztuce introligatorskiej. Dla uzyskania barwników z naturalnych pigmentów stosuje się naturalne techniki. Barwniki miesza się z kilkoma kroplami żółci krowiej, która jest rodzajem naturalnego kwasu, a następnie nakłada patyczkiem lub pędzelkiem na powierzchnię zagęszczonego płynu, na której tworzą się wielobarwne wzory. Artyści, ich uczniowie i praktykujący sztukę ebru uważają ją za integralną część swojej tradycyjnej kultury, tożsamości i sposobu życia. Znajomość tej sztuki i związanej z nią filozofii jest przekazywana ustnie i drogą praktyki w relacji mistrz – uczeń. Na opanowanie samych tylko jej podstaw potrzeba co najmniej dwóch lat. Sztuka Ebru, uprawiana bez względu na wiek, płeć i pochodzenie etniczne, ma wpływ na społeczną pozycję kobiet i lepsze stosunki wewnętrzne w ramach wspólnoty. Wspólne malowanie na wodzie sprzyja budowaniu przyjacielskich relacji, umacnia więzi między poszczególnymi osobami i całymi społecznościami.

Askya, sztuka dowcipnych dialogów
Kraj(e) członkowskie: Uzbekistan

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2014 r.

Askiya jest gatunkiem popularnej sztuki oratorskiej, która ma formę dialogu dwóch lub większej liczby osób, wymieniających między sobą dowcipne komentarze na wybrany temat. Zawodnicy uprawiający tę sztukę, na ogół mężczyźni, muszą znać tajniki języka uzbeckiego, umieć improwizować, mieć szybki refleks i prowadzić zręczne wywody, posługując się żartem i wykazując poczucie humoru. Mimo żartobliwej formy, prowadzone dialogi mają niemałe znaczenie dla uwrażliwiania ludzi na sprawy i wydarzenia społeczne, ponieważ zwracają uwagę na istotne kwestie, a ich tematyka wynika z uważnej obserwacji codziennego życia, Słowne zawody odbywają się często w czasie świąt ludowych, uroczystości, rodzinnych ceremonii i podczas spotkań organizowanych w miastach i wioskach na terenie całego Uzbekistanu. Szacuje się, że występuje obecnie trzydzieści odmian tej sztuki, w tym niektóre formy uprawiane przez zawodowych artystów. Każda z odmian ma odrębne cechy. Wiedza i umiejętności związane ze słownym współzawodnictwem są na ogół przekazywane osobom, grupom i całym społecznościom tradycyjnie, w relacji mistrz – uczeń. Dzięki swoim najważniejszym cechom: poczuciu humoru i prostocie formy w komunikacji międzyludzkiej Askya to łączy wokół wspólnego wydarzenia przedstawicieli różnych społeczności, niezależnie od ich wieku i zawodu. Ma też wyraźny wymiar dydaktyczny, gdyż za pomocą dowcipu skłania ludzi do uważnego analizowania trudności i problemów życia codziennego, przyczyniając się w ten sposób do rozwoju kulturalnego i społecznego.

Ví i giặm, gatunek pieśni ludowych w Nghệ Tint
Kraj(e) członkowski(e): Wietnam

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2014 r.

Ví i giặm to gatunek pieśni śpiewanych w wielu społecznościach w prowincjach Nghệ An i Hà Tĩnh, położonych w środkowym i północnym Wietnamie. Ludzie wykonują te pieśni bez akompaniamentu muzycznego, w czasie sadzenia ryżu, pływania barką, wyplatania spiczastych kapeluszy czy kołysania dzieci do snu. Liryczne pieśni są śpiewane w dialekcie i z użyciem idiomów charakterystycznych dla regionu Nghệ Tĩnh, tembrem głosu typowym dla śpiewu mieszkańców tego obszaru. Przeważająca część tekstów opiewa podstawowe wartości i cnoty, takie jak szacunek dla rodziców, lojalność, poświęcenie, troska o innych, a także znaczenie uczciwości i przywiązania do wiejskich zwyczajów i tradycji. Śpiew umila ludziom pracę i pozwala zapomnieć o codziennych troskach. Zarówno starsi, jak i młodsi posługują się śpiewem, by wyrazić swoje uczucia. Obecnie pieśni są często wykonywane w czasie imprez kulturalnych, a artyści śpiewają je w salach koncertowych. Zwyczaj śpiewania pieśni ví i giặm jest przekazywany i pielęgnowany przez mistrzów śpiewu. Miejscowe przedstawienia i festiwale pieśni ludowych są dla wiejskich i szkolnych zespołów ví i giặm okazją do upowszechniania tego gatunku pieśni.

Tradycja uprawiania winorośli na wyspie Pantelleria
Kraj(e) członkowski(e): Włochy

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2014 r.

Na leżącej na Morzu Śródziemnym wyspie Pantelleria tradycja uprawiania niskopiennej winorośli przekazywana jest z pokolenia na pokolenie w rodzinach winiarzy i rolników. Około 5 tysięcy mieszkańców ma swoje poletka uprawiane tradycyjnymi metodami, obejmującymi kilka etapów. Winorośl sadzi się w głębokim dołku wydrążonym w ziemi, po starannym przygotowaniu gruntu. Główny pęd przycina się w taki sposób, by wyrosło sześć gałęzi, a krzew rozrastał się promieniście. Zagłębienie, w którym osadzona została winorośl, jest następnie wielokrotnie poprawiane i kształtowane na nowo, by zapewnić roślinie wzrastanie w odpowiednim mikroklimacie. Zbieranie winogron odbywa się ręcznie w czasie tradycyjnego winobrania pod koniec lipca. Winiarze i rolnicy z Pantelleria (zarówno mężczyźni<ins cite="mailto:Ola" datetime="2016-06-07T18:15">,</ins> jak i kobiety) uprawiają winorośl w trudnych warunkach klimatycznych. Ich wiedza i umiejętności przekazywane są w ramach rodziny – ustnie, w miejscowym dialekcie, oraz poprzez praktykę. Obrzędy i święta organizowane od lipca do września angażują całą lokalną społeczność. Mieszkańcy wyspy nadal utożsamiają się z uprawą winorośli i robią wszystko, co w ich mocy, by zachować tę tradycję

Wpisane w 2015 r.

Sbuâ, doroczna pielgrzymka do zawiji Sidi El Hadż Belkasema w Gurarze
Kraj(e) członkowski(e): Algieria

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa ludzkości w 2015 r.

Co roku przedstawiciele berberyjskiego ludu zenati, zamieszkującego południowo-wschodnią część Sahary algierskiej, udają się z pielgrzymką do mauzoleów świętych dla uczczenia urodzin proroka Mahometa. Sbuâ to trwająca tydzień pielgrzymka, której towarzyszą tańce i śpiew o charakterze wspólnotowych praktyk kulturowych. Pielgrzymka kończy się siódmego dnia na placu przed zawiją położoną w centrum Gurary, gdzie znajduje się mauzoleum Sidi El Hadżda Belkasema. Przedstawiciele różnych grup symbolicznie łączą się wokół sztandaru świętego. Dołączają oni później do własnych grup, by wziąć udział w obrzędach sprawowanych przez najstarszych pielgrzymów. Kobiety uczestniczą w tym wydarzeniu, wznosząc okrzyki. Na tydzień przed rozpoczęciem pielgrzymki kobiety odprawiają rytuał zwany obrzędem żaren, podczas którego rozcierają pierwszą garść ziaren zboża, z którego zostanie przyrządzony kuskus dla pielgrzymów. Zgodnie z tradycją, obrzędy mogą sprawować mężczyźni wywodzący się z rodów poszczególnych świętych, uważający się za ich potomków. Dzieci i młodzież uczestniczą w pielęgnowaniu tradycji poprzez asystowanie przy wykonywanych czynnościach, modlitwach i śpiewie, stopniowo zdobywając potrzebną wiedzę. Wierzenia i obrzędy odprawiane w czasie pielgrzymki dają poczucie wspólnoty oparte na historii i umacniają więzi społeczne.

Obchody święta ognia w Pirenejach
Kraj(e) członkowski(e): Andora/Francja/Hiszpania

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2015 r.

Co roku w noc przesilenia letniego w Pirenejach odbywa się obchody święta ognia. Po zapadnięciu zmierzchu, mieszkańcy miasteczek i wiosek schodzą z gór niosąc płonące pochodnie, od których zapala się stosy zbudowane w tradycyjny sposób z drewna i kory, a niekiedy z odpowiednio przysposobionego pnia drzewa. Wspólne obchody zacieśniają więzi społeczne i umacniają poczucie przynależności, tożsamości i ciągłości tradycji. Schodzenie z gór to szczególny moment w życiu młodych ludzi, traktowany jako przejście od okresu dojrzewania do dorosłości. Role są przypisane do konkretnych osób: w niektórych miejscowościach kapłan błogosławi i rozapala ogień, w innych to mer rozpala stos. Jeszcze gdzie indziej sprowadzenie orszaku z gór i rozpalenie stosu należy do mężczyzny, który się niedawno ożenił. Obchodom święta towarzyszy śpiewanie ludowych pieśni. Często na schodzących z gór mężczyzn czekają niezamężne dziewczęta z winem i słodkimi wypiekami. W godzinach porannych ludzie zbierają żar i popiół z wypalonych stosów i zanoszą do siebie dla zapewnienia pomyślności swoim domostwom. Zwyczaj ten, głęboko zakorzeniony w tradycjach lokalnych, jest podtrzymywany dzięki zaangażowaniu miejscowych stowarzyszeń i instytucji. Jego żywotność zapewnia mu jednak przede wszystkim przekazywanie tradycji w rodzinie.

Tradycyjne widowisko Alardah Alnadżdijah z tańcami, grą na instrumentach perkusyjnych i poezją śpiewaną
Kraj(e) członkowski(e): Arabia Saudyjska

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa ludzkości w 2015 r.

Alardah jest tradycyjnym widowiskiem, na które składają się tańce, gra na instrumentach perkusyjnych i śpiewanie poezji. Otwiera ono i zamyka różne uroczystości – obchody świąt religijnych, wesela, świętowanie narodzin, uroczystości rozdania dyplomów czy ważne wydarzenia lokalne lub krajowe. Jest to dobitny wyraz rodzimej kultury. Wykonawcami są muzycy, tancerze i poeci. Tancerze trzymają w ręku lekkie szpady. Formują oni dwa zwarte, zwrócone do siebie szyki, pomiędzy którymi jest miejsce dla muzyków. Jeden z wykonawców trzyma w górze chorągiew, drugi donośnym głosem śpiewa utwory poetyckie związane tematycznie ze świętowanym wydarzeniem. Uczestnicy odpowiadają mu śpiewem antyfonicznym. Muzycy wybijają szybko rytm na dużych bębnach, którym wtórują bębenki. Nieustannie śpiewając, mężczyźni pochylają się do przodu i cofają się w zwartym szyku, jednocześnie unosząc do góry i opuszczając szpady w rytmie gry na bębnach i śpiewu. Na zakończenie partii wokalnej mężczyźni gromadzą się wokół chorągwi. Wykonawcami widowiska mogą być mężczyźni niezależnie od wieku, pochodzenia społecznego i wykonywanego zawodu. Kobiety zajmują się szyciem strojów. Zwyczaj umacnia spójność społeczną poprzez okazywanie wzajemnego szacunku. W kształcenie potrzebnych umiejętności i organizowanie widowiska, a także w popularyzowanie i przekazywanie tej tradycji angażują się grupy i osoby, szkoły i miejscowe społeczności.

Tradycyjne dekoracje malarskie filete porteño w Buenos Aires
Kraj(e) członkowski(e): Argentyna

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa ludzkości w 2015 r.

Filete poteño w Buenos Aires to tradycyjna technika malarska, którą są wykonywane zdobienia o żywych barwach i charakterystycznym liternictwie. Zdobi się w ten sposób miejskie autobusy, ciężarówki czy szyldy, a także coraz częściej domy. Dekoracje nawiązują tematycznie do dziedzictwa miejskiego, łącząc elementy społeczne i religijne i służąc tworzeniu zbiorowej pamięci. Popularne motywy to wyobrażenia świętych, wizerunki polityków czy podziwianych gwiazd muzyki i sportu. Niekiedy obrazom towarzyszą napisy z popularnymi powiedzeniami i przysłowiami. Szkic zdobień wykonywany jest wcześniej, a następnie nanosi się go w miejscu przeznaczenia. Do wykonywania zdobień używa się syntetycznych farb, barwnego lakieru i pędzli o długim włosie. Każdy chętny może nauczyć się tej techniki bezpośrednio od rzemieślników. Wykonywanie zdobień nie wymaga formalnej nauki, co jest szansą dla młodych ludzi pozbawionych możliwości zdobycia innej pracy. W ciągu ostatnich dziesięcioleci pojawiło się nowe pokolenie wykonawców tej formy sztuki i powstała nowa estetyka.

Klasyczne jeździectwo i Hiszpańska Szkoła Jazdy Konnej w Wiedniu
Kraj(e) członkowski(e): Austria

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2015 r.

W Hiszpańskiej Szkole Jazdy Konnej w Wiedniu od 450 lat kultywowana jest tradycja hodowli i szkolenia białych koni lipicańskich (rasa pochodząca z Lipicy w Słowenii). Związane z nią różnorodne praktyki społeczne, zwyczaje kulturowe i ceremonie oparte są na długotrwałych, wzajemnych relacjach, łączących hodowców, stajennych, rzemieślników i jeźdźców z końmi. Stajenni, którzy jako pierwsi opiekują się źrebiętami, przekazują uczniom podstawową wiedzę o hodowli koni. Hodowcy, których cechuje bardzo serdeczny stosunek do koni, łączą je w pary zgodnie z wymogami Szkoły. Doświadczeni jeźdźcy wspólnie z uczniami odpowiadają za opiekę nad źrebiętami, co przyczynia się do powstania szczególnej więzi łączącej przyszłego jeźdźca ze zwierzęciem. Pierwsze lata nauki uczniowie spędzają na zaznajamianiu się z zasadami opiekowania się końmi i obsługą sprzętu. Ujeżdżania koni uczą się od doświadczonych jeźdźców w relacji mistrz-uczeń. W tej tradycyjnie męskiej domenie zaczynają odgrywać rolę kobiety. Każdy koń pozostaje pod opieką lekarza weterynarii. Za wykonanie i konserwację potrzebnych akcesoriów i strojów do jazdy konnej odpowiadają rzemieślnicy – siodlarze, kowale, kapelusznicy, rymarze, krawcy i szewcy. Wspólne pielęgnowanie tradycji daje środowiskom związanym z Hiszpańską Szkołą Jazdy silne poczucie tożsamości i pozwala na zachowanie dawnych technik i umiejętności w wielu dziedzinach związanych z jeździectwem.

Wyrób miedzianych naczyń w regionie Lahidż
Kraj(e) członkowski(e): Azerbejdżan

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa ludzkości w 2015 r.

Rękodzieło z Lahidż zostało wpisane na Listę jako tradycyjny sposób wytwarzania i wykorzystywania wyrobów z miedzi przez społeczność Lahidż na Kaukazie. Wyrobem przedmiotów z miedzi kieruje mistrz, któremu towarzyszy pomocnik. Wykonując czynności pomocnicze, pomocnik jednocześnie się uczy. Cienkie płytki miedzi są formowane przy użyciu młota przez kowala. Następnie płytki są polerowane i zdobione. Ten etap ma szczególne znaczenie, gdyż motywy dekoracyjne często mają charakter lokalny i nawiązują do tradycyjnej wiedzy i kultury. Sprzedaż gotowych wyrobów i wynagradzanie pracy pozostałych rzemieślników należy do mistrza. Tradycja jest przekazywana w rodzinie z ojca na syna. Wiele rodzin w Azerbejdżanie udaje się do Lahidż, by nabyć przedmioty codziennego użytku, gdyż panuje przekonanie, że naczynia z miedzi służące do przyrządzania posiłków mają właściwości dobroczynne dla zdrowia. Dla rękodzielników wyrób przedmiotów z miedzi stanowi ważne źródło dochodu, a także daje im poczucie tożsamości i jest źródłem dumy. Zajęcie to umacnia rodzinne więzy i jest wyraźną oznaką tożsamości społeczności Lahidż.

Ludowe święto Surova obchodzone w regionie Pernik
Kraj(e) członkowski(e): Bułgaria

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2015 r.

Co roku w dniach 13 i 14 stycznia w regionie Pernik, w zachodniej Bułgarii, z okazji Nowego Roku obchodzonego według kalendarza juliańskiego odbywa się święto ludowe Surova. Głównym elementem obchodów jest pochód maszkar Survakari we wioskach w całym regionie. Przebierańcy noszą ogromne nieraz maski i specjalnie na tę okazję uszyte kostiumy z dzwonkami. Pierwszej nocy grupy mężczyzn, kobiet i dzieci udają się w kierunku centrum wsi, gdzie zapalają światła i bawią się z publicznością. Niektórzy spośród uczestników odgrywają charakterystyczne role, na przykład przywódcy, nowożeńców, kapłana, niedźwiedzia. Nazajutrz, wczesnym rankiem, zbierają się, aby chodzić po wsi i odwiedzać domy nowożeńców, symbolicznie łącząc ich w pary i odprawiając obrzędy z niedźwiedziem dla zapewnienia im zdrowia. Gospodarze czekają na ich przybycie z okolicznościowym posiłkiem i upominkami. Po zakończeniu święta Survakari często przekazują zebrane dary na rzecz sierot i biednych. Całe rodziny zajmują się przez cały rok zbieraniem materiałów do wykonania masek i innych akcesoriów, a młodzież i dzieci uczą się od dorosłych, jak wykonać charakterystyczne kostiumy

Fichee-Chambalaalla, obchody noworoczne ludu Sidama
Kraj(e) członkowski(e): Etiopia

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa ludzkości w 2015 r.

Fichee-Chambalaalla to święta noworoczne obchodzone przez lud Sidama. Zgodnie z przekazywaną ustnie tradycją, Fichee-Chambalaalla jest upamiętnieniem historii kobiet z plemienia Sidama, które raz do roku odwiedzają swoją rodzinę i bliskich. Z tej okazji zanoszą im „buurisame”, posiłek sporządzony z mąki bananowej, masła i mleka, którym częstuje się również sąsiadów. Fichee stało się symbolem jedności ludu Sidama. Dokładną datę święta co roku obliczają astrologowie. Są o niej informowani szefowie klanów. Obchodom święta towarzyszą tradycyjne pieśni i tańce. Uczestniczą w nich wszyscy, niezależnie od wieku, płci i statusu społecznego. Pierwszego dnia dzieci chodzą od domu do domu, pozdrawiając sąsiadów, którzy częstują ich „buurisame”. Z okazji święta przywódcy klanów kierują do swych współplemieńców okolicznościowe przesłanie, zalecając im, by ciężko pracowali, szanowali starszych i pomagali im, nie ścinali drzew rodzimych gatunków, unikali żebrania, gnuśności, krzywoprzysięstwa i kradzieży. Obchody świąteczne kształtują zatem poczucie równości, sprzyjają dobremu rządzeniu, spójności społecznej, utrzymaniu pokoju i integrowaniu się klanów Sidama z innymi grupami etnicznymi w Etiopii. Rodzice wpajają tradycje dzieciom poprzez przekaz ustny i udział w obchodach świąt. Kobiety przekazują swoim córkom i innym dziewczętom z wioski przede wszystkim wiedzę i umiejętności związane z tradycyjnym uczesaniem i przyrządzaniem „buurisame”.

Sztuka rzeźbienia w marmurze na Tinos
Kraj(e) członkowski(e): Grecja

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2015 r.

Rzeźbiarstwo w marmurze jest wyrazem tożsamości kulturowej Tinos – wyspy na Morzu Egejskim. Rzemieślnicy zajmujący się marmurem posiadają odpowiednią wiedzę na temat jego składu, struktury oraz odmian. W warsztatach wytwarzane są rzeźby i płaskorzeźby, charakteryzujące się tradycyjnymi wzorami roślinnymi, zoomorficznymi, często pojawia się również motyw statku. Umieszczane są one na budynkach mieszkalnych, znakach drogowych, kościołach i cmentarzach, co zapewnić ma przebłaganie i odwrócić złe siły, natomiast te wyryte na marmurowych naczyniach codziennego użytku mają zapewnić płodność i dobrobyt. Rzemieślnicy czasem tworzą większe zespoły do realizacji dużych projektów. Wiedza dotycząca tego rzemiosła przekazywana jest poprzez relacje mistrz – jeden lub dwóch uczniów, zazwyczaj członków rodziny. Praktykanci zaczynają naukę od zadań, takich jak przygotowanie narzędzi i czyszczenie warsztatu, następnie uczą się rysować i rzeźbić. Obecnie prawie jedną czwartą wśród osób zajmujących się tą sztuką rzeźbiarską stanowią kobiety, co jest znaczącą zmianą w tradycji, która do niedawna była wyłącznie domeną męską.

Trzy rodzaje tańca tradycyjnego na Bali
Kraj(e) członkowski(e): Indonezja

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2015 r.

Na Bali występują trzy rodzaje tańców tradycyjnych – tańce sakralne, tańce półsakralne i tańce służące rozrywce. Tancerze i tancerki tańczą w strojach tradycyjnych z barwnych tkanin zdobionych złotymi motywami zwierzęcymi i kwiatowymi. Biżuteria i różne akcesoria są pokryte płatkami złota. Tańce nawiązują do przyrody i symbolizują tradycje, zwyczaje i szczególne wartości religijne. Są kombinacją różnych ruchów: postawy podstawowej, ruchu z kolanami zwróconymi na zewnątrz i wciągniętym brzuchem, ruchów lokomocyjnych wykonywanych w różnych kierunkach i w różnym tempie, ruchów pośrednich znaczonych dynamicznymi zwrotami i wreszcie mimiki twarzy, w tym ruchów oczu wyrażających szczęście, smutek, złość, strach czy miłość. Tańcom akompaniuje zespół gamelanowy. Każdy z tancerzy powinien, niezależnie od doskonałego opanowania techniki tańca, odznaczać się pokorą i samodyscypliną. Powinien też mieć charyzmę i energię duchową, które decydują o sile oddziaływania widowiska.

Zawody w przeciąganiu liny i związane z tym zwyczaje
Kraj(e) członkowski(e): Filipiny/Kambodża/Republika Korei/Wietnam

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa ludzkości w 2015 r.

Zawody w przeciąganiu liny i towarzyszące im obrzędy popularne w krajach o gospodarce opartej na uprawie ryżu w Azji Wschodniej i Południowo-Wschodniej służą zapewnieniu obfitych plonów i pomyślności. Sprzyjają one poczuciu solidarności, stanowią rozrywkę, oznaczają rozpoczęcie kolejnego etapu uprawy ryżu. Mają również głębokie znaczenie religijne. Zazwyczaj do zawodów stają dwa zespoły, z których każdy ciągnie linę w swoją stronę. Przeciąganie liny jest jednak pozbawione elementu rywalizacji, nie ma tu zwycięzców i przegranych, liczy się przypomnienie, jak ważna jest współpraca i osiąganie dobrobytu. Różne gry związane z przeciąganiem liny noszą ślady dawnych obrzędów rolniczych, symbolizują siłę zjawisk przyrodniczych, takich jak słońce czy deszcz, nawiązują do wątków mitologicznych lub obrzędów oczyszczenia. Zawody najczęściej odbywają się przed głównym budynkiem we wsi lub przed świątynią, po oddaniu czci lokalnym bóstwom. Dużą rolę w zachowaniu tej tradycji i mobilizowaniu młodych ludzi pełnią starsze osoby. Zawody i obrzędy służą umocnieniu jedności i solidarności, a także poczucia przynależności i tożsamości.

Aitysh/Aitys, sztuka improwizacji
Kraj(e) członkowski(e): Kazachstan/Kirgistan

Wpis na Reprezentatywną listę niematerialnego dziedzictwa ludzkości w 2015 r.

Aitysh/Aitys to współzawodnictwo w improwizowanej poezji mówionej lub śpiewanej przy wtórze muzyki granej na tradycyjnych instrumentach - kazachskiej dombrze lub kirgiskim komuzie. Dwóch wykonawców (akyns) siedzi naprzeciwko siebie i prowadzi dialog na aktualne tematy zadane im przez słuchaczy. Treść wypowiedzi oscyluje między humoreską a głęboką refleksją filozoficzną. Zwycięzcą ogłaszany jest ten, kto zdaniem publiczności wykaże się większą wirtuozerią muzyczną i rytmiczną, oryginalnością, pomysłowością, mądrością i refleksem. Niekiedy zdania wypowiadane w czasie słownych zapasów wchodzą do powszechnego obiegu jako popularne powiedzenia. Improwizacje poetyckie odbywają się z różnych okazji, od miejscowych świąt po uroczystości narodowe. Służą wówczas jako forum do poruszenia ważnych spraw społecznych. Aitysh tradycyjnie jest domeną mężczyzn, ale obecnie w szranki stają również kobiety, które poprzez tę formę sztuki wyrażają własne aspiracje i punkt widzenia kobiet. Sztuka improwizacji jest bardzo popularna w wieloetnicznych społeczeństwach Kazachstanu i Kirgistanu i stanowi o tożsamości społeczności, z których wywodzą się akyns. Najbardziej doświadczeni wykonawcy przekazują swoje umiejętności młodszemu pokoleniu.

Gra na marimbie, pieśni i tańce tradycyjne z regionu Południowego Pacyfiku (Kolumbia) i prowincji Esmeraldas (Ekwador)
Kraj(e) członkowski(e): Kolumbia/Ekwador

Rozszerzenie wcześniejszego wpisu na Reprezentatywną listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości (Kolumbia 2010).

Gra na marimbie oraz tradycyjne pieśni i tańce są nierozerwalnie związane z ekspresją muzyczną rodzin i społeczności pochodzenia afrykańskiego w regionie Południowego Pacyfiku, w Kolumbii i w prowincji Esmeraldas w Ekwadorze. Opowieści i poematy śpiewane przez mężczyzn i kobiety w czasie świąt i uroczystości, religijnych i świeckich są afirmacją życia, stanowią formę modłów zanoszonych do świętych lub pożegnania ze zmarłym. Wykonywaniu pieśni towarzyszą rytmiczne ruchy ciała. Muzyce na ksylofonie z drewna palmowego z bambusowymi rezonatorami akompaniują bębny i marakasy. Tradycje te są głęboko zakorzenione w codziennym życiu i podtrzymywane przez całą społeczność, niezależnie od wieku czy płci. Starsze osoby odgrywają zasadniczą rolę w ustnym przekazywaniu legend i opowieści, a nauczyciele muzyki dbają o upowszechnienie wiedzy muzycznej wśród młodszego pokolenia. Z muzyką łączy się symboliczna wspólnotowość, umacniana również poprzez wspólne biesiadowanie. Świętowanie sprzyja integracji rodzinnej i społecznej w oparciu o pradawne zwyczaje, umacniając poczucie przynależności do grupy, którą łączy wspólne terytorium i wspólna historia.

Tradycja przyrządzania kimchi w Koreiańskiej Republice Ludowo-DemokratycznejKraj(e) członkowski(e): Koreańska Republika Ludowo-Demokratyczna

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa ludzkości w 2015 r.

Kimchi to danie z warzyw lub dziko rosnących jadalnych roślin z dodatkiem przypraw, owoców, mięsa, ryb lub owoców morza, poddawanych fermentacji jeszcze przed fermentacją mlekową. Istnieje wiele sposobów przyrządzania kimchi. Kimchi podaje się jako dodatek do każdego posiłku, ale także z okazji takich jak wesela, dni wolne od pracy, urodziny, rocznice, przyjęcia państwowe. Chociaż z lokalnych warunków klimatycznych oraz z upodobań i zwyczajów rodzinnych wynikają różnice w stosowaniu składników i w przepisach, przyrządzanie kimchi jest zwyczajem pielęgnowanym w całym kraju. Przepisy przekazywane są córce przez matkę lub synowej przez teściową, albo w rodzinie między kobietami. Sąsiedzi i znajomi wymieniają się produktami, a także dzielą doświadczeniami przy przyrządzaniu dużych ilości kiszonek na zimę. Wspólne przygotowywanie zapasów zwane kimjang integruje całe rodziny, wioski i społeczności, umacniając więzi społeczne. Wspólnie wykonywane zajęcia są źródłem radości i dumy, sprzyjają poszanowaniu przyrody i skłaniają do życia w harmonii z przyrodą.

Oshituthi shomagongo, święto owoców maruli
Kraj(e) członkowski(e): Namibia

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2015 r.

Święto owoców maruli zwane Oshituthi shomagongo jest obchodzone w ciągu 2–3 dni na przełomie marca i kwietnia. Obchody gromadzą przedstawicieli ośmiu społeczności Aawambo z północy Namibii. W czasie święta spożywany jest napój z owoców maruli zwany omagongo. Do mężczyzn należy wyrób małych drewnianych czarek i bukłaków oraz szpikulców z rogu do nakłuwania owoców, a do kobiet wyplatanie koszyków i wyrób glinianych naczyń. Po zebraniu dojrzałych owoców i wyciśnięciu soku, kobiety nastawiają sok w glinianych naczyniach, w których fermentuje on od dwóch do siedmiu dni. Dzieci pomagają przy wykonywaniu tych czynności. W czasie zajęć kobiety prowadzą rozmowy o sprawach, które ich dotyczą, na przykład o problemach rodzinnych, śpiewają tradycyjne pieśni, recytują poezję, wymieniają się doświadczeniami związanymi z wyplataniem koszyków czy wyrobem glinianych naczyń. Święto gromadzi starszych i młodszych członków wspólnot, sprzyjając dzieleniu się wiedzą i umiejętnościami, przekazywanymi nieformalnie za pomocą obserwacji, aktywnego uczestnictwa i współzawodnictwa. Kiedy napój jest gotowy, podaje się go uczestnikom święta i gościom wraz z tradycyjnymi daniami. Bawią się oni w swobodnej atmosferze, sprzyjającej nawiązywaniu kontaktów, którą tworzą tańce, śpiewanie pieśni i opowiadanie historii.

Taniec Wititi z dolicy Colca
Kraj(e) członkowski(e): Peru

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa ludzkości w 2015 r.

Taniec Wititi jest ludowym tańcem tradycyjnym, związanym z rytuałem przejścia. Wywodzi się z weselnych parad i jest wykonywany przez młodych ludzi podczas świąt religijnych obchodzonych w czasie całej pory deszczowej. Jest to taniec zespołowy z ustawionymi w szyku parami, którym przygrywa do tańca orkiestra. Kobiety noszą wyróżniające je między sobą kapelusze i stroje zdobione wielobarwnymi haftami. Mężczyźni mają na sobie dwie damskie spódnice nałożone jedna na drugą, koszulę o wojskowym kroju oraz szal. Noszą specjalne, usztywnione kapelusze. Taniec wykonywany jest w czasie rozpoczynającym nowy rok w kalendarzu agrarnym, symbolizując odradzanie się przyrody i społeczeństwa. Ten przejaw dziedzictwa niematerialnego sprzyja umacnianiu więzi społecznych i tożsamości kulturowej, gdyż wioski w Dolinie Colca współzawodniczą ze sobą w wystawianiu najlepszych zespołów. Dzięki temu taniec wciąż się odradza i zachowuje swój tradycyjny charakter. Młodzież i dzieci uczą się go w szkole i w czasie prywatnych rodzinnych uroczystości, takich jak chrzest, urodziny i wesela. Krajowe zespoły folklorystyczne włączają taniec Wititi do swojego repertuaru.

Tańce Lad
Kraj(e) członkowski(e): Rumunia

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa ludzkości w 2015 r.

Tańce Lad są rodzajem męskiego tańca ludowego znanego w północno-zachodnich regionach Rumunii i wykonywanego podczas uroczystych okazji, takich jak wesela i święta, a także podczas występów scenicznych. Każda społeczność ma swoje własne odmiany tańca, ale najczęściej jest on wykonywany w kole i charakteryzuje się wirtuozerią oraz harmonijną kombinacją ruchów, takich jak: skoki, przytupywania, wymachiwanie nogami i rękami. Szczególną rolę przypisuje się mężczyźnie szkolącemu członków grupy, która może składać się z kilku do kilkunastu tancerzy – chłopców i mężczyzn w wieku od 5 do 70 lat. Często taniec prowadzi wodzirej, wybrany ze względu na swoje umiejętności. Grupy tancerzy są zróżnicowane etnicznie i poszczególne mogą obejmować rumuńskich, węgierskich i romskich wykonawców. Aspekt ten przyczynia się do rozwoju dialogu międzykulturowego i poznawania różnorodności kulturowej poprzez obserwowanie miejscowych wykonawców na imprezach regionalnych. Tańce Lad są okazją dla młodych ludzi do wzmocnienia swojej pozycji społecznej, zwłaszcza wśród dziewcząt oczekujących na zamążpójście i ich rodzin.

Kultura gry na kozie
Kraj(e) członkowski(e): Słowacja

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa ludzkości w 2015 r.

Koza to instrument muzyczny, z którym związana jest cała kultura. Składają się na nią różne formy wyrazu i wiedza dotycząca wytwarzania instrumentu i jego zastosowania, w tym repertuar muzyczny, styl i ornamentacja, pieśni, tańce, wyrób instrumentu, ludowe zwyczaje i tradycje, specjalne wyrażenia. Tradycja gry na kozie jest popularna w całym kraju, ale istnieją różnice regionalne przejawiające się w szczegółach technicznych, strojeniu instrumentu, ornamentacji itp., które znajdują wyraz w lokalnym repertuarze muzycznym i tanecznym. Na kozie grają albo indywidualni muzycy, albo kilku dudziarzy grających w zespołach wraz z innymi muzykami, śpiewakami i tancerzami, podczas różnych uroczystości i spotkań towarzyskich. Depozytariuszami tego dziedzictwa są również ci, którzy wykonują instrument. Wiele atrybutów kultury gry na kozie nawiązuje do tradycyjnej kultury ludowej Słowacji, inspirującej się przyrodą (używanie koziej skóry do wyrobu instrumentów), do estetyki muzycznych instrumentów ludowych, do lokalnego i indywidualnego stylu interpretacji pieśni i repertuaru muzycznego. Sztuka wytwarzania kozy i gry na niej przekazywana jest z pokolenia na pokolenie w rodzinie i społeczności, a także w ramach systemu edukacji formalnej i nieformalnej. Muzyk grający na kozie jest często dumą swojego środowiska. Muzyka wykonywana w czasie wydarzenia dotyczącego całej społeczności daje poczucie tożsamości wszystkim jej członkom.

Pieśni epickie Görogly
Kraj(e) członkowski(e): Turkmenistan

Wpis na Reprezentatywną listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2015 r.

Pieśni epickie opiewające czyny legendarnego bohatera narodowego Görogly i jego 40 jeźdźców łączą w sobie elementy narracji, śpiewu, kompozycji muzycznych, prozy, poezji i improwizacji wokalnej. Pełnią one rolę ustnego kompendium wiedzy o zwyczajach i tradycyjnych umiejętnościach w Turkmenistanie (np. o hodowli bydła czy lecznictwie). Wykonywanie pieśni odkrywa ważną rolę w wychowywaniu dzieci, które dzięki temu lepiej rozumieją własną tożsamość kulturową. Pielęgnowanie tradycji kształtuje charakter, zdolności twórcze i talenty artystyczne, dając jednocześnie silne poczucie przynależności społecznej i kulturowej. Utwory mówią o dążeniu do szczęścia, wolności i sprawiedliwości, są pochwałą odwagi, uczciwości, przyjaźni, tolerancji i równości. Pieśni są wykonywane przez biegłych w tej sztuce mężczyzn i kobiety. Zgodnie z tradycją, pieśniarz wykonuje pieśni w pozycji siedzącej przy wtórze tradycyjnych instrumentów strunowych, takich jak „dutar” czy „gyjak”. Pieśniarze są zapraszani na wszystkie święta narodowe, festiwale kultury czy ważne spotkania, a także na organizowane co roku zawody wykonawców pieśni „Görogly”. Uważa się, że śpiewanie tych pieśni epickich jest powołaniem. Związana z tym wiedza i umiejętności są przekazywane w drodze nieformalnej nauki w relacji mistrz–uczeń oraz w czasie publicznych prezentacji.

Wiedza i tradycyjne techniki związane z uprawą i wykorzystaniem rośliny curagua
Kraj(e) członkowski(e): Wenezuela

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa ludzkości w 2015 r.

Na wiedzę i zastosowanie technik związanych z uprawą i wykorzystywaniem rośliny curagua składa się cały szereg praktyk. Z rośliny uzyskuje się białe włókna wyróżniające się solidnością, wytrzymałością i giętkością. Ze splatanych włókien wykonuje się szereg przedmiotów, w tym hamaków, z których słynie region. Ścinaniem i obróbką łodyg na ogól zajmują się mężczyźni, gdyż wymaga to dużej siły. Splataniem włókien i wyrobem przedmiotów rękodzielniczych zajmują się kobiety. Są to tradycyjne zajęcia kształtujące tożsamość społeczności zamieszkających Aguasay. Umacniają one spójność społeczną, przełamując bariery płci oraz pochodzenia etnicznego czy społecznego. Ułatwiają współpracę wewnątrz wspólnot i między nimi i sprzyjają powstawaniu takiego modelu rodziny, w którym kobiety odgrywają ważną rolę ze względu na twórczy charakter ich pracy i generowanie dochodów. Wiedza i umiejętności są przekazywane z pokolenia na pokolenie, głównie poprzez przekaz ustny oraz obserwację i naśladownictwo wśród członków rodziny.

Madżlis, przestrzeń kulturowa i społeczna
Kraj(e) członkowski(e): Arabia Saudyjska/Katar/Oman/Zjednoczone Emiraty Arabskie

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa ludzkości w 2015 r.

Madżlis, dosłownie „miejsca do zasiadania”, to miejsca, w których gromadzą się członkowie wspólnoty, by omówić aktualne wydarzenia i lokalne problemy, wymieniać się wiadomościami, przyjmować gości czy się bawić. Każda lokalna wspólnota ma takie miejsce spotkań, w którym dyskutuje się i rozwiązuje problemy, składa kondolencje czy organizuje wesela. Na ogół jest to duża przestrzeń wyłożona kobiercami i poduszkami opartymi o ściany. Znajduje się tam zazwyczaj kuchenka czy palenisko, by można było przyrządzić kawę czy inne gorące napoje. Może tam przyjść każdy: członkowie rodzin czy plemienia, mieszkańcy tej samej dzielnicy czy innych dzielnic. Za prawdziwych depozytariuszy uważane są osoby starsze, zwłaszcza te, które wyróżniają się szeroką wiedzą o świecie, znajomością genealogii i historii plemienia. Ważną rolę odgrywają sędziowie i przywódcy religijni, gdyż do nich należy rozstrzyganie sporów, objaśnianie prawa i sprawowanie funkcji o charakterze politycznym, społecznym i religijnym. Kobiety mają własne miejsca spotkań. Niektóre z nich, zwłaszcza kobiety o wysokim statusie społecznym, uczęszczają również do miejsc spotkań kręgów intelektualnych i literackich. Madżlis odgrywają ważną rolę w przekazywaniu dziedzictwa ustnego, takiego jak baśnie, popularne piosenki i poezja nabatejska. Dzięki temu, że do miejsc tych przychodzą wszyscy niezależnie od wieku, wiedza jest przekazywana nieformalnie. Dzieci towarzyszące dorosłym poznają zwyczaje i zasady etyczne obowiązujące we wspólnocie. Uczą się argumentować, słuchać innych i szanować ich opinie.

Zwyczaje związane z przyrządzaniem kawy po arabsku jako symbolu gościnności
Kraj(e) członkowski(e): Arabia Saudyjska/Katar/Oman/Zjednoczone Emiraty Arabskie

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa ludzkości w 2015 r.

Podawanie kawy jest ważnym zwyczajem przy przyjmowaniu gości i stanowi symbol arabskiej gościnności. Kawę zazwyczaj przyrządza się w obecności gości. Starannie dobrane ziarna lekko praży się na żeliwnej płaskiej patelni na ogniu podsycanym węglem drzewnym. Uprażone ziarna rozdrobnione tłuczkiem w mosiężnym moździerzu zalewa się wrzątkiem w mosiężnym naczyniu. Tak zaparzoną kawę przelewa się do mniejszego imbryka, z którego rozlewa się ją do małych filiżanek. Filiżanki napełniane są tylko do jednej czwartej objętości. Podawanie kawy rozpoczyna się od gościa najwyższego rangą lub najstarszego. Filiżanki mogą być ponownie napełniane, zawsze tylko do jednej czwartej objętości. Zwyczaj każe, by gość wypił co najmniej jedną filiżankę kawy, ale nigdy więcej niż trzy. We wszystkich warstwach społecznych kawę przyrządzają zarówno mężczyźni, jak i kobiety. Za głównych depozytariuszy tradycji uważani są szejkowie, wodzowie plemienni, starszyzna plemion beduińskich i właściciele sklepików z kawą. Znajomości zwyczajów związanych z przyrządzaniem i podawaniem kawy nabywa się w rodzinie. Młodzi często towarzyszą starszym przy zakupach na targu, by nauczyć się wybierać najlepsze ziarna.

Al-Razfa, tradycyjna sztuka widowiskowa
Kraj(e) członkowski(e): Oman/Zjednoczone Emiraty Arabskie

Wpis na Reprezentatywną listę niematerialnego dziedzictwa ludzkości w 2015 r.

Al-Razfa jest rodzajem sztuki widowiskowej popularnym w Zjednoczonych Emiratach Arabskich i Sułtanacie Omanu. Wykonywana jest przez mężczyzn z wszystkich klas społecznych w czasie takich wydarzeń jak wesela czy święta państwowe. Między dwoma rzędami śpiewaków tworzącymi dwa chóry występują tancerze. Chóralnym śpiewem na dwa głosy, przy wtórze bębnów i innych instrumentów muzycznych, kieruje główny solista. Treść wielu pieśni czerpie z dawnej poezji nabatejskiej, starannie dobieranej stosownie do okoliczności. Tancerze poruszają się w rytm muzyki, trzymając drewniane repliki strzelb. W niektórych widowiskach do tańca dołączają dziewczęta, zarzucając włosami w rytm muzyki. Sztuka Al-Razfa była początkowo formą świętowania zwycięstwa, która z czasem przerodziła się w bardzo popularną formę rozrywki. Oprawa muzyczna była przystosowywana do upodobań młodych ludzi, ale dawne formy wyrazu i tradycje ustne związane z tą sztuką zachowały się. Każdy, poczynając od głowy państwa, a na małych dzieciach kończąc, może na równi uczestniczyć w widowisku. Dzisiaj tradycje związane z Al-Razfa są przekazywane w rodzinie dzięki uczestnictwu w widowisku i naśladownictwu. Indywidualni wykonawcy uczą się, stopniowo nabierając doświadczenia. Dziewczęta uczy matka i starsze siostry.

Wpisane w 2016 r.

Nawrouz, Novruz, Nowrouz, Nowrouz, Nawrouz, Nauryz, Nooruz, Nowruz, Navruz, Nevruz, Nowruz, Navruz
Kraj(e) członkowski(e): Afganistan / Azerbejdżan / Indie / Iran / Irak / Kazachstan / Kirgistan / Pakistan / Tadżykistan / Turcja / Turkmenistan / Uzbekistan

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2016 r.

Nowy Rok jest zazwyczaj okazją do składania życzeń i czasem nadziei na nowe początki. Za początek nowego roku na terenie Afganistanu, Azerbejdżanu, Indii, Iranu, Iraku, Kazachstanu, Kirgistanu, Pakistanu, Tadżykistanu, Turcji, Turkmenistanu i Uzbekistanu jest uważany dzień 21 marca. Znany pod nazwą „navrouz” lub pod podobnymi nazwami w poszczególnych krajach, nowy rok oznacza dwutygodniowe obchody obejmujące różne obrzędy, uroczystości czy wydarzenia kulturalne. Zgodnie z tradycją, bliscy gromadzą się wokół stołu przystrojonego przedmiotami symbolizującymi czystość, jasność, życie i zamożność, by wspólnie spożyć świąteczny posiłek. Noszą wówczas nowe ubrania i odwiedzają krewnych, zwłaszcza starszych i sąsiadów. Podczas obchodów ludzie wzajemnie składają sobie upominki. Obdarowywane są zwłaszcza dzieci. Upominki na ogół są wyrobami rzemiosła. W czasie noworocznych uroczystości odbywają się uliczne występy muzyczne i taneczne, publiczne obrzędy z wodą i ogniem, tradycyjne pokazy sportowe i pokazy wyrobu rękodzieła. Zwyczaje te umacniają różnorodność kulturową i tolerancję, sprzyjają budowaniu pokoju i solidarności wspólnotowej. Są przekazywane przez starszych młodszemu pokoleniu, które uczy się poprzez obserwowanie i uczestnictwo.

Sokolnictwo, żywe dziedzictwo człowieka
Kraj(e) członkowski(e): Arabia Saudyjska / Austria / Belgia / Czechy / Francja / Hiszpania / Katar / Kazachstan / Republika Korei / Mongolia / Maroko / Niemcy / Pakistan / Portugalia / Syria / Węgry / Włochy / Zjednoczone Emiraty Arabskie

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2016 r.

Sokolnictwo, które pierwotnie służyło jako sposób zdobywania pożywienia, zmieniało się z upływem czasu. Obecnie jest bardziej związane z ochroną środowiska i dziedzictwa kulturowego, a co więcej, przyczynia się do wzrostu zaangażowania społecznego w ramach danej społeczności i poza nią. Pielęgnując własne tradycje i przestrzegając zasad etycznych, sokolnicy szkolą i hodują ptaki drapieżne, w tym orły i jastrzębie, tworząc bliskie więzi ze zwierzęciem. Praktyka występująca w wielu krajach na świecie różni się pod pewnymi względami, m.in. jeśli chodzi o stosowany sprzęt. Pomimo to metody pozostają podobne. Sokolnicy są grupą ludzi, którzy są w stanie podróżować tygodniami, zajmując się jedynie szkoleniem, a wieczorami dzieląc się wrażeniami z minionego dnia. Uważają, że sokolnictwo pozwala im na poznawanie przeszłości i nawiązywanie do niej. Dotyczy to głównie społeczności, dla których sokolnictwo stanowi jedną z niewielu więzi z ich środowiskiem naturalnym i tradycyjną kulturą. Wiedza oraz umiejętności są przekazywane przez członków rodziny jako międzypokoleniowy zwyczaj. Dokonuje się to poprzez doradztwo, praktyki i szkolenia w szkołach lub w specjalnych klubach. W niektórych krajach należy zdać formalny egzamin, aby zostać sokolnikiem. Spotkania i uroczystości dają uczestnikom możliwość dzielenia się wiedzą, zapewniają podnoszenie świadomości i promowanie różnorodności.

Kultura związana z wypiekaniem i dzieleniem się chlebem zwanym Lavash, Katyrma, Jupka, Yufka
Kraj(e) członkowski(e): Azerbejdżan / Iran / Kazachstan / Kirgistan / Turcja

Wpis na Reprezentatywną listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2016 r.

Wypiekanie i dzielenie się chlebem w społecznościach Azerbejdżanu, Iranu, Kazachstanu, Kirgistanu i Turcji pełni funkcje społeczne, dzięki czemu tradycja jest podtrzymywana przez wiele osób. Wypiek chleba w formie placków zwanego Lavash, Katyrma, Jupka, Yufka, angażuje co najmniej trzy osoby, często z tej samej rodziny. Każda z nich ma określone zadania. Na wsi chleb jest wypiekany wspólnie przez sąsiadów. Można go również nabyć w tradycyjnych piekarniach. Chleb jest wypiekany w wydrążonych w ziemi glinianych lub kamiennych piecach (tandyrs/tanūrs), na metalowych płytach (sājs) lub w kotłach (kazans). Chleb towarzyszy codziennym posiłkom, ale też spożywany jest z okazji ślubów, narodzin dziecka, pogrzebów, wypoczynku czy podczas modlitw. W Azerbejdżanie i w Iranie chleb kładzie się na ramionach panny młodej albo, po rozkruszeniu, na jej głowie, co ma wyrażać życzenia pomyślności. W Turcji chleb rozdaje się sąsiadom nowożeńców. W Kazachstanie, zgodnie z tradycją, chleb wypieka się w czasie pogrzebu, by chronić zmarłego oczekującego na boski werdykt. W Kirgistanie dzielenie się chlebem w czasie pogrzebu ma zapewnić zmarłemu lepsze życie w zaświatach. Wszystkie te zwyczaje, czynnie pielęgnowane i przekazywane w rodzinie oraz w relacji mistrz-uczeń odzwierciedlają gościnność, solidarność i wierzenia symbolizujące wspólne korzenie kulturowe. Wzmacnia to poczucie przynależności do wspólnoty.

Almezmar, taniec z kijkami przy wtórze bębnów
Kra(e) członkowski(e): Arabia Saudyjska

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2016 r.

Almezmar to tradycyjne widowisko prezentowane zespołowo przez członków społeczności zamieszkującej w regionie Hidżaz w Arabii Saudyjskiej z okazji świąt rodzinnych i narodowych, religijnych i państwowych. W widowisku może uczestniczyć od 15 do 100 osób ubranych w długie białe stroje. Ustawiają się oni w dwóch rzędach twarzami do siebie. Na dźwięk bębnów liderzy obu rzędów zaczynają klaskać i głośno intonują pieśni mówiące o męstwie, hojności czy miłości. Tancerze z pierwszego rzędu śpiewają pieśń, klaszcząc, drugi rząd podejmuje pieśń w śpiewie antyfonicznym. Obaj liderzy, obracając kijkami, szybkimi i pełnymi wdzięku ruchami kierują się do środka okręgu, a za nimi postępują kolejno pozostali tancerze. Pośrodku niekiedy płonie ognisko. Kobiety szyją stroje, a czasami tańczą i śpiewają na prywatnych uroczystościach. Miejscowi rzemieślnicy zajmują się wyrobem bębnów i kijków. Tradycje przekazywane są z pokolenia na pokolenie dzięki obserwacji i uczestnictwu w widowisku. Podtrzymywaniu tradycji służy istnienie zespołów artystycznych i centrów dziedzictwa. Almezmar jest formą wyrazu kulturowego, która pełni rolę wyznacznika tożsamości kulturowej, gromadzi ludzi z różnych środowisk, daje rozrywkę i dostarcza wiedzy płynącej z pamięci wspólnotowej.

Obchody noworoczne w Bangladeszu
(Mangal Shobhajatra z okazji świąt Pahela Baishakh)
Kraj(e) członkowski(e): Bangladesz

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2016 r.

Mangal Shobhajatra jest świętem organizowanym przez studentów i wykładowców wydziału sztuk pięknych na uniwersytecie w Dhace z okazji obchodów Nowego Roku (Pahela Baishakh). Święto jest otwarte dla publiczności. Jego pomysł zrodził się w 1989 roku, kiedy studenci zaczęli mieć dość wojskowych reguł i chcieli obudzić we współmieszkańcach nadzieję na lepsze jutro. Na miesiąc przed wydarzeniem studenci i wykładowcy wspólnie wykonują maski (mają one oddalić złe siły i otworzyć drogę postępowi) i wozy. Spośród wykonywanych z tej okazji przedmiotów co najmniej jeden reprezentuje zło, drugi – odwagę i siłę, a trzeci – pokój. Przedmioty, a zwłaszcza obrazy dziedzictwa bengalskiego są również wykonywane na sprzedaż i sprzedawane w dniu święta, stanowiąc źródło dochodu. Mangal Shobhajatra symbolizuje dumę Bengalczyków z ich żywego dziedzictwa, siłę i odwagę, z jaką zwalczają złe moce, a także pragnienie prawdy i sprawiedliwości. Wydarzenie, które jednoczy ludzi bez różnicy wieku, płci, kasty, wyznania i religii sprzyja poczuciu solidarności i demokracji, będącej wspólną wartością. Wiedza i umiejętności są przekazywane przez studentów i wykładowców wśród całej społeczności.

Kultura związana z warzeniem i piciem piwa w Belgii
Kraj(e) członkowski(e): Belgia

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2016 r.

Warzenie i degustacja piwa należy do żywego dziedzictwa niektórych społeczności w Belgii. Piwo odgrywa rolę w życiu codziennym i podczas świąt. Niemal 1.500 gatunków piwa wytwarza się w całym kraju z użyciem różnych metod fermentacji. Od lat 80. XX wieku popularne stały się piwa kraftowe. Specjalnymi gatunkami piwa szczyci się kilka regionów. Piwo warzy się w niektórych klasztorach trapistów, a zyski z produkcji są przekazywane na cele charytatywne. Piwa używa się do celów kulinarnych – przy produkcji specjalnych serów czy, podobnie jak wina, do uzyskiwania nowych smaków potraw. Kilka organizacji piwowarskich współpracuje z lokalną społecznością, by promować odpowiedzialne spożycie piwa. Do kultury związanej z piwem należy postępowanie zgodnie z zasadami trwałego i zrównoważonego rozwoju – używanie opakowań zwrotnych czy ograniczanie zużycia wody dzięki stosowaniu nowoczesnych technologii. Wiedza i umiejętności są przekazywane w domu i w środowisku społecznym. Mistrzowie piwowarscy prowadzą szkolenia w browarach, kursy dla uczniów przygotowujących się do zawodu piwowara i do zawodów związanych z hotelarstwem. Organizowane są publiczne kursy dla przedsiębiorców, a małe eksperymentalne browary szkolą amatorów–piwowarów.

24 okresy solarne, wiedza związana z odmierzaniem czasu i praktyki związane z obserwowaniem ruchu słońca w ciągu roku
Kraj(e) członkowski(e): Chiny

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2016 r.

W starożytnych Chinach odmierzano czas, dzieląc cykl roczny według ruchu słońca na 24 części. Każdy z okresów solarnych ma swoją nazwę. System ten powstał nad Żółtą Rzeką w Chinach i opierał się na obserwacji zmian pór roku, zjawisk astronomicznych i innych zjawisk przyrodniczych występujących w tym regionie. Stosowanie kalendarza solarnego stopniowo rozprzestrzeniło się w całych Chinach. Rok, który wyznaczały cykliczne zmiany, rozpoczynał się Początkiem Wiosny i kończył Wielkim Zimnem. Wiedza o okresach solarnych była przekazywana z pokolenia na pokolenie i wykorzystywana w praktyce przy codziennych zajęciach. Kalendarz solarny ma szczególne znaczenie dla rolników przy planowaniu prac w polu. Po włączeniu go do kalendarza gregoriańskiego, kalendarz solarny jest szeroko stosowany i łączy wiele społeczności etnicznych w Chinach. Z okresami solarnymi ściśle są związane niektóre zwyczaje i święta chińskie, takie jak Święto Przymrozków obchodzone przez społeczność Zhuang czy święto nadejścia wiosny w Jiuhua. Do okresów solarnych nawiązuje się niekiedy w dziecięcych rymowankach, w balladach i w przysłowiach. Te różne funkcje stanowią o zaliczeniu wiedzy i praktyk związanych z kalendarzem solarnym do dziedzictwa niematerialnego i umacniają jego wkład w kształtowanie się tożsamości kulturowej społeczności. Wiedza o tej formie dziedzictwa jest przekazywana w ramach edukacji formalnej i nieformalnej.

Lalkarstwo na Słowacji i w Czechach
Kraj(e) członkowski(e): Czechy / Słowacja

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2016 r.

Teatr lalkarski na Słowacji i w Czechach jest nie tylko popularną formą rozrywki, ale także sposobem przekazywania wiedzy o świecie oraz narzędziem wychowawczym służącym przesłaniom moralnym. Kukiełki, które przedstawiają prawdziwe lub wymyślone postaci, są na ogół wykonane z drewna. Dla ich ożywienia stosowane są różne sposoby. Początkowo depozytariuszami tego dziedzictwa były rodziny wędrownych lalkarzy. Z czasem ich działalność ulegała coraz większym wpływom lokalnym, zwłaszcza pod względem językowym i tematycznym. Zaczęto tworzyć zabawne postaci z wyrazistymi charakterami. Teatr lalkarski na Słowacji i w Czechach jest integralną częścią tradycji literackiej i teatralnej tych krajów. Ma również znaczący wpływ na proces integracji społecznej. Lalkarstwo pomaga w rozwijaniu kreatywnego myślenia i umiejętności współpracy u animatorów, służy komunikacji i umacnianiu poczucia tożsamości. Wraz z innymi tradycjami i uroczystościami, takimi jak święta, targi, wystawy, przedstawienia kukiełkowe przybierają różne formy, ale nadal wywodzą się z tradycji. ztuką lalkarską zajmują się wykonawcy, scenarzyści, twórcy kukiełek i kostiumów oraz scenografowie. Umiejętności związane z lalkarstwem są przekazywane przez naśladownictwo i praktykę w obrębie danej grupy. Na Słowacji przekazywanie umiejętności odbywa się również w tradycyjnych rodach lalkarskich, na warsztatach prowadzonych przez organizacje typu non-profit oraz w szkołach muzycznych i artystycznych.

Merengue – dominikańska muzyka i taniec
Kraj(e) członkowski(e): Dominikana

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2016 r.

Merengue uważa się za nieodłączną część tożsamości narodowej społeczności Dominikany. Muzyka i taniec merengue odgrywa rolę w wielu przejawach życia codziennego – od edukacji do publicznych zgromadzeń i świąt poprzez kampanie polityczne. Ta tradycyjna praktyka społeczna i kulturowa została usankcjonowana dekretem prezydenckim ogłaszającym dzień 26 listopada narodowym dniem merengue. Festiwale merengue są organizowane w kilku miastach Republiki Dominikany, w tym, co roku, w San Domingo i w Puerta Plata. Merengue tańczy się w parach, wykonując zmysłowe ruchy ciała. Tancerze wirują w rytm muzyki granej na takich instrumentach, jak akordeon, bęben i saksofon. Tańca uczą się dzieci już od najmłodszych lat. Wiedza i umiejętności są przekazywane poprzez obserwację, uczestnictwo i naśladownictwo. Merengue przyciąga osoby z różnych środowisk i o różnym statusie materialnym, co przyczynia się do wzajemnego szacunku i współistnienia jednostek, grup i społeczności. Za kolebkę merengue uważa się północ kraju, jego strefa oddziaływania rozciąga się od Porto Rico w USA do Karaibów. Merengue cieszy się popularnością również w innych krajach Ameryki Łacińskiej, zwłaszcza w Wenezueli i w Kolumbii, gdzie pojawiły się różne odmiany merengue oraz w kilku krajach Ameryki środkowej.

Tahteeb – gra w kije
Kraj(e) członkowski(e): Egipt

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2016 r.

W starożytnym Egipcie tahteeb to sztuka walki, która z czasem przerodziła się w grę służącą rozrywce, ale jej symbolika i wartości częściowo się zachowały. Obecnie jest to szybka i pozbawiona elementów przemocy gra, w której przeciwnicy są wyposażeni w długie kije. Pojedynki odbywają się w obecności widzów i towarzyszy im muzyka. Gra wymaga pełnej samokontroli, gdyż uderzenie przeciwnika jest zabronione. Grają w nią starsi i młodzi mężczyźni, na ogół wywodzący się ze społeczności saeedy w górnym Egipcie i pochodzący z obszarów wiejskich, gdzie kij był uważany za symbol męskości. Reguły gry odwołują się do takich wartości, jak wzajemny szacunek, przyjaźń, odwaga, siła, uprzejmość i duma. Zawody mogą być publiczne lub prywatne. Niekiedy organizuje się je, by pozyskać nowych zawodników. Pokazy, w których uczestniczą różne gubernatorstwa, mogą trwać prawie przez tydzień. Znajomość reguł gry przekazywana jest w rodzinie, między sąsiadami i każdemu, kto pragnie się jej nauczyć.

System Gada – demokratyczny system społeczno-polityczny grupy etnicznej Oromo
Kraj(e) członkowski(e): Etiopia

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2016 r.

Gada jest tradycyjnym systemem rządzenia przyjętym przez ludność z grupy etnicznej Oromo. System reguluje działalność polityczną, gospodarczą, społeczną i religijną społeczności. Pozwala na rozwiązywanie konfliktów, uznawanie roszczeń i ochronę praw kobiet. Zapewnia przestrzeganie dobrych obyczajów, spójność społeczną i wyrażanie kultury wspólnotowej. System Gada składa się z pięciu klas, z których jedna jest klasą rządzącą mającą swego przywódcę, urzędników i zgromadzenie. Każda z klas przechodzi przez kilka etapów pod kierunkiem przywódcy zmieniającego się co osiem lat, zanim stanie się klasą rządzącą. Do klasy mogą przystąpić mężczyźni, których ojcowie już wcześniej zostali jej członkami. Kobiety mogą wypowiadać się w związku z decyzjami, które dotyczą ich praw. Starsi mężczyźni ustnie nauczają historii, praw, zwyczajów, koncepcji czasu, kosmologii, mitów, reguł postępowania i funkcjonowania systemu Gada. Zebrania i uroczystości odbywają się pod sykomorą, drzewem symbolizującym system Gada. Większe klany zakładają ośrodki Gada i centra ceremonialne, zależnie od terytorium, którym dysponują. Wiedza o systemie Gada jest przekazywana w domu i w szkole.

Karnawał w Granville
Kraj(e) członkowski(e): Francja

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2016 r.

Karnawał w Granville trwa cztery dni i jest obchodzony przed Ostatkami przez mieszkańców miasta i okolicznych gmin. Obchody rozpoczynają się wręczeniem kluczy do miasta przez mera Królowi Karnawału, mającemu postać kukły z papier mâché, po czym następuje parada ruchomych platform karnawałowych, której towarzyszą fanfary. Przygotowywaniem parady przez pół roku zajmuje się około dwóch i pół tysiąca osób. Wykonują one czterdzieści platform, których tematyką są, przedstawione w sposób humorystyczny, aktualne wydarzenia, postacie polityków i celebrytów. Każda z tych osób należy do komitetu organizacyjnego, reprezentującego daną dzielnicę, grupę przyjaciół, zespół pracowników czy daną rodzinę. Własne platformy przygotowują służby miejskie, które wspierają logistycznie organizację wydarzenia. W czasie karnawału są organizowane bale dla różnych grup wiekowych oraz bitwa na konfetti na placu przed merostwem. Ostatniego dnia obchodów odbywa się tzw. “noc intryg”, w czasie której uczestnicy w strojach karnawałowych przekomarzają się z bliskimi lub bezkarnie dokonują porachunków. Na zakończenie Król Karnawału jest osądzany i spalony w porcie. Co roku, w karnawale w Granville bierze udział około stu tysięcy widzów. Obchody przyczyniają się do jedności wspólnoty i dają poczucie przynależności do lokalnej społeczności. Wiedza o karnawale jest przekazywana w rodzinie i przez komitety organizacyjne.

Momoeria, obchody noworoczne w 8 wioskach regionu Kozani w Macedonii zachodniej
Kraj(e) członkowski(e): Grecja

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2016 r.

W regionie Kazani w północno-wschodniej Grecji w dniach 25 grudnia do 5 stycznia trwają obchody świąteczne, w czasie których tancerze, aktorzy i muzycy występują na ulicy i odwiedzają domy. Uwagę widzów przykuwa zwłaszcza 30 tancerzy przebranych za kapłanów boga Momosa (bóstwa śmiechu i satyry) lub dowódców armii Aleksandra Wielkiego. Taniec w tradycyjnych strojach wojowników noszących hełmy, krótkie tuniki i tradycyjne obuwie, wykonywany z drągami w ręku pod okiem przywódcy, ma chronić mieszkańców wioski przed siłami przyrody. Tancerzy otaczają aktorzy grający popularną sztukę satyryczną, w której występują postaci starca i diabła (lub ich lokalne odmiany). Publiczność przekomarza się z nimi, co tworzy atmosferę wesołości. Muzyka jest wykonywana na takich instrumentach jak dudy. Obchody noworoczne służą zapewnieniu pomyślności dla całej wspólnoty w nadchodzącym roku, zdrowia dla dzieci i udanych zbiorów. Obecnie są również zachętą do zrównoważonego gospodarowania zasobami przyrody. Na zakończenie wszyscy do samego rana śpiewają i tańczą przy ognisku na głównym placu. Tradycja jest przekazywana przez starsze pokolenie w sposób nieformalny. Momoeria stanowi przejaw tożsamości kulturowej i przyczynia się do lepszej integracji wspólnoty.

Kultura związana ze stosowaniem trzech dawnych systemów posługiwania się alfabetem gruzińskim
Kraj(e) członkowski(e): Gruzja

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2016 r.

W piśmiennictwie gruzińskim istnieją trzy używane do dziś alfabety: mrgvlovani, nuskhuri i mkhedruli. Pierwszym alfabetem był alfabet mrgvlovani, pozostałe dwa z niego się wywodzą. Alfabety pełnią różne funkcje społeczne i kulturalne, stanowiąc istotny aspekt gruzińskiej różnorodności i tożsamości. Ich funkcjonowanie daje społeczności poczucie ciągłości. Alfabet nuskhuri i alfabet mkhedruli to alfabety używane i nauczane w sposób nieformalny przez autokefaliczny apostolski Kościół prawosławny w Gruzji. W tych alfabetach zapisywane są m.in. teksty liturgiczne, psalmy i hymny, a także napisy na ikonach. Tradycje stosowania tych alfabetów pielęgnują i przekazują rzemieślnicy posługujący się tradycyjnymi technikami którzy wytwarzają przedmioty liturgiczne (złotnicy, hafciarze, malarze ikon, rzeźbiarze), a także szkoły teologiczne i do pewnego stopnia instytucje usługowe, językoznawcy, specjaliści i historycy. System edukacyjny opiera się na stosowaniu alfabetu mkhedruli. Jest on wykorzystywany w programie nauczania, a także w sposób nieformalny przekazywany w domu przez starsze pokolenie. Alfabetów mrgvlovani i nuskhuri uczą gruzińskie szkoły na poziomie podstawowym.

Święto Fallas w Walencji (Święto Ognia)
Kraj(e) członkowski(e): Hiszpania

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2016 r.

Głównym atrybutem Święta Fallas (Święta Ognia), obchodzonego przez mieszkańców Walencji z okazji początku wiosny, jest wielka falla – posąg składający się z małych figurek– karykatur (ninots). Co roku wykonują go lokalni artyści i rzemieślnicy, którzy w ten sposób przedstawiają i komentują bieżące problemy społeczne. Falla jest wznoszona na miejskim rynku. Pod koniec święta, które trwa od 14 do 19 marca posąg jest podpalany. Ma to symbolizować nadejście wiosny, oczyszczenie, jak również odnowienie aktywności społecznej wśród wspólnoty. W tym czasie przez ulice miasta maszeruje orkiestra. Organizowane są pokazy fajerwerków i biesiady na świeżym powietrzu. Co roku zostaje wybrana Królowa Fallas, która ma za zadanie zachęcać mieszkańców i turystów do wzięcia udziału w obchodach. Wiedza o święcie jest przekazywana między członkami rodzin, głównie tych, które są zrzeszone w stowarzyszeniach zajmujących się przygotowywaniem święta, i biorą aktywny udział w tworzeniu ninots. Święto Fallas daje możliwość rozwijania kreatywności wśród uczestników. Zapewnia ochronę tradycyjnej sztuki i rękodzieła. Obchody są źródłem dumy mieszkańców, przyczyniają się do budowania tożsamości kulturowej, zachęcają do utrzymywania jedności Walencji. W przeszłości, gdy używanie języka walenckiego było zakazane, święto było jednym ze sposobów walki o jego przetrwanie.

Joga
Kraj(e) członkowski(e): Indie

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2016 r.

Dawna indyjska praktyka, którą jest joga, miała wpływ na różne aspekty życia społeczeństwa Indii oraz na jego funkcjonowanie, w tym w takich dziedzinach, jak zdrowie, medycyna, edukacja czy sztuka. Opierające się na idei jedności umysłu, ciała i duszy dla uzyskania lepszego samopoczucia psychicznego, umysłowego i fizycznego, wartości jogi stanowią główną część etosu społeczności. Na jogę składają się określone pozycje ciała, medytacja, kontrola oddechu, śpiew oraz inne techniki wpływające na proces samorealizacji, łagodzenie bólu i osiągnięcie stanu wyzwolenia. Jogę praktykują młodzi i starzy, bez względu na płeć, klasę społeczną i wyznanie, nie tylko w Indiach, ale także w innych częściach świata, gdzie joga stała się popularna. W przeszłości umiejętności związane z tą praktyką były przekazywane przez mistrzów jogi, zwanych guru w relacji mistrz-uczeń. Guru byli głównymi depozytariuszami wiedzy i umiejętności związanych z tą tradycją. Obecnie aśramy dają zainteresowanym dodatkowe możliwości zapoznania się z tradycyjnymi praktykami. Wiedzę o jodze można również zdobywać w szkołach, domach kultury, na uczelniach i przy pomocy mediów społecznościowych. Dawne manuskrypty i zapiski, jak również obszerna literatura współczesna są wykorzystywane obecnie podczas nauczania i praktykowania jogi.

Święto ku czci Khidra (Zielonego Proroka) i obrzęd wyrażania życzeń
Kraj(e) członkowski(e): Irak

Wpis na Reprezentatywną listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2016 r.

Co roku w lutym irackie społeczności czczą proroka noszącego imię Khidr, który według tradycji ma spełniać prośby wyznawców, zwłaszcza tych najbardziej potrzebujących. W północnym Iraku rodziny gromadzą się w ostatnich dniach miesiąca na wzgórzu, na którym, jak wierzą, niegdyś stała świątynia poświęcona Khidrowi. Ludzie ubrani w tradycyjne stroje spożywają dania specjalnie przygotowane na tę okazję. Wykonują również popularny w tamtym rejonie taniec dabke. W środkowej części kraju, członkowie społeczności zbierają się na brzegu rzeki Tygrys, w miejscu, gdzie według tradycji wznosiła się świątynia. Przynoszą cukier, sól, hennę, słodycze i gałązki mirtu. W nocy zapalają znicze unoszące się na tafli wody, które mają zapewnić spełnienie ich próśb. Jeśli płomień zgaśnie, zanim dopłynie do drugiego brzegu, wierzy się, że prośby zostaną wysłuchane. W południowym Iraku zapala się tylko jeden znicz. Jeśli płomień zgaśnie przed dotarciem na drugą stronę rzeki Tygrys, wierzący mogą wspomóc biednych, chcąc zapewnić sobie spełnienie własnych próśb. Młodsze pokolenie poznaje te zwyczaje w szkole i w rodzinie. Wspólne tradycje i poczucie tożsamości wspólnotowej przyczyniają się do budowania więzi społecznych.

Yama, Hoko, Yatai – święto wozów w Japonii
Kraj(e) członkowski(e): Japonia

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2016 r.

W miastach i miasteczkach na obszarze całej Japonii odbywają się doroczne obchody świąteczne, podczas których uczestnicy modlą się do bogów o pokój i ochronę przed klęskami żywiołowymi. W czasie święta Yama, Hoko i Yatai, specjalne wozy - platformy na kołach z 33 regionów kraju prezentują różnorodność lokalnych kultur. Do przygotowania platformy niezbędne są wspólne działania społeczności. Pielęgnowanie tej tradycji jest ważnym elementem tożsamości kulturowej uczestników święta. Mężczyźni, kobiety, dzieci i osoby starsze, pochodzące z miast i obszarów wiejskich, odpowiadają za zorganizowanie i przebieg uroczystości. Dotyczy to całego procesu, od projektowania i konstruowania platform, co pozwala przedstawić różnorodność lokalnych kultur, po wybór muzyki towarzyszącej przejazdowi paradzie oraz koordynację działań związanych z samymi obchodami. Jednym ze świąt jest Festiwal Takaoka Mikurumayama, w którym biorą udział wszyscy mieszkańcy miasta. Jedni odpowiadają za montaż platform, inni mają za zadanie ciągnięcie ich lub granie muzyki, wybranej przez przedstawicieli danego regionu. Zadania są przydzielane uczestnikom według wieku. Starsi dają wskazówki i rady mniej doświadczonym oraz odpowiadają za prowadzenie zajęć dla młodych ludzi. W związku ze Świętem Ueno Tenjin, jego uczestnicy najpierw uczą się grać na instrumentach (są nazywani hayashikata), następnie prowadzą (tekogata) lub pilnują wozów (keigoyaku), a wreszcie sami zajmują się organizacją obchodów (saihaiyaku).

Sztuka walki kuresi w Kazachstanie
Kraj(e) członkowski(e): Kazachstan

Wpis na Reprezentatywną listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2016 r.

Kuresi jest rodzajem zapasów, których zasady wymagają od uczestnika, by powalił przeciwnika na plecy, utrzymując się cały czas na nogach. Trenerzy uczą młodych chłopców tej tradycyjnej kazachskiej sztuki, by mogli brać udział w lokalnych zawodach. Obecnie kuresi jest sportem narodowym w Kazachstanie, uprawianym zarówno przez mężczyzn, jak i przez kobiety. Organizowane są międzynarodowe zawody, takie jak turniej Kazakhstan Barysy. Co roku biorą w nich udział zawodnicy z ponad stu krajów. Przekazywanie wiedzy oraz umiejętności związanych z zapasami odbywa się w klubach sportowych, które mogą również być klubami szkolnymi oraz na specjalnych zajęciach, które są prowadzone przez doświadczonych zapaśników kuresi. Jedynym warunkiem, jaki musi spełnić uczeń, jest ukończenie dziesiątego roku życia. Kuresi jest częścią kazachskiego folkloru. Zapaśnicy, nazywani baluans, są uważani za ludzi silnych i odważnych. Opiewani są w utworach epickich, w poezji i prozie. Zapasy uczą młodych ludzi szacunku dla własnej historii i kultury. Budzą w nich aspiracje do statusu bohaterskiego baluans. We współzawodnictwie zwraca się uwagę na postawę tolerancji, życzliwość i poczucie solidarności pomiędzy społecznościami.

Kubańska rumba – muzyka i taniec oraz związane z nimi praktyki kulturowe i społeczne
Kraj(e) członkowski(e): Kuba

Wpis na Reprezentatywną listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2016 r.

Kubańska rumba łączy w sobie przede wszystkim elementy kultury afrykańskiej, ale również kultury antylskiej i hiszpańskiego flamenco. Rozwijała się w ubogich dzielnicach, m.in. Hawany i Matanzas, w miastach portowych oraz na obszarach wiejskich, które zamieszkiwali niewolnicy pochodzący z Afryki. Zyskując popularność w całym kraju, pozostała głównym symbolem najniższej warstwy społecznej na Kubie, będąc dla niej wyrazem własnej wartości, oporu wobec tego co się działo na wyspie. Stała się także narzędziem wzbogacającym życie lokalnych społeczności. Występ składa się z elementów komunikacji słownej i pozawerbalnej, takich jak pieśni, klaskanie, gesty, taniec oraz specyficzna mowa ciała. Instrumenty, w tym perkusja lub przedmioty codziennego użytku są również elementem tej praktyki. Wykonawcy posługujący się specyficznym kodem kulturowym i zgromadzona widownia tworzą nastrój święta. Pieśni i tańce wywołują wśród zgromadzonych poczucie ogólnej życzliwości i radości, łączące ludzi bez względu na ich status społeczno-ekonomiczny, płeć czy pochodzenie etniczne. Praktyki związane z rumbą są przekazywane młodszemu pokoleniu przez rodzinę i sąsiadów.

Geetgawai, pieśni ludowe śpiewane w języku bhojpuri na Mauritiusie
Kraj(e) członkowski(e): Mauritius

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2016 r.

Geetgawai jest ceremonią poprzedzającą uroczystość weselną, złożoną z kilku szczególnych obrzędów, modlitw, muzyki, pieśni i tańca. Jest ona elementem kultury osiadłej na Mauritiusie społeczności pochodzącej z Indii. Obrzędy odprawiane są w języku bhojpuri, w domu panny lub pana młodego. Biorą w nich udział kobiety z rodziny przyszłego nowożeńca oraz sąsiadki. Ceremonię rozpoczynają cztery zamężne kobiety, które owijają w tkaninę kurkumę, ryż, trawę i pieniądze. W tym samym czasie pozostałe kobiety śpiewają pieśni opiewające hinduskich bogów i boginie. Po poświęceniu przedmiotów, matka panny młodej lub pana młodego wraz z muzykiem grającym na bębnie oddają hołd instrumentom muzycznym, które zostaną użyte w czasie ceremonii ślubu. Wśród poświęconych instrumentów jest m. in. dholak, specjalny rodzaj bębna. Pieśni są wykonywane przez wszystkich uczestników, którzy tańczą w rytm muzyki. Geetgawai jest wyrazem tożsamości społeczności hinduskiej zamieszkującej Mauritius i ma za zadanie utrwalanie pamięci o kulturze lokalnej społeczności. Pielęgnowanie tych zwyczajów daje uczestnikom poczucie godności i zapewnia spójność społeczną, łącząc ludzi z różnych kast i klas społecznych. Wiedza o ceremonii jest przekazywana przez starsze pokolenie w sposób formalny, jak i nieformalny. Nauka odbywa się poprzez obserwację, rodzinne uczestnictwo w ceremonii, a także w na pół formalnych ośrodkach edukacyjnych, domach kultury czy akademiach. Obecnie ceremonia Geetgawai pojawia się również w życiu publicznym jako przedstawienie, w którym mogą brać udział także mężczyźni.

Charrería, tradycje jeździeckie w Meksyku
Kraj(e) członkowski(e): Meksyk

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2016 r.

Charrería to tradycyjne wypasanie zwierząt hodowlanych w Meksyku. Początkowo miała ona ułatwić właścicielom opiekowanie się kilkoma stadami równocześnie. Techniki związane z wypasem były przekazywane młodszemu pokoleniu przez starszych członków rodziny. Obecnie zakłada się specjalne szkoły i stowarzyszenia w celu przekazywania tradycji związanych z charreríą, a także organizuje się szkolenia członków danej społeczności, również w celu przygotowania do udziału w mistrzostwach. Publiczności prezentowane są różne rodzaje charreríi. Widzowie mają możliwość zobaczenia umiejętności związanych z wypasem bydła, m.in. zarzucania lassa i zawodów w różnych konkurencjach jeździeckich. Doświadczeni jeźdźcy dają pokaz swych zdolności na ziemi lub na koniu. Ubrani są w tradycyjne stroje. Mężczyźni (charros) noszą kapelusze z szerokim rondem, a kobiety (charras) kolorowe chusty. Stroje oraz niezbędny sprzęt, m.in. siodła czy ostrogi, są projektowane i wykonywane przez lokalnych rzemieślników, których sztuka jest elementem tej tradycyjnej praktyki. Charrería jest uważana za ważny wymiar tożsamości społeczności jeździeckiej i jej dziedzictwo kulturowe. Dzięki niej, uprawiający tę sztukę mogą przekazywać młodszemu pokoleniu istotne wartości, takie jak szacunek dla drugiego człowieka oraz równouprawnienie wszystkich członków danej wspólnoty.

Idea i praktyki związane z kooperatywami
Kraj(e) członkowski(e): Niemcy

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2016 r.

Za kooperatywę uznaje się zrzeszenie ochotników, którzy działają w sferze socjalnej, kulturowej i gospodarczej w celu poprawienia warunków życia lokalnej społeczności, zmierzenia się ze wspólnymi wyzwaniami i promowania pozytywnych zmian. Opierając się na zasadzie subsydiarności, która stawia odpowiedzialność osobistą ponad działaniami państwowymi, kooperatywy dają możliwość tworzenia innowacyjnych rozwiązań. Powstają dzięki temu, że członkowie uznają podobne wartości i mają te same interesy. Wachlarz propozycji rozwiązywania problemów jest bardzo szeroki, od tworzenia nowych miejsc pracy, po dostosowywanie przestrzeni miejskiej do potrzeb starszych ludzi czy projekty dotyczące energii odnawialnej. Każdy może przystąpić do kooperatywy i nabyć w niej udziały, zapewniając sobie w przyszłości wpływ na podejmowane decyzje. System daje rolnikom, rzemieślnikom czy przedsiębiorcom możliwość zaciągania niskooprocentowanych pożyczek. Obecnie prawie jedna czwarta Niemców, w tym 90 procent piekarzy i 75 procent rzeźników, jest zrzeszonych w kooperatywach. Niektóre ze stowarzyszeń zostały założone specjalnie z myślą o zdobywaniu doświadczenia przez studentów. Wiedza oraz umiejętności związane z działaniem kooperatywy są przekazywane przez same organizacje, uczelnie wyższe i wiele instytucji, takich jak: Deutscher Genossenschafts und Raiffeisenverband, Akademie Deutscher Genossenschaften, Deutsche Hermann-Schulze-Delitzsch-Gesellschaft czy Deutsche Friedrich-Wilhelm-Raiffeisen-Gesellschaft.

Międzynarodowe święto kultury i połowu ryb Argungu
Kraj(e) członkowski(e): Nigeria

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2016 r.

Co roku, w północno-zachodniej Nigerii, w pobliżu rzeki Matan Fada, odbywa się międzynarodowe święto kultury i połowu ryb Argungu, w którym biorą udział okoliczne społeczności. Trwające cztery dni obchody odbywają się między lutym a marcem. W tym czasie ma miejsce kabanci, seria zawodów w konkurencjach związanych z wodą, m.in. łowienie ryb rękoma, wyścigi w canoe, łapanie dzikich kaczek oraz inne tradycyjne sporty, takie jak boks i zapasy. Mężczyźni i chłopcy biorący udział w zawodach są dopingowani przez tańce i śpiew kobiet. Międzynarodowe święto Argungu istniało zanim Nigeria stała się niepodległym państwem. Uważa się, że przyczynia się ono do umacniania tożsamości kulturowej uczestników oraz utrzymania pokoju przez wspólne świętowanie ludu Argungu z sąsiadami, plemieniem Sokoto. Wiedza na temat jakości wody w rzece i obfitości ryb jest przekazywana pozostałym przez dwa rody pod zwierzchnictwem Sarkina Ruwa, odpowiedzialnego za utrzymanie warunków sanitarnych cieku wodnego oraz przywódcy rybaków Argungu - Homa. Ma to kluczowy wpływ na ciągłość tradycji. Umiejętności potrzebne do udziału w święcie są przekazywane młodszemu pokoleniu w sposób formalny i nieformalny. Ćwiczenia przygotowawcze to pokazy w rodzinnym gronie lub podczas szkoleń zawodowych, kiedy przedstawiane są m.in. specjalne techniki łowienia ryb.

Kultura haenyeo (poławiaczek) na wyspie Jeju
Kraj(e) członkowski(e): Republika Korei

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2016 r.

Na koreańskiej wyspie Jeju istnieje społeczność kobiet, niekiedy liczących 80 lat, które utrzymują się z nurkowania na głębokość 100 metrów bez masek tlenowych i łowienia tam mięczaków, takich jak słuchotki czy jeżowce. Doskonale znając morze, poławiaczki potrafią pracować do 7 godzin dziennie przez 90 dni w roku. Podczas każdego zanurzenia są w stanie wstrzymać oddech na jedną minutę. Gdy się wynurzają, wydają charakterystyczne dźwięki. Pod względem stopnia doświadczenia, kobiety dzielą się na trzy grupy: hagun, junggun i sanggun. Należące do ostatniej grupy są najbardziej doświadczone i służą radą pozostałym. Zanim kobiety zanurkują, modlą się do Jamsugut, bogini morza, prosząc o zapewnienie im bezpieczeństwa i o obfity połów. Potrzebna wiedza jest przekazywana młodszemu pokoleniu przez członków rodziny, ale również w szkołach, na lokalnych dozwolonych łowiskach oraz w stowarzyszeniach haenyeo. Kultura haenyeo została uznana przez lokalne władze za czynnik kształtujący charakter i impuls do rozwoju regionu. Poławiaczki przyczyniły się do podniesienia roli kobiet we wspólnocie, do promowania zrównoważonego rozwoju poprzez stosowanie ekologicznych metod i zaangażowanie się lokalnej społeczności w sprawy połowów.

Tradycja tkania kilimów w Rumunii i Mołdawii
Kraj(e) członkowski(e): Rumunia / Republika Mołdowy

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2016 r.

Kilimy wytwarzane w Rumunii i Mołdawii były w przeszłości nie tylko dekoracją czy sposobem na ocieplenie domu, ale także częścią posagu panny młodej. Różnorodność technik stosowanych przy wyrobie kilimów pozwalała na tworzenie różnych motywów. Na podstawie niektórych charakterystycznych wzorów można było poznać ich pochodzenie. Kilimy odgrywały ważną rolę w zwyczajach danej społeczności, m. in. podczas pogrzebów, gdzie symbolizowały przejście duszy zmarłego do zaświatów. Były również wystawiane na międzynarodowych wystawach jako świadectwo tożsamości narodowej. Obecnie kilimy nadal są cenione w sferze publicznej i prywatnej. Prezentuje się je w czasie festiwali miejskich i uroczystości. Techniki wykonywania kilimów zmieniały się wraz z upływem czasu. Zamiast wertykalnego czy horyzontalnego krosna, obecnie używa się ciasno ściągniętych wątków lub innych metod, które mogą być stosowane przez tkaczki w domu. Na obszarach wiejskich dziewczynki uczą się tej formy sztuki od swoich matek i babć. W miastach można zapisać się na specjalne zajęcia poświęcone tkaniu kilimów, m. in. w ośrodkach rzemieślniczych, stowarzyszeniach, muzeach i na uczelniach. Tkanie kilimów, uważane za przejaw kreatywności i wyraz tożsamości, przyczynia się do jednoczenia ludzi w różnym wieku i o odmiennym statusie społeczno- ekonomicznym.

Przedstawienie pasyjne w Škofja Loka
Kraj(e) członkowski(e): Słowenia

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2016 r.

W słoweńskiej miejscowości Škofja Loka, w czasie Wielkiego Postu i Wielkanocy, odbywają się procesje, w których bierze udział ponad 900 lokalnych wykonawców. Procesja przechodzi ulicami średniowiecznej dzielnicy miasta. Przedstawienie pasyjne wystawiane w Škofja Loka jest oparte na średniowiecznym dziele kapucyńskiego mnicha. Składa się z 20 scen, przedstawiających stacje Drogi Krzyżowej oraz wydarzenia z Nowego i Starego Testamentu. Sceny wystawiane są w dialekcie, w którym napisano oryginalne dzieło. Oprócz aktorów, w przedstawieniu pasyjnym występuje grupa wolontariuszy, należących do wspólnoty wystawiającej sztukę. Ze względu na to, że przygotowanie przedstawienia należy do bardzo złożonych i czasochłonnych przedsięwzięć, odbywa się ono jedynie raz na sześć lat. Uważane jest za znaczący element tożsamości mieszkańców miasta, stwarzający okazję do współpracy z innymi oraz działania na rzecz lokalnej społeczności. Wiedza i umiejętności związane z praktyką są przekazywane młodszemu pokoleniu przez osoby starsze, uczestników przedstawień oraz rzemieślników, którzy organizują specjalne zajęcia związane z przygotowaniami. Przedstawienie pasyjne zostało uwzględnione w programach lokalnych szkół.

Święto winobrania w Vevey
Kraj(e) członkowski(e): Szwajcaria

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2016 r.

Tradycja związana z winobraniem w szwajcarskim mieście Vevey, dotyczy nie tylko społeczności winiarzy, ale także publiczności i miejscowych artystów. Pierwotnie w czasie święta był organizowany jednorazowy pochód. Obecnie święto trwa trzy tygodnie i odbywa się 15 pochodów. Bierze w nim czynny udział 5 tysięcy osób. Każde święto nawiązuje do tematów tradycyjnych, takich jak praca na roli, uprawa winogron, cykl pór roku czy braterstwo. W czasie obchodów są przyznawane nagrody dla producentów wina. Obchodom towarzyszy muzyka i śpiewanie pieśni, takich jak Ranz des Vaches (pieśń alpejskich pasterzy krów). Świąteczne pochody, w których można także zobaczyć osoby przebrane w historyczne kostiumy lub niosące marmousets – drewniane figurki na kiju, udają się do sąsiedniej miejscowości, La Tour-de-Peilz. Święto jest organizowane co 20 lat. Bierze w nim udział wielu ochotników, którzy przygotowują je przez kilka lat. Przekazywanie wiedzy o święcie odbywa się w rodzinie lub przez Bractwo Winiarzy z Vevey, organizację non-profit. Do Bractwa należą producenci wina i większość mieszkańców. Odpowiada ono za koordynowanie wszystkich działań związanych z obchodami święta. Pielęgnowanie tradycji umacnia ducha wspólnoty, podtrzymuje artystyczne życie w regionie oraz zapewnia poczucie kontynuacji kulturowej wśród mieszkańców. Wzbogaca również wiedzę o produkcji wina. Następny festiwal odbędzie się w 2019 roku.

Oshi Palav, tradycyjna potrawa i jej kontekst społeczno-kulturowy w Tadżykistanie
Kraj(e) członkowski(e): Tadżykistan

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2016 r.

Oshi Palav to tradycyjna potrawa uważana przez społeczności Tadżykistanu za część ich dziedzictwa kulturowego. Potrawa, nazywana królem dań, składa się z warzyw, ryżu, mięsa i przypraw. Istnieje ponad 200 przepisów na przyrządzenie pilawu, a proces jego przygotowywania ma za zadanie łączyć ludzi z różnych środowisk. Potrawa jest spożywana na co dzień, ale ogrywa ważną rolę w czasie spotkań, świąt i obrzędów. Jej znaczenie podkreślają popularne powiedzenia, takie jak „Bez Oshu nie ma znajomości”, czy „Jeśli jadłeś u kogoś Oshu, musisz go szanować przez następne 40 lat”. Mężczyźni i kobiety przygotowują posiłek w domach lub w herbaciarniach. Towarzyszą temu rozmowy, śpiew i muzyka. Wiedza i umiejętności związane z przygotowywaniem potrawy są przekazywane w rodzinie, ale również w szkołach gastronomicznych. Po opanowaniu przez ucznia umiejętności przyrządzenia pilawu, organizuje się kolację dla nauczyciela i zaproszonych gości. Podczas uroczystości, jako podziękowanie, nauczyciel otrzymuje nakrycie głowy oraz tradycyjny strój, a uczeń – specjalne naczynie używane do przyrządzania pilawu, co jest znakiem uzyskania przez niego samodzielności.

Tradycyjna sztuka wyrobu ceramiki çini
Kraj(e) członkowski(e): Turcja

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2016 r.

Tureckie płytki i naczynia ceramiczne çini są wykonywane ręcznie, tradycyjnymi metodami. Ozdabia się je kolorowymi motywami roślinnymi, zwierzęcymi i wzorami geometrycznymi. Można je znaleźć na budynkach i w domach w całej Turcji. Produkcja ceramiki çini składa się z szeregu czynności. Najpierw formuje się naczynia w glinie i zdobi liniami, a następnie suszy i wypala w specjalnych piecach. Każdy z regionów kraju ma własne zwyczaje i wierzenia. Związane z nimi wzory są przenoszone na powierzchnię naczynia za pomocą kartki papieru i pyłu węglowego. Zewnętrzne kontury wzoru są wykonywane ręcznie. Powierzchnię maluje się różnymi kolorami. Na koniec ceramika jest glazurowana i ponownie wypalana. W warsztacie zajmującym się wyrobem ceramiki çini pracują rzemieślnicy, kierownicy i praktykanci. Każdemu z nich przypisane są konkretne zadania, związane z formowaniem, projektowaniem, barwieniem, polerowaniem, glazurowaniem bądź wypalaniem ceramiki. Rzemieślnicy pracujący przy çini uważają, że dzięki wykonywanym zajęciom mogą wyrazić siebie, rozwijać się, a nawet odnaleźć spokój ducha. Wyrób ceramiki jest ważną gałęzią sztuki i stanowi symboliczny aspekt tożsamości kulturowej Turcji i jej mieszkańców. Pozwala na tworzenie pomostów między przeszłością i teraźniejszością, zapewniając w ten sposób ciągłość praktyki. Tworzenie ceramiki çini nie musi odbywać się jedynie w warsztatach. Tradycje te są również pielęgnowane w domach, placówkach kulturalnych, szkołach zawodowych oraz na uniwersytetach w całym kraju. Dzielenie się wiedzą i umiejętnościami, związanymi z produkcją ceramiki, odbywa się bez jakichkolwiek ograniczeń ze względu na wiek, płeć czy pochodzenie etniczne zainteresowanych.

Tradycja i kultura związana z potrawą palov
Kraj(e) członkowski(e): Uzbekistan

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2016 r.

Według powiedzenia uzbeckiego, goście nie mogą się pożegnać, zanim nie spróbują potrawy palov. Kultura związana z tą potrawą stanowi praktykę społeczną, towarzyszącą jej sporządzaniu i jedzeniu, wspólną dla wszystkich społeczności wiejskich i miejskich Uzbekistanu. Składniki potrawy to ryż, mięso, przyprawy i warzywa. Palov może być podawany w dzień powszedni, ale służy również jako symbol gościnności, forma pomocy potrzebującym, element uroczystości z okazji ślubu lub Nowego Roku, czy sposób upamiętniania zmarłego. Palov jest serwowany w czasie różnych wydarzeń, takich jak modlitwy i koncerty muzyki tradycyjnej. Potrawę przyrządzają mężczyźni i kobiety, bez względu na wiek czy status społeczny. Wiedza i umiejętności są przekazywane młodszemu pokoleniu przez osoby starsze, w sposób formalny i nieformalny, uczniom przez mistrzów, podczas pokazów, w czasie wspólnego gotowania w gronie rodziny, rówieśników czy członków lokalnej społeczności, w organizacji religijnej czy w placówce kształcenia zawodowego. Przygotowywanie i wspólne spożywanie tradycyjnej potrawy wzmacnia więzi społeczne, upowszechnia wartości, takie jak solidarność i poczucie jedności, a także zapewnia ciągłość lokalnej tradycji, która jest częścią tożsamości kulturowej danej wspólnoty.

Karnawał El Callao, świąteczny wyraz pamięci i tożsamości kulturowej
Kraj(e) członkowski(e): Wenezuela

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2016 r.

Karnawał El Callao, obchodzony przez lokalne społeczności w Wenezueli, jest związany z wyzwoleniem niewolników w czasie zamieszek Canboulay na francuskojęzycznych Wyspach Karaibskich. Obchody trwają od stycznia do marca. W czasie karnawału mają miejsce parady, podczas których uczestnicy przebierają się za postacie historyczne lub ze świata baśni, grana jest muzyka calypso, odbywają się tańce i uliczne koncerty, w których bierze udział nawet 3 tysiące osób. Parady prowadzą tańczące w barwnych strojach madamas (symboliczne przedstawiające matrony z Antyli, patronki mieszkańców Callao), medio-pintos (zabawiający publiczność młodzi ludzie, znaczący węglem ubranie osób, które nie złożyły datku), mineros (górnicy z kopalni złota) i diablos (tańczące w maskach postacie trzymające bicze). Pozostali dorośli uczestnicy oraz młodzież, biorąca udział w zabawie, są również przebrani. Karnawał rzuca światło na historię oraz różnorodność Callao, uwzględniając przy tym wpływy afroamerykańskich mieszkańców Antyli, jak również pozostałych społeczności zamieszkujących ten region. Obchody wzmacniają tożsamość kulturową, promują jedność, a co więcej, zachęcają młodych ludzi do zapoznania się z własnym dziedzictwem. Międzypokoleniowe przekazywanie wiedzy i zwyczajów związanych z karnawałem odbywa się w szkołach i instytucjach prowadzonych przez osoby mające doświadczenie w tej dziedzinie. Dzieci uczą się pisania piosenek, gry na instrumentach, śpiewu i wykonywania kolorowych masek, dzięki czemu mogą brać aktywny udział w karnawale.

Zwyczaje związane z wietnamskim kultem bogiń – matek Trzech Światów
Kraj(e) członkowski(e): Wietnam

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2016 r.

Wietnamskie społeczności czczą boginie – matki Trzech Światów (nieba, wody, gór i lasów), które mają zaspokoić ich potrzeby duchowe, wysłuchiwać próśb dotyczących spraw codziennych i pomagać w zapewnieniu zdrowia i pomyślności. Jedną z bogiń jest Liễu Hạnh, nimfa zesłana na Ziemię, która żyła jak zwykła kobieta i została buddyjską mniszką. Nazywana jest Matką Świata. Pozostałe boginie są uważane za legendarne bohaterki. Do tradycji związanych z ich kultem należą codzienne modły oraz uczestnictwo w ceremoniach i obrzędach, takich jak obrzęd duchowego oddania, oraz w obchodach świątecznych, m. in. Phủ Dầy, odbywających się w świątyniach poświęconych boginiom – matkom. Czynności związane z tymi zwyczajami przyczyniają się do zachowania wiedzy o historii społeczności, jej dziedzictwa kulturowego i tożsamości, w tym tradycyjnych strojów, muzyki i tańca. Wyznawcy i depozytariusze tego dziedzictwa to osoby publiczne, strażnicy świątyń, kapłani, osoby pełniące rolę medium, pomocnicy lub muzycy. Pomagają oni przekazać młodym adeptom i pozostałym członkom rodziny wiedzę oraz umiejętności potrzebne dla zachowania tradycji. Wspólne wartości, wiara w miłosierdzie i łaskę bogiń – matek to podstawa więzi społecznych łączących wyznawców. Kult bogiń przyczynia się do doceniania roli kobiet w społeczeństwie.

Wpisane w 2017 r.

Al-Qatt Al-Asri, sztuka zdobienia ścian przez kobiety w regionie Asir
Kraj(e) członkowskie: Arabia Saudyjska

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2017 r.

Al-Qatt Al-Asri, tradycyjne dekoracje ścienne wykonywane przez kobiety to forma dawnej sztuki uważanej za kluczowy element tożsamości regionu Asir. Jest to spontaniczna forma sztuki wykonywanej na ogół przez kobiety z danej miejscowości w celu ozdobienia wnętrz domu, zwłaszcza pomieszczeń, w których przyjmuje się gości. Pani domu zaprasza do pomocy kobiety w różnym wieku ze swojego bliskiego otoczenia. W ten sposób wiedza przekazywana jest z pokolenia na pokolenie. Geometryczne i symboliczne motywy są rysowane przeważnie na białym gipsie. Forma sztuki, należąca w przeszłości do kobiet, dzisiaj praktykowana jest przez artystów obojga płci, projektantów, dekoratorów wnętrz i architektów, na innych powierzchniach niż ściany pomieszczeń domowych. Sztuka ta zacieśnia więzi społeczne i poczucie solidarności między członkami społeczności, ma także oddziaływanie terapeutyczne. Fakt, że zdobiona jest większość domów, zapewnia przetrwanie tej formy sztuki w danej społeczności. Niektórzy mieszkańcy stworzyli we własnych domach prywatne galerie, by chronić tę formę twórczości. Obserwacja i praktyka to główne sposoby przekazywania tego elementu dziedzictwa z pokolenia na pokolenie. Towarzystwa, organizacje pozarządowe i osoby prywatne odgrywają kluczową rolę w ochronie, promowaniu i przekazywaniu wiedzy oraz umiejętności związanych z tą formą sztuki

Koczari – tradycyjne tańce grupowe
Kraj(e) członkowskie: Armenia

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2017 r.

Koczari jest tradycyjnym tańcem ormiańskim, wykonywanym na terenie całej Armenii z okazji świąt, festiwali, uroczystości rodzinnych czy innych wydarzeń. W tańcu może uczestniczyć każdy, bez względu na wiek, płeć czy pozycję społeczną. Koczari daje poczucie wspólnej tożsamości kulturowej i solidarności, przyczynia się do zachowania ciągłości pamięci historycznej, kulturowej i etnicznej, umacnia wzajemne poszanowanie wśród członków wspólnoty wszystkich generacji. Znajomość tańca jest przekazywana w sposób formalny i nieformalny. Jest to jeden z niewielu tańców tradycyjnych, których ciągłość nigdy nie została przerwana. Dzięki m.in. włączeniu, w 2004 roku, „pieśni i tańców ludowych” do programu szkół ogólnokształcących w Armenii, realizacji programów edukacyjnych w młodzieżowych ośrodkach kultury, obecności w Internecie i różnych środkach przekazu oraz inicjatywom instytucjonalnym, tradycja przekazywana jest drogą formalną. Nieformalnie przekazywana jest w rodzinie i przez spontanicznie zawiązujące się grupy taneczne. Społeczności, grupy i poszczególne osoby są aktywnie zaangażowane w podtrzymywanie żywotności tego elementu, zwłaszcza w ramach inicjatywy „Nasze Tańce i My”, podjętej w 2008 roku z udziałem doświadczonych wykonawców, którzy odgrywają kluczową rolę w krzewieniu tej tradycji.

Przyrządzanie i dzielenie się dolmą jako wyznacznik tożsamości kulturowej
Kraj(e) członkowskie: Azerbejdżan

Wpis na Reprezentatywną listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2017 r.

Na tradycje związane z dolmą składa się wiedza i umiejętności dotyczące przyrządzania tradycyjnych dań z farszem na bazie mięsa, cebuli, ryżu, grochu i przypraw, zawijanym w świeże lub blanszowane liście oraz służącym jako nadzienie do warzyw i owoców. Nazwa tej tradycji wywodzi się ze skrótu turkijskiego słowa „doldurma”, oznaczającego farsz. Tradycyjne dania są podawane w domu w kręgu rodzinnym lub z okazji lokalnych uroczystości. Sposoby przyrządzania i składniki potraw różnią się zależnie od regionu. Ta praktyka kulinarna występuje na całym obszarze Azerbejdżanu i wszędzie jest uważana za najważniejszą. Tradycyjne potrawy są przyrządzane na specjalne okazje i zgromadzenia. Wspólne biesiadowanie łączy, sprzyjając solidarności, wzajemnemu poszanowaniu i gościnności. Przekazywane z pokolenia na pokolenie tradycje wykraczają poza podziały etniczne i religijne w kraju. Depozytariuszami są kucharze, którymi są przeważnie kobiety oraz szersza społeczność, dla której zwyczaje związane z dolmą łączą się z realizacją celów kulturalnych i społecznych. Nieformalny przekaz następuje w rodzinie, w relacji rodzic – dziecko, a sformalizowany – przede wszystkim w szkołach zawodowych i poprzez praktykę. W społeczeństwie azerskim dolma jest wyrazistą formą dziedzictwa, którego żywotność zapewniają społeczności poprzez organizowanie różnych przedsięwzięć i wydarzeń, takich jak festiwale, nauczanie tradycji w szkołach zawodowych i wydawnictwa na ten temat.

Sztuka wyrobu i gry na smyczkowym instrumencie strunowym kemancze
Kraj(e) członkowskie: Azerbejdżan / Iran

Wpis na Reprezentatywną listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2017 r.

Sztuka wyrobu smyczkowego instrumentu strunowego kemancze i gra na nim ma ponad tysiącletnią historię. W Islamskiej Republice Iranu i w Azerbejdżanie jest to podstawowy instrument używany w muzyce zarówno klasycznej, jak i ludowej. Gra na kemancze towarzyszy wydarzeniom o charakterze społecznym i kulturalnym. Współcześni muzycy na ogół używają instrumentu czterostrunowego, składającego się z korpusu i smyczka z włosia końskiego. Grają indywidualnie lub w orkiestrze. Depozytariuszami i praktykami są rzemieślnicy, artyści zawodowi lub amatorzy oraz nauczyciele i uczniowie. Gra na kemancze stanowi integralną część kultury muzycznej obu krajów. O ile wyrób instrumentu stanowi bezpośrednie źródło dochodu dla rzemieślników, postrzegają oni tę sztukę również jako nieodłączny element dziedzictwa niematerialnego społeczności, do której należą. Muzycy opiewają różnorodną tematykę, od mitologii i tematy gnostyczne po satyrę społeczną. Obecnie wiedza na temat praktyki muzycznej i wyrobu instrumentu jest przekazywana zarówno w rodzinie, jak i w państwowych instytucjach muzycznych, w tym w szkołach. Wiedza o znaczeniu muzyki dla promowania tożsamości kulturowej jest przekazywana w obu krajach z pokolenia na pokolenie, we wszystkich środowiskach społecznych.

Tradycyjna sztuka wyplatania mat shital pati w Sylhet
Kraj(e) członkowskie: Bangladesz

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2017 r.

Shital pati to tradycyjna sztuka ręcznego wyrobu mat wyplatanych z lokalnej trzciny zwanej „murta”. Maty służą mieszkańcom Bangladeszu jako dywany do siedzenia, narzuty na łóżko i dywaniki modlitewne. Głównymi depozytariuszami i praktykami są tkacze, którzy w większości mieszkają w nisko położonych wioskach w regionie Sylhet w Bangladeszu, ale również w niewielkich skupiskach w innych częściach kraju. Trzcina jest zbierana i przetwarzana przez mężczyzn i kobiety. Wyplataniem zajmują się przeważnie kobiety. Rękodzieło jest ważnym źródłem dochodów ludności i wyznacznikiem jej tożsamości. Jako zajęcie przede wszystkim rodzinne wzmacnia więzi i wpływa na tworzenie harmonijnego środowiska społecznego. Opanowanie techniki wyplatania mat zapewnia prestiż społeczny, a sama praktyka daje możliwości działania społecznościom znajdującym się w trudnej sytuacji, zwłaszcza kobietom. Rząd upowszechnia ten element dziedzictwa, organizując salony rękodzieła lokalnego i krajowego, a społeczności depozytariuszy coraz częściej zakładają spółdzielnie, żeby skuteczniej chronić i przekazywać sztukę rękodzieła, a także zapewnić mu dochodowość. Ochronie sprzyja bezpośrednie uczestnictwo zainteresowanych wspólnot. Praktyka jest przekazywana z pokolenia na pokolenie, przede wszystkim w rodzinach rękodzielników.

Obrzędy uliczne w La Paz podczas świąt Alasita
Kraj(e) członkowskie: Boliwia
Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2017 r.

W czasie obrzędowych pochodów w mieście La Paz podczas Alasita – uroczystości rozpoczynających się 24 stycznia i trwających od dwóch do trzech tygodni – uczestnicy zaopatrują się w miniatury „na szczęście”, nawiązujące do Ekeko, miejskiego bóstwa pomyślności i płodności. Uroczystości rozpoczynają się od poszukiwania i nabycia miniatur, które następnie są poświęcane w trakcie obrzędów andyjskich lub uroczystości kościelnych. Ludzie przypisują miniaturom specjalną moc i zawierzają im swoje pragnienia. Wymieniają się nimi z innymi, by symbolicznie spłacić swoje długi. Depozytariusze i praktycy obejmują szeroką społeczność interesariuszy. Mieszkańcy miasta, niezależnie od statusu społecznego, uczestniczą w obrzędach, które służą umacnianiu spójności społecznej i promują przekaz międzypokoleniowy, przyczyniając się do poprawy relacji rodzinnych. Ponadto, znaczenie przypisywane darom i choćby symbolicznej spłacie długów, pozwala na łagodzenie napięć między poszczególnymi osobami, a nawet między klasami społecznymi. Wiedza na temat obrzędów odprawianych w czasie Alasita jest przekazywana w sposób naturalny w rodzinie, gdyż dzieci towarzyszą rodzicom w pochodach. Wysiłki na rzecz zachowania Alasita były podejmowane nieprzerwanie za sprawą społeczeństwa obywatelskiego. Kolekcje i wystawy muzealne przyczyniły się do lepszego poznania niektórych wątków tematycznych tych świąt. W celu zachęcania do wyrobu miniatur i twórczości związanej z obrzędami miasto organizuje konkursy, które przyciągają coraz więcej zainteresowanych.

Snycerstwo z Konjic
Kraj(e) członkowskie: Bośnia i Hercegowina
Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2017 r.

Snycerstwo jest od dawna tradycją artystyczną miasta Konjic. Ręcznie rzeźbione meble, eleganckie wnętrza i niewielkie przedmioty dekoracyjne są rozpoznawalne i mają wspólne cechy. Snycerstwo jest głównym elementem kultury społeczności lokalnej. Wnętrza wyposażone w rzeźbione sprzęty cechuje elegancja i wdzięk. Tradycja daje poczucie wspólnoty i przynależności. Pełni ważną rolę w społeczności Konjic, ale również w całym kraju i w diasporze. Jest to sztuka dochodowa i ekologiczna, która sprzyja integracji społecznej. Snycerstwem zajmują się osoby z różnych środowisk etnicznych i religijnych, co tworzy płaszczyznę dialogu i współpracy. Wielu mieszkańców Konjic zajmuje się rzeźbieniem w drewnie zarówno zawodowo, jak i hobbistycznie. Głównymi depozytariuszami są doświadczeni rzemieślnicy, którzy pracują w wyspecjalizowanych warsztatach, ale równie ważni są ci, którzy oddają się temu zajęciu w domu. Za ochronę i popularyzację snycerstwa odpowiadają przede wszystkim właściciele rodzinnych warsztatów, którzy szkolą czeladników. Wiedza i umiejętności zdobywane są w ramach nauki w warsztacie, ale także przekazywane w rodzinie, z pokolenia na pokolenie.

Praktyki kulturowe związane ze świętowaniem 1 marca
Kraj(e) członkowskie: Bułgaria/Macedonia Północna/Republika Mołdowy/Rumunia
Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2017 r.

Praktyki kulturalne związane z dniem 1 marca wywodzą się z pradawnych tradycji świętowania nadejścia wiosny. Główna praktyka polega na wykonaniu, ofiarowywaniu i noszeniu czerwono-białego sznureczka, który się rozwiązuje po pojawieniu się pierwszego kwitnącego drzewa, pierwszej jaskółki czy pierwszego bociana. Istnieją lokalne praktyki, takie jak obrzędy oczyszczenia w Republice Mołdowy, które wpisują się w szersze ramy obchodów początków wiosny. Uważa się, że sznureczek symbolicznie chroni przed zagrożeniami związanymi np. ze zmiennymi warunkami pogodowymi. Ta praktyka ma zapewnić poszczególnym osobom, grupom i całym społecznościom pomyślne przejście z jednej pory roku w drugą. Uczestniczą w niej wszyscy, niezależnie od wieku, co sprzyja spójności społecznej, umacnianiu się więzi międzypokoleniowych i harmonii z przyrodą, a jednocześnie różnorodności i kreatywności. Praktyka jest przekazywana najczęściej drogą edukacji nieformalnej: na terenach wiejskich wyplatania sznureczków dziewczęta uczą się od starszych kobiet, a w miastach – od nauczycieli i rękodzielników, a także poprzez edukację nieformalną. Warsztaty organizowane przez muzea etnograficzne na temat martenicy/martinki/mărţişor stanowią dodatkową formę przekazu. Dane społeczności biorą czynny udział w inwentaryzacji, badaniach naukowych, dokumentowaniu i promowaniu tego elementu dziedzictwa. W trakcie realizacji są liczne projekty kulturalne ukierunkowane na jego ochronę.

Rebetiko
Kraj(e) członkowskie: Grecja
Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2017 r.

Rebetiko to forma wyrazu kulturowego związana z pieśnią i tańcem. Na początku XX wieku rebetiko było bardzo popularne wśród ludności robotniczej i wiejskiej. Obecnie pieśni rebetiko wchodzą w skład klasycznego repertuaru w czasie niemal wszystkich wydarzeń społecznych, którym towarzyszą tańce i śpiew. Element jest praktykowany publicznie, a wykonawcy zachęcają widownię do uczestnictwa. Każdy Grek lub osoba mówiąca po grecku i gustująca w tego rodzaju muzyce i tańcu może stać się depozytariuszem. Pieśni rebetiko zawierają cenne odniesienia do obyczajów, praktyk i tradycji związanych z określonym sposobem życia. Jednakże ta forma wyrazu kulturowego jest przede wszystkim żywą tradycją muzyczną o wyraźnym charakterze artystycznym, symbolicznym i ideowym. Początkowo rebetiko było przekazywane wyłącznie ustnie, poprzez publiczne wykonywanie tych pieśni, a także lekcje udzielane młodym ludziom przez doświadczonych muzyków i śpiewaków. To kształcenie nieformalne jest nadal bardzo ważne, jednakże, wraz z upowszechnieniem się nagrań dźwiękowych, mediów i filmu, rozszerzyły się możliwości przekazu. W ciągu ostatnich dziesięciu lat rebetiko stało się przedmiotem nauczania w szkołach muzycznych, konserwatoriach i na uniwersytetach, co przyczyniło się do wzrostu jego popularności. W dalszym ciągu zawodowi muzycy i wykonawcy amatorzy odgrywają kluczową rolę w podtrzymywaniu żywotności tej praktyki.

Umiejętności związane z obsługą wiatraków i młynów
Kraj(e) członkowskie: Holandia
Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2017 r.

Umiejętności związane z obsługą wiatraków i młynów obejmują wiedzę i kompetencje niezbędne do ich funkcjonowania i należytego utrzymania. Wraz z malejącą liczbą osób utrzymujących się z młynarstwa, młynarze odgrywają dziś również kluczową rolę w przekazywaniu historii kultury związanej z tą praktyką. Liczbę zawodowych młynarzy szacuje się obecnie na około 40 osób. Wraz z wolontariuszami są oni ostoją zawodu. Gildia młynarzy – wolontariuszy zrzesza około 105 instruktorów działających w terenie i aktywnych mistrzów młynarskich, których w całej Holandii jest jedenastu. Młyny, a w związku z tym umiejętności młynarza, pełnią ważną funkcję społeczną i kulturalną w społeczeństwie niderlandzkim. Mają wartość emblematyczną, która umacnia poczucie tożsamości i ciągłości kulturowej. Prowadzone są następujące działania związane z ochroną młynarstwa: kształcenie, wspieranie i rozwijanie umiejętności, działalność dydaktyczna w szkołach i staże szkoleniowe. Tradycyjnie umiejętności młynarskie były przekazywane przez mistrzów. Jednakże od czasu powstania w 1972 r. gildii młynarzy zrzeszającej wolontariuszy, kwalifikacje młynarza uzyskało około 2 tysięcy wolontariuszy. Potrzebne przeszkolenie może otrzymać każdy zainteresowany. Gildia umożliwia młynarzom pogłębianie wiedzy, między innymi organizując zwiedzanie młynów, kursy wieczorowe, konferencje i spotkania zawodowe.

Kumbhamela
Kraj(e) członkowskie: Indie

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2017 r.

Kumbhamela (uroczystości świętego dzbana) są największym zgromadzeniem pokojowym pielgrzymów na świecie. Miliony osób przybywają tu spontanicznie, by wykąpać się lub zanurzyć w świętej rzece. Wierzący obmywają się z grzechów, mając nadzieję na wyzwolenie po kąpieli w Gangesie z niekończącego się cyklu reinkarnacji Są wśród nich święci, mistrzowie duchowi, wędrowni asceci sadhu, ubiegający się o miano kalpavãsi, a także turyści. Święto, obchodzone co cztery lata, na przemian w miejscowościach Allahabad, Haridwar, Ujjain i Nashik, gromadzi ludzi bez względu na kastę, wiarę czy płeć. Główni depozytariusze są jednak związani z akharami, aśramami, organizacjami religijnymi lub żyją z jałmużny. Kumbhamela jest wydarzeniem duchowym w skali całego kraju i przyciąga uwagę zwykłych Indusów. Łącząc astronomię, astrologię, duchowość, tradycje obrzędowe, zwyczaje i praktyki kulturowo-społeczne, kumbhamela wiąże się z bogatą wiedzą. Święto organizowane w czterech różnych miastach indyjskich, któremu towarzyszą wydarzenia społeczne i kulturalne, cechuje różnorodność kulturowa. Przekazywanie wiedzy i umiejętności związanych z tą tradycją zapewniają dawne manuskrypty religijne, tradycje ustne, opowieści podróżników i teksty wybitnych historyków. Najważniejszym sposobem przekazywania i ochrony wiedzy związanej z kumbhamela pozostaje jednak relacja uczeń-nauczyciel w aśramach i akharach.

Pinisi – sztuka szkutnicza na Celebesie Południowym
Kraj(e) członkowskie: Indonezja

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2017 r.

Sztuka szkutnicza pinisi na Celebesie Południowym kojarzy się przede wszystkim ze specyficznym takielunkiem i ożeglowaniem słynnego „szkunera z Sulawesi”. Współczesna forma statku i osprzęt żaglowy wywodzą się z ponadtysiącletniej tradycji szkutnictwa i żeglarstwa we wschodniej Azji, z której wywodzi się wiele typów żaglowców. Zarówno dla Indonezyjczyków, jak i dla społeczności międzynarodowej pinisi to symbol rodzimego żeglarstwa z archipelagu. Dzisiaj ośrodki szkutnicze skupiają się w miejscowościach Tana Beru, Bira i Batu Licinie, gdzie około 70 procent ludności utrzymuje się z pracy związanej z budową i obsługą statków. Wokół szkutnictwa i sztuki nawigacji skupia się nie tylko miejscowa gospodarka, ale także życie codzienne i zbiorowa tożsamość. Co więcej, współpraca między środowiskiem szkutników i ich klientami ma wpływ na wzajemne zrozumienie. Wiedza i umiejętności związane z pinisi są przekazywane z pokolenia na pokolenie w kręgu rodzinnym, ale również osobom trzecim z racji powierzanych im zadań. Lokalne społeczności, grupy zawodowe, a także poszczególne osoby aktywnie uczestniczą w utrwalaniu tradycji pinisi, na przykład poprzez inicjatywy marketingowe czy publikację wydawnictw.

Czowkan – gra konna z muzyką i opowieściami
Kraj(e) członkowskie: Iran

Wpis na Reprezentatywną listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2017 r.

Czowkan jest tradycyjną grą konną, której towarzyszy muzyka i opowiadanie historii. W Iranie tradycja ta liczy sobie ponad 2 tysiące lat. Partie gry na ogół były i są rozgrywane na dziedzińcach pałaców i na miejskich esplanadach. Zgodnie z zasadami czowkan, w szranki stają dwie drużyny jeźdźców, którzy dążą do wbicia piłki do bramki rywali za pomocą drewnianych kijów. Czowkan to nie tylko sama gra, ale również widowisko muzyczne i opowiadanie historii. Nosicielami zwyczajów czowkan są więc zarówno jeźdźcy, jak i muzycy oraz bajarze. To artystyczne i sportowe wydarzenie odgrywa niezwykle ważną rolę w podtrzymywaniu ciągłości lokalnej tożsamości. Odniesienia do niego można znaleźć w perskiej literaturze, przysłowiach, rzemiośle i motywach ozdobnych. Jako praktyka, która zakłada symbiozę pomiędzy człowiekiem i przyrodą, czowkan zapewnia uczestnikom zdrowie ciała i ducha. Tradycyjnie przekaz wiedzy związanej z tym zwyczajem odbywał się nieformalnie wewnątrz rodziny. Jednakże w ostatnich dziesięcioleciach zaczęły powstawać stowarzyszenia, które oferują kursy tej gry i wspierają lokalnych uczestników tradycji.

Uilleann piping – dudy irlandzkie
Kraj(e) członkowskie: Irlandia

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2017 r.

Uilleann piping to gra na specjalnych dudach (uillean pipe, dudy irlandzkie czy „union pipe”), która towarzyszy wykonywaniu irlandzkich pieśni. Jest to wyrafinowany instrument, silnie zakorzeniony w wielopokoleniowej tradycji. Na dudach irlandzkich gra się na całym świecie, ale największa liczba depozytariuszy i praktyków znajduje się w Irlandii i w społecznościach irlandzkich za granicą. Uillean piping tworzy głębokie więzi społeczne i odgrywa kluczową rolę w wydarzeniach związanych z poszczególnymi etapami życia, takich jak wesela i pogrzeby, w czasie których wyraża łączność z przeszłością. Najbardziej cenionym sposobem przekazu tej tradycji jest nauka w relacji mistrz-uczeń, ale obecnie coraz większą rolę odgrywają współczesne formy przekazu – filmy wideo i DVD oraz Internet. Jako pierwsza z inicjatywą obrony uillean piping wystąpiła organizacja Na Piobairi Uilleann (NPU), założona przez muzyków w 1968 roku w celu uchronienia tradycji gry na tym instrumencie od zapomnienia. Dzięki zainicjowaniu programu badawczego, a także wydawnictwom, kursom i szkoleniu przyczyniła się ona w dużej mierze do doceniania zarówno samego instrumentu, jak i granej na nim muzyki. Pozwoliło to na rozwijanie tej formy sztuki, która obecnie ma już rekordową liczbę wykonawców.

Kazachska tradycyjna gra w kości asyk
Kraj(e) członkowskie: Kazachstan

Wpis na Reprezentatywną listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2017 r.

Gra w kości asyk jest pradawną tradycją kazachską. Każdy z graczy ma własny zestaw kości ‘asyk’– pionków wykonanych tradycyjnie z owczych kości skokowych – oraz ‘saka’, planszę w jaskrawych kolorach. Gracze posługują się swoim asykiem by wyeliminować z gry inne pionki. O zwycięstwie decyduje pozycja pionka. Gra cieszy się dużą popularnością w całym społeczeństwie, które liczy wielu depozytariuszy tego dziedzictwa, w tym członków federacji zrzeszającej graczy „Assyk Atu”. W licznej rzeszy praktyków większość jest w wieku od 4 do 18 lat. Gra odgrywa ważną rolę w rozwoju dzieci i młodzieży. Partie rozgrywane na świeżym powietrzu mają korzystny wpływ na kondycję fizyczną, rozwijają zdolność analitycznego myślenia, ułatwiają nawiązywanie przyjaźni i umacniają więzi społeczne. Jest to znakomity wzorzec pozytywnej współpracy, czynnik jednoczący ludzi niezależnie od wieku, pochodzenia etnicznego czy wyznania. Liczne rozgrywki towarzyszą świętom i zgromadzeniom. Społeczność lokalna odgrywa zasadniczą rolę w ochronie praktyki, a także w popularyzowaniu jej wśród innych grup etnicznych w Kazachstanie, lansując ją jako narodowy symbol dzieciństwa. Młodsi uczą się od starszych, obserwując grę. Tradycja ta jest również popularyzowana przez radio i telewizję w audycjach dokumentalnych, które mają zachęcać dzieci do gry i szerzej zapoznawać odbiorców z tą formą dziedzictwa kulturowego.

Kok-boru, tradycyjna gra konna
Kraj(e) członkowskie: Kirgistan

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2017 r.

Tradycyjna gra konna kok-boru łączy w sobie tradycyjne praktyki, widowisko i grę jako taką. W grze uczestniczą dwie drużyny. Zadaniem zawodników jest poderwanie w czasie jazdy i zrzucenie do bramki rywali korpusu zabitego kozła zwanego „ulak”, współcześnie zastąpionego kukłą. Depozytariuszami są zawodnicy zespołów pierwszej ligi, ekip pół-profesjonalnych i amatorskich, a także szeroka publiczność. Rolę sędziów pełnią najbardziej doświadczeni jeźdźcy. Istnieje ponadto kategoria „kalystar” (starszych), którzy są gwarantem bezstronności. Kok-boru jest wyrazem tradycji kulturowej i historycznej, a także duchowej tożsamości uczestników gry. Przyczynia się do umacniania spójności wspólnot, niezależnie od statusu społecznego. Gra sprzyja kulturze pracy zespołowej, odpowiedzialności i wzajemnemu poszanowaniu uczestników, a jej zasady poznaje się w sposób naturalny – poprzez pokazy oraz podczas rozgrywek organizowanych z okazji świąt i uroczystości. Przetrwanie tego przejawu dziedzictwa zapewnione jest dzięki stałemu przekazowi wiedzy i umiejętności, pracom naukowym oraz organizowanym szkoleniom. Kluczową rolę w jego promowaniu i ochronie odgrywa działalność krajowej federacji kok-boru, utworzonej w 1998 r.

Punto
Kraj(e) członkowskie: Kuba
Wpis na Reprezentatywną listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2017 r.

Punto to poezja i muzyka kubańskich chłopów. Składa się z melodii, w oparciu o którą pieśniarz wykonuje improwizowane lub wyuczone, rymowane według określonego schematu strofy, składające się z dziesięciu ośmiostopowych wersów. Istnieją dwie główne odmiany punto: punto libre, ze zmiennym metrum oraz punto fijo, z metrum według klucza (en clave) lub przemiennym (cruzado). O ile historycznie punto kojarzone było ze środowiskiem wiejskim, to obecnie istnieją jego różne odmiany praktykowane powszechnie. Jest ono jednym z głównych elementów kubańskiego dziedzictwa niematerialnego i wszyscy mogą w nim uczestniczyć. Punto sprzyja prowadzeniu dialogu, wyrażając uczucia, wiedzę i wartości danej społeczności. Umiejętności związane z tą formą wyrazu kulturowego przekazywane są z pokolenia na pokolenie, a główną metodą przekazu jest naśladownictwo. Uczyć się można również w domach kultury w całym kraju, gdzie warsztaty prowadzą depozytariusze i praktycy. W celu rewitalizacji punto, na terenie całej Kuby organizowane są seminaria, warsztaty, konkursy, festiwale i imprezy. Ustanowiony został zawód wykonawcy punto dla depozytariuszy i praktyków, co powoduje, że dla wielu z nich stało się to źródłem utrzymania.

Khaen – muzyka ludności laotańskiej
Kraj(e) członkowskie: Laos
Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2017 r.

Muzyka khaen z Laosu wykonywana jest na harmonijce ustnej przypominającej fletnię Pana. Instrument składa się z różnej długości łodyg bambusa, z których każda zaopatrzona jest w metalowy stroik. Dźwięk zależy od długości piszczałki, w którą dmie muzyk. Muzyka khaen jest popularna na terenie całej Laotańskiej Republiki Ludowo-Demokratycznej ze względu na jej wyjątkowe bogactwo harmoniczne. Zazwyczaj grana jest z okazji wiejskich świąt, podczas których zwyczajowo mieszkańcy nie są tylko słuchaczami, ale biorą czynny udział w wykonywaniu pieśni i tańców. Muzyka, będąca integralną częścią życia w Laosie, wspiera spójność rodziny i lokalnej społeczności. Poprzez użycie tak tradycyjnego materiału jak bambus, laotańska tradycja odwołuje się do naturalnego rolnictwa i zdrowego stylu życia. Młodzi ludzie są wprowadzani w arkana sztuki khaen przede wszystkim w rodzinie, ale także w działających w wielu miejscowościach stowarzyszeniach zrzeszających muzyków. W celu zachowania tej praktyki, mimo zmian zachodzących w stylu życia, zwłaszcza pod wpływem urbanizacji, niektóre społeczności lokalne, stowarzyszenia i grupy podejmują różne inicjatywy związane z edukacją formalną i nieformalną. W 2005 r. powstało stowarzyszenie sztuki khaen. Jej promowaniu służą m.in. festiwale.

Święto wiosny, Hidrellez
Kraj(e) członkowskie: Macedonia Północna/Turcja
Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2017 r.

Co roku w dniu 6 maja świętowany jest „Hidrellez” – dzień wiosny, czyli odradzania się przyrody. Źródłosłów „Hidrellez” to „Hidir” i „Ilyas”, słowa oznaczające, zależnie od wyznawanych wierzeń, duchy opiekuńcze ziemi i wody, które pomagają ludziom, rodzinom i społecznościom. Wydarzenie to obchodzi się poprzez różne obrzędy i uroczystości związane z przyrodą, które mają przynosić pomyślność i szczęście rodzinie oraz całej społeczności, a także chronić bydło i zbiory. Uczestniczą w nim wszyscy: rodziny, dzieci, młodzież, dorośli, tancerze i pieśniarze. Obrzędy mają znaczenia kulturowe, głęboko zakorzenione w przeszłości i dają społeczności poczucie przynależności oraz tożsamości kulturowej, a także możliwość zacieśniania relacji społecznych. Poszczególne społeczności zapewniają żywotność tego elementu dziedzictwa poprzez doroczne uczestnictwo w święcie wiosny. Masowy udział pojedynczych osób i grup mieszkańców zapewnia skomplikowana organizacja obchodów na szczeblu lokalnym, regionalnym i krajowym. Są one uznawane za zasadniczy składnik tożsamości kulturowej społeczności lokalnych. Wiedza i umiejętności są przekazywane w rodzinie i w ramach grupy społecznej, najczęściej ustnie, drogą obserwacji lub uczestnictwa w święcie.

Nsima, kulinarna tradycja Malawi
Kraj(e) członkowskie: Malawi

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2017 r.

Nsima jest nazwą zarówno kulinarnej i dietetycznej tradycji Malawijczyków, jak i jednego z elementów tej tradycji – rodzaju gęstej kaszy z mąki kukurydzianej. Przygotowanie nsima jest skomplikowanym procesem, który wymaga specjalnej wiedzy. Najpierw z kukurydzy robi się mąkę, później dobiera dodatki, a następnie przygotowuje się i serwuje danie. Podczas posiłków, których głównym elementem jest nsima, obowiązują specjalne zwyczaje. Ich przestrzeganie zapewnia umiarkowanie w jedzeniu, dbanie o czystość i pielęgnowanie więzi międzyludzkich. Proces uprawiania, przechowywania i przetwarzania kukurydzy, z której przygotowuje się nsima, ma związek z malawijskim stylem życia, a spożywanie potrawy jest okazją do zacieśniania więzi społecznych. Już od najmłodszych lat dziewczęta uczą się mielenia kukurydzy i przesiewania mąki, a chłopcy polowania w celu zdobywania mięsa będącego dodatkiem do potrawy. Malawijczycy utrwalają tradycję nsima poprzez regularną praktykę, wydawanie poradników i publikowanie przepisów, a także przez organizowanie festiwali i rewitalizację. Coraz więcej restauracji wprowadza do karty tę tradycyjną potrawę. Wiedza związana z tradycją kulinarną jest przekazywana na ogół w sposób nieformalny między dorosłymi i dziećmi, a także na kursach zawodowych i w szkole.

Gra na bębnie sega na wyspie Rodrigues
Kraj(e) członkowskie: Mauritius

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2017 r.

Gra na bębnie sega na wyspie Rodrigues to dynamiczne i rytmiczne wykonywanie muzyki, pieśni i tańców wywodzących się z czasów niewolnictwa. Głównym instrumentem perkusyjnym jest tambur – bęben, na którym energicznie wybija się rytm. Na instrumencie zwanym triyang rytm wybijany jest z boku, a bwat i mayos uderzane są dłonią. Ten rodzaj muzyki jest wykonywany na całej wyspie Rodrigues, w domach i na ulicy, z okazji oficjalnych i nieoficjalnych świąt. Głównymi depozytariuszami są mieszkańcy wyspy Rodrigues, a także diaspora na Mauritiusie i w innych regionach świata. W wykonywaniu muzyki uczestniczyć może każdy, niezależnie od wieku, płci i statusu społecznego. Jako sztuka wywodząca się z buntu i oporu, gra na bębnie sega ułatwia rozwiązywanie konfliktów, sprzyja resocjalizacji i umacnia więzi społeczne. Rząd uznaje ją za symbol historii społeczności wyspy. Ochrona tego dziedzictwa jest efektem starań wielu grup istniejących na wyspie od lat siedemdziesiątych XX wieku, a także działającej obecnie specjalnej organizacji pozarządowej. Konkursy i próby odbywają się w ośrodkach lokalnych. Ta tradycyjna forma muzyki praktykowana jest obecnie również w miejscach związanych z turystyką, co przynosi dochody wykonawcom. Młode pokolenie uczy się od starszych poprzez naśladownictwo i obserwację. Wyrobu instrumentów uczą doświadczeni rzemieślnicy.

Wyrób organów i muzyka organowa
Kraj(e) członkowskie: Niemcy
Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2017 r.

Wyrób organów i gra na tym instrumencie to tradycja, która od wieków kształtuje krajobraz muzyczny i ma wpływ na wytwarzanie instrumentów muzycznych w Niemczech. Wyrób organów i muzyka organowa ściśle się ze sobą łączą: każdy instrument jest jedyny w swoim rodzaju, gdyż musi być w całości przystosowany do danej przestrzeni architektonicznej. Wiedza i specjalistyczne umiejętności potrzebne do pielęgnowania tego elementu dziedzictwa łączyły na przestrzeni dziejów współpracujących ze sobą rzemieślników, kompozytorów i muzyków. Przekazywane są na ogół w sposób nieformalny i stanowią ważny wyznacznik tożsamości środowiskowej. Międzykulturowa ze swej natury muzyka organowa stanowi uniwersalny język sprzyjający porozumieniu na gruncie różnych religii. Muzyka organowa na ogół towarzyszy nabożeństwom, ale jest także grana na koncertach i w czasie współczesnych imprez muzycznych. Rozbrzmiewa z okazji wydarzeń, które mają umacniać tożsamość wspólnotową. W Niemczech działa 400 zakładów średniej wielkości oraz kilka większych rodzinnych warsztatów, które zapewniają trwanie i przekazywanie tego elementu dziedzictwa. Wykształcenie można zdobywać w zakładach kształcenia zawodowego i na uniwersytetach. Doświadczenia praktycznego uczniowie nabywają w warsztatach, w których powstają organy, a wiedza i umiejętności przekazywane są w bezpośredniej relacji nauczyciel – uczeń. Ochronie tego elementu dziedzictwa sprzyja również kształcenie na uniwersytetach i w akademiach muzycznych oraz konferencje i prezentacje w mediach.

Rękodzielnictwo i techniki plecionkarskie talco, crineja i pinta stosowane przy wyrobie kapeluszy pinta’o
Kraj(e) członkowskie: Panama
Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2017 r.

Wyrób kapeluszy pinta’o metodą tradycyjną jest procesem, który rozpoczyna się od pozyskania roślinnych włókien do wyplatania talcos, crinejas i pintas. Do wykonania kapelusza używa się pięciu gatunków roślin i mułu. Rękodzielnicy wyplatają zdobione różnymi wzorami talcos, a także pintas. W cały proces są zaangażowani hodowcy roślin, osoby zajmujące się obróbką surowców i plecionkarze wyplatający poszczególne elementy. Kapelusz pinta’o jest charakterystycznym elementem stroju regionalnego. Noszony jest w czasie lokalnych świąt, podczas wykonywania tradycyjnych tańców. Wyrób kapeluszy sprzyja solidarności między rękodzielnikami i dostawcami surowca, którzy często zrzeszają się w spółdzielniach. Jednym z przykładów działań podejmowanych dla ochrony tej tradycji jest ekspozycja Muzeum Pintao w La Pintada, gdzie można obejrzeć proces wyrobu kapeluszy oraz naturalne środowisko, w którym żyli rękodzielnicy, a także kolekcję kapeluszy z różnych epok. W dniu 19 października, w Panamie obchodzi się Dzień Kapelusza Pinta’o, a ogólnokrajowa instytucja zajmująca się rzemiosłem organizuje targi i jarmarki promujące wyroby tradycyjnego rękodzieła. Tajniki wyrobu kapeluszy są przekazywane z pokolenia na pokolenie, a konkursy plecionkarstwa przyczyniają się do doskonalenia tej sztuki. Obecnie ponad czterystu rękodzielników zajmuje się wyrobem kapeluszy metodą tradycyjną. Utrzymują się ze swojej pracy i są dumni z jej efektów.

Tradycyjny system sędziów wody w Corongo
Kraj(e) członkowskie: Peru
Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2017 r.

Tradycyjny system kontrolowania i dystrybucji zasobów wodnych przez sędziów wody jest rozwiązaniem organizacyjnym przyjętym przez mieszkańców regionu Corongo na północy Peru. Funkcjonujący obecnie system, sięgający okresu preinkaskiego, nawiązuje do pamięci historycznej i ma na celu przede wszystkim zapewnienie trwałego zaopatrzenia w wodę i sprawiedliwego jej podziału. Jest związany z gospodarowaniem ziemią i z troską o zapewnienie kolejnym pokoleniom możliwości korzystania z ziemi i zasobów wodnych. Głównymi depozytariuszami dziedzictwa są mieszkańcy Corongo. System ma bezpośredni wpływ na prace rolnicze, a najwyższą władzę w nim sprawuje sędzia wody, który zarządza jej zasobami i organizuje główne święta. Ten przejaw dziedzictwa kulturowego stanowi w regionie Corongo filar tożsamości kulturowej i pamięci. Opiera się na fundamentalnych zasadach solidarności, sprawiedliwości i poszanowania przyrody. Znajomość funkcji, znaczenia i wartości systemu jest przekazywana młodemu pokoleniu w rodzinie i w życiu publicznym. Tańców emblematycznych dla miasta i nierozerwalnie związanych z tradycyjnym systemem młodzi uczą się w szkole, na wszystkich poziomach edukacji. Do przekazywanych wartości należy związek św. Piotra z wodą, a tym samym z pomyślnością i dobrobytem. Członkom wspólnoty od najmłodszych lat wpaja się kult patrona poprzez uczestnictwo w świętach religijnych i drogą przekazu ustnego.

Wyrób glinianych figurek z Estremoz
Kraj(e) członkowskie: Portugalia
Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2017 r.

Na wykonanie glinianej figurki z Estremoz potrzeba kilku dni. Poszczególne elementy są łączone i wypalane w elektrycznym piecu. Następnie figurki są malowane i pokrywane bezbarwnym lakierem. Zależnie od tematu ubiera się je w regionalne stroje z Alentejo lub w stroje inspirowane ikonografią chrześcijańską. Tradycje wyrobu glinianych figurek z Estremoz sięgają XVII w. Dzięki ich charakterystycznym cechom łatwo je rozpoznać. Rękodzieło jest ściśle związane z regionem Alentejo. Większość figurek nawiązuje do przyrody, różnych profesji, lokalnych wydarzeń, tradycji i wierzeń ludowych. Ciągłość tradycji i uznanie dla tego rękodzieła zapewniają nieformalne warsztaty edukacyjne i inicjatywy dydaktyczne podejmowane przez samych rękodzielników, a także przez ośrodek zajmujący się promowaniem i ochroną glinianych figurek z Estremoz. Organizowane są targi lokalne, krajowe i międzynarodowe. Wiedza i umiejętności przekazywane są w rodzinnych warsztatach i w środowisku zawodowym. Rękodzielnicy uczą podstaw zawodu w czasie nieformalnych warsztatów szkoleniowych. Aktywnie uczestniczą w działaniach organizowanych przez szkoły i muzea, a także w salonach rękodzieła i innych wydarzeniach.

Koło, tradycyjny taniec ludowy
Kraj(e) członkowskie: Serbia
Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2017 r.

Koło jest ludowym tańcem tradycyjnym, wykonywanym grupowo. Tancerze tworzą okrąg, trzymając się za ręce i kierując ramiona ku dołowi. Taniec jest wykonywany w rytmie muzyki z okazji zgromadzeń prywatnych i publicznych, w których uczestniczą wszyscy członkowie społeczności lokalnej. Stowarzyszenia kulturalne i artystyczne, zespoły tańca tradycyjnego są również ważnymi depozytariuszami i praktykami tego elementu dziedzictwa. Koło pełni ważną funkcję integracyjną, tworząc zbiorową tożsamość na różnych poziomach. Organizacja przedstawień koła z okazji obchodów najważniejszych wydarzeń w ludzkim życiu i w życiu wspólnot świadczy o znaczeniu elementu i jego żywotności pod każdym względem. Depozytariusze i społeczności lokalne zapewniają widoczność temu przejawowi dziedzictwa, organizując święta, konkursy i festiwale o zasięgu lokalnym, regionalnym i krajowym. Trwałość praktyki zapewniają również stowarzyszenia kulturalne i artystyczne. Najbardziej powszechną metodą przekazywania umiejętności jest bezpośrednie uczestnictwo. Najbardziej utalentowani tancerze pociągają za sobą innych, nakłaniając ich do nauki i doskonalenia techniki tańca. Wiedzę na temat tego tańca zdobywają w szkołach, w powszechnym systemie edukacyjnym, a także w szkołach muzycznych i tanecznych.

Śpiew polifoniczny w regionie horehrońskim
Kraj(e) członkowskie: Słowacja

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2017 r.

Na śpiew polifoniczny w regionie horehrońskim składa się zmienna melodia wykonywana solo i następująca po niej bardziej statyczna odpowiedź chóru męskiego lub żeńskiego. Śpiew osiąga punkt kulminacyjny w czasie równoczesnego wykonywania kilku melodii z bogatymi wariacjami, w dwóch lub trzech częściach. Każda część stanowi wariację początkowej formuły melodycznej. Poszczególne rodzaje pieśni są związane z pracami w polu, wydarzeniami w życiu rodzinnym lub w roku kalendarzowym, a nowe pieśni pojawiają się w związku z wydarzeniami w sferze publicznej, które mają wpływ na życie ludzi. Depozytariuszami i praktykami są mieszkańcy wsi, a także szersza publiczność. Śpiew polifoniczny odbierany jest jako specyficzne zjawisko lokalne, które pozwala na chwilę odprężenia, tworzy więzi w grupie, przyczynia się do ogólnej spójności społecznej i jest źródłem dumy z miejscowych tradycji. Depozytariusze podtrzymują trwanie elementu poprzez praktykę i wykorzystywanie w regularnej wymianie międzypokoleniowej. Żywotność zjawiska przejawia się w spontanicznym wykonywaniu pieśni w czasie świąt i uroczystości, w kościele, podczas miejscowych obchodów świątecznych, a także w studiach pieśni i tańca. Praktyka przekazywana jest z pokolenia na pokolenie w gronie rodzinnym i poprzez edukację nieformalną. Do jej podtrzymania przyczyniają się również zespoły folklorystyczne, lokalne władze samorządowe i indywidualni artyści.

Kolędowanie Kurenti
Kraj(e) członkowskie: Słowenia
Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2017 r.

Odwiedzanie domów przez Kurenti ma miejsce w czasie zapustów, w okresie od święta Matki Boskiej Gromnicznej (2 lutego) do Środy Popielcowej. Jest zwyczajem wiejskim, obecnie praktykowanym również w mieście Ptuj. Grupy składające się z osób przebranych za Kurenti (bóstwa pomyślności) oraz za jednego lub kilku diabłów chodzą od domu do domu. Na podwórzu ustawiają się w półkolu, otaczają gospodarzy i wykonują wokół nich podskoki. Zgodnie z wierzeniami, dźwięki dzwonków i drewniana laska mają odpędzać złe moce i przynosić pomyślność odwiedzanym gospodarstwom. W działania związane z tym zwyczajem zaangażowani są mężczyźni, kobiety i dzieci. Kurenti zazwyczaj tworzą grupy, niekiedy zrzeszając się w stowarzyszeniach. Federacja stowarzyszeń Kurenti jest ważnym depozytariuszem tego zwyczaju jako organizacja ogólnokrajowa. Praktyka przyczynia się do zacieśniania więzi międzyludzkich i ma podstawowe znaczenie dla regionalnej tożsamości kulturowej mieszkańców. W procesie ochrony tego przejawu dziedzictwa kulturowego uczestniczą przedszkola i szkoły podstawowe. Jego poszanowaniu sprzyjają szkolenia i nieformalne warsztaty. Wiedzy i umiejętności nabywa się przede wszystkim w rodzinie, ale najmłodsi uczą się również od starszych w grupach, do których należą. Szkoły i muzea odgrywają ważną rolę, organizując zajęcia, warsztaty i konkursy.

Karnawał w Bazylei
Kraj(e) członkowskie: Szwajcaria
Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2017 r.

Obchody karnawału zaczynają się w poniedziałek poprzedzający Środę Popielcową i trwają dokładnie 72 godziny. Są to największe uroczystości karnawałowe w Szwajcarii. W poniedziałek i wtorek odbywają się dwa pochody, które gromadzą około 11 tysięcy osób w strojach karnawałowych, maszerujących w pochodach składających się z „klik” grających na fujarkach i bębnach, z wozami i karetami. Wtorek jest dniem poświęconym dzieciom, z koncertami i pokazami latarni. Towarzyszą temu różne wydarzenia. Karnawał przypomina gigantyczną satyryczną rewię z wykorzystaniem wszelkich środków wizualnych i retorycznych obnażających wady i wpadki różnych osób z życia publicznego. Około 20 tysięcy osób, reprezentujących wszystkie grupy wiekowe i środowiska społeczne, o różnorodnych korzeniach i poglądach politycznych aktywnie uczestniczy w tym święcie, które przyciąga 200 tysięcy gości ze Szwajcarii i z zagranicy. Depozytariusze i praktycy tego dziedzictwa zrzeszeni są w stowarzyszeniach różnego typu, do których należą na równi mężczyźni i kobiety. Karnawał przyczynia się do zacieśnienia spójności społecznej, promuje idee tolerancji poprzez krytykę społeczną i przyczynia się do zachowania lokalnego dialektu. Przekazywanie tradycji odbywa się w rodzinach, które biorą udział w karnawale od kilku pokoleń. Ważną rolę odgrywają również „kliki”, z których wiele ma osobne sekcje zajmujące się przejmowaniem tradycji przez młodsze pokolenie. Kilka wydarzeń cyklicznych odbywających się w ciągu roku, pozwala na przekazywanie tego elementu dziedzictwa poza czasem karnawału. Tradycje karnawałowe mogły przetrwać dzięki działaniom podejmowanym przez społeczności w ciągu kilku minionych dekad i stałemu wsparciu ze strony władz.

Obrzęd z tańcami i śpiewem küçdepdi
Kraj(e) członkowskie: Turkmenistan

Wpis na Reprezentatywną listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2017 r.

Obrzęd z tańcami i śpiewem küçdepdi stanowi sztukę widowiskową z improwizowaną poezją, której przesłaniem jest składanie życzeń i wyrażanie pozytywnych uczuć. Śpiew jest improwizowany, a tańcom towarzyszą ruchy dłoni, gesty i kroki odpowiadające melodii. Obrzęd służący składaniu życzeń pomyślności i szczęścia stanowi integralną część uroczystości i obchodów narodowych. Depozytariuszami i praktykami są biegli w tej sztuce nauczyciele, przekazujący znajomość technik śpiewu i tańca. Sztuka ta stanowi pomost między pokoleniami i opiera się na wspólnych wartościach duchowych i kulturowych. Depozytariusze i praktycy biorą czynny udział w ochronie obrzędu, a członkowie społeczności zapewniają jego żywotność, odprawiając go w czasie uroczystości i zgromadzeń, które sprzyjają spójności społecznej i wzajemnemu zrozumieniu. Członkowie społeczności uczestniczą również w tworzeniu materiałów edukacyjnych na temat praktyki. Regularnie organizowane są wyprawy służące zbieraniu informacji w terenie. Wiedza i umiejętności związane z tą praktyką są tradycyjnie przekazywane uczniom przez nauczycieli śpiewu i tańca, w przekazie ustnym i nieformalnym nauczaniu praktycznym. Nauczanie nieformalne znajduje wsparcie w edukacji formalnej, powadzonej przez wyspecjalizowane szkoły muzyczne i ośrodki kultury.

Sztuka bài chòi w środkowym Wietnamie
Kraj(e) członkowskie: Wietnam

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2017 r.

Sztuka bài chòi w środkowym Wietnamie łączy wiele dyscyplin: muzykę, poezję, teatr, malarstwo i literaturę. Ma ona dwie główne formy: gry w karty bài chòi i przedstawienia bài chòi. Gra w karty bài chòi odbywa się w bambusowych chatach z okazji księżycowego Nowego Roku. W przedstawieniach bài chòi, artyści Hiệu, mężczyźni i kobiety, odgrywają spektakl na rattanowych matach. Wędrują z miejsca na miejsce, niekiedy grając na zamówienie w prywatnych domach. Depozytariuszami i praktykami sztuki bài chòi są artyści Hiệu, artyści grający bài chòi w spektaklu jednego aktora, artyści wykonujący karty i rzemieślnicy budujący bambusowe chaty. Sztuka bài chòi jest ważną formą kultury i rozrywki w społecznościach wiejskich. Aktorzy i ich rodziny odgrywają zasadniczą rolę w ochronie praktyki, przekazując młodemu pokolenia repertuar pieśni, znajomość techniki śpiewu i gry aktorskiej oraz ucząc malowania kart. Artyści, wraz ze społecznościami lokalnymi, tworzą prawie 90 ekip, grup i klubów bài chòi, zajmujących się praktykowaniem i przekazywaniem tej formy sztuki, która angażuje wielu członków społeczności. Większość artystów bài chòi nabywa umiejętności w rodzinie, głównie drogą przekazu ustnego. Niektórzy zajmują się nauczaniem w klubach, szkołach i stowarzyszeniach.

Pieśni Xoan z prowincji Phú Thọ
Kraj(e) członkowskie: Wietnam

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2017 r.

Jako forma sztuki widowiskowej, wykonywanie pieśni Xoan z prowincji Phú Thọ obejmuje śpiew i taniec, grę na instrumentach perkusyjnych i klaskanie. Wiąże się ściśle z czczeniem królów Hùng, zakorzenionym w kulcie przodków, praktykowanym przez mieszkańców Wietnamu. Jego depozytariusze i praktycy są zrzeszeni w czterech gildiach muzycznych, kierowanych przez „Trùm” – szefów gildii, którymi dzisiaj mogą być zarówno mężczyźni, jak i kobiety. Ich zadaniem jest dbanie o przetrwanie tej formy sztuki: zachowywanie pieśni, wybór uczniów, czuwanie nad stylem i repertuarem, organizowanie zajęć. Uczestniczą również w prezentowaniu i nauczaniu pieśni Xoan w czterech gildiach muzycznych, a także w klubach i stowarzyszeniach. Jako sztuka widowiskowa zakorzeniona w życiu społeczności lokalnej, śpiew Xoan sprzyja poczuciu wspólnoty kulturowej, spójności społecznej i wzajemnemu poszanowaniu. Wietnamski Instytut Muzykologii zinwentaryzował 31 pieśni Xoan. Do utworzenia 4 gildii doprowadziły starania kilku artystów wykonujących Xoan. Istnieją również 33 kluby zajmujące się tą sztuką. Dla lepszego poznania pieśni organizuje się seminaria. Liderzy i uznani artyści przekazują te pieśni ustnie, posługując się spisanymi utworami i nagraniami audiowizualnymi. Doświadczeni artyści uczą również pieśni Xoan członków klubów i nauczycieli muzyki, którzy przekazują te umiejętności kolejnym osobom.

Sztuka neapolitańskiego "pizzaiuolo"
Kraj(e) członkowskie: Włochy
Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2017 r.

Sztuka wyrobu pizzy neapolitańskiej to praktyka kulinarna obejmująca cztery osobne etapy związane z wyrabianiem, formowaniem i garnirowaniem ciasta oraz wypiekaniem pizzy na ogniu z węgla drzewnego. Wywodzi się z Neapolu, stolicy Kampanii, gdzie obecnie około 3 tysięcy osób trudni się wypiekaniem pizzy („pizzaiuoli” w dialekcie neapolitańskim). Pizzaiuoli są w oczach miejscowej społeczności uosobieniem więzi społecznych. Wśród depozytariuszy można wyodrębnić trzy kategorie osób: mistrz pizzaiuolo, pizzaiuolo i piekarz. Depozytariuszami są również rodziny neapolitańskie, które praktykują tę sztukę w domu. Dziedzictwo to sprzyja integracji społecznej i wymianie międzypokoleniowej. Staje się niemal spektaklem, kiedy pizzaiuolo w „bottega” daje pokaz swojego kunsztu. Co roku, dla zapewnienia ciągłości tradycji, stowarzyszenie neapolitańskich pizzaiuoli organizuje kursy na temat historii, narzędzi i technik wyrobu pizzy. W Neapolu umiejętności technicznych uczy się w szkole, a uczniowie mogą stać się adeptami tej sztuki w rodzinach neapolitańskich. Jednakże wiedza i umiejętności są przekazywane przede wszystkim w „bottega”, gdzie młodzi uczniowie obserwują mistrza przy pracy, poznając wszystkie etapy i kluczowe elementy tej sztuki.

Zaouli, popularna muzyka i taniec ludu guro na Wybrzeżu Kości Słoniowej
Kraj(e) członkowskie: Wybrzeże Kości Słoniowej

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2017 r.

Zaouli to popularna muzyka i taniec społeczności guro w departamentach Bouaflé i Zuénoula na Wybrzeżu Kości Słoniowej. W hołdzie oddawanym urodzie kobiecej występują dwie maski: Blou i Dżela. Inna nazwa to Dżela lou Zaouli, co znaczy Zaouli, córka Dżeli. Zaouli łączy w tym samym widowisku rzeźbę (maskę), sztukę tkacką (strój), muzykę (orkiestra i śpiewanie pieśni) i taniec. Maska Zaouli składa się z siedmiu masek nakładanych na twarz, z których każda przedstawia inną legendę. Depozytariuszami i praktykami tego dziedzictwa są rzeźbiarze, rzemieślnicy, muzycy, śpiewacy, tancerze oraz starszyzna gwarantująca przestrzeganie zwyczajów i tradycji. Zaouli pełni funkcję edukacyjną, ludyczną i estetyczną. Stanowi nośnik tożsamości kulturowej depozytariuszy, a także przyczynia się do ochrony środowiska oraz sprzyja integracji i spójności społecznej. Przekazywanie tego elementu dziedzictwa odbywa się z okazji przedstawień muzycznych i prób. Amatorzy zdobywają potrzebną wiedzę i umiejętności pod okiem doświadczonych praktyków. Żywotność Zaouli zapewniają popularne widowiska organizowane lokalnie dwa lub trzy razy w tygodniu. Kluczową rolę w procesie przekazywania dziedzictwa i w zawodach tanecznych, w których uczestniczą sąsiadujące ze sobą wioski, odgrywa dawny system wodzowski stojący na straży tradycji. Rewitalizacji tego elementu dziedzictwa służą festiwale. Jest on również przedmiotem prac badawczych i dokumentacyjnych.

Wpisane w 2018 r.

Tkanina drukowana (Blaudruck/Modrotisk/Kékfestés/Modrotlač): wytwarzanie tkaniny drukowanej za pomocą klocka drukarskiego i barwnika indygo
Kraj(e) członkowski(e): Austria/Czechy/ Niemcy/ Słowacja/Węgry

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2018 r.

Blaudruck/Modrotisk/Kékfestés/Modrotlač, co, tłumaczone dosłownie, oznacza niebieski druk lub niebieską farbę, odnosi się do technologii pokrywania tkaniny gęstą, nieprzepuszczalną masą, a następnie malowania jej barwnikiem indygo. Pasta uniemożliwia przenikanie barwnika do tkaniny w miejscach, w których nakładany jest ozdobny wzór, dzięki czemu, w trakcie procesu barwienia pozostaje on biały. Nakładanie wzoru na tkaninę odbywa się za pomocą ręcznie rzeźbionych klocków, niekiedy liczących sobie 300 lat, zawierających motywy regionalne, religijne lub nawiązujące do flory i fauny danego regionu, a więc mające bezpośrednie odniesienia do lokalnej kultury. Tradycyjne barwienie indygo nie ogranicza się jednak do drukowania wzoru. Na proces wytwarzania tkaniny drukowanej składa się kilka etapów: przygotowanie surowców i przędzenie, tkanie i wykończanie materiału, drukowanie wzorów i barwienie tkaniny. Obecnie, firmy trudniące się tą produkcją, to głównie małe warsztaty, od pokoleń w rękach tej samej rodziny. W każdym warsztacie, w proces wytwarzania tkaniny zaangażowanych jest wielu członków rodziny, z których każdy, niezależnie od płci, uczestniczy we wszystkich fazach produkcji. Związana z nią specjalistyczna wiedza, zapisana w starych, sięgających XIX wieku dziennikach, także pozostaje w rękach prywatnych i przekazywana jest z pokolenia na pokolenie głównie metodą praktyki. Depozytariusze tej tradycji czują silne emocjonalne więzi z wytwarzanymi produktami, a sam element dziedzictwa uosabia poczucie dumy z uczestnictwa w wielowiekowej rodzinnej tradycji.

Dziedzictwo Dede Qorqud/Korkyt Ata/Dede Korkut, kultura epicka, opowieści ludowe i muzyka
Kraj(e) członkowski(e): Azerbejdżan/Kazachstan/Turcja

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2018 r.

Epicka kultura, opowieści ludowe i muzyka Dede Qorqud/Korkyt Ata/Dede Korkut oparte są na dwunastu heroicznych legendach, opowieściach i opowiadaniach oraz trzynastu tradycyjnych kompozycjach muzycznych, przekazywanych z pokolenia na pokolenie - ustnie, poprzez sztuki sceniczne, kompozycje muzyczne oraz kod kulturowy. W każdej historii Dede pojawia się jako postać legendarna, mędrzec minstreli, którego słowa, muzyka i przejawy mądrości odnoszą się do tradycji narodzin, małżeństwa i śmierci. W utworach muzycznych główne wątki melodyczne odtwarzane są jako dźwięki natury, za pomocą instrumentu muzycznego zwanego Kobyz, który potrafi imitować np. wycie wilka czy głos łabędzia. Wszystkie kompozycje połączone są epickimi opowieściami, które im towarzyszą. Ten element dziedzictwa jest nośnikiem wartości społecznych, kulturowych i moralnych, takich jak heroizm, dialog, sprawność oraz jedność fizyczna i duchowa, a także szacunek dla przyrody. Jest także skarbnicą wiedzy na temat historii i kultury społeczności turkijskojęzycznych. Stanowi stały element uroczystości zarówno rodzinnych, jak i krajowych oraz międzynarodowych festiwali kultury. Jako silnie zakorzeniony w społeczeństwie, pełni rolę naturalnego łącznika pomiędzy pokoleniami.

Obchody ku czci obrazu Matki Boskiej z Budsławia
Kraj(e) członkowski(e): Białoruś

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2018 r.

Uroczystości organizowane w miejscowości Budsław, w regionie mińskim, mają swój początek w siedemnastym wieku. Co roku, w pierwszy weekend lipca dziesiątki tysięcy pielgrzymów z całej Białorusi, a także z innych krajów, przybywają do Budsławia, niektórzy pieszo, by uczestniczyć w uroczystościach ku czci obrazu Matki Boskiej. Obraz uważany jest za cudowny, zaś Budsław – za miejsce, gdzie, według legendy, w lipcu 1588 Matka Boska ukazała się wiernym. Głównymi elementami święta są: powitanie pielgrzymów przez księży, msze, nocna procesja z obrazem przy świecach, modlitewne czuwanie młodzieży i wielogodzinne wspólne modły do Matki Boskiej. Tradycja, będąca integralną częścią historii i kultury lokalnej społeczności Budsławia, jednoczy ludzi w różnym wieku i o różnym statusie społecznym. Uczestniczą w niej całe rodziny, co dodatkowo przyczynia się do umacniania więzi międzypokoleniowych. Związana z obchodami wiedza tradycyjna jest przechowywana i przekazywana przez mieszkańców Budsławia pielgrzymom, którzy są niezwykle ciepło witani i niejednokrotnie goszczeni w domach. Przybysze poznają lokalną kulturę, zwyczaje i tradycje związane między innymi z rzemiosłem i miejscową kuchnią.

Zbiory ożanki na górze Ozren
Kraj(e) członkowski(e): Bośnia i Hercegowina

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2018 r.

Co roku, 11 września, w rocznicę ścięcia św. Jana Chrzciciela, mieszkańcy wiosek w pobliżu pasma górskiego Ozren udają się do Gostilij na zbiory ożanki. Biorą w nich udział przedstawiciele wszystkich grup społecznych i wiekowych, zarówno kobiety, jak mężczyźni, indywidualnie i grupowo. Żmudna, wielogodzinna praca, wymagająca niezwykłej dokładności, polega na precyzyjnym wyszukiwaniu źdźbeł tej byliny pośród wyższych traw. Po zbiorach, ich uczestnicy często ubrani w tradycyjne stroje z tego regionu, wspinają się na szczyt Gostilij, gdzie w małych grupach tańczą, śpiewają i grają tradycyjną muzykę. Popołudniu dołączają do nich księża prawosławni, którzy dokonują poświęcenia zebranych krzewinek. Ożanka, uważana za roślinę o właściwościach leczniczych oraz profilaktycznych, spożywana jest na wiele różnych sposobów: parzona jako herbata, zalewana brandy, mieszana z miodem. O ile w przeszłości tradycja zbierania ożanki związana była całkowicie z medycyną ludową, dziś służy głównie integracji społecznej, zwyczajom gościnności oraz podtrzymaniu zanikających tradycyjnych pieśni, tańców i strojów regionalnych. Tradycja zbierania ożanki przekazywana jest spontanicznie w ramach rodziny, ale także na wczesnych etapach szkoły. Kilka lokalnych stowarzyszeń zaprasza podobne organizacje z innych regionów Bośni i Hercegowiny do udziału w dorocznym wydarzeniu, dzięki czemu zyskuje ono uczestników także spoza regionu Ozren.

Kąpiele lecznicze Lum w tradycyjnej medycynie tybetańskiej Sowa-Rigba. Wiedza i praktyki życia, zdrowia oraz zapobiegania chorobom i ich leczenia wśród ludności tybetańskiej w Chinach
Kraj(e) członkowski(e): Chiny

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2018 r.

Kąpiele lecznicze Lum, stosowane w tradycyjnej medycynie Sowa Rigpa, to zabiegi wymyślone i praktykowane przez ludność Tybetu, a wynikające z jej wizji życia opartej na koncepcji pięciu elementów oraz wizji zdrowia i choroby, wynikającej z trzech zasadniczych funkcji, często nazywanych humorami: Lung, Tripa i Pekan. W języku tybetańskim „Lum” oznacza tradycyjną wiedzę i zabiegi kąpieli w naturalnych ciepłych źródłach, naparach ziołowych lub parze, dla uzyskania równowagi ciała i umysłu, zapewnienia zdrowia i leczenia chorób. Powstałe pod wpływem religii Bon oraz buddyzmu tybetańskiego, Lum jest ucieleśnieniem ludowych doświadczeń w zapobieganiu i leczeniu chorób, a także przykładem przeniesienia tradycyjnej wiedzy, zawartej w traktacie Gyud-Zhi (Cztery Korzenie) do współczesnej medycyny. Wśród depozytariuszy i praktyków tej tradycji są: rolnicy, pasterze i mieszkańcy miast na terenie Tybetu, przy czym Manpa (lekarz), Lum Jorkhan (farmaceuta) i Manyok (asystent) ponoszą szczególną odpowiedzialność za przekaz tego elementu tradycji. Odgrywa on szczególną rolę w poprawie warunków zdrowia, promowaniu określonego kodu zachowań społecznych oraz szacunku dla przyrody. Przekazywany jest z pokolenia na pokolenie, poprzez praktykę życia codziennego, obrzędy religijne, obrzędy folklorystyczne i praktyki lecznicze. Został także włączony do programu współczesnych studiów medycznych, jako uzupełnienie edukacji formalnej.

Medimurska popevka, przyśpiewka ludowa z regionu Medimurje
Kraj(e) członkowski(e): Chorwacja

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2018 r.

Medimurska popevka, przyśpiewka ludowa z regionu Medimurje, w północno-zachodniej Chorwacji, była pierwotnie solowym utworem wokalnym wykonywanym przez kobiety. Obecnie wykonywana jest zarówno indywidualnie, jak i przez grupy kobiet i mężczyzn, w wersji wokalnej, wokalno-instrumentalnej lub instrumentalnej, monofonicznej i wielogłosowej, jako osobny gatunek muzyczny lub akompaniament do tańca. Ogromne znaczenie ma tekst, decydujący o klasyfikacji danej popevki jako pieśni miłosnej, smutno-melancholijnej, humorystycznej lub kościelnej. Najczęstszymi wykonawcami są członkowie grup i stowarzyszeń kulturalno-artystycznych, mających w Chorwacji długą tradycję, ale indywidualni wykonawcy także odgrywają znaczącą rolę, ponieważ zróżnicowane solowe wykonania są typowe dla popevki. Ta forma sztuki praktykowana jest w różnych kontekstach społecznych, począwszy od samotnego muzykowania, poprzez uroczystości rodzinne i wydarzenia społecznościowe, spotkania w pracy, zgromadzenia religijne czy występy artystyczne w regionie Medimurje. Przeciętny mieszkaniec styka się z tą formą muzyki wielokrotnie w ciągu życia, często sam biorąc udział w jej wykonywaniu. Aktualnie około pięćdziesięciu muzyków uważanych jest za mistrzów zdolnych przekazać klasyczne cechy tego gatunku, jednocześnie nadając wykonaniom indywidualne cechy. Mentorami, przekazującymi praktyczne umiejętności następnym pokoleniom, są najczęściej kobiety.

Sztuka budowania suchego muru
Kraje członkowskie: Chorwacja/Cypr/Francja/Grecja/Hiszpania/Słowenia/Szwajcaria/Włochy

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2018 r.

Sztuka budowania suchego muru polega na wykorzystaniu specjalistycznej wiedzy i umiejętności potrzebnych do układania muru z kamieni, bez użycia zaprawy czy jakichkolwiek innych materiałów, poza czasami suchą ziemią. Kamienne konstrukcje rozmieszczone są na większości obszarów wiejskich, szczególnie na terenach stromych, zarówno w miejscach zamieszkałych, jak i poza nimi. Nie są też rzadkością w miastach. Stabilność konstrukcji zapewnia staranny dobór i rozmieszczenie kamieni, zaś powszechnie obecne struktury suchego muru przyczyniły się do kształtowania krajobrazu oraz różnorodnych form mieszkalnictwa, gospodarki ziemią i hodowli. Konstrukcje takie są żywym świadectwem metod i sposobów organizacji pracy i życia codziennego, stosowanych od prehistorii po dzień dzisiejszy, z wykorzystaniem naturalnych surowców i zasobów ludzkich. Odgrywają także istotną rolę w zapobieganiu powstawania osuwisk, lawin i powodzi, a także w przeciwstawianiu się erozji i pustynnieniu gruntów, ochronie różnorodności biologicznej i w tworzeniu odpowiednich warunków klimatycznych dla rolnictwa. Depozytariuszami i praktykami tej tradycji są społeczności wiejskie, w których jest ona głęboko zakorzeniona, a także profesjonaliści z branży budowlanej. Konstrukcje suchego muru wznoszone są zawsze w doskonałej harmonii ze środowiskiem, a stosowana technika jest przykładem zrównoważonych relacji między ludźmi i naturą. Wiedza i umiejętności związane ze wznoszeniem suchego muru są przekazywane głównie drogą praktyki, dostosowanej każdorazowo do warunków naturalnych danego miejsca.

Umiejętności związane z wyrobem perfum w Pays de Grasse: uprawa roślin, przetwarzanie naturalnych surowców i sztuka komponowania perfum
Kraj(e) członkowski(e): Francja

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2018 r.

Umiejętności związane z wyrobem perfum w Pays de Grasse obejmują trzy różne aspekty: uprawę roślin aromatycznych, wiedzę na temat naturalnych materiałów i ich przetwarzania oraz sztukę komponowania perfum. W działania te zaangażowana jest znaczna liczba grup i społeczności, wchodzących w skład Association du Patrimoine Vivant du Pays de Grasse (Stowarzyszenie Żywego Dziedzictwa Regionu Grasse). Tradycja uprawy roślin aromatycznych, używanych do wyrobu perfum oraz tworzenia mieszanek zapachowych, która w Pays de Grasse datuje się co najmniej od szesnastego wieku, długo rozwijała się jako dziedzina rzemiosła podległa garbarstwu. Uprawa roślin aromatycznych wiąże się z wielką liczbą umiejętności i rozległą wiedzą na temat między innymi przyrody, gleby, pogody, biologii, fizjologii roślin i prac ogrodniczych, a także konkretnych technik, takich jak metody ekstrakcji chemicznej i destylacji hydraulicznej. Techniki stosowane w Grasse są wypracowywane i ulepszane przez samych mieszkańców tego regionu. Jednakże oprócz umiejętności technicznych potrzebna jest tu także wyobraźnia, pamięć i kreatywność. Wyrób perfum sprzyja zacieśnianiu się więzi społecznych i jest też ważnym źródłem pracy sezonowej. Związana z nim wiedza specjalistyczna przekazywana jest na ogół nieformalnie, w drodze długiego procesu nauki, który w większości przypadków ma miejsce w samych perfumeriach. W ostatnim czasie rośnie jednak zainteresowanie standardyzacją nauczania tego zawodu poprzez nadanie mu charakteru formalnej edukacji.

Czidaoba, gruzińskie zapasy
Kraj(e) członkowski(e): Gruzja

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2018 r.

Czidaoba (zapasy) to stara forma sztuki wojennej, praktykowana, przez znaczną część populacji męskiej we wszystkich regionach, miastach i społecznościach Gruzji. Depozytariuszami tej tradycji są ludzie młodzi, mieszkańcy miast, kluby sportowe, instytucje edukacyjne i grupy amatorskie. Sama czidaoba jest zjawiskiem złożonym, obejmującym elementy zapasów, muzyki, tańca i specjalnego stroju („czokha”). Będąca jeszcze w późnym Średniowieczu formą sztuki wojennej, czidaoba, stopniowo stawała się coraz bardziej odmianą sportu widowiskowego. Organizowane są turnieje na wolnym powietrzu, z udziałem ogromnej widowni, podczas których zapasom towarzyszy muzyka na instrumenty dęte („zurna”) i gruziński bęben („doli”), obwieszczające początek widowiska. Zapaśnicy starają się pokonać się nawzajem za pomocą specjalnych chwytów, a muzyka dodaje dramaturgii ich wysiłkom. Obowiązuje rycerski kodeks zachowań, ale zdarza się, że zawodnicy opuszczają arenę przy akompaniamencie gruzińskich tańców ludowych. Czidaoba zakłada posługiwanie się kombinacją około 200 możliwych chwytów zapaśniczych – atakujących i obronnych, dających zawodnikom ogromne możliwości wykazania się inwencją. Tradycja ta sprzyja promocji zdrowego stylu życia, odgrywa także ważną rolę w rozwoju dialogu międzykulturowego. Od wczesnej wiosny do jesieni młodzi ludzie uprawiają zapasy na wolnym powietrzu, rozwijając umiejętności obserwowane wcześniej podczas oglądania zawodów. Sekcja zapaśnicza istnieje też w prawie każdym miasteczku i większym mieście w Gruzji.

Tamboradas: rytuały gry na bębnach i bębenkach
Kraj(e) członkowski(e): Hiszpania

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2018 r.

Rytuał gry na bębnach – tamborada – to jednoczesne, grupowe, głośne i niezwykle intensywne uderzanie w tysiące bębnów, odbywające się w przestrzeni publicznej w miastach i miasteczkach w całym kraju, nieprzerwanie przez wiele dni i nocy. Co roku, w atmosferze pełnej emocji i intensywnego poczucia zbiorowej jedności, powstaje urzekające widowisko dźwięku i przeżywania wspólnej tożsamości. Tamborady stanowią część obchodów Wielkiego Tygodnia i mają różne znaczenie, zależnie od miejsca, dnia i pory, w jakiej się odbywają. Jednakże, niezależnie od tego, czy ma charakter religijny i dewocjonalny, czy też świecki i rozrywkowy, rytuał ten stwarza atmosferę niezwykłych doznań i wzajemnego szacunku wśród uczestniczących w nim osób. Specjalne kostiumy, instrumenty, gra na bębnach przyczyniają się do rozwoju lokalnego rzemiosła, w którym rodziny, a przede wszystkim kobiety odgrywają szczególną rolę. Wspólne spożywanie posiłków w miejscach publicznych także buduje atmosferę wzajemnej życzliwości. Społeczności lokalne przygotowują się do tego wydarzenia przez cały rok, organizując się w różne grupy, będące jednocześnie depozytariuszami wiedzy i umiejętności praktycznych związanych z tym rytuałem. Proces ich przekazywania przez najbardziej doświadczone osoby przyczynia się do budowania silnego poczucia przynależności do danej grupy i także silnego przywiązania do tradycji tego rytuału w całej lokalnej społeczności. Międzypokoleniowy przekaz tej formy dziedzictwa zapewniony jest dzięki organizacji specjalnych wydarzeń, takich jak dziecięce i krajowe tamborady, warsztaty gry na bębnach czy haftu, a także różnego rodzaju konkursy.

Hurling
Kraj(e) członkowski(e): Irlandia

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2018 r.

Hurling lub camogie (hurling w wersji uprawianej przez kobiety) to gra zespołowa z udziałem dwóch drużyn, której początki sięgają 2 tysięcy lat wstecz i która silnie związana jest z irlandzką mitologią, szczególnie z sagą epicką Cú Chulainn. Sport ten uprawiany jest w całej Irlandii, a ze szczególnym upodobaniem w jej najżyźniejszych regionach rolniczych, ale także poza granicami kraju. W tradycyjnej wersji, liczba uczestników rozgrywek nie była w żaden sposób regulowana, a zawody rozgrywano na łąkach pod gołym niebem. Obecnie, drużyna dorosłych liczy piętnastu graczy, a mecz odbywa się na wyznaczonym boisku. Zawodnicy posługują się drewnianymi kijami (hurlay), podobnymi do hokejowych, ale ze spłaszczonymi zakończeniami oraz mała piłką (sliotar). Celem jest uderzenie piłki kijem hurley w taki sposób, by wpadła między słupki bramki przeciwnika. Głównymi praktykami i depozytariuszami tego elementu dziedzictwa są gracze: męscy zwani hurlers oraz żeńscy zwani camógs. Hurling uważany jest za nieodłączny element irlandzkiej kultury; odgrywa także istotną rolę w promowaniu zdrowia i dobrej kondycji oraz ducha zespołowości i sportu. Dzisiaj sprawności te doskonalone są dzięki zajęciom sportowym w szkołach i klubach. Głównymi promotorami umiejętności i wartości związanych z hurlingiem są dwie całkowicie społeczne organizacje: Irlandzkie Stowarzyszenie Lekkoatletyczne (Gaelic Athletic Association) oraz Stowarszyszenie Camogie (Camogie Association), pełniące role głównych strażników tradycji hurlingu.

Jamajskie reggae
Kraj(e) członkowski(e): Jamajka

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2018 r.

Wyrosła z kultury przedmieść i grup marginesu społecznego, głównie z Zachodniego Kingston, jamajska muzyka reggae stanowi zlepek różnorodnych stylów i wpływów, w tym wczesnych jamajskich form muzycznych, ale także karaibskich, północnoamerykańskich i latynoskich. Z czasem, w muzyce tej znalazły się elementy stylu nowo afrykańskiego, północnoamerykańskiego soulu oraz rhythm and bluesa, co stopniowo doprowadziło do przekształcenia się Ska w Rock Steady, a następnie w Reggae. Choć u swoich początków reggae było głosem środowisk marginalizowanych, obecnie cieszy się powszechną popularnością wśród wszystkich grup społecznych, etnicznych i religijnych. Wkład reggae w międzynarodowy dyskurs na temat zagadnień takich jak niesprawiedliwość i opór wobec niej, miłość i człowieczeństwo, podkreśla żywotność tego elementu dziedzictwa, odnoszącego się jednocześnie do sfery umysłowej, społeczno-politycznej, duchowej i zmysłowej. Podstawowe funkcje tej muzyki jako nośnika opinii społecznej, a także praktyki oczyszczającej i sposobu głoszenia chwały Boga, nie zmieniły się i muzyka ta nadal stanowi formę wyrazu dostępną dla wszystkich. Młodzi ludzie uczą się jej w szkołach, począwszy od najmłodszych lat aż do najwyższego poziomu edukacji, a organizowane co roku koncerty i festiwale, takie jak Reggae Sumfest czy Reggae Salute są dla początkujących i przyszłych artystów okazją do nauki poprzez naśladownictwo mistrzów i do przekazania tej formy dziedzictwa kolejnym pokoleniom.

Raiho-shin, rytualne wizyty bóstw w maskach i kostiumach
Kraj(e) członkowski(e): Japonia

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2018 r.

Rytuały Raiho-shin odbywają się co roku w różnych miejscach w Japonii, przede wszystkim w regionach Tōhoku, Hokuriku, Kiusiu i Okinawy. Przypadają na dzień nowego roku lub zmiany pory roku. Zwyczaj ten ma swój początek w ludowych wierzeniach, że bóstwa - Raiho-shin - przybywają ze świata zewnętrznego w odwiedziny do lokalnych społeczności, by zapoczątkować nowy rok lub nową porę roku, przynosząc ludziom szczęście i powodzenie. W trakcie rytuału, lokalni mieszkańcy przebrani za bóstwa, w dziwacznych kostiumach i przerażających maskach odwiedzają domy, karcąc mieszkańców za lenistwo i ucząc dzieci dobrych manier. Na koniec wizyty, gospodarz domu zaprasza bóstwa na specjalny poczęstunek, chociaż są regiony, w których całe wydarzenie odbywa się na ulicy. W niektórych społecznościach za bóstwa przebierają się zwyczajowo mężczyźni w określonym wieku, w innych – role te pełnią zawsze kobiety. Jako że rytuały wykształciły się w różnych regionach, w odmiennym kontekście społecznym i historycznym, przybierają one różne formy, odzwierciedlając w ten sposób zróżnicowanie regionalne tego kraju. Czynne uczestnictwo w rytuałach wpływa na kształtowanie tożsamości mieszkańców – w szczególności dzieci – rozwijając poczucie przynależności do lokalnej społeczności i wzmacniając więzy pomiędzy jej członkami. Zgodnie z nauką przodków, członkowie społeczności ponoszą odpowiedzialność za wspólne przygotowanie i praktyczną realizację wydarzenia, a tym samym – za przekazanie związanej z nim wiedzy przyszłym pokoleniom.

Tradycyjne wiosenne obrzędy świąteczne kazachskich hodowców koni
Kraj(e) członkowski(e): Kazachstan

Wpis na Reprezentatywną listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2018 r.

Tradycyjne uroczyste obrzędy kazachskich hodowców koni, odbywające się wiosną w wiosce Terisakkan w okręgu Ulytau, w obwodzie Karagandy, wyznaczają koniec starego i początek nowego roku w cyklu hodowli koni. Głęboko zakorzenione w systemie wiedzy tradycyjnej na temat przyrody i w odwiecznych relacjach ludzi z końmi, obrzędy obejmują umiejętności dziedziczone po nomadycznych przodkach, przystosowane do współczesnej rzeczywistości. Na poprzedzone rocznymi przygotowaniami uroczystości składają się: „Bije bajlau” (w dosłownym tłumaczeniu „wiązanie kobył”) – pradawny obrzęd „pierwszego dojenia”, obejmujący oddzielanie klaczy i źrebiąt od stad, dojenie klaczy i świętowanie ze śpiewem, tańcami i grami; „Ajgyr kosu” (w przenośni „małżeństwo ogiera”) - współczesny obrzęd przyłączania ogierów do stad oraz „Kymyz muryndyk” (metaforycznie: „inicjowanie kumysu”) – rytuał „pierwszego dzielenia się kumysem”, otwierający sezon jego produkcji i rozdziału w społeczności. Uroczystości trwają około trzech tygodni, aż do zakończenia ceremonii podziału kumysu, która ma miejsce w każdym domu. Obrzędy otwierające nowy, roczny cykl hodowlany są jednocześnie manifestacją tradycyjnej kazachskiej gościnności. W obliczu przymusowej zmiany trybu życia z koczowniczego na osiadły, która dokonała się na początku XX wieku, depozytariusze tej starej tradycji hodowli koni, chcąc zapewnić jej przetrwanie i dalszą żywotność, dostosowali ją do współczesnych warunków.

Tradycyjne koreańskie zapasy (Ssirum/SSireum)
Kraj(e) członkowski(e): Koreańska Republika Ludowo-Demokratyczna/Republika Korei

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2018 r.

Koreańska Republika Ludowo-Demokratyczna

Ssirum (zapasy) to zawody uprawiane powszechnie we wszystkich regionach Koreańskiej Republiki Ludowo-Demokratycznej, polegające na tym, ze dwaj zapaśnicy próbują wzajemnie przewrócić się na podłogę, wykorzystując do tego satpa (kawałek materiału, opasujący biodra i uda) oraz siłę swojego torsu, rąk i nóg. Oprócz wykorzystywania w walce satpa, ssirum wyróżnia się tym, że zwycięzca otrzymuje w nagrodę byka. Koreańczycy uprawiają tę formę zawodów od czasów starożytnych, dla ćwiczenia formy fizycznej, w czasie przerw w pracy, a przede wszystkim podczas wielkich zawodów organizowanych z okazji świąt ludowych. W dni świąteczne, kiedy mają się odbywać zapasy ssirum, wokół ringu gromadzi się mnóstwo widzów w różnym wieku. Zawodnicy posługują się różnymi technikami walki, a widownia z entuzjazmem dopinguje swoich faworytów. Zwycięzca tryumfalnie odjeżdża na byku. Jako forma aktywności sprzyjająca ćwiczeniu całego ciała, ssirum przyczynia się do ogólnego rozwoju, zarówno fizycznego, jak i umysłowego. Zachęca także do współpracy i wzajemnego szacunku między ludźmi, przyczyniając się do harmonii i spójności życia społecznego oraz poszczególnych grup. Pjongjang, stolica kraju, odgrywa kluczową rolę w podtrzymaniu, ochronie i przekazywaniu tradycji tych zapasów kolejnym pokoleniom, dzięki istniejącym tu licznym społecznościom, organizacjom, instytucjom zaangażowanym w krzewienie tej tradycji, łącznie z Koreańskim Stowarzyszeniem Ssirum. Koreańczycy poznają tajniki tej sztuki walki od najmłodszych lat, ucząc się wpierw od członków rodziny i sąsiadów, a później na wszystkich etapach edukacji szkolnej.

Republika Korei

Ssireum, czyli tradycyjne zapasy, to rozrywka popularna na całym obszarze Republiki Korei. Jest to forma sportu, w którym dwoje zawodników, każdy przepasany szerokim kawałkiem materiału wokół bioder i jednego uda, stara się złapać przeciwnika za jego pas i – z pomocą różnych technik – powalić na ziemię. Finałowy zwycięzca zawodów dla dorosłych otrzymuje w nagrodę byka, symbolizującego obfitość w rolnictwie, oraz tytuł „Jangsa”. Po zakończeniu zapasów, zwycięzca paraduje po okolicy, jadąc na byku. Zawody rozgrywane są na piasku, na dowolnej dostępnej przestrzeni i są otwarte dla członków społeczności w każdym wieku, począwszy od dzieci aż po seniorów. Organizowane są przy różnych okazjach, w tym tradycyjnych świąt, dni targowych i festiwali. W różnych regionach kraju rozwinęły się różne warianty sirreum, jednak łączy je wspólna rola społeczna – wzmacnianie solidarności i współpracy wewnątrz społeczności. Jako sport powszechnie dostępny, niosący ze sobą znikome ryzyko kontuzji, ssireum oferuje także możliwości poprawy zdrowia fizycznego i psychicznego. Koreańczycy mają styczność z tą formą tradycji, zarówno w domach, jak i w społecznościach lokalnych: dzieci uczą się sztuki zapasów od starszych członków rodziny, w lokalnych społecznościach organizowane są doroczne otwarte turnieje zapaśnicze, a podstawową wiedzę na temat tego elementu dziedzictwa przekazują także szkoły.

Święto Las Parrandas na Kubie
Kraj(e) członkowski(e): Kuba

Wpis na Reprezentatywną listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2018 r.

Święto Las Parrandas, które odbyło się po raz pierwszy w 1820 roku w mieście Remedios, obecnie obchodzone jest przez osiemnaście społeczności w centralnej części Kuby, najczęściej w ostatnim miesiącu roku. Las Parrandas to rywalizacja kulturalna pomiędzy dwiema dzielnicami lub częściami tego samego miasta, podczas której „szpiedzy” próbują wykraść tajemnicę na temat niespodzianki przygotowywanej na wieczorne uroczystości przez konkurencyjną dzielnicę. Obie strony przez cały rok przygotowują się do udziału w tym współzawodnictwie, które ostatecznie rozgrywa się w jeden wieczór Las Parrandas. Przygotowanie uroczystości wymaga działań z różnorodnych dziedzin twórczości artystycznej: projektowania i wykonania replik pomników, ruchomych platform i specjalnych kostiumów, opracowania piosenek i tańców, zrobienia dekoracji, fajerwerków i dekoracji, takich jak lampy, lampiony, banery i emblematy o znaczeniu alegorycznym dla danej dzielnicy. Każdy z członków osiemnastu wspólnot, niezależnie od przynależności do warstwy społecznej, płci, wieku, wyznawanej religii, zawodu czy pochodzenia, zaangażowany jest w tę uroczystość, a przygotowane repliki pomników i ruchome platformy widowiskowe stanowią odzwierciedlenie wyobraźni i kreatywności współzawodniczących grup, które – z pomocą światła, kolorów i kształtów przygotowanych rekwizytów – odtwarzają i odgrywają na nowo historie dotyczące danej społeczności. Wiedza tradycyjna związana z tym elementem dziedzictwa jest stale wzbogacana o nowe treści, co nadaje świętu Las Parrandas jednocześnie tradycyjny i współczesny charakter.

Mwinoghe: taniec radości
Kraj(e) członkowski(e): Malawi

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2018 r.

Mwinoghe to taniec wykonywany w trzech społecznościach etnicznych: Sukła, Ndali i Bandja, w północnym regionie Malawi. W dialekcie Czisukła słowo „mwinoghe” znaczy dosłownie „cieszmy się”, tak więc taniec ten wykonywany jest dla wyrażenia radości i szczęścia. Wywodzący się z tańca rytualnego Indingala z sąsiadującego regionu Karonga, mwinoghe jest stosunkowo nowym tańcem. Wykonujący go ustawiają się w dwa rzędy: w jednym kobiety, w drugim mężczyźni, i tańczą, wyginając ciało oraz wykonując skomplikowane ruchy stopami. Nie towarzyszy temu żaden śpiew, a jedynie dźwięk bębnów, gwizdka oraz polecenia wydawane przez liderów grup. Mwinoghe tańczony jest dla rozrywki podczas spotkań towarzyskich, w tym także świąt narodowych. Ludzie z różnych środowisk przychodzą oglądać taniec, który w ten sposób pełni rolę jednoczącą różne grupy społeczne. Przy uroczystych okazjach wykonywane są także inne tradycyjne tańce, co stwarza możliwość wspólnego świętowania ludzi o różnych tradycjach kulturowych. Związane z mwinoghe wiedza i umiejętności przekazywane są głównie drogą obserwacji i uczestnictwa młodych ludzi w występach, ale edukacja w tej dziedzinie jest też częścią programu szkolnego na wszystkich poziomach nauczania. Wykonanie mwinoghe stanowi istotną część dorocznych obchodów święta niepodległości, a poszczególne społeczności mają także własne grupy taneczne, które wykonują ten taniec na organizowanych co roku festiwalach, jak również przy innych okazjach.

Dondang Sajang
Kraj(e) członkowski(e): Malezja

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2018 r.

Dondang Sajang to tradycyjna forma sztuki malezyjskiej, wciąż praktykowana w Melakce przez cztery społeczności: malajską, Baba Njonja, Czitti i portugalską. Na ten element dziedzictwa składają się: muzyka (na skrzypce, gongi, tamburyny lub bęben), piosenki i pieśni oraz piękne, melodyjne strofy poetyckie. Znane również jako ballady miłosne, pieśni te używane są przez społeczności do wyrażania uczuć, a także udzielania rad na specyficzne tematy, takie jak miłość czy życzliwość. W erze Sułtanatu Melakki, w XV wieku, Dondang Sajang wystawiane było podczas oficjalnych uroczystości i wydarzeń w Pałacu Królewskim, w następstwie czego zyskało później popularność w określonych kręgach społecznych. Według tradycji, Dondang Sajang wykonywane jest przy akompaniamencie muzyki, przez dwoje różnej płci artystów, którzy śpiewają na przemian czterowierszami. Na ogół pieśniarze Dondang Sajang odznaczają się wysokim kunsztem w recytacji poezji. Jednakże spektakle otwarte są dla wszystkich, niezależnie od wieku, zawodu, statusu społecznego czy wyznawanej religii, a sztuka ta uznawana jest za środek przekazu pozytywnych wiadomości i dzielenia się uczuciami: miłości, radości lub smutku, co wzmacnia więzy społeczne. Spektakle odbywają się regularnie, szczególnie podczas spotkań, festiwali i przyjęć. Obecnie jest też organizowanych wiele programów kulturalnych, zajęć praktycznych i szkoleń dla osób zainteresowanych uczestnictwem, które pozwalają im doskonalić umiejętności wokalne i sceniczne.

La Romería (pielgrzymka): obrzęd „La llevada” (peregrynacji) Matki Boskiej z Zapopan
Kraj(e) członkowski(e): Meksyk

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2018 r.

Doroczne uroczystości La Romeria, odbywające się 12 października ku czci Matki Boskiej z Zapopan, związane są z tradycją sięgającą roku 1734. Data ta oznacza zakończenie dorocznego obrzędu popularnie zwanego „Noszeniem Matki Boskiej Dziewicy”, który rozpoczyna się w maju i obejmuje wiele działań społecznych i liturgicznych. Cykl peregrynacji kończy się powrotem figury Matki Boskiej do Bazyliki w Zapopan. W uroczystościach uczestniczy zazwyczaj ponad dwa miliony osób, a jedną z głównych cech wyróżniających to wydarzenie, jest udział wielkiej liczby różnorodnych rodzimych grup tancerzy. „La Llevada” oraz działania wynikające z obrzędu peregrynacji, zamieniają się w tłumne zgromadzenie, podczas którego ulice i inne przestrzenie publiczne stają się miejscami religijnego festiwalu z udziałem całej społeczności. Są na nim prezentowane, powstałe wspólnym wysiłkiem, różnorodne formy wyrazu artystycznego. Trwające cały rok przygotowania do tego wydarzenia wymagają współpracy różnych lokalnych grup, co jednocześnie wpływa na budowanie i wzmacnianie więzów wspólnotowych. Dzięki wsparciu społecznemu, La Romeria uznawana jest za jedną z najbardziej popularnych i najgłębiej zakorzenionych tradycji kulturowych w Meksyku. Do jej przetrwania przyczynia się istnienie licznych, zarówno świeckich, jak i kościelnych grup depozytariuszy i praktyków tego elementu dziedzictwa.

Ardhah: festiwal koni i wielbłądów
Kraj(e) członkowski(e): Oman

Wpis na Reprezentatywną listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2018 r.

Alardhah (co po arabsku znaczy dzień świąteczny) organizowany jest w wielu regionach Omanu. W tym dniu, mieszkańcy tłumnie gromadzą się wokół torów wyścigowych, by podziwiać pokazy jazdy na koniach i wielbłądach, obrazujące omański kunszt oswajania i układania tych zwierząt. Pokazom towarzyszą prezentacje tradycyjnych form sztuki, na przykład recytacje narodowej poezji. Alardhah rozpoczyna się od pokazu tradycyjnych umiejętności, takich jak kładzenie koni i wielbłądów, jazda na stojąco, łączenie rąk z innymi jeźdźcami przy jeździe z dużą prędkością i inne tego rodzaju popisy. Potem następuje prezentacja koni i wielbłądów okrytych pięknymi dekoracyjnymi materiałami i przystrojonych srebrnymi ozdobami. Alardhah towarzyszy wielu wydarzeniom społecznym w Omanie, m.in. świętom narodowym i religijnym. Tradycja ta jest integralną częścią kultury tego kraju, popularną zarówno w regionach wiejskich, jak i w miastach, odzwierciedlającą niezwykłe umiejętności, ale także oddanie i głęboką troskę o towarzyszące ludziom zwierzęta. Festiwal angażuje zarówno mężczyzn, jak i kobiety, stwarzając także okazję do prezentacji talentów tradycyjnych zespołów muzycznych i lokalnych rzemieślników. Wiele społeczności lokalnych w Omanie organizuje Alardhah przy różnych towarzyskich okazjach, angażując w wydarzenia młodych ludzi. Znaczną rolę w przekazywaniu tej tradycji odgrywają także organizacje społeczne, a koła hippiczne na uczelniach wyższych przekazują studentom umiejętności związane z jazdą konną, jak również z organizowaniem festiwalu Alardhah.

Systemy zarządzania zagrożeniem lawinowym
Kraj(e) członkowski(e): Szwajcaria/Austria

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2018 r.

Zagrożenie lawinowe i konieczność stawiania mu czoła kształtowały przez wieki tożsamość alpejskich mieszkańców, którzy każdej zimy mają do czynienia z sytuacją, w której lawiny zagrażają zarówno im, jak turystom, środkom komunikacji i innym ważnym elementom infrastruktury. Ze względu na gęste zaludnienie Alp, zjawisko lawin stanowi główną troskę i wspólną odpowiedzialność tamtejszych społeczności. Przez wieki górale rozwijali lokalną wiedzę empiryczną, strategie zarządzania i minimalizowania ryzyka lawin, a także praktyki kulturowe, pomagające chronić się przed zagrożeniem lawinowym. Obecnie, nowoczesne narzędzia, takie jak instrumenty pomiarowe i mapowanie obszarów ryzyka, uzupełniają tradycyjną wiedzę, która w dalszym ciągu jest rozwijana i przystosowywana do konkretnych potrzeb w terenie. Ten element dziedzictwa jest silnie umocowany w kulturze lokalnych społeczności, podkreślając znaczenie solidarności w sytuacjach kryzysowych. Ocena ryzyka lawinowego wymaga rzetelnej wiedzy na temat przyrody na danym terenie, w tym śniegu, warunków pogodowych i historii dotychczasowych lawin. Kiedyś przekazywana ustnie, dziś wiedza na temat lawin jest wypadkową wiedzy empirycznej i praktycznych doświadczeń, a przekazywana jest w dwie strony: z poziomu nauki do praktyki i z terenu do laboratoriów naukowych. Organizowane są różnorodne szkolenia, a zainteresowani mają dostęp do licznych źródeł informacji, takich jak biuletyny lawinowe, listy kontrolne poziomów zagrożenia, media, strony internetowe, podręczniki i wystawy.

Rytualne i świąteczne formy wyrazu kultury kongo
Kraj(e) członkowski(e): Panama

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2018 r.

Rytualne i świąteczne formy wyrazu kultury kongo przedstawiają współczesną wizję zbiorowego świętowania potomków czarnych buntowników – congos - zniewolonych w okresie kolonialnym. Dzisiaj uczestnicy uroczystości odgrywają congos, świętują wolność, radośnie śpiewają o swoim codziennym życiu, robią przedstawienia i wykonują zmysłowe tańce boso, by w ten sposób nawiązać bliski kontakt z ziemią. W trakcie sezonu kongo (trwającego od 20 stycznia – Dnia Świętego Sebastiana do Środy Popielcowej) uczestnicy święta spędzają dni na nabrzeżu, organizując się w rodzaj społeczeństwa matriarchalnego, rządzonego przez królową i jej dwór. Każdy uczestnik ma przydzielone obowiązki w obronie królowej i dworu przed diabłami (diablos). Święto kończy się w Środę Popielcową konfrontacją między diablos i congos. Królowa i congos zdejmują maski i udzielają chrztu diabłom, dokonując w ten sposób obrzędu ich uwolnienia i neutralizacji zła, które w sobie noszą – aż do następnego roku, kiedy cały cykl rozpoczyna się na nowo. Organizowane od wielu pokoleń święto sprzyja integracji społecznej, dając okazję do wyrażania radości i zmysłowości. Tradycja i składające się na nią środki wyrazu kultury kongo przekazywane są głównie ustnie podczas uroczystości, w której udział bierze cała społeczność. Programy nauczania śpiewu, tańca i muzyki realizowane są także w szkołach oraz na uczelniach wyższych. Organizowane są również kursy i warsztaty poświęcone tej tradycji.

Szopkarstwo krakowskie
Kraj(e) członkowski(e): Polska

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2018 r.

Szopkarstwo krakowskie to praktyka społeczna, wywodząca się ze zwyczajów bożonarodzeniowych, związanych z budowaniem stajenek. Sięgająca dziewiętnastego wieku tradycja konstruowania szopek jest nierozerwalnie związana z Krakowem oraz z przekazywaną z pokolenia na pokolenie wiedzą i umiejętnościami tamtejszych szopkarzy. Szopka to lekka konstrukcja, przedstawiająca scenę Bożego Narodzenia w otoczeniu charakterystycznych budowli i zabytków Krakowa, których sposób przedstawienia zależy od pomysłowości danego twórcy. Zwykle w szopce przedstawiane są również inne sceny nawiązujące do historycznych, kulturalnych lub współczesnych wydarzeń społecznych z życia Krakowa, Polski lub świata, w których umieszcza się figurki postaci i wykorzystuje sztuczne oświetlenie. Każdego roku, w pierwszy czwartek grudnia, twórcy przynoszą na Rynek Główny w Krakowie swoje prace, które następnie, od grudnia do lutego, prezentowane są w Muzeum Historycznym Miasta Krakowa. Muzeum przyczynia się w ten sposób do upowszechniania wiedzy związanej z tą praktyką. Wśród praktyków szopkarstwa jest obecnie grupa najbardziej aktywnych czterdziestu osób, które co roku tworzą nową szopkę, a także promują i upowszechniają wiedzę na temat budowania szopek poprzez warsztaty i wykłady. Tradycja dostępna jest dla wszystkich zainteresowanych, a szeroki krąg jej depozytariuszy obejmuje widzów i zwiedzających należących do miejskiej społeczności. Szopkarstwo pełni także istotną rolę edukacyjną, przyczyniając się do przekazywania wiedzy na temat historii miasta, jego architektury i zwyczajów.

Śpiew z akompaniamentem gęśli
Kraj(e) członkowski(e): Serbia

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2018 r.

Śpiew z akompaniamentem gęśli – prostego instrumentu strunowego – to pradawna forma sztuki, głównie epiki bohaterskiej, praktykowana przez wieki jako element pamięci historycznej i wyraz tożsamości kulturowej. Występy wiążą się z niezwykle rozbudowaną i złożoną formą interakcji między wykonawcą a widownią, a opierają się na umiejętnościach i kreatywności solistów (gęślarzy); ich umiejętność dramatyzowania poetyckich treści, język ciała i charyzma stanowią klucz do sukcesu przedstawienia. W repertuarze znajdują się przede wszystkim pieśni na temat historycznych i mitycznych bohaterów, wydarzeń z legendarnej przeszłości, starożytnej i najnowszej historii, rzadziej ballady i piosenki żartobliwe. Wystawienia odbywają się lokalnie, na festiwalach i w ramach obchodów rocznicowych. Pieśni, obejmujące szeroki zakres tematyczny, odzwierciedlają system wartości danej społeczności, a interaktywny charakter występów sprzyja budowaniu więzi wspólnotowych. Większość współczesnych gęślarzy zdobywa podstawowe umiejętności śpiewu i gry na instrumencie, ucząc się od bardziej doświadczonych członków rodziny, społeczności lokalnej lub stowarzyszenia zrzeszającego gęślarzy, ale współcześnie przekazują je także państwowe szkoły muzyczne. Lokalne organizacje zrzeszone są w Związku Serbskich Gęślarzy (Union of Guslars of Serbia), którego wysiłki doprowadziły do powstania Festiwalu Młodych Gęślarzy i Związku Młodych Gęślarzy Serbii.

Koronka klockowa
Kraj(e) członkowski(e): Słowenia

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2018 r.

Wyrób koronki klockowej to rękodzieło, polegające na wytwarzaniu koronek za pomocą krzyżowania i skręcania nitek nawiniętych na specjalne drewniane klocki. Wykorzystując lokalne wzory, mające własne nazwy, miejscowe artystki tworzą koronki w postaci zwojów lub pojedynczych skończonych elementów. Proces wytwarzania koronki klockowej przebiega według określonego schematu: wzór narysowany na papierze przymocowywany jest do poduszki w kształcie walca umieszczonej w wiklinowym koszu lub na drewnianej podstawie. Koronka używana jest do ozdabiania strojów oraz modnych dodatków, tkanin liturgicznych i domowych oraz do dekorowania reprezentacyjnych miejsc, ale koronkarstwo stało się także inspiracją dla twórczości artystycznej w dziedzinach takich jak współczesne sztuki wizualne, wzornictwo, architektura i sztuka kulinarna. Stanowi ono wyraz twórczej ekspresji wszystkich zaangażowanych w ten proces osób, od projektanta wzoru po koronczarkę. Wytwarzanie koronki klockowej ma potwierdzone działanie terapeutyczne, jest też przyjazne ekologicznie i zgodne z założeniami zrównoważonego rozwoju. W Słowenii istnieje obecnie około 120 towarzystw, sekcji i grup koronkarskich, zrzeszających zarówno doświadczone artystki, jak i osoby dopiero uczące się rękodzieła. Depozytariuszkami są w większości kobiety, a wiedza i umiejętności przekazywane są najczęściej z babci na wnuczkę. Naturalne sąsiedzkie kontakty towarzyskie wśród kobiet praktykujących tę sztukę rękodzieła również odgrywają istotną rolę w przekazywaniu związanych z nią tajników.

Rūkada Nātja, tradycyjny lankijski teatr marionetek
Kraj(e) członkowski(e): Sri Lanka

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2018 r.

Rūkada Nātja to przedstawienie teatralne z użyciem marionetek, stanowiące przede wszystkim rodzaj lekkiej rozrywki, ale także lekcję moralności dla ludności wsi i małych miasteczek. Przedstawienia grane są przez rodzinne zespoły, wywodzące się lub mające powiązania rodzinne z Gamwari, zamieszkującymi regiony miast Ambalangoda, Balapitiya and Mirissa, na południowym wybrzeżu Sri Lanki. Tematyka sztuk zaczerpnięta jest z baśni ludowych, opowieści buddyjskich, literatury starożytnej, przekazów historycznych albo błahych historyjek i humorystycznych anegdot z życia codziennego, lub też z nadagam, wymarłej formy „opery ludowej”. Lalkarze sami tworzą drewniane marionetki i przygotowują ręcznie napisane scenariusze, wraz z dialogami i piosenkami, które wykonują jednocześnie poruszając lalkami, przy akompaniamencie niewielkiego zespołu muzycznego. Przedstawienia zawsze stają się wydarzeniem kulturalnym. Teatr marionetek staje się formą przekazu opinii i wartości, stanowiących podstawę pokojowego współżycia społeczności lokalnej. Zrozumienie wagi tych wartości przez młodych ludzi ma szczególne znaczenie dla zachowania spójności całej wspólnoty. Udział wszystkich mieszkańców w zabawie sprzyja także zacieśnianiu więzi towarzyskich. Szczególną rolę w upowszechnianiu wiedzy i umiejętności związanych z tą forma dziedzictwa, odgrywają muzea, a także zwyczaj organizowania przedstawień Rūkada Nātja podczas dni świątecznych, w maju i czerwcu, na terenie świątyń, będących w lankijskiej kulturze tradycyjnymi miejscami wydarzeń społecznych i kulturalnych.

Czakan, sztuka haftu w Republice Tadżykistanu
Kraj(e) członkowski(e): Tadżykistan

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2018 r.

Czakan to sztuka wyszywania kolorową nitką ozdób, kwiatów i symbolicznych obrazów na tkaninach bawełnianych i jedwabnych. Tradycja ta jest rozpowszechniona wśród kobiet i dziewcząt w Tadżykistanie. Haftem czakan zdobi się ubrania i elementy wyposażenia domu, a więc kobiece bluzki, chustki na głowę, zasłony, poduszki, narzuty i okrycia na kołyski. Wyszywane elementy przedstawiają postacie symboliczne i mitologiczne wyobrażenia, odnoszące się do otaczającej natury i wszechświata, wyrażające ludzkie pragnienia i nadzieje. W praktyce, praca nad czakan wymaga: wyboru odpowiedniego materiału i nici, narysowania wzoru ornamentu, który będzie wyszywany, odwzorowania go na kanwie i wyszycia haftu. W przeszłości nici były przygotowywane z włókien bawełnianych i jedwabnych, następnie farbowane naturalnymi barwnikami z roślin i minerałów; współcześnie hafciarki używają do wyszywania nici materiałowych. W okręgu chatlońskim bluzka z haftem czakan jest ważnym elementem stroju panny młodej, natomiast pan młody nosi „tāqi” (tradycyjne nakrycie głowy ozdobione haftem czakan). Z okazji świąt i festiwali kultury tradycyjnej, tadżyckie kobiety i dziewczęta noszą stroje wyszywane haftem czakan. Są one uosobieniem piękna, elegancji oraz jedności człowieka z przyrodą. Młode pokolenie uczy się sztuki haftu od matek, babć i starszych sióstr. Przekaz tej tradycji odbywa się także metodą „ustod-shogird” (mistrz-uczeń). Hafciarki sprzedają swoje wyroby na bazarach i w sklepach z odzieżą, co dla wielu z nich stanowi istotne źródło zarobkowania.

Khon, teatr tańca z maskami
Kraj(e) członkowski(e): Tajlandia

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2018 r.

Khon - teatr tańca z maskami, to sztuka widowiskowa, na którą składają się elementy muzyki, śpiewu, tańca, obrzędu i rękodzielnictwa. Sztuka, której cechą wyróżniającą są pełne gracji ruchy taneczne, popisy instrumentalne i wokalne oraz bogato zdobione, błyszczące kostiumy, opiewa chwałę Ramy, bohatera i wcielenia boga Wisznu, który przynosi światu ład i sprawiedliwość. Poszczególne części spektaklu przedstawiają życie Ramy, w tym jego wędrówkę przez las, podległą mu armię małp i walkę z wojskami króla gigantów Tosakanem. Khon jest formą sztuki wysokiej, która przez wieki rozwijała się na dworze tajskim, a wcześniej syjamskim, jednakże jako przedstawienie teatralne jest ono atrakcyjne dla widzów wywodzących się z różnych warstw społecznych. Khon ma w sobie silny pierwiastek dydaktyczny, jego rolą jest budowanie szacunku dla osób starszych i o wyższym statusie społecznym, podkreślanie wzajemnych zależności pomiędzy przywódcami i poddanymi, opiewanie honoru dowódców i triumfu dobra nad złem. Tradycyjnie sztuka Khon rozwijana była na dworach królewskich i książęcych oraz w domach mistrzów tańca. Dziś przekaz wiedzy z tej dziedziny odbywa się głównie poprzez instytucje edukacyjne, chociaż w dalszym ciągu w oparciu o tradycyjne metody. Podejmowane są liczne wysiłki dla zapewnienia ciągłości tego elementu dziedzictwa, miedzy innymi dzięki powstawaniu klubów teatralnych, zdolnych przyciągnąć młodych ludzi.

Sztuka wyrobu ceramiki przez kobiety z Sejnan
Kraj(e) członkowski(e): Tunezja

Wpis na Reprezentatywną listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2018 r.

Wyrób ceramiki przez kobiety z Sejnane związany jest z tradycją stosowania specjalnej techniki do wytwarzania przedmiotów z terakoty dla domu, w tym przyborów do gotowania, lalek i figurek zwierząt, inspirowanych naturalnym środowiskiem. Wszystkie etapy procesu produkcji wykonywane są przez kobiety, które także same sprzedają swoje wyroby w wiosce lub przy okolicznych drogach. Kobiety odgrywają w związku z tym ważną rolę w lokalnej społeczności. Glina jest zazwyczaj wydobywana z suchych dolin rzek epizodycznych (wadi), następnie cięta na bloki, rozkruszana, oczyszczana i moczona w wodzie, a później wyrabiana i formowana w odpowiedni kształt. Po wypaleniu, naczynia są ozdabiane dwukolorowymi wzorami geometrycznymi, nawiązującymi do tradycyjnych tatuaży i tkanin berberskich. Całe rękodzielnictwo w regionie Sejnane ma charakter rodzinnego biznesu, ponieważ mężczyźni angażują się w sprzedaż gotowych wyrobów, przyczyniając się w ten sposób do spójności rodziny. W obliczu przemian społeczno-ekonomicznych, mieszkanki Sejnane przystosowują swoje rzemiosło do współczesnych potrzeb i zmiennych wymagań rynku, dowodząc tym samym swoich zdolności do innowacji. Wiedza i umiejętności związane z ręcznym wyrobem ceramiki w Sejnane, przekazywane są tradycyjnie drogą nieformalnej edukacji, w ramach danej społeczności. Oprócz uczęszczania do normalnej szkoły, dziewczynki w domu zachęcane są do nauki rękodzieła. Dla kobiet pragnących doskonalić się w sztuce ręcznego wyrobu ceramiki, Narodowy Urząd Rzemiosła organizuje specjalne kursy.

Taniec mooba grupy etnicznej lenje w Prowincji Centralnej Zambii
Kraj(e) członkowski(e): Zambia

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2018 r.

Mooba to główny taniec grupy etnicznej lenje, zamieszkującej Prowincję Centralną Zambii, znany już w okresie przedkolonialnym. Jest także wykonywany w prowincjach Copperbelt i Lusaka, zarówno przez mężczyzn, jak i kobiety. Zdarza się, że w szczytowej fazie tańca, w głównego wykonawcę wstępują duchy przodków, zwane BaChooba. Uważa się, że wówczas to one przejmują władzę nad spektaklem, dyktując przebieg tańca, gry na bębnach i śpiewu. We władzy duchów BaChooba mogą znaleźć się zarówno mężczyźni, jak i kobiety. Obowiązkowe części kostiumów noszonych przez tancerzy to kolorowe koraliki, tradycyjne spódnice zwane bujombo i grzechotki zawieszone wokół łydek. Dodatkowo, główni tancerze trzymają w rękach rytualny kij, zwany chimika oraz packę na muchy wykonaną z ogona zwierzęcia. Taniec mooba pełni rolę zarówno rozrywkową, jak i uzdrowicielską, wzmacniając duchową tożsamość danej społeczności. Jako że wykonywany jest publicznie, przyciąga na ogół szeroką widownię, w tym dzieci, które, obserwując występy, mogą się także same uczyć tańca mooba. W społeczności lenje, w której każdy dorosły zna ten taniec, powstały także specjalne grupy tancerzy, wykonujących go na życzenie, co pozwala promować tę formę dziedzictwa poza rodzimą społecznością.

Wpisane w 2019 r.

Wiedza, umiejętności, tradycje i praktyki związane z palmą daktylową
Kraj(e) członkowski(e): Arabia Saudyjska/Bahrajn/Egipt/Irak/Jemen/Jordania/Kuwejt/ Maroko/Mauretania/Oman/Palestyna/Sudan/Tunezja/ Zjednoczone Emiraty Arabskie

Wpis na Reprezentatywną listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2019 r.

Od wieków palma daktylowa była związana z życiem ludności krajów, które wspólnie wystąpiły z wnioskiem o wpis. Dostarczała materiału niezbędnego w kilku gałęziach rzemiosła, przy wykonywaniu licznych zawodów, pielęgnowaniu różnych tradycji, zwyczajów i praktyk społeczno-kulturalnych, a także była ważnym źródłem pożywienia. Daktylowiec jest drzewem o trwałych liściach i korzeniach, które mogą czerpać wilgoć z dużej głębokości, typowym dla klimatu suchego. Do depozytariuszy i praktyków należą właściciele plantacji daktylowców, rolnicy, którzy sadzą, pielęgnują i nawadniają palmy, rzemieślnicy, którzy wykonują tradycyjne wyroby z różnych części daktylowca, handlarze daktyli, twórcy i artyści, którzy recytują ludowe opowieści i poematy. Wiedza, umiejętności, tradycje i praktyki związane z daktylowcem zaważyły na stosunku mieszkańców wyżej wymienionych krajów do ziemi, gdyż to drzewo pozwoliło im przezwyciężyć trudności, jakie napotyka się w środowisku pustynnym. Historyczne relacje łączące cały region z tym elementem kultury zaowocowały bogatym dziedzictwem, obejmującym do dziś stosowane praktyki, wiedzę i umiejętności. Rozwój na przestrzeni wieków i znaczenie kulturowe tego elementu tłumaczą, dlaczego społeczności lokalne angażują się w jego ochronę, uczestnicząc w różnych działaniach dotyczących palmy daktylowej, urządzając związane z nią obrzędy świąteczne oraz podtrzymując tradycje i zwyczaje.

Pismo ormiańskie i związane z nim formy wyrazu kulturowego
Kraj(e) członkowski(e): Armenia

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2019 r.

Pismo ormiańskie i związane z nim formy wyrazu kulturowego to licząca kilka stuleci sztuka piśmiennicza, obejmująca liternictwo ormiańskie i bogatą kulturę zdobniczą oraz jej liczne zastosowania. Alfabet ormiański stworzył w 405 r.n.e. Mesrop Mashtots, posługując się regułą, że każdej głosce odpowiada jedna litera. Pismo cechuje bogactwo kroju ozdobnych liter, które klasyfikuje się według formy jako węzły, ptaki, zwierzęta, postaci mitologiczne lub fantastyczne. Niezależnie od pełnienia podstawowej funkcji, polegającej na tworzeniu dziedzictwa piśmienniczego, pismo ormiańskie służyło do tworzenia liczb i układania kryptogramów czy szarad. Współcześnie liternictwo wykorzystuje się również w rzemiośle. Pismo ormiańskie jest obecne w życiu niemal wszystkich warstw społecznych, zwłaszcza w sztuce ludowej. Dziedzictwo to występuje na obszarze całego kraju i stanowi nieodłączną część tożsamości kulturowej Ormian. Do depozytariuszy i praktyków należą artyści, tkacze, hafciarze, rzeźbiarze, językoznawcy, kaligrafowie i jubilerzy. Instytucje edukacyjne wszystkich szczebli zajmują się przekazywaniem tej formy dziedzictwa młodym pokoleniom. Istnieją ośrodki dla młodzieży, które przywiązują dużą wagę do nauki liternictwa ormiańskiego. Począwszy od 2008 roku odbywa się regularnie doroczny międzynarodowy konkurs wzornictwa „Granshan”. Do zaznajamiania dzieci i młodzieży z pismem ormiańskim przyczynia się Apostolski Kościół Ormiański.

Transhumancja, sezonowe pędzenie stad pasterskich stałymi szlakami w basenie Morza Śródziemnego i w Alpach
Kraj(e) członkowski(e): Austria/Grecja/Włochy

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2019 r.

Transhumancja to tradycyjna metoda wypasu, polegająca na sezonowym przemieszczaniu zwierząt gospodarskich stałymi szlakami w basenie Morza Śródziemnego i w Alpach. Każdego roku, wiosną i jesienią, od świtu do zmierzchu tysiące zwierząt przeganianych jest przez grupy pasterzy z psami i końmi, stałymi trasami między dwoma regionami geograficznymi i klimatycznymi. Często wraz ze zwierzętami gospodarskimi wędrują też rodziny pasterzy. Można wyróżnić dwa główne typy wypasów: poziomy w regionach równinnych lub płaskowyżowych, i pionowy, zazwyczaj w regionach górskich. Transhumancja wymaga przestrzegania zwyczajów i wspólnych praktyk społecznych w opiece nad zwierzętami i hodowli, sposobie korzystania z gruntów, lasów i zasobów wody oraz reagowania na zagrożenia ze strony przyrody, przez co jest ważnym czynnikiem kształtowania relacji między człowiekiem, zwierzętami i ekosystemami.

Pasterze mają dogłębną wiedzę na temat środowiska, równowagi ekologicznej i zmian klimatu, ponieważ stosują jedną z najbardziej zrównoważonych i wydajnych metod hodowli zwierząt. Mają także specjalne umiejętności praktyczne związane z wytwarzaniem żywności i rękodzielnictwem. Depozytariusze tego elementu żywego dziedzictwa świętują początek i koniec wypasu wiosną i jesienią, kiedy przy wspólnym posiłku, obrzędach i opowieściach wprowadzają także najmłodszych w tajniki tej praktyki kulturowej, zapewniając w ten sposób jej ciągłość.

Ommegang, historyczny pochód i festyn ludowy w Brukseli
Kraj(e) członkowski(e): Belgia

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2019 r.

Doroczny historyczny pochód połączony z festynem ludowym Ommegang odbywa się w lipcu przez dwa wieczory, w historycznym centrum Brukseli. Obchody rozpoczynają się od zawodów strzelania z kuszy i uroczystej ceremonii w kościele Notre-Dame du Sablon. Na okolicznych ulicach różne grupy tworzą wspólny pochód, który paraduje 1,5 km przez całe miasto aż dotrze do Grand-Place (Wielkiego Placu), gdzie czekają już członkowie Magistratu i depozytariusze różnych form żywego dziedzictwa kulturowego. Przez jakiś czas maszerują razem wkoło, a niektóre grupy biorą udział w specjalnym przedstawieniu, którego forma od 1930 roku ciągle ulega modyfikacjom.

Procesja, której początki sięgają roku 1348, była początkowo wydarzeniem religijnym, którego tradycja w XVIII wieku zaczęła zanikać. W latach 1928–1930 postanowiono ją odtworzyć, posługując się zachowanym opisem procesji, w której uczestniczył w 1549 roku cesarz Karol V.

Współcześnie tradycja ta przekształciła się w festyn ludowy, promujący lokalne dziedzictwo kulturowe. Wśród uczestników są różne grupy wolontariuszy, którzy wcześniej wspólnie przygotowują występy, zachęcając do udziału młodszych członków społeczności. Grupy te są zrzeszone w klubach, które spotykają się podczas Ommegang na początku lipca i wymieniają doświadczeniami. Dzieci biorą udział w procesji wraz z rodzicami. Wiele osób jest zaangażowanych w pielęgnowanie tej tradycji od kilkudziesięciu lat. Stale dbają one o zachowanie żywotności tej formy dziedzictwa, a stowarzyszenie sprawujące pieczę nad Ommegang na bieżąco angażuje się w przygotowanie i promocję kolejnej edycji.

Święto Santísima Trinidad del Señor Jesús del Gran Poder w mieście La Paz
Kraj(e) członkowski(e): Boliwia

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2019 r.

Święto Santísima Trinidad del Señor Jesús del Gran Poder odbywa się w Dzień Świętej Trójcy w stolicy Boliwii, La Paz. Obchody co roku odmieniają i ożywiają życie społeczne miasta, co wynika ze szczególnego sposobu rozumienia i przeżywania andyjskiego katolicyzmu. Święto zaczyna się od przejścia procesji przez zachodnią część miasta. Jest to najważniejsza część całego wydarzenia, gromadzącego około czterdziestu tysięcy wiernych, którzy tańczą i śpiewają w ofierze dla Pana Jezusa Wielkiej Mocy. Taniec ma mistyczne znaczenie dla sześćdziesięciu dziewięciu wspólnot zaangażowanych w organizację uroczystości, które są witane na ulicach w euforycznej atmosferze, przy dźwiękach muzyki granej przez siedem tysięcy wykonawców. Tańce rozpoczynają się od kultowego Morenos, któremu towarzyszą także lżejsze formy tańca. Jednocześnie wykonywane są rodzime tańce Sikuris i Qhantus, nawiązujące do początków festiwalu Ch'ijini. Następnego dnia członkowie procesji uroczyście noszą na ramionach obraz świętego patrona w dzielnicy Gran Poder, a wierni oddają mu cześć z pomocą kadzideł, kwiatów i konfetti. Wspólnoty przygotowują repertuar muzyczny uroczystości przez cały rok; hafciarze i jubilerzy z Gran Poder przekazują z pokolenia na pokolenie wiedzę i umiejętności związane z tą formą dziedzictwa, a jej aspekt religijny utrwalany jest poprzez uroczystości, wieczorne modlitwy i procesje.

Kompleks kulturowy Bumba-meu-boi w Maranhão
Kraj(e) członkowski(e): Brazylia

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2019 r.

Kompleks kulturowy Bumba-meu-boi w Maranhão stanowi praktykę obrzędową, obejmującą różne formy ekspresji muzycznej, choreograficznej, teatralnej i ludycznej, w której pośrednikiem/mediatorem w relacjach uczestników z sakrum jest figura byka. Wyróżniającymi elementami tej praktyki są: przedstawianie cyklu życia, mistyczno-religijny obraz wszechświata i sama postać byka. Obrzęd jest na wskroś przepełniony symbolizmem: odtwarzając cykl narodzin, życia i śmierci, przedstawia w istocie metaforę ludzkiej egzystencji. Podobne praktyki obrzędowe występują również w innych stanach w Brazylii, niemniej kompleks kulturowy Bumba-meu-boi w Maranhão jest szczególny, gdyż łączy różne style i zespoły, ukazując nierozerwalne więzi między wiarą, świętowaniem i sztuką. Co roku zespoły Bumba-meu-boi wymyślają uroczystości na nowo, tworząc nowe pieśni, nowe komedie i nowe hafty na figurze byka i strojach artystów. Reprezentujące pięć głównych charakterystycznych stylów (tzw. „akcentów”) zespoły, mimo dzielących je różnic, przestrzegają tego samego kalendarza, według którego organizowane są występy i uroczystości. Cykl festiwalowy, którego szczyt przypada na koniec czerwca, może trwać od czterech do ośmiu miesięcy. Obejmuje on kilka faz: próby, sezon wstępny, chrzest, występy publiczne zwane „brincada” i obrzędy związane ze śmiercią byka. Jest to czas odnowy i gromadzenia zapasów energii. Przekazywanie praktyki następuje w czasie zajęć dla dzieci i warsztatów tanecznych oraz w ramach zespołów.

Śpiew bizantyjski
Kraj(e) członkowski(e): Cypr/Grecja

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2019 r.

Śpiew bizantyjski, będący żywą sztuką uprawianą od ponad dwóch tysięcy lat, stanowi również ważną tradycję kulturową i zamknięty system muzyczny, należący do wspólnych tradycji, które się rozwinęły w Cesarstwie bizantyjskim. Opiera się na tekstach liturgicznych greckiego kościoła prawosławnego i jest ściśle związany z życiem duchowym i religijnym. Sztuka wokalna koncentruje się na interpretacji i uwydatnianiu znaczenia tekstów kościelnych. Swoje istnienie śpiew bizantyjski zawdzięcza niewątpliwie słowu (logos). Każdy aspekt tej tradycji służy głoszeniu przesłania religijnego. Śpiew bizantyjski był przekazywany ustnie z pokolenia na pokolenie i na przestrzeni wieków zachował swoje cechy. Jest to muzyka wyłącznie wokalna, zasadniczo monofoniczna. Śpiew zapisywany/kodowany jest w systemie ośmiu skal modalnych, a zróżnicowane style rytmiczne służą akcentowaniu niektórych sylab w słowach tekstu liturgicznego. Sztuka śpiewania psalmów zawsze była związana z głosem męskim, ale w klasztorach i niekiedy w parafiach śpiewa wiele kobiet. Przekazywanie dziedzictwa następuje głównie za pośrednictwem Kościoła, a także dzięki zaangażowaniu ekspertów i amatorów – muzyków, chórzystów, kompozytorów, muzykologów i naukowców, którzy przyczyniają się do badania, prezentowania i upowszechniania tego przejawu dziedzictwa.

Święto Epifanii w Etiopii
Kraj(e) członkowski(e): Etiopia

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2019 r.

Uroczystości upamiętniające chrzest Chrystusa w Jordanie są w Etiopii barwnym świętem obchodzonym w całym kraju. Zaczynają się co roku 18 stycznia, w wigilię głównego święta, które nosi nazwą Ketera, co oznacza „zatrzymanie strumienia wody” po to, by udzielić błogosławieństwa wiernym. W przeddzień Ketera, w podniosłej atmosferze parafianie towarzyszą kapłanowi niosącemu miniaturową replikę Arki Przymierza do źródła wody (timkete bahir), którym może być zbiornik wodny lub rzeka. Przez całą noc modlą się i śpiewają uczestnicząc w nabożeństwach, w tym w liturgii eucharystycznej. W uroczystościach odbywających się 19 stycznia biorą udział setki tysięcy ludzi. Obchody rozpoczynają się odprawieniem obrzędów o wschodzie słońca, po czym wierni otrzymują błogosławieństwo świeconą wodą. Około godziny 10.00 następuje odprowadzenie kapłanów niosących Arkę Przymierza do kościołów parafialnych. W czasie tej niesłychanie barwnej ceremonii, śpiewane są pieśni ludowe i religijne. Doroczna organizacja święta zapewnia żywotność i przetrwanie tej tradycji. Zasadniczą rolę odgrywają kapłani Etiopskiego Kościoła Ortodoksyjnego, którzy recytują specjalne modlitwy, niosą replikę Arki Przymierza i przytaczają odpowiednie teksty religijne.

Alpinizm
Kraj(e) członkowski(e): Francja/Włochy/Szwajcaria

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2019 r.

Alpinizm jest sztuką wspinania się na ścianach skalnych i zdobywania szczytów w wysokich górach lub na lodowcach. Do uprawiania go potrzebne są właściwe kwalifikacje fizyczne, techniczne i intelektualne. W czasie wspinaczki stosuje się odpowiednio przystosowane techniki oraz specjalne materiały i sprzęt, taki jak czekan i klamry. Tę tradycyjną formę sportu cechuje kultura społeczna, łącząca w sobie znajomość środowiska wysokogórskiego, historię praktykowania alpinizmu i związanych z nim wartości oraz specyficzne umiejętności. Alpinizm wymaga znajomości środowiska naturalnego, zmiennych warunków klimatycznych i potencjalnych zagrożeń. Opiera się również na przesłankach estetycznych, gdyż alpiniści przywiązują wagę do elegancji ruchów podczas wspinaczki, do podziwiania krajobrazów i doświadczania poczucia jedności z otoczeniem przyrodniczym. Praktykowaniu alpinizmu przyświecają zasady etyczne, oparte na osobistym zaangażowaniu każdego alpinisty, który nie pozostawia po sobie śladów na środowisku i niesie pomoc pozostałym uczestnikom wyprawy. Symbolizowany przez linę duch zespołu jest również ważnym wymiarem mentalności alpinisty. Większość alpinistów należy do klubów alpejskich, które popularyzują na całym świecie praktyki związane z tą dziedziną aktywności. Kluby organizują spotkania, dostarczają informacji praktycznych i biorą udział w przedsięwzięciach wydawniczych, szerząc kulturę alpinizmu. Od XX wieku kluby alpejskie wszystkich trzech krajów pielęgnują więzi przyjaźni, często organizując dwustronne lub trójstronne spotkania na różnych szczeblach.

Tradycje pencak silat
Kraj(e) członkowski(e): Indonezja

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2019 r.

Oprócz wymiaru sportowego współzawodnictwa, tradycja pencak silat obejmuje także aspekty mentalne, duchowe i artystyczne oraz elementy samoobrony. Na style uprawiania pencak silat wpływają różne elementy sztuki, w tym zasada jedności ciała i wykonywanych ruchów z towarzyszącą im muzyką. Termin „pencak” jest bardziej znany na Jawie, natomiast „silat” na Zachodniej Sumatrze, gdzie obejmuje grupę sztuk walki, które łączy wiele podobieństw. Oprócz lokalnych uwarunkowań, każdy region ma własne style walki, zestaw ruchów, muzykę i dodatkowe wyposażenie, w tym kostiumy, instrumenty muzyczne i tradycyjną broń. Praktykujących pencak silat uczy się utrzymywania właściwych relacji z Bogiem, ludźmi i naturą, Dodatkowo są szkoleni w różnych technikach odpierania ataków lub radzenia sobie w innych niebezpiecznych sytuacjach, zgodnie z zasadą, że należy chronić siebie i innych, unikać zranienia przeciwnika i budować braterskie więzi. Ta praktyka kulturowa wzmacnia więzi przyjaźni, wspiera utrzymanie porządku społecznego i zapewnia rozrywkę podczas oficjalnych uroczystości. Odpowiedni zasób wiedzy i umiejętności, obejmujący tradycje ustne i wyrażenia, takie jak pozdrowienia, frazy filozoficzne, rymowaną poezję, porady, a także piosenki i techniki gry na instrumentach, przekazywany jest w placówkach edukacji nieformalnej.

Gra na harfie celtyckiej
Kraj(e) członkowski(e): Irlandia

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2019 r.

Gra na harfie odgrywa ważną rolę w tożsamości narodu irlandzkiego, towarzysząc mu od ponad tysiąca lat. Harfa jest symbolem narodowym Irlandii. Dźwięki tego instrumentu i wykonywana na nim muzyka podbijają serca słuchaczy i mają swoje miejsce w literaturze, mitologii i folklorze. Harfy skonstruowane z jednego kawałka wierzby z zamontowanymi na nim metalowymi strunami, w które uderzano paznokciami, zostały dziś zastąpione instrumentami wytwarzanymi z różnych gatunków twardego drewna i wyposażonymi w struny z jelit zwierzęcych lub nylonu, poruszane opuszkami palców. Na harfie grają przede wszystkim kobiety w różnym wieku, chociaż harfistami bywają również mężczyźni (dorośli i młodzi). Potrzebnych umiejętności nabywa się drogą przekazu ustnego lub za pomocą zapisów nutowych. Muzycy grający na harfie tradycyjnej z metalowymi strunami są depozytariuszami cennego dziedzictwa muzycznego. Współcześni harfiści posługujący się strunami z jelit zwierzęcych, czerpią z dawnego repertuaru i przyczyniają się do jego zachowania, jednocześnie przystosowując go do zmieniających się stylów. Od około 60 lat następuje stały wzrost zainteresowania grą na harfie, wynikający z uznania jej roli w tożsamości, języku i kulturze Irlandii. Obecnie jest około półtora tysiąca depozytariuszy i praktyków tego elementu dziedzictwa i liczba ta regularnie rośnie. Gra na harfie przełamuje podziały między ludźmi i sprzyja różnorodności.

Dobroczynność i gościnność okazywana w związku ze świętem Al-Arba'in
Kraj(e) członkowski(e): Irak

Wpis na Reprezentatywną listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2019 r.

Dobroczynność i gościnność okazywana w związku ze świętem Al -Arba'in jest tradycją społeczną praktykowaną w środkowych i południowych regionach Iraku, skąd rzesze odwiedzających i pielgrzymów wyruszają w kierunku świętego miasta Karbala. Praktyka społeczna, głęboko zakorzeniona w irackiej i arabskiej tradycji gościnności, będąca niezwykłym przejawem dobroczynności i życzliwości w postaci bezinteresownie wykonywanej pracy i mobilizacji społecznej, uważana jest za zasadniczy element tożsamości kulturowej Iraku. Każdego roku, około 20. dnia muzułmańskiego miesiąca Safar, iracka prowincja Karbala przyjmuje miliony uczestników jednej z najliczniejszych pielgrzymek religijnych na świecie. Przybysze z różnych regionów Iraku, a także z zagranicy, udają się do Sanktuarium Imama Husajna. Ogromna rzesza ludzi poświęca czas i środki dla zapewnienia pielgrzymom bezpłatnych usług na całej trasie ich wędrówki. Co najmniej dwa tygodnie przed datą święta Al-Arba'in społeczne stowarzyszenia zaczynają przygotowywać tymczasowe schronienia, a także otwierać stałe obiekty przy szlakach pielgrzymkowych, takie jak sale modlitewne, domy gościnne, stragany i punkty usługowe. Wiele osób otwiera także własne domy, oferując pielgrzymom bezpłatne noclegi. Depozytariuszami i praktykami tej tradycji są kucharze, rodziny oferujące gościnę, administracja dwóch Sanktuariów w Karbali, bezpłatni przewodnicy, ochotnicze zespoły medyczne i hojni darczyńcy.

Tradycyjne umiejętności wytwarzania i posługiwania się lutnią dotār
Kraj(e) członkowski(e): Iran

Wpis na Reprezentatywną listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2019 r.

Tradycyjne umiejętności wytwarzania lutni dotār i grania na niej są jednym z najważniejszych społecznych i kulturalnych elementów muzyki ludowej pośród grup etnicznych i społeczności niektórych regionów Iranu. Depozytariusze i praktycy tej formy dziedzictwa to głównie rolnicy: mężczyźni którzy zarówno wytwarzają instrumenty, jak i grają na nich oraz kobiety, które są głównie instrumentalistkami. Dotār jest ludowym instrumentem strunowym szarpanym, z wygiętym w łuk pudłem rezonansowym w gruszkowatym kształcie, wykonanym z suszonego drewna morwowego, z szyjką z drewna morelowego lub orzechowego oraz dwiema strunami (z perskiego: do tār = dwie struny). Istnieje teoria, według której jedna struna jest męska i służy do wygrywania akordów, podczas gdy druga jest żeńska i służy do grania głównej melodii.

Gra na dotār towarzyszy ważnym wydarzeniom społeczno-kulturalnym, takim jak wesela, przyjęcia, oficjalne uroczystości i ceremonie religijne. W ostatnich dziesięcioleciach zaczęła się także pojawiać na festiwalach, zarówno lokalnych i regionalnych, jak też krajowych i międzynarodowych. Grając, muzycy opowiadają także epickie historie oraz liryczne i moralne przypowieści o kluczowym znaczeniu dla ich historii, tożsamości narodowej i poczucia dumy. Wiedza tradycyjna na temat wytwarzania lutni dotār oraz grania na tym instrumencie jest przekazywana nieformalnie metodą mistrz-uczeń, a sam element dziedzictwa jest również obecny w lokalnej literaturze ustnej i pisanej, odzwierciedlającej historię i pochodzenie depozytariuszy. Tradycja ta sprzyja pokojowemu współistnieniu, budowaniu wzajemnego szacunku i zrozumienia, zarówno między różnymi społecznościami lokalnymi, jak i sąsiadującymi krajami.

Rękodzielnictwo związane z ak-kalpak, tradycyjna wiedza i umiejętności dotyczące wyrobu kirgiskiego męskiego nakrycia głowy
Kraj(e) członkowski(e): Kirgistan

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2019 r.

Al-kalpak – męskie nakrycie głowy z białego filcu, mające znaczenie sakralne – jest tradycyjnym wyrobem rękodzielnictwa kirgiskiego. . Rękodzielnictwo jest sumą stale rozwijającej się wiedzy i umiejętności w zakresie folowania, kroju, szycia i haftu. Zajmują się nim kobiety. Wiedzy nabywa się w drodze przekazu ustnego, w tym w czasie zajęć praktycznych i warsztatów. Wyróżnia się 80 rodzajów ak-kalpak zdobionych różnymi wzorami. Każdy z nich ma własną historię i znaczenie sakralne. Nakrycie głowy jest ekologiczne i przyjemne w noszeniu. Przypomina ośnieżoną górę, której cztery stoki symbolizują cztery żywioły – powietrze, wodę, ogień i ziemię. Cztery krawędzie symbolizują życie, a znajdujące się na górze frędzle i motyw drzewa genealogicznego – pamięć o przodkach i ciągłość pokoleń. Al-kalpak symbolizuje jedność plemion i społeczności kirgiskich, wyróżniając je wśród innych grup etnicznych. Jednocześnie sprzyja integracji, zwłaszcza wtedy, gdy na znak jedności czy żałoby, z okazji świąt czy pogrzebu zakładają go przedstawiciele innych grup etnicznych. Wiedza i umiejętności przekazywane są w czasie warsztatów organizowanych w całym kraju. Projekt zatytułowany „Z pokolenia na pokolenie”, poświęcony tradycyjnym technikom wyrobu al-kalpak, w 2013 roku był realizowany w całym kraju, a jego podsumowaniem stały się wystawa i publikacja.

Silat
Kraj(e) członkowski(e): Malezja

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2019 r.

Silat to wojenna sztuka samoobrony i przetrwania, trwale zakorzeniona w tradycji Archipelagu Malajskiego. Wywodzący się z wczesnego okresu Królestwa Langkasuka, Silat z czasem przekształcił się w doskonałą praktykę treningu fizycznego i duchowego, obejmującą także tradycyjny strój malajski, instrumenty muzyczne i zwyczaje. Istnieje wiele stylów Silat, inspirowanych ruchami ludzkiego ciała, zwierząt i przyrody. Na przykład Silat Harimau opiera się na wystudiowanych, rytmicznych ruchach imitujących sztukę samoobrony wobec ataku tygrysa. W samej Malezji znanych jest ponad 150 stylów Silat, których nazwy pochodzą od elementów przyrody, takich jak zwierzęta i rośliny. Pierwotnie malajski Silat praktykowany był przez wojowników, jako szlachetnie urodzonych strażników sprawiedliwości. Obecnie jest on udziałem mistrzów, guru, nauczycieli i uczniów, którzy stali się odpowiedzialni za utrzymanie tej praktyki kulturowej. Treningi odbywają się zwykle wieczorem lub w nocy, na otwartej przestrzeni, takiej jak np. dziedziniec, i prowadzone są przez mistrza oraz „Jurukaka”. Przeszkolono już w ten sposób znaczną liczbę praktyków Silat, a w kilku regionach kraju powstały specjalne centra szkoleniowe. Dzięki upowszechnieniu, praktyka ta stopniowo zmieniała swój charakter, ewoluując ze sztuki walki coraz bardziej w kierunku sztuki widowiskowej, by ostatecznie stać się dzisiaj popularnym sportem uprawianym dla zdrowia i rekreacji.

Gnawa
Kraj(e) członkowski(e): Maroko

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2019 r.

Termin gnaoua odnosi się do całości tradycji muzycznych i widowiskowych oraz praktyk i obrzędów o znaczeniu terapeutycznym, w których elementy świeckie przeplatają się z sakralnymi. Gnawa to przede wszystkim przywołująca duchy przodków muzyka bractw sufickich, której na ogół towarzyszą słowa o przesłaniu religijnym. Wywodzi się z czasów niewolnictwa i handlu niewolnikami, sięgających co najmniej XVI wieku. Kultura gnawa odciska piętno na marokańskiej tożsamości kulturowej. Wśród zamieszkującej w miastach społeczności gnawa praktykowany jest terapeutyczny obrzęd opętania, polegający na wprawianiu się w trans pod wpływem rytmicznej muzyki, w której mieszają się pradawne praktyki afrykańskie, wpływy arabsko-muzułmańskie i echa widowisk rdzennej ludności berberyjskiej. Wiejskie społeczności gnawa urządzają wspólne posiłki i składają potrawy w ofierze świętym i przywódcom duchowym – marabutom. W mieście używa się strunowego instrumentu muzycznego i kastaniet, na wsi – przeważnie dużych bębnów i kastaniet. Mieszkańcy miast noszą stroje haftowane i wielobarwne, na wsi nosi się białe stroje z dodatkami. Liczba bractw i mistrzów na wsi i w dużych miastach stale wzrasta. Grupy gnawa zrzeszają się w stowarzyszenia i w ciągu całego roku urządzają festyny o charakterze lokalnym, regionalnym, krajowym i międzynarodowym, co pozwala młodemu pokoleniu poznawać teksty i instrumenty muzyczne oraz praktyki i obrzędy związane z kulturą gnawa.

Proces wyrobu ceramiki z Puebli i Tlaxcala (Meksyk) i ceramiki z Talaver de la Reina i El Puente del Arzobispo (Hiszpania)
Kraj(e) członkowski(e): Meksyk / Hiszpania

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2019 r.

Dwie społeczności w Meksyku – w Puebli i w Tlaxcala oraz dwie inne w Hiszpanii – w Talaver de la Reina i w El Puente del Arzobispo trudnią się wyrobem ceramiki, która używana jest jako naczynia kuchenne, przedmioty dekoracyjne czy elementy architektoniczne. Mimo zmian zachodzących w tej gałęzi rzemiosła w obu krajach, wynikających zwłaszcza z używania elektrycznego koła garncarskiego, procesy rękodzielnicze, w tym techniki wyrobu, glazurowania i dekorowania ceramiki pozostają takie same jak w XVI wieku. Wiedza i umiejętności związane z tym elementem dziedzictwa obejmują: przygotowanie gliny, uformowanie wyrobu za pomocą koła garncarskiego lub formy, przygotowanie glazury i barwników oraz wymagającą dużego doświadczenia obsługę pieca garncarskiego. Niektórzy garncarze wykonują wszystkie te czynności, inni specjalizują się w poszczególnych etapach całego procesu. Wiedzę na temat wydobycia surowca, obróbki materiałów, dekorowania wyrobów i techniki wypalania mają mistrzowie i wytrawni garncarze, którzy zdobyli kwalifikacje w czasie długiej praktyki. Przekazują ją młodszemu pokoleniu w warsztatach garncarskich i w domu. Pochodzenie wyrobu poznaje się po szczegółach charakterystycznych dla danego warsztatu –formie ceramiki, dekoracji, barwach czy glazurze. W obu krajach wyroby ceramiczne stanowią ważny symbol tożsamościowy.

Tradycyjna technika wytwarzania ajragu (kumysu) i związane z nim zwyczaje
Kraj(e) członkowski(e): Mongolia

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2019 r.

Element dziedzictwa obejmuje tradycyjną metodę wytwarzania ajragu (sfermentowanego napoju uzyskiwanego z mleka klaczy) wraz z potrzebnym do tego wyposażeniem, takim jak khokhuur (naczynie ze skóry wołowej), buluur (szpatułka) i khovoo (podpuszczka). Podstawowa technika wytwarzania ajragu polega na dojeniu klaczy, chłodzeniu świeżego mleka, a następnie energicznym wstrząsaniu go i mieszaniu – ponad 500 razy – szpatułką w skórzanym naczyniu, w którym wcześniej pozostawiono zaczyn (odrobinę odpowiednio przygotowanego starego kumysu) w celu wspomożenia fermentacji. Khokhuur i pozostałe narzędzia wytwarzane są przez osoby o ogromnej wiedzy, przekazywanej od wieków z pokolenia na pokolenie oraz specjalnych umiejętnościach, wśród których szczególnie ważne jest przygotowanie i odpowiednie przechowanie zaczynu. Pożywny i lekkostrawny napój ajrag jest ważną częścią codziennej diety Mongołów, a także – co zostało udowodnione – skutecznym lekarstwem na niektóre choroby. Odgrywa również istotną rolę jako symboliczny napój w codziennym życiu pasterzy, a także podczas różnych uroczystości towarzyskich. Tradycyjnie, jako szczególnego znaczenia trunek towarzyszy festynom i świętom, ofiarowaniom i błogosławieństwom religijnym. Depozytariusze i praktycy dziedziczą związane z tą tradycją umiejętności i wiedzę od swoich przodków, zgodnie z tysiącletnią tradycją.

Widowisko Kwagh-Hir
Kraj(e) członkowski(e): Nigeria

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2019 r.

Widowisko Kwagh-Hir to forma sztuki polegająca na wystawianiu spektaklu o silnym oddziaływaniu wizualnym i wyraźnym przesłaniu moralnym. Wywodzi się z tradycji opowiadania historii ludu Tiv, zwanej „kwagh-alom” – dawnego zwyczaju, zgodnie z którym opowiadacze o dużej inwencji twórczej, pod wieczór, po zakończeniu dnia pracy, gromadzili wokół siebie rodzinę i opowiadali historie. Z czasem zaczęli swoje opowieści inscenizować, co doprowadziło do zrodzenia się sztuki Kwagh-hir w obecnej formie. Widowisko jest adresowane do szerszej społeczności. Inscenizując i interpretując dawną i aktualną rzeczywistość społeczną, służy zarówno rozrywce, jak i przekazywaniu treści umoralniających. Jako pełna forma teatralna łączy w sobie sztukę lalkarską, maskaradę, poezję, muzykę, taniec i opowieści osadzone w rzeczywistości ludu Tiv. Bogata inscenizacja wyraża codzienne zmagania, aspiracje, osiągniecia i porażki. Teatr Kwagh-hir należy do wspólnoty, a wiedza i umiejętności są przekazywane przez nauczanie. Osoby zainteresowane są przyjmowane na naukę pod okiem opiekuna i gdy osiągną odpowiedni poziom wiedzy i umiejętności mogą wejść w skład zespołu. Widowiska są organizowane regularnie, by sztuka ta trwała i młode pokolenie nadal mogło się z nią identyfikować.

Tradycyjna muzyka i taniec w Setesdal (stev/stevjing)
Kraj(e) członkowski(e): Norwegia

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2019 r.

W praktyce tradycyjnej muzyki i tańca z Setesdal, gra na instrumentach, taniec i śpiew (stev/stevjing) są ze sobą ściśle powiązane i osadzone w kontekście społecznym. Melodie pochodzą od tańca „gangarskiego” (tradycyjnego chodzonego na 2/4 lub 3/8) i są w większości utworami tanecznymi, zaś melodie piosenek „stev” można grać na instrumentach, a ich teksty często opisują sposób tańczenia lub grania na instrumentach. „Stev” jest często śpiewany w przerwach między tańcem a grą i jest wykonywany solo, w duecie lub przez większą liczbę śpiewaków prowadzących ze sobą rodzaj dialogu, co nosi nazwę „stevjing”. Teksty to czteroliniowe wiersze opowiadające różne historie. Taniec jest praktykowany przez pojedyncze pary lub przez wiele par poruszających się w kręgu, zgodnie z ruchem wskazówek zegara. Taniec, podczas którego następuje zmiana partnerów, może być wykonywany spokojnie lub niezwykle energicznie. Muzyka grana jest na skrzypcach z Hardanger (zwanych hardingfele), norweskim instrumencie narodowym i na harfie szczękowej. Tradycja kulturowa z Setesdal sięga XVIII wieku i jest cały czas żywa. Ciągle się rozwija, powstają nowe teksty piosenek do tradycyjnych melodii „stev”, ale także komponowane są nowe melodie. Tradycyjna forma przekazu – drogą spotkań towarzyskich lub w rodzinie, z pokolenia na pokolenie – pozostaje główną metodą uczenia się tego elementu dziedzictwa.

‘Hatajo de Negritos’ i ‘Hatajo de Pallitas’ w południowo-środkowej części Peru
Kraj(e) członkowski(e): Peru

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2019 r.

Hatajo de Negritos i hatajo de Pallitas z południowo-środkowej części Peru to dwie dopełniające się wzajemnie formy wyrazu kulturowego, obejmujące muzykę i pieśni pochodzące z regionu Ica w centralnym Peru, związane ze świętami Bożego Narodzenia. Służą one przedstawianiu scen odwiedzin pasterzy i Trzech Króli. Łączą się w nich wartości andyjskiej kultury prekolumbijskiej z europejskim katolicyzmem i rytmicznym dziedzictwem potomków Afrykanów przybyłych w epoce kolonialnej. Te powiązania sprawiły, że obie formy wyrazu stały się reprezentatywne dla metysów i dla ludności o korzeniach afrykańskich. Taniec „negritos” na ogół wykonują mężczyźni przy dźwiękach skrzypiec i pieśni. Rytm wybijany jest kastanietami i grzechotkami. Taniec „pallitas” wykonują kobiety przy dźwiękach gitary lub skrzypiec. Tańcom towarzyszą pieśni i rytmy „zapateo”. Obie formy tańca są uznawane za wyraz pobożności i kontemplacji duchowej. Wykonywane są przez zespoły liczące do 50 osób. Widowiska wystawiane sa w grudniu i styczniu na placach miejskich i w kościołach, a także w domach prywatnych dla rodziny. Dzieci, od najmłodszych lat wdrażane do nauki, uczą się od dorosłych wielu pieśni, rytmów „zapateo” i ruchów tanecznych wykonywanych na znak pobożności.

Karnawał w Podence, świętowanie końca zimy
Kraj(e) członkowski(e): Portugalia

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2019 r.

Karnawał, który odbywa się we wsi Podence z okazji końca zimy, to społeczno-kulturowa praktyka, pierwotnie będąca męskim rytuałem przejścia. Dzięki dostosowaniu do współczesnych uwarunkowań, dziś także kobiety i dzieci biorą w niej udział. Świętowanie związane jest z pożegnaniem zimy i nadejściem wiosny. Trwające trzy dni obchody odbywają się na ulicach i w prywatnych domach, ponieważ zwyczajem jest składanie wizyt sąsiedzkich podczas festiwalu. „Caretos” – tradycyjnie ubrane postacie w maskach – tańczą wokół kobiet, rytmicznie poruszając biodrami i dzwoniąc krowimi dzwoneczkami. Taniec ten, prawdopodobnie związany z dawnymi rytuałami płodności, pozwala tancerzom wchodzić anonimowo w relacje z innymi uczestnikami uroczystości. „Caretos” noszą blaszane lub skórzane maski, kostiumy pokryte wełnianymi frędzlami i przymocowane do ciała małe dzwoneczki. W poniedziałkowy wieczór poprzedzający karnawał odbywa się widowisko, podczas którego grupa mężczyzn wyczytuje fikcyjną listę zaręczonych par, dowcipkując z nich ku uciesze publiczności. W karnawałowy wtorek część uczestników przebiera się za „matrafonas” – zamaskowane postacie typowe dla wiejskich zabaw karnawałowych. Tego samego dnia popołudniu następuje uroczyste spalenie ogromnej kukły symbolizującej zimę, po czym „Caretos” odwiedzają kolejno domy swoich krewnych i przyjaciół. Mieszkańcy uczestniczą w karnawale od wczesnych lat dziecięcych, a działalność Stowarzyszenia Grupy Caretos dodatkowo przyczynia się do popularyzacji tej formy dziedzictwa.

Muzyka i taniec bachata z Dominikany
Kraj(e) członkowski(e): Republika Dominikany

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2019 r.

Muzyka i taniec bachata z Dominikany to forma tanecznej ekspresji, wywodząca się z połączenia rytmicznego bolera z innymi gatunkami afro-antylskimi, takimi jak son, cha-cha czy merengue. Mieszkańcy Dominikany uważają muzykę i taniec bachata za rdzenną formę ekspresji kulturowej, wszechobecną podczas uroczystości wspólnotowych i spotkań towarzyskich. Teksty piosenek śpiewanych w stylu bachata wyrażają na ogół głębokie uczucie miłości, pożądania i nostalgii. Termin „bachata” jest prawdopodobnie pochodzenia afrykańskiego i pierwotnie odnosił się do ożywionego spotkania towarzyskiego, a nie do gatunku muzycznego. W wykonanie bachaty zwyczajowo zaangażowana jest niewielka grupa muzyków, którzy używają jednej lub dwóch gitar jako instrumentów wiodących (gitary elektryczne są obecnie powszechnie używane), a także perkusji złożonej z bongosów, marakas i guiro oraz gitary basowej. Jeden z muzyków jest zazwyczaj także wokalistą. Reguły bachaty, tańczonej w rytmie na 4, są niezwykle proste, oparte na ośmiu krokach, którym jednak towarzyszą zmysłowe ruchy bioder tańczącej pary, co nadaje tańcu niezwykle namiętny charakter. Jako że bachata stała się integralną częścią wszystkich tradycyjnych uroczystości na Dominikanie, jej umiejętności nabywa się spontanicznie od najmłodszych lat, ale istnieje również ponad sto akademii, studiów i szkół zajmujących się utrwalaniem i przekazem tej tradycji kulturowej.

Morna, praktyka muzyczna z Wysp Zielonego Przylądka
Kraj(e) członkowski(e): Republika Zielonego Przylądka

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2019 r.

Morna to tradycyjna dla Wysp Zielonego Przylądka praktyka muzyczna i choreograficzna z akompaniamentem instrumentalnym, na którą składają się śpiew, muzyka, poezja i taniec. Może być śpiewana lub tylko grana, głównie na chordofonach: gitarze, skrzypcach, gitarze dziesięciostrunowej, zastąpionej w XX wieku przez cavaquinho, oraz na ukulele. Ostatnio do zestawu instrumentów akompaniujących wprowadzono kilka kolejnych, takich jak fortepian, perkusja i kontrabas, jednakże to gitara pozostaje najważniejsza. Tekst bywa improwizowany, a najczęściej poruszane tematy to: miłość, odejście, rozstanie, pojednanie, tęsknota, ocean i ojczyzna. W przeszłości liryczne utwory śpiewane były również w języku portugalskim, obecnie teksty tworzone są głównie w odmianach języka kreolskiego, występujących na Wyspach Zielonego Przylądka. Depozytariusze i praktycy tego elementu dziedzictwa to przede wszystkim instrumentaliści, pieśniarze, poeci i kompozytorzy, którzy upowszechniają i przekazują tę praktykę kulturową młodszym pokoleniom. Obecnie powstają również ośrodki nauczania poświęcone tej formie dziedzictwa, a jako gatunek morna jest również praktykowana przez grupy formalne. Stała się nieodłącznym elementem życia społecznego i kulturalnego Wysp Zielonego Przylądka, ponieważ towarzyszy kluczowym wydarzeniom w życiu mieszkańców, takim jak wesela, chrzciny i zjazdy rodzinne. Przekaz tradycyjnej wiedzy odbywa się także poprzez warsztaty, programy radiowe, występy, festiwale oraz konkurs muzyczny „Todo Mundo Canta” (Wszyscy śpiewają), w którym biorą udział wszystkie Wyspy Zielonego Przylądka.

‘le Samoa, cienka mata i jej wartość kulturowa
Kraj(e) członkowski(e): Samoa

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2019 r.

‘le Samoa to cienkie wyplatane ręcznie maty, zakończone z jednej strony długimi frędzlami i ozdobione z obu stron dwoma rzędami zielonych i czerwonych piór. Wyrabiane są tradycyjnie z cienkich włókien liści pandanu i przypominają tkaninę jedwabną. Nabierają wartości wraz z wiekiem, o którym świadczy świetlista rdzawa barwa i naturalna utrata koloru. Wyrabianie mat wymaga wyjątkowej zręczności, gdyż włókna mają najwyżej milimetr grubości. Wykonanie jednej maty może trwać całe miesiące, a nawet lata. Mata ‘le Samoa to jednak coś więcej niż przedmiot, którego wykonanie wymaga szczególnych umiejętności. O jej rzeczywistej wartości stanowi rola pełniona w czasie tradycyjnych ceremonii i obrzędów, podkreślających więzy pokrewieństwa i będących świadectwem dobrostanu społeczności. Mata jest prezentowana w czasie świątecznych uroczystości i ważnych spotkań, takich jak wesela i pogrzeby. Jest wtedy przedmiotem wymiany, która w dużym stopniu przyczynia się do zachowania struktury społecznej. Wyplatanie mat staje się wśród dziewcząt coraz bardziej popularne. Obecnie parają się tym zajęciem nawet mężczyźni. Kobiety i mistrzowie plecionkarstwa założyli w swoich wioskach komitety, które służą wymianie dobrych praktyk i umacnianiu przekazu tej formy sztuki.

Druciarstwo, sztuka i rękodzieło
Kraj(e) członkowski(e): Słowacja

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2019 r.

Druciarstwo to technika wykonywania przedmiotów z drutu. Właściwości drutu odkryto w XVIII wieku, wykorzystując prostą technikę ręcznego gięcia, łączenia i splatania stalowych drutów bez konieczności spawania. Technika ta jest stosowana do dziś. Początkowo sztuka i rękodzieło przy użyciu drutu były zajęciem ubocznym rzemieślników, którzy reperowali przedmioty z ceramiki i sprzęty kuchenne, oraz sprzedawali proste narzędzia. W XIX wieku druciarstwo rozwinęło się jako rękodzieło w pełnym tego słowa znaczeniu, a od XX wieku druciarze stosowali to tworzywo zarówno do wykonywania narzędzi używanych na co dzień, jak i przedmiotów sztuki. Obecnie, tak jak dawniej dostosowują się do potrzeb lokalnego rynku i tradycyjną ofertę poszerzają o nowe artykuły i przedmioty artystyczne. Obecny asortyment obejmuje również nowe rodzaje nietypowych przedmiotów wykonanych przy użyciu materiałów, które dotąd nie były stosowane. Depozytariusze i praktycy zajmują się dzisiaj głównie wykonywaniem dzieł sztuki i sprzedają swoje wyroby na targach, podczas festynów itp. Niektórzy wywodzą się z rodzin, w których druciarstwem zajmowano się od kilku pokoleń. Istnieją również stowarzyszenia i kluby rzemieślnicze działające na zasadzie wolontariatu. Dzisiejsza praktyka opiera się na dawnych tradycjach i technikach, prowadząc do tworzenia nowych form, co świadczy o jej żywotności i szacunku dla dawnych druciarzy.

Praktyki i rzemiosło związane z różą damasceńską w Al-Mrah
Kraj(e) członkowski(e): Syria

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2019 r.

Praktyki i rzemiosło związane z różą damasceńską znane są głównie wśród rolników i ich rodzin żyjących w wiosce Al-Mrah, w regionie administracyjnym Damaszku, posiadających specjalistyczną wiedzę na temat produkcji olejków eterycznych i tradycyjnych środków leczniczych z róży damasceńskiej, ale także pośród społeczności wiejskiej i rodzin zaangażowanych w organizację dorocznego festiwalu róż damasceńskich. Rozpoczyna się on w maju, wraz z kwitnieniem i zbiorami płatków tych kwiatów. Rolnicy i ich rodziny wyruszają na pola wczesnym rankiem, aby ręcznie zbierać róże, a wracają do domu wczesnym popołudniem i wówczas cała rodzina pomaga sortować pąki, które są suszone i wykorzystywane do parzenia herbaty. Płatki kwiatów są natomiast przechowywane i przygotowywane do późniejszej destylacji. Kobiety z wioski wspólnie zajmują się wyrobem syropu różanego, konfitur i ciastek, śpiewając przy tym tradycyjne piosenki. Ze względu na jej liczne zastosowania lecznicze, suszona róża damasceńska jest sprzedawana w aptekach. Niezwykła atmosfera festiwalu przyciąga mieszkańców wielu okolicznych wiosek. Kobiety prezentują przyrządzone przez siebie specjały, a towarzyszą temu wspólnie śpiewane przez wszystkich ludowe pieśni i przyśpiewki na cześć róży. Festiwal jest świadectwem nieprzemijającego znaczenia, jakie ta forma dziedzictwa ma dla jej depozytariuszy oraz trwałego zaangażowania lokalnej społeczności w jego ochronę.

Procesje w Wielkim Tygodniu w Mendrisio
Kraj(e) członkowski(e): Szwajcaria

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2019 r.

Procesje, które odbywają się w historycznym mieście Mendrisio w Wielki Czwartek i Wielki Piątek przyciągają publiczność liczącą około 10 tysięcy osób. Światła w mieście są wtedy wygaszone, a ulice rozświetlają jedynie niesione w procesji przeźroczyste, podświetlone od wewnątrz obrazy, które malowane są specjalną techniką znaną od końca XVIII w. Współcześnie niesionych jest 260 obrazów przedstawiających sceny i symbole biblijne. W czasie czwartkowej procesji około 270 osób odgrywa sceny Męki Pańskiej i Drogi Krzyżowej. Atmosferę kontemplacji tworzą rytmiczne dźwięki bębnów i trąbek. Procesja w Wielki Piątek jest skromniejsza. Setki dzieci i dorosłych niosą przedmioty ceremonialne, w tym 320 latarni przedstawiających symbole Męki Pańskiej. Choreografia i scenografia obu procesji służą wywołaniu nastroju skupienia. Obrazy są wykonywane przez miejscowych rzemieślników, a organizacją procesji zajmują się społecznie setki mężczyzn i kobiet. Uczestniczy w nich większość mieszkańców, zapewniając trwanie tradycji. Fundacja Procesji Historycznych w Mendrisio (La Fondazione Processioni Historiche di Mendrizio) przygotowuje i organizuje te wydarzenia z pomocą wielu mieszkańców i czuwa nad przekazywaniem związanej z tym wiedzy, m.in. przez członków Fundacji.

Nuad Thai, tradycyjny masaż tajski
Kraj(e) członkowski(e): Tajlandia

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2019 r.

Tradycyjny tajski masaż Nuad Thai, łączący elementy sztuki, nauki i kultury, stanowi część tradycyjnej tajskiej medycyny. Jest formą lecznictwa bez stosowania leków i formą terapii manualnej. Polega na stymulacji cielesnej służącej przywróceniu równowagi ciała i właściwego poziomu energii dla uzyskania równowagi całego organizmu, w celu leczenia dolegliwości, których przyczyną ma być niedrożność przepływu energii wzdłuż linii „sen”, krzyżujących się w ludzkim ciele. Masaż ma na celu wyważenie czterech żywiołów rządzących ludzkim ciałem: ziemi, wody, wiatru i ognia. Aby udrożnić zablokowane drogi przepływu energii, terapeuci Nuad Thai stosują techniki pobudzania mięśni rękami, łokciami, kolanami i stopami, a także przykładają gorące kompresy ziołowe dla likwidacji stanu zapalnego. Obecnie rozróżnia się dwa główne rodzaje Nuad Thai: terapię Nuad Thai i promocję zdrowia Nuad Thai. Masaż tajski wywodzi się ze starej tradycji samouzdrawiania, mającej korzenie w dawnej chłopskiej tradycji samolecznictwa, zgodnie z którą każda wioska miała własnych masażystów-uzdrowicieli, do których mieszkańcy zwracali się, gdy odczuwali bóle mięśni po pracy w polu. Z czasem doświadczenia te przekształciły się w formalny system wiedzy, a zajmowanie się Nuad Thai stało się zajęciem dochodowym. W 1985 r. zainaugurowano projekt rewitalizacji masażu tajskiego w celu ożywienia tej tradycji i zgromadzenia dostępnej wiedzy na jej temat. Podjęto także inicjatywę utworzenia stowarzyszenia praktyków Nuad Thai, którzy spotykają się na dorocznych zjazdach.

Tureckie tradycje łucznicze
Kraj(e) członkowski(e): Turcja

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2019 r.

Na tureckie tradycje łucznicze składają się zasady, rytuały i praktyki społeczne, umiejętność wytwarzania tradycyjnego sprzętu, dyscypliny łucznicze i techniki strzelania, które ewoluowały przez wieki. Tradycyjne łucznictwo obejmuje różne rodzaje dyscyplin uprawianych pieszo i konno. Depozytariusze i praktycy trenują indywidualnie lub w grupach, doskonaląc umiejętności samodzielnie lub biorąc udział w zawodach i imprezach okolicznościowych. Kluczowym składnikiem tego elementu dziedzictwa jest sztuka wytwarzania tradycyjnego sprzętu łuczniczego. Jest on wykonywany z naturalnych surowców, takich jak drzewa uprawiane w określonych warunkach klimatycznych na dużych wysokościach, organiczne kleje, rogi i ścięgna zwierząt, jedwab i skóra. Rzemieślnicy muszą zatem mieć zaawansowaną wiedzę na temat przyrody, w tym roślin, zwierząt i klimatu. Sprzęt łuczniczy jest na ogół zdobiony kaligrafią, ornamentami i intarsjami. Rzemieślnicy zajmujący się jego wytwarzaniem również odgrywają istotną rolę w ochronie tego elementu dziedzictwa, a związane z tym umiejętności są przekazywane z mistrza na ucznia lub nabywane drogą samokształcenia. W ostatnich latach nastąpił znaczny wzrost liczby łuczniczek i stażystek, jak również organizacji pozarządowych zaangażowanych w łucznictwo w różnych regionach Turcji. Depozytariusze i praktycy zapewniają ciągłą żywotność tego elementu dziedzictwa, dostosowując go do współczesnych warunków.

Tradycyjna sztuka wytwarzania dywanów w Turkmenistanie
Kraj(e) członkowski(e): Turkmenistan

Wpis na Reprezentatywną listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2019 r.

Tradycyjna turkmeńska sztuka tkania dywanów obejmuje produkcję dywanów i wyrobów dywanowych: ręcznie tkanych i ozdabianych wyrobów włókienniczych. Dywany mają gęstą fakturę ozdobioną charakterystycznymi kolorowymi wzorami nawiązującymi do tradycji jednego z pięciu głównych plemion turkmeńskich. Charakterystyczne wzory tworzą wyraźne liniowe układy geometryczne. Naturalne otoczenie, w którym żyje tkacz, w tym lokalna flora, fauna i całe środowisko przyrodnicze, znajdują odzwierciedlenie w doborze nici, wzorów i kolorów składających się na ostateczną formę tkaniny. Dywany turkmeńskie powstają na poziomych lub pionowych krosnach, głównie przy użyciu różnokolorowych nici wełnianych. Służą także do wyściełania podłóg i posadzek oraz jako dekoracje ścienne, a specjalne dywany są również tkane z okazji narodzin dziecka, wesela oraz świąt religijnych czy uroczystości żałobnych. Sztuka tkania dywanów jest szeroko zintegrowana z życiem społeczno-kulturalnym Turkmenów i uznawana za ważny element ich wspólnoty oraz przejaw tożsamości kulturowej. Powiązane a nią umiejętności i wiedza są przekazywane w rodzinie, a członkowie społeczności zapewniają żywotność tej tradycji. Coroczne obchody Dnia Dywanu odgrywają kluczową rolę w przekazywaniu tego elementu dziedzictwa, gromadząc różne społeczności lokalne, wzmacniając więzi społeczne i współpracę.

Tradycje wiązane z wyrobem malowanej ceramiki w mieście Kosiw
Kraj(e) członkowski(e): Ukraina

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2019 r.

Tradycje związane z wyrobem malowanej ceramiki w mieście Kosiw (Kosów), w tym naczyń, przedmiotów ceremonialnych, zabawek i kafli sięga XVIII wieku, a okres największego rozkwitu osiągnęły w połowie XIX wieku. Wyroby są wytwarzane z miejscowej szarej gliny, glazurowanej białą glinką o kremowej konsystencji. Po wysuszeniu zdobi się je techniką drapania metalowym rylcem, uzyskując w ten sposób deseń o wyraźnych konturach. Następnie przedmioty te są wypalane i malowane tlenkami metali dla uzyskania tradycyjnych zielonych i żółtych barw, charakterystycznych dla tej ceramiki. Niekiedy mistrzowie garncarscy stosują także domieszkę kobaltu, jednak bardzo ostrożnie, aby nie zakłócić tradycyjnej kolorystyki. Podczas wypalania, zielony barwnik rozprzestrzenia się na powierzchni przedmiotów, tworząc efekt akwareli, zwykle nazywany „łzami”. Cechą wyróżniającą tę ceramikę jest jej metaforyczne wzornictwo, nawiązujące do historii, życia, folkloru, wierzeń i zwyczajów Hucułów oraz otaczającego ich świata roślin i zwierząt. Ceramika jest używana w życiu codziennym i ma wartość zarówno praktyczną, jak i artystyczną. Mistrzowie garncarscy pracują w warsztatach rodzinnych lub małych manufakturach, a praktyka rzemieślnicza stanowi wyznacznik tożsamości i przynależności do społeczności lokalnej. Wydział Ceramiki Artystycznej Wyższej Szkoły Sztuk Stosowanych i Dekoracyjnych w mieście Kosiw zapewnia ciągłość pokoleń mistrzów i depozytariuszy, przyjmując na siebie także szczególną odpowiedzialność za podtrzymanie żywotności tego elementu dziedzictwa i zachowanie tradycyjnego cyklu technologicznego, na który składają się koła garncarskie, glina jako tworzywo, narzędzia i piece garncarskie.

Lazgi, taniec z Chorezmu
Kraj(e) członkowski(e): Uzbekistan

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2019 r.

Ruchy taneczne lazgi, tańca pochodzącego z regionu Chorezmu, nawiązują do otoczenia przyrodniczego i uczuć takich jak miłość i szczęście, stanowiąc wyraz inwencji twórczej człowieka. Początkowo taniec był związany z regionem Chorezmu, ale obecnie wykonywany jest w całym Uzbekistanie. O jego wielowiekowych korzeniach świadczą malowidła zachowane na stanowisku archeologicznym Topraq-Kala w regionie Chorezmu. Taniec czerpie inspirację z życia codziennego ludzi i społeczności. Cechuje go poczucie harmonii jednoczącej muzyków, śpiewaków i tancerzy. Słowa są bardzo często odą do miłości i dobroci. Istnieją dwie odmiany lazgi: taniec z figurami i taniec improwizowany. W przypadku tego pierwszego emocje są wyrażane poprzez konkretne ruchy. Interpretacyjna, improwizowana forma tańca rozwija się żywiołowo wraz z rosnącą dynamiką rytmu i ruchów tanecznych. Melodie i tańce są tak wciągajace, że widzowie spontanicznie zaczynają tańczyć. Lazgi jest przede wszystkim formą ekspresji osobistej. Przy przekazywaniu z pokolenia na pokolenie powstają jego kolejne wersje. Lazgi tańczy się z figurami podczas obchodów świąt narodowych i tradycyjnych uroczystości. Podczas wydarzeń rodzinnych i towarzyskich przeważa forma interpretacyjna, dla której inspiracją jest życie codzienne.

Praktyki then grup etnicznych Tày, Nùng i Thai w Wietnamie
Kraj(e) członkowski(e): Wietnam

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2019 r.

Then – główna praktyka rytualna grup etnicznych Tày, Nùng i Thai w Wietnamie – odzwierciedla ich poglądy na temat ludzi, świata przyrody i wszechświata. Obrzędy then opisują podróż, podczas której Mistrz then (mężczyzna lub kobieta) nadzoruje wędrówkę duchów żołnierzy z królestwa ziemskiego do niebieskiego, w celu ofiarowania przedmiotów kultu i przedstawienia swoich modlitw o pokój, uzdrowienie chorych, dobre zbiory, szczęśliwy nowy rok itp. Mistrz rozpoczyna podróż od śpiewu i trącania strun lutni. W zależności od intencji modłów, mistrzowie then organizują podróże do różnych miejscowych bóstw.

Podczas ceremonii, odprawianej w domu jednego z wiernych, na świeżym powietrzu lub przy ołtarzu w domu Mistrza, posługuje się on różnymi przedmiotami, np. mieczem wypędzającym demony, różdżką yin i yang, dzwonem itp. Mistrz ubrany jest w strój ceremonialny, śpiewa w języku swojej grupy etnicznej, gra na lutni, potrząsa grzechotkami i macha wachlarzem. Niektórym ceremoniom towarzyszy kobieca grupa taneczna. Wiedza związana z praktyką then jest od zawsze przekazywana ustnie, z pokolenia na pokolenie, głównie podczas odprawiania rytuałów. Mistrzowie, którzy przeprowadzają nawet 200 takich ceremonii rocznie, odgrywają kluczową rolę w przekazywaniu związanych z tym umiejętności i wiedzy.

Celestyńskie święto przebaczenia
Kraj(e) członkowski(e): Włochy

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2019 r.

Święto przebaczenia nawiązuje do historycznej bulli, w której papież Celestyn V nawoływał społeczności lokalne do współdziałania. Obchodzone jest nieprzerwanie od 1294 roku w mieście i prowincji L’Aquili. Tradycja ta daje całej społeczności silne poczucie ciągłości i tożsamości kulturowej. Uroczystości rozpoczynają się od rozpalenia ognia zwanego na cześć papieża ogniem z Morrone (Pietro di Morrone), po czym wyrusza procesja ze świecami, która przechodzi tradycyjną trasą przez 23 miejscowości. W każdej z nich zapalana jest pochodnia na trójnogu, a mer składa swój podpis na pergaminie z tekstem przypominającym o symbolicznych wartościach wspomnianych w bulli. Na zakończenie, w dniu 23 sierpnia, wszyscy gromadzą się w L’Aquili, gdzie zapalana jest ostatnia pochodnia. Przemarszowi ze sztandarami nadaje rytm muzyka na bębnach i trąbkach. W procesji maszeruje tysiąc mieszkańców w tradycyjnych strojach. Trzy główne postaci to dama z bullą, młody panicz i dama z krzyżem, którzy symbolizują tradycyjne wartości święta: gościnność, solidarność i pokój. O znaczeniu tradycji i związanych z nią praktykach mówi się w domu, w szkole i w czasie spotkań mieszkańców. Udział miejscowej społeczności w tym święcie na przestrzeni lat zapewnia żywotność tego elementu dziedzictwa.

Wpisane w 2020 r.

Wiedza, umiejętności i praktyki związane z wyrobem i jedzeniem kuskusu
Kraj(e) członkowski(e): Algieria/Maroko/Mauretania/Tunezja

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2020 r.

Wiedza, umiejętności i praktyki związane z wyrobem i spożywaniem kuskusu obejmują metody przygotowania, warunki i narzędzia potrzebne do jego wytwarzania, a także związane z nimi artefakty i okoliczności jedzenia kuskusu w danych społecznościach. Przygotowanie kuskusu to uroczysty, niemal obrzędowy proces, na który składa się kilka etapów. Pierwszym z nich jest uprawa zbóż, następnie zebrane ziarna są mielone, aby uzyskać semolinę, która następnie jest ręcznie mielona na żarnach, po czym gotowana wpierw na parze, a następnie w wodzie. W praktyce tej wykorzystywany jest zestaw specjalnych narzędzi, instrumentów i przyborów kuchennych. Składnikami dania są także różnorodne warzywa i różne gatunki mięsa, w zależności od regionu, pory roku i okazji. Obecnie, podobnie jak dawniej, metody przygotowywania kuskusu stanowią sumę specjalistycznej wiedzy i umiejętności, które są przekazywane nieformalnie drogą obserwacji i naśladownictwa. Jeśli chodzi o produkcję przyborów kuchennych, to naczynia gliniane produkowane są przez garncarzy, podczas gdy przybory drewniane są wytwarzane przez spółdzielnie lub zakłady rzemieślnicze, często małe manufaktury rodzinne. W ostatnich dziesięcioleciach jednak pojawiły się także bardziej formalne metody przekazu tej tradycji, wykraczające poza kręgi rodzinne lub domowe. Niekulinarne aspekty tego elementu dziedzictwa: rytuały, wypowiedzi ustne i pewne praktyki społeczne są również przekazywane przez depozytariuszy. Kuskus to danie zawierające w sobie bogactwo symboli, znaczeń, w wymiarze zarówno społecznym, jak i kulturowym, związanych z solidarnością, wspólnym biesiadowaniem, dzieleniem się posiłkiem i poczuciem wspólnoty.

Tradycje tkackie Al Sadu
Kraj(e) członkowski(e): Arabia Saudyjska/Kuwejt

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2020 r.

Nazwa Al Sadu odnosi się do tradycyjnego rzemiosła ręcznego tkania materiałów przez Beduinki; po arabsku oznacza ona tkanie poziome. Materiał tkany jest z zastosowaniem prostego splotu płóciennego, na krośnie umieszczonym bezpośrednio na podłodze. Powstała w ten sposób tkanina jest bardzo ścisła i wytrzymała, a tkacze wykorzystują naturalne włókna, które pozyskują w swoim otoczeniu. Wzory tkaniny beduińskiej odzwierciedlają pustynne środowisko w prostej i czystej formie, łącząc ze sobą regularnie i symetrycznie powtarzane geometryczne wzory. Tkaczki używają także jasnych, żywych kolorów, takich jak czerwienie i pomarańcze, ożywiając w ten sposób swoje środowisko życia. Uroda każdego tkanego przedmiotu jest wynikiem jakości pracy tkaczki, a także jej wiedzy i doświadczenia: im cieńsza przędza, tym wyraźniejsza i delikatniejsza jest struktura i wzór tkaniny. Głównymi depozytariuszkami tradycji Al Sadu są starsze Beduinki, które po mistrzowsku opanowały to rzemiosło. Odgrywają one zasadniczą rolę w przekazywaniu wiedzy i umiejętności młodszym adeptkom Al Sadu, najczęściej w ramach jednej rodziny. Od pewnego czasu także stowarzyszenia i organizacje edukacyjne przyczyniają się do popularyzacji tej formy dziedzictwa drogą kursów lub warsztatów. Dzisiaj jest ono praktykowane zarówno jako hobby, jak i źródło zarobkowania, jednak przede wszystkim pełni rolę przekaźnika tradycji i elementu dziedzictwa kulturowego, głęboko zakorzenionego w społeczeństwie beduińskim. Powszechna w nim obecność wytworów rzemiosła Al Sadu świadczy o tym, jak istotną rolę odgrywają w nim kobiety.

Chamamé
Kraj(e) członkowski(e): Argentyna

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2020 r.

Chamamé to popularna forma ekspresji kulturowej, praktykowana głównie w prowincji Corrientes. Jej głównymi elementami są: taniec, w którym uczestnicy tańczą ciasno objęci bez ustalonej choreografii, w rytm muzyki; uroczystości zwane musiqueada, obejmujące przyjęcie, modlitwę i sapukay – typową fonację lub okrzyk, któremu towarzyszą gesty i ruchy przekazujące emocje, takie jak radość, smutek, ból czy wybuch odwagi. Pierwotnie, instrumentami wykorzystywanymi w muzyce Chamamé były skrzypce i vihuela, ale później włączono także gitarę, harmonijkę ustną, dwurzędowy akordeon diatoniczny, bandoneon i kontrabas. Śpiew Chamamé wywodzi się z tradycji kantat religijnych. Historycznie, teksty i poezja tworzone były w guarani, regionalnym rodzimym języku Indian Guarani, ale dziś tradycje ustne są przekazywane w dialekcie yopará, będącym połączeniem hiszpańskiego i guarani. Muzyka i taniec chamamé są istotną częścią tożsamości regionalnej i odgrywają ważną rolę społeczną, ponieważ są obecne we wszelkiego rodzaju uroczystościach wspólnotowych, rodzinnych, religijnych, czy przy innych świątecznych okazjach. Chamamé utożsamia takie wartości, jak miłość do miejsca, w którym się urodziliśmy wraz z jego rodzimą fauną i florą, pobożność oraz ñande reko guaraní, czyli „sposób bycia w harmonii z naturą i duchowością.”

Nar Bayrami, tradycyjny festiwal owoców granatu
Kraj(e) członkowski(e): Azerbejdżan

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2020 r.

Nar Bayrami to coroczny festiwal, odbywający się w październiku lub listopadzie w regionie Goychay w Azerbejdżanie, poświęcony kulturze granatu, jego tradycyjnym zastosowaniom i symbolicznym znaczeniom. Na kulturę granatu składa się zbiór praktyk, wiedzy, tradycji i umiejętności związanych z uprawą tych owoców, nie tylko znajdujących liczne zastosowania kulinarne, ale także używanych w rzemiośle, sztuce dekoracyjnej i mających swoje stałe miejsce w mitach, opowiadaniach i innych formach twórczości. Ten element dziedzictwa jest ściśle związany z lokalnym rolnictwem i producentami – członkami społeczności wiejskich, którzy na co dzień uprawiają i zbierają owoce. Mają oni rozległą wiedzę na temat specyfiki środowiska naturalnego, a także technik zbioru granatów, które cieszą się dużą popularnością w społeczeństwie. Zarówno same owoce, jak i festiwal Nar Bayrami pełnią istotne funkcje kulturowe i społeczne. W lokalnej kulturze granat symbolizuje długotrwałą produktywność, obfitość i jest uważany za nośnik energii. W narodowych legendach Azerbejdżanu przedstawiany jest jako symbol miłości i namiętności, zaś we wierzeniach religijnych – jako symbol wieczności. Doroczny festiwal jest wyrazem dumy z wielowiekowej tradycji uprawy tych owoców. Stanowi także zachętę do aktywnej komunikacji między społecznością lokalną i odwiedzającymi, co zawsze tworzy okazję do podkreślenia walorów lokalnej przyrody i kultury.

Sztuka miniatur
Kraj(e) członkowski(e): Azerbejdżan/Iran/Turcja/Uzbekistan

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2020 r.

Miniatura to rodzaj dwuwymiarowej sztuki, polegającej na projektowaniu i tworzeniu dzieł malarskich o niewielkich rozmiarach zamieszczanych w książkach, na papier-mache, dywanach, tekstyliach, ścianach, ceramice i innych przedmiotach, przy użyciu surowców takich jak złoto, srebro i różne substancje organiczne. Historycznie miniatura związana była z ilustracją książkową, gdzie stanowiła dopełnienie tekstu, jednak z czasem element ten ewoluował i można go było również zaobserwować w architekturze lub jako inną formę ozdoby w przestrzeni publicznej. Tradycyjnie tematyka miniatur odzwierciedlała wierzenia, światopogląd i styl życia członków danej społeczności, ale z czasem nabrała nowych cech pod wpływem islamu. Mimo różnic stylistycznych, sztuka miniatur uprawiana w czterech krajach wnioskujących o wpisanie tego elementu dziedzictwa na Listę Reprezentatywną, ma wiele cech wspólnych. We wszystkich przypadkach jest to tradycyjna forma rzemiosła, przekazywana najczęściej drogą edukacji nieformalnej w relacji mentor-uczeń i uważana za integralną część tożsamości kulturowej danego społeczeństwa. Miniatura posługuje się specyficznym rodzajem perspektywy, w której rozmiar postaci odzwierciedla jej znaczenie i pozycję, co odróżnia ją od stylu realistycznego czy naturalistycznego. Chociaż istnieje od wieków, nadal się rozwija, przyczyniając się w ten sposób do budowania więzi między przeszłością a teraźniejszością. Zachowane są tradycyjne reguły i techniki malarskie, ale artyści wnoszą do procesu twórczego również indywidualną kreatywność.

Zawody w koszeniu trawy w Kupres
Kraj(e) członkowski(e): Bośnia i Herzegowina

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2020 r.

Najważniejszym wydarzeniem społecznym w gminie Kupres są doroczne zawody koszenia trawy, które odbywają się w lipcu na łące zwanej Strljanica – tak samo, jak brzmi lokalna nazwa tych tradycyjnych zawodów. Polegają one na ręcznym koszeniu trawy za pomocą kosy, a ocenie podlegają: czas wykonania zadania, włożony weń wysiłek oraz ilość skoszonej trawy, ponieważ jej koszenie na tej wysokości wymaga siły i specjalnej techniki. Wyróżnionych zostaje trzech najlepszych kosiarzy, z których pierwszy staje się odpowiedzialny za właściwe skoszenie wszystkich miejskich łąk i zapewnienie odpowiedniej ilości siana, jako że region ten utrzymuje się z hodowli bydła i rolnictwa. W zawodach biorą udział mężczyźni, którzy ukończyli 18. rok życia, a przekazywanie tego elementu dziedzictwa odbywa się w rodzinie, z ojca na syna. Rolą kobiet jest grabienie skoszonej trawy i przygotowywanie posiłków dla zawodników i gości. Innymi elementami tej formy dziedzictwa są tradycyjne stroje noszone podczas zawodów, kucie kos i przygotowanie zwierząt/bydła? prezentowanych podczas współzawodnictwa. Wszystkie grupy etniczne i religijne, a także indywidualni mieszkańcy Kupres mogą wziąć udział w zawodach, uważanych za jeden z podstawowych składników tożsamości kulturowej regionu. Głównymi strażnikami tradycji są depozytariusze tego elementu dziedzictwa oraz Stowarzyszenie Kosiarzy z Kupres.

Taijiquan
Kraj(e) członkowski(e): Chiny

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2020 r.

Taijiquan to tradycyjne ćwiczenia fizyczne, oparte na relaksacyjnych, okrężnych ruchach ciała, połączonych z kontrolą oddechu i utrzymaniem umysłu w stanie niezmąconego spokoju. Powstałe w połowie XVII wieku w powiecie Wenxian w prowincji Henan w środkowych Chinach, taijiquan jest obecnie praktykowane w całym kraju, przez ludzi w każdym wieku, wywodzących się z różnych środowisk i grup etnicznych. Podstawę taijiquan stanowią wubu (pięć kroków) i bafa (osiem technik), uzupełnione sekwencją ruchów, ćwiczeń i tuishou (wzajemne pchnięcia rąk pomiędzy dwoma uczestnikami). Pod wpływem myśli taoistycznej i konfucjańskiej oraz teorii tradycyjnej medycyny chińskiej, ten element dziedzictwa rozwinął się w kilka szkół (lub stylów), które przyjęły nazwy różnych praktykujących go klanów lub mistrzów taijiquan. Wiedza i umiejętności związane z tym elementem dziedzictwa są bowiem przekazywane w ramach klanu lub w relacji mistrz-uczeń. Ten ostatni związek sankcjonowany jest specjalną ceremonią, zwaną baishi. Nauczanie taijiquan zostało również włączone do formalnego systemu edukacji. Jego filozofia opiera się na koncepcji dwóch rządzących światem, uzupełniających się pierwiastków yin i yang oraz na kulturowym zrozumieniu jedności nieba i świata ludzi. Tradycja taijiquan propagowana jest w licznych legendach, przysłowiach, rytuałach i z pomocą wielu innych środków wyrazu. Wpis na Listę Reprezentatywną niewątpliwie zwiększy jeszcze rozpoznawalność tego elementu dziedzictwa i różnych sposobów jego praktykowania przez poszczególne społeczności.

Ceremonia Ong Chun / Wangchuan / Wangkang, rytuały i powiązane z nimi praktyki, mające na celu utrzymanie zrównoważonych relacji między człowiekiem a oceanem
Kraj(e) członkowski(e): Chiny/Malezja

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2020 r.

Ceremonia Ong Chun i związane z nią praktyki są zakorzenione w ludowych zwyczajach oddawania czci bóstwu Ong Yah, które, według wierzeń, ma chronić ludzi i ich ziemię przed katastrofami. Mające swoje początki w chińskim regionie Minnan, między XV a XVII wiekiem, uroczystości te są obecnie organizowane głównie w regionach przybrzeżnych nad zatokami Xiamen i Quanzhou, a także w społecznościach chińskich w Malakce w Malezji. Zaginionych na morzu uważa się za „dobrych braci”, którzy stali się samotnymi, wędrownymi duszami. Na początku uroczystości ludzie gromadzą się nad morzem, aby następnie powitać Ong Yah w świątyniach lub salach klanowych. Jednocześnie wznoszone są maszty oświetlone lampami, aby przywołać „dobrych braci” i uwolnić ich od męczarni. Z tego powodu między innymi uroczystości te uznawane są za „spełnianie dobrych uczynków”. Przedstawiciele społeczności biorących udział w wydarzeniu stają na czele procesji, otwierającej drogę do drewnianej lub papierowej łodzi Ong Yah. W trakcie procesji ma miejsce cały szereg występów artystycznych, które obejmują między innymi opery gaojia i gezai, taniec smoka i lwa oraz przedstawienia kukiełkowe. Ten element dziedzictwa niematerialnego utrwala historyczną pamięć o przodkach, którzy wędrowali po oceanach, jednocześnie podtrzymując więzi społeczne w obliczu sytuacji kryzysowych, takich jak katastrofy statków, i budując harmonijne relacje między człowiekiem a oceanem. Jest również przykładem dialogu międzykulturowego między społecznościami.

Ręczna produkcja ozdób choinkowych z dmuchanego szkła
Kraj(e) członkowski(e): Czechy

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2020 r.

Ręczna produkcja ozdób choinkowych w postaci dmuchanych szklanych koralików polega na włożeniu wcześniej podgrzanej szklanej rurki do mosiężnej formy w kształcie sznura korali, w której formowany jest ich cały zestaw, zwany klaustschatą. W kolejnych fazach produkcji jest on srebrzony, barwiony i ręcznie zdobiony. Sznurek jest następnie cięty na mniejsze kawałki lub pojedyncze kulki, później nawlekane na druciki w celu uzyskania ozdób o różnych kształtach. To tradycyjne rzemiosło, wymagające specjalistycznej wiedzy i wyjątkowych umiejętności technicznych, uważane jest za kluczowy element dziedzictwa kulturowego Gór Izerskich i Karkonoszy w północnych Czechach, gdzie dmuchane szklane koraliki wytwarzane są od końca XVIII wieku. Wątek tworzenia ozdób choinkowych pojawia się już w legendach i podaniach ludowych o olbrzymie Karkonoszu, legendarnym władcy gór. Tradycja ta od pokoleń przekazywana jest w rodzinach. Kiedyś depozytariuszami tego elementu dziedzictwa były również małe warsztaty rzemieślnicze, z których jednakże tylko jeden przetrwał okres gospodarki socjalistycznej. Jest to warsztat rodziny Kulhavý, który zdołał ocalić swoje tradycyjne techniki produkcji i wiedzę specjalistyczną. Dziś przekazuje je lokalnym producentom szklanych ozdób, z którymi współpracuje. Instytucje kulturalno-oświatowe, zwłaszcza muzea, również pomagają w przekazywaniu wiedzy związanej z tą tradycją, organizując szkolenia i warsztaty.

Fińska kultura sauny
Kraj(e) członkowski(e): Finlandia

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2020 r.

Sauna jest nieodłączną częścią życia większości mieszkańców Finlandii. Praktykowanie sauny, które ma miejsce w domach lub w miejscach publicznych, dalece wykracza poza zwykłą kąpiel. Sauna oczyszcza ciało i duszę, pozwala doświadczyć wewnętrznego spokoju. Tradycyjnie saunę uważano za miejsce święte, „świątynię natury”. U podstaw tej filozofii znajduje się löyly: duch lub para uwalniane w wyniku oblania stosu rozgrzanych kamieni wodą. Istnieją różne rodzaje sauny: elektryczne, opalane drewnem, dymne i na podczerwień. Podejścia do nich także się różnią, nie istnieje jednak żadna hierarchia nadrzędności którejś z tych form nad innymi. Tradycje sauny są powszechnie przekazywane w ramach rodziny, chociaż uniwersytety i kluby również przyczyniają się do upowszechniania wiedzy na ten temat. Jako że w Finlandii, kraju liczącym 5,5 miliona mieszkańców, istnieje 3,3 miliona saun, więc ten element dziedzictwa niematerialnego jest łatwo dostępny dla wszystkich. Tradycyjne publiczne sauny w miastach praktycznie zniknęły z końcem lat 50. ubiegłego wieku. W ostatnim czasie jednak, dzięki prywatnym inicjatywom, zaczęto budować nowe sauny publiczne.

Sztuka muzyczna waltornistów – technika instrumentalna związana ze śpiewem, kontrolą oddechu, vibrato, rezonansem przestrzennym i wspólnotowością
Kraj(e) członkowski(e): Francja/Belgia/Luksemburg/Włochy

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2020 r.

Na tradycyjną sztukę waltornistów składa się cały zestaw wiedzy i technik związanych z opanowaniem gry na instrumencie, jak również z kontrolą oddechu, vibrato, rezonansem przestrzennym i poczuciem wspólnoty. Ton, czystość i precyzja dźwięków generowanych przez róg zależy od umiejętności oddechowych muzyka, a technika gry na instrumencie opiera się na jego umiejętności kontrolowania własnego ciała. Barwa dźwięków waltorni jest czysta i przenikliwa, szczególnie w odniesieniu do tonów wysokich, a jej zakres dźwiękowy oparty jest na naturalnym rezonansie z bogatymi harmoniami. Dwunastodźwiękowy zakres instrumentu pozwala tworzyć kompozycje ze śpiewaną melodią, z towarzyszeniem drugiego głosu i zharmonizowaną z partyturą basową. Śpiew będący integralną częścią muzyki wykonywanej na waltorni sprawia, że gra na tym instrumencie sprzyja spójności społecznej i koleżeństwu. Gra na waltorni to sztuka performatywna, otwarta na rozwijanie kreatywności i praktykowana przy świątecznych okazjach. Waltorniści, których łączy zamiłowanie do tego gatunku muzyki, wywodzą się z różnego rodzaju środowisk społeczno-kulturalnych i ta różnorodność jest obecnie jednym z istotnych aspektów tego elementu niematerialnego dziedzictwa kulturowego. Tradycyjna metoda nauki gry na walatorni polega na naśladownictwie i ustnym przekazywaniu odpowiedniej wiedzy i technik. Współcześnie jednak instrumentaliści rzadko uczą się samodzielnie, najczęściej zdobywają umiejętności w szkołach muzycznych. Repertuar dla tego instrumentu jest rozwijany i wzbogacany o nowe, dynamiczne utwory nieprzerwanie od XVII wieku. Głęboko zakorzenione poczucie przynależności praktyków tego elementu dziedzictwa do wspólnoty kulturowej wynika z ciągłości wykonywania wspólnego repertuaru, co przyczynia się do rozwoju dialogu międzynarodowego i międzykulturowego.

Festiwal jeździecki „Los Caballos del Vino”
Kraj(e) członkowski(e): Hiszpania

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2020 r.

Festiwal jeździecki zwany „Los Caballos del Vino” odbywa się każdego roku od 1 do 3 maja, w hiszpańskiej miejscowości Caravaca de la Cruz, podczas obchodów ku czci Santísima y Vera Cruz (Najświętszego i Prawdziwego Krzyża). Festiwal obejmuje szereg wydarzeń, których bohaterami są konie. Przystrojone we wspaniałe kropierze haftowane jedwabiem i złotem, zwierzęta te paradują w procesjach ulicami Caravaca prowadzone przez czterech pieszych, a za nimi podążają wszyscy mieszkańcy miasta. Punktem kulminacyjnym festiwalu jest wyścig pod górę, podczas którego konie i towarzyszący im mężczyźni pędzą na szczyt stromego zbocza z miejskim zamkiem. Zwycięzcom wyścigu przyznawane są nagrody. Nagradzane są również najwspanialsze haftowane kropierze. Wiedza i praktyki związane z hodowlą, pielęgnacją i ujeżdżaniem koni, przekazywane są w ramach rodzin i grup praktyków tego elementu niematerialnego dziedzictwa kulturowego, natomiast technik hafciarskich uczy się w domu lub w warsztatach. Umiejętność budowania relacji między człowiekiem a końmi, opartych na wzajemnym szacunku, zaufaniu i współpracy, jest również przekazywana z pokolenia na pokolenie. Uprawa winorośli i hodowla koni to dwa rodzaje działalności, które są nierozerwalnie związane z gospodarką, historią i kulturą regionu Caravaca. Festiwal promuje wartości takie jak koleżeńskość i solidarność, dając swoim uczestnikom poczucie silnych więzi społecznych i przynależności do wspólnoty.

Pantun
Kraj(e) członkowski(e): Indonezja/Malezja

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2020 r.

Pantun to gatunek poezji malajskiej, służący wyrażaniu złożoności myśli i emocji. Jest to najczęściej spotykana forma poezji mówionej w krajach nadmorskich Azji Południowo-Wschodniej, uprawiana w tym regionie od co najmniej 500 lat. Pantun ma najczęściej budowę czterowersową, z układem rymów a-b-a-b. Ten rodzaj poezji jest recytowany z akompaniamentem muzyki, śpiewany jako piosenka lub odczytywany jako tekst. Ponad siedemdziesiąt procent utworów wyraża uczucia miłości do partnera, rodziny, wspólnoty lub przyrody. Wersety są recytowane lub śpiewane na weselach lub z okazji tradycyjnych wydarzeń czy oficjalnych świąt. Jest to najbardziej akceptowany społecznie sposób pośredniego i zarazem delikatnego wyrażania uczuć, a jednocześnie instrument/ przekazu norm etycznych i zasad moralnych, ponieważ wiersze często odnoszą się do wartości religijnych i kulturowych, takich jak powściągliwość, szacunek, uprzejmość i pokora. Pantun odgrywa również rolę dyplomatyczną w rozwiązywaniu konfliktów, ponieważ pozwala rozmawiać o ważnych kwestiach z poszanowaniem wrażliwości drugiej strony. Poezja opiewa harmonię w relacjach człowieka z naturą i otwartość w stosunkach międzyludzkich. Pantun jest nauczany formalnie w szkołach, na warsztatach artystycznych, a także drogą edukacji nieformalnej.

Pielgrzymka do klasztoru św. Judy Tadeusza Apostoła
Kraj(e) członkowski(e): Iran/Armenia

Wpis na Reprezentatywną listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2020 r.

Tradycyjna trzydniowa pielgrzymka do klasztoru św. Judy Tadeusza Apostoła w północno-zachodnim Iranie ma miejsce co roku w lipcu. Pielgrzymka oddaje cześć dwóm wybitnym świętym: św. Judzie Tadeuszowi, jednemu z pierwszych apostołów głoszących chrześcijaństwo oraz św. Zuzannie Rzymskiej, pierwszej chrześcijańskiej męczennicy. Depozytariuszami tego elementu dziedzictwa są: ludność ormiańska mieszkająca w Iranie, Ormianie pochodzenia irańskiego mieszkający w Armenii oraz wyznawcy Ormiańskiego Kościoła Apostolskiego. Pielgrzymi gromadzą się w irańskim mieście Tabriz przed udaniem się do klasztoru, a ci, którzy przyjeżdżają ze stolicy Armenii, Erywania, co roku pokonują 700 km, które dzielą to miasto od klasztoru. Na ceremonię religijną składa się szereg specjalnych nabożeństw, procesji, modlitw i postów. Jej kulminacją jest Msza i Komunia Święta. Jest także czas zarezerwowany na występy tradycyjnych ormiańskich zespołów artystycznych i delektowanie się typowymi potrawami kuchni ormiańskiej. Pielgrzymka ta jest najważniejszym dorocznym wydarzeniem społeczno-kulturalnym dla Ormian z Iranu i wiernych Ormiańskiego Kościoła Apostolskiego. Fakt, że pielgrzymi obozują w namiotach, blisko siebie, wzmacnia ich poczucie przynależności do wspólnoty. Klasztor św. Judy Tadeusza Apostoła jest miejscem pielgrzymek od ponad dziewiętnastu wieków, ale w okresie władzy radzieckiej zostały one zakazane w Armenii i wznowione dopiero w latach 90. XX wieku, po odzyskaniu przez kraj niepodległości. Depozytariusze tego elementu niematerialnego dziedzictwa kulturowego zachowali pamięć o jego obchodzeniu, przekazując ją swoim rodzinom i społecznościom.

Tradycyjne umiejętności, techniki i wiedza związana z budownictwem i konserwacją architektury drewnianej w Japonii
Kraj(e) członkowski(e): Japonia

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2020 r.

Ten element niematerialnego dziedzictwa kulturowego obejmuje zbiór tradycyjnej wiedzy, umiejętności i technik wznoszenia budowli i konserwacji budownictwa drewnianego w Japonii. Prawie 70 proc. powierzchni kraju zajmują lasy, dlatego od stuleci drewno jest wykorzystywane do budowy domów i budynków użyteczności publicznej. Warto zauważyć, że najstarsza istniejąca do dziś, drewniana konstrukcja architektoniczna na świecie, świątynia Horyu-ji, została zbudowana w Japonii na początku VII wieku. Wśród siedemnastu umiejętności i technik, składających się na specjalistyczną wiedzę związaną z tym elementem dziedzictwa niematerialnego, wyróżnić można w szczególności cztery: przygotowanie i nakładanie tynku zwanego sakan; zbiór kory rodzimej odmiany cyprysów; pokrywanie lakierem tradycyjnych konstrukcji drewnianych; oraz produkcja specjalnych mat podłogowych zwanych tatami. Do XIX wieku mistrzowie stolarscy kształcili uczniów, przekazując im teoretyczną i praktyczną wiedzę w zakresie technik budownictwa drewnianego. Jednakże później, ze względu na postępującą modernizację, powstały stowarzyszenia konserwatorskie, zajmujące się ochroną tego elementu dziedzictwa. Tradycyjna wiedza podlegająca ochronie dotyczy nie tylko technik wznoszenia nowych budynków, ale także renowacji już istniejących. Gorący i wilgotny klimat Japonii wymusza częste naprawy i prace konserwatorskie. W pracach remontowo-budowlanych konieczna jest współpraca między mistrzami różnych branż, a niektóre prace konserwacyjne wymagają udziału miejscowej ludności, na przykład dachy z trzciny lub strzechy powinny być wymieniane co dwadzieścia lat, co jest bardzo pracochłonne. Ten element dziedzictwa niematerialnego pełni jednak niezwykle ważną funkcję społeczną, sprzyjając współpracy i budowaniu spójności społecznej, a dzięki temu wzmacniając poczucie tożsamości kulturowej Japończyków.

Tradycyjna gra strategiczna Togyzqumalaq, Toguz Korgool, Mangala/Göçürme
Kraj(e) członkowski(e): Kazachstan / Kirgistan / Turcja

Wpis na Reprezentatywną listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2020 r.

Gra strategiczna, nosząca nazwę Togyzqumalaq/Toguz Korgool lub Mangala/Goçerme to tradycyjna gra, rozgrywana na specjalnych planszach lub w miejscach prowizorycznie do tego przystosowanych, np. z wykorzystaniem dołków wykopanych w ziemi. Gra może być rozgrywana pionkami/kulkami kamiennymi, drewnianymi, metalowymi lub wykonanymi z kości, orzechów lub nasion, które rozkłada się w otworach. Zwycięża gracz, któremu uda się zebrać najwięcej kulek. Istnieje kilka odmian gry. Na przykład plansza może mieć dwa, trzy, cztery, sześć lub dziewięć otworów, w zależności od liczby graczy, od których też zależy czas trwania gry. W krajach wpisujących ten element na Listę, jest on powiązany z innymi tradycyjnymi zawodami rzemieślniczymi, takimi jak rzeźbienie w drewnie lub w kamieniu, czy wyrób biżuterii. Mistrzowie snycerscy oraz jubilerzy tworzą piękne plansze i pionki do gry. Konstrukcja plansz odzwierciedla tradycyjny światopogląd i twórczość artystyczną rzemieślników. Gra poprawia umiejętności poznawcze, motoryczne i społeczne graczy. Wzmacnia ich zdolność strategicznego i twórczego myślenia, ucząc także cierpliwości i życzliwości. Jest przekazywana zarówno drogą edukacji formalnej, jak i nieformalnej. Ostatnio społeczności lokalne, zaangażowane w promocję tej formy dziedzictwa, opracowały aplikacje mobilne, upowszechniające wiedzę na temat tego, jak grać i wygrywać w Togyzqumalaq. Stały się one nowym sposobem przekazywania wiedzy i popularyzacji tego elementu dziedzictwa wśród młodych ludzi.

Sztuka wyrobu instrumentu i gry na tradycyjnym lamelofonie Mbira / Sansi
Kraj(e) członkowski(e): Malawi / Zimbabwe

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2020 r.

Sztuka wyrobu instrumentu i gry na Mbira / Sansi, tradycyjnym instrumencie szarpanym (lamelofonie), odgrywa kluczową rolę w życiu społeczeństw Malawi i Zimbabwe. Instrument Mbira / Sansi składa się z drewnianej deski z przymocowanymi do niej metalowymi klawiszami, a całość jest często zamontowana na rezonatorze z wydrążonej tykwy lub innego kawałka drewna. Metalowe blaszki-klawisze są wykonane z uchwytów łyżek, szprych rowerowych lub drutu sprężynowego, które grający na instrumencie szarpie za pomocą kciuków lub kciuków i palców. Mbira / Sansi wytwarza płynny, mocny dźwięk uważany za mistyczny, urzekający i uspokajający. Ważną cechą tej muzyki jest powtarzalność, przy czym każdy powracający główny motyw różni się nieco od poprzedniego i składa się z wielu przeplatających się melodii. Na instrumencie można grać solo lub w grupie kilku muzyków. Tradycyjnie przekaz tego elementu dziedzictwa odbywał się z pokolenia na pokolenie, w kręgu rodzinnym. Współcześnie jednak praktyka ta przekazywana jest coraz częściej w czasie organizowanych warsztatów lub formalnej edukacji szkolnej. Utwory śpiewane z akompaniamentem tego instrumentu zawierają ważne przesłania, na przykład przestrzegają dzieci przed złym zachowaniem lub potępiają naganne /postępowanie członków społeczności. Muzyka służy również do przekazywania informacji o wydarzeniach, które miały miejsce w przeszłości. Przede wszystkim jednak praktykowana powszechnie gra na tym instrumencie uważana jest zawsze za narzędzie wyrażania dezaprobaty wobec przemocy i wszelkich innych nieprawidłowości w życiu społecznym.

Ftira, sztuka kulinarna i kultura związana z maltańskim pieczywem na zakwasie
Kraj(e) członkowski(e): Malta

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2020 r.

Ftira, sztuka kulinarna i wytwarzanie/wyrób płaskich chlebków na zakwasie jest kluczową częścią dziedzictwa kulturowego mieszkańców archipelagu maltańskiego. Chleb ftira ma grubą skórkę, a w środku jasny miąższ o lekkiej konsystencji z dużymi, nieregularnymi pęcherzykami (otwarty miękisz). Jest bardziej płaski niż inne maltańskie pieczywo i wymaga też wyższej temperatury pieczenia. Przekrojony na pół chlebek jest wypełniany typowymi śródziemnomorskimi składnikami, takimi jak oliwa z oliwek, pomidory, tuńczyk, kapary i oliwki. Nadzienie może się zmieniać w zależności od pory roku lub kulinarnej inwencji konsumentów. Nazwa tego elementu niematerialnego dziedzictwa kulturowego, pochodząca od arabskiego słowa fatir, oznaczającego „przaśny chleb”, odzwierciedla ciągłość wielowiekowej wymiany kulturowej charakterystycznej dla maltańskiej historii. Chociaż produkcja innych rodzajów pieczywa została w tym kraju zmechanizowana, do ręcznego przygotowania ftiry nadal potrzebni są wysoko wykwalifikowani mistrzowie piekarscy. Swoją wiedzę przekazują uczniom metodami opartymi na obserwacji i praktyce. Umiejętności związane z tym elementem dziedzictwa przekazywane są obecnie również poprzez programy szkoleń zawodowych. Praktyki i wiedza związane z przygotowywaniem nadzienia do ftiry przekazywane są nieformalnie w rodzinach lub za pośrednictwem sieci społecznościowych i blogów kulinarnych. Spożycie/Jedzenie nadziewanej ftiry jako przystawki lub kanapki jest powszechną praktyką Maltańczyków, która wzmacnia ich poczucie wspólnej tożsamości. Dla wielu osób, w tym z grup marginalizowanych, rozpoczęcie praktyki w zawodzie piekarniczym stanowi szansę na poprawę ich życiowej sytuacji czy pozycji społecznej, zaś organizowane cyklicznie przez ośrodki edukacyjne „Dni ftiry”, pomagają w promocji zdrowego odżywiania wśród uczniów.

Praktyki i tradycyjna wiedza związana z tereré, pradawnym napojem Indian Guarani w Paragwaju
Kraj(e) członkowski(e): Paragwaj

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2020 r.

Tradycyjne praktyki i wiedza związana z tereré, tradycyjnym napojem Indian Guarani, są szeroko rozpowszechnione na całym terytorium Paragwaju i obejmują wielką liczbę depozytariuszy tego elementu dziedzictwa niematerialnego. Terere to tradycyjny napój przygotowywany w dzbanku lub termosie, w którym zimną wodę miesza się z pohã ñana, ziołami zmiażdżonymi wcześniej w moździerzu. Przygotowanie tereré odbywa się zgodnie z ustalonym intymnym rytuałem, na który składa się cały szereg kodów, a każda wykorzystywana w tym celu roślina – pohã ñana – ma dobroczynny wpływ na zdrowie, znany dzięki mądrości ludowej przekazywanej z pokolenia na pokolenie. Napój sączy się za pomocą metalowej lub trzcinowej bombilli z naczynia wypełnionego yerba mate. Przekaz tradycyjnych umiejętności związanych z tereré ma miejsce w paragwajskich domach od co najmniej XVI wieku. W ostatnich latach liczba osób praktykujących tę formę dziedzictwa wzrasta, ale jej głównym nośnikiem pozostaje rodzina. Ta praktyka kulturowa jest elementem rozwijania więzi społecznych, ponieważ czas i przestrzeń, w której sporządza się i pije napój tereré sprzyjają integracji, przyjaźni, budowaniu dialogu, wzajemnego szacunku i solidarności. Wśród młodego pokolenia praktyka ta kształtuje postawę szacunku do bogactwa kulturowego i znajomości świata roślinnego Indian Guarani.

Kultura bartnicza
Kraj(e) członkowski(e): Polska / Białoruś

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2020 r.

Bartnictwo było praktykowane od wieków na terenie dużych kompleksów leśnych i na ich obrzeżach, w gospodarstwach wiejskich. Kultura bartnicza to zespół zwyczajów i praktyk oraz obrzędów i wierzeń związanych z chowem pszczół w rosnących drzewach (barciach) i w częściach pni powalonych drzew (ulach kłodowych). Kultura bartnicza przejawia się w posługiwaniu się wiedzą, związaną z koegzystencją człowieka z przyrodą, w formach samoorganizacji, w obrzędach błagalnych o pomyślność w życiu i w gospodarowaniu, praktykowanych z okazji niektórych świąt religijnych, a także w tradycyjnym lecznictwie. Stwarzając pszczołom warunki bliskie naturalnym i nie ingerując w ich cykl życia, bartnicy zajmują się przygotowaniem barci lub uli kłodowych oraz opieką nad pszczołami. W odróżnieniu od pszczelarzy, celem bartników nie jest intensyfikacja produkcji miodu –na własny użytek wykorzystują oni jedynie jego nadmiar znajdujący się w barciach. Bartnictwo wymaga specjalistycznej wiedzy, umiejętności i praktyki. Tradycje z nim związane pielęgnowane są m.in. dzięki inicjatywom bractw bartnych. Zainteresowani bartnictwem młodzi ludzie poznają zasady zachowania się w lesie i obchodzenia się z pszczołami poprzez obserwację, a następnie w relacji mistrz – uczeń są stopniowo wprowadzani w arkana tradycyjnej wiedzy związanej z opieką nad pszczołami. W rodzinach mających tradycje bartnicze dzieci uczą się od najmłodszych lat poprzez obserwację i pomaganie dorosłym w wykonywanych sezonowo czynnościach. Obecnie coraz częściej organizowane są także warsztaty, na których przekazywane są podstawy praktycznej wiedzy zarówno na temat bartnictwa, jak i związanych z nim zwyczajów społecznych, kulinarnych i leczniczych. Wyrazem kultury bartniczej jest również specjalne słownictwo na określenie czynności i narzędzi bartnych, często o podobnym brzmieniu w języku polskim i białoruskim. Depozytariuszy tego elementu dziedzictwa łączy poczucie przynależności do własnej wspólnoty kulturowej, a jednocześnie odpowiedzialność za środowisko i kształtowanie zrównoważonych relacji między człowiekiem a przyrodą, jak również zaangażowanie w promocję różnorodności biologicznej.

Yeong Deung Hoe, festiwal lampionów w Korei Południowej
Kraj(e) członkowski(e): Republika Korei

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2020 r.

W przeddzień rocznicy urodzin Buddy, przypadających ósmego dnia czwartego miesiąca księżycowego, w Republice Korei odbywa się doroczny festiwal Yeong Deung Hoe, podczas którego cały kraj rozświetla się kolorowymi lampionami. Początkowo festiwal był rytuałem upamiętniającym narodziny Buddy Siakjamuniego, współcześnie stał się ogólnokrajowym świętem wiosny, w którym uczestniczyć może każdy. Niosąc wykonane przez siebie lampiony, mieszkańcy spotykają się na uroczystych procesjach, które przechodzą głównymi ulicami miasta, ozdobionymi kolorowymi lampionami w kształcie lotosu. Obchody rozpoczynają się co roku obrzędem symbolicznej kąpieli wizerunku chłopca Buddy, upamiętniającym jego narodziny. Potem odbywają się procesje, po których uczestnicy biorą udział w szeregu zajęć rekreacyjnych i gier grupowych. Własnoręcznie wykonane i niesione przez nich lampiony wyrażają najlepsze życzenia dla nich samych, ich rodzin, sąsiadów i ogólnie wszystkich Koreańczyków. Zapalenie lampionów symbolizuje duchowe oświecenie jednostek, lokalnej wspólnoty i całego społeczeństwa, dzięki łasce mądrości Buddy. Przekaz praktyk i wiedzy związanej z tym elementem niematerialnego dziedzictwa kulturowego leży głównie w gestii buddyjskich świątyń i wspólnot lokalnych. Ważną rolę odgrywa także Stowarzyszenie Yeong Deung Hoe, organizując programy edukacyjne poświęcone tej tradycji. Festiwal to czas radości, podczas którego różnice społeczne ulegają chwilowo zatarciu. Szczególnie ważną rolę odgrywa on w okresach trudności społecznych, przyczyniając się do integracji i pomagając ludziom przezwyciężyć ich codzienne problemy.

Garncarstwo w Zlakusa
Kraj(e) członkowski(e): Serbia

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2020 r.

Tradycja produkcji ceramiki wytwarzanej ręcznie na kołach garncarskich w serbskiej wsi Zlakusa odnosi się do wiedzy i umiejętności związanych z wytwarzaniem nieszkliwionych naczyń przeznaczonych do termicznego przetwarzania żywności. Używana w gospodarstwach domowych i restauracjach w całej Serbii ceramika ze Zlakusa jest wykonana z gliny i kalcytu, a koło, na którym powstaje, jest obsługiwane wyłącznie ręcznie. Proces trwa od siedmiu do dziesięciu dni i obejmuje przygotowanie masy glinianej, formowanie, dekorowanie, wykańczanie, suszenie i wypalanie. Gotowe naczynia zdobione są ornamentami geometrycznymi wykonanymi przy pomocy narzędzi drewnianych lub metalowych, a do niektórych naczyń dodaje się uchwyty. Współcześnie, tradycyjnie wytwarzane przedmioty: garnki, pojemniki do wypieku chleba i smażenia mięsa oraz małe naczynia do kuchennego piekarnika zostały dostosowane do nowoczesnego sposobu przygotowywania i podawania potraw. Przekaz wiedzy i umiejętności związanych z tym elementem dziedzictwa kulturowego odbywa się głównie poprzez bezpośrednie uczestnictwo w pracach doświadczonych rzemieślników. Innymi ważnymi formami przekazu są pokazy organizowane podczas Festiwalu w Zlakusa oraz kursy prowadzone w Szkole Artystycznej w Užice. Ceramika ze Zlakusa jest często prezentowana na targach i festiwalach w całej Serbii, a naczynia znajdują szerokie zastosowanie podczas ważnych wydarzeń rodzinnych i społecznych. Uważa się, że niektóre potrawy przygotowywane w tej ceramice na drewnianym palenisku mają niepowtarzalny smak. Tradycja garncarska jest ściśle związana z miejscowością Zlakusa i jej okolicami, ponieważ tam właśnie wydobywane są surowce niezbędne do produkcji tych naczyń.

Kultura ”hawkerska” w Singapurze: wspólnotowe praktyki kulinarne i gastronomiczne w wielokulturowym kontekście miejskim
Kraj(e) członkowski(e): Singapur

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2020 r.

Kultura hawkerska: lokale gastronomiczne i – osadzone w wielokulturowym kontekście miejskim – wspólnotowe praktyki kulinarne są typowe dla całego Singapuru. Hawkersi – właściciele stoisk gastronomicznych – przygotowują różnorodne potrawy dla osób, które przybywają tu na posiłki w różnych porach dnia i przy okazji odbywają spotkania, nawiązują kontakty i uczestniczą w wymianie towarzyskiej. Centra gastronomiczne pełnią funkcję „wspólnych jadalni”, w których ludzie z różnych środowisk gromadzą się i dzielą doświadczeniami, nie tylko kulinarnymi, podczas śniadania, lunchu i kolacji. Są to jednocześnie miejsca rozrywki, w których grywa się w szachy, przygląda artystom malującym obrazy czy słucha improwizowanych koncertów. Wywodzące się z kultury ulicznego jedzenia (podstawowe znaczenie słowa hawker to uliczny sprzedawca, ew. domokrążca), centra gastronomiczne stały się symbolem Singapuru jako wielokulturowego miasta-państwa, zamieszkałego przez Chińczyków, Malajów, Hindusów i ludzi wielu innych kultur. Hawkersi czerpią inspirację z tej mieszanki kulturowej, dostosowując potrawy do lokalnych gustów i potrzeb. Obecnie centra gastronomiczne służą potrzebom różnych społeczności w dzielnicach mieszkalnych, biznesowych i rekreacyjnych. Najstarsi właściciele restauracji zaczęli prowadzić działalność w latach 60. XX wieku. Wielu z nich specjalizuje się w konkretnym daniu, dopracowywanym przez lata, a swoje receptury, wiedzę i umiejętności przekazują młodszym członkom rodziny lub praktykantom, których sami uczą zawodu. Organizacje społeczne, pozarządowe i instytucje edukacyjne odgrywają znaczącą rolę w promowaniu i podtrzymywaniu wspólnotowych praktyk kulinarnych Singapuru poprzez programy szkoleniowe, wydarzenia i projekty dokumentacyjne. Jako przestrzeń społeczna, gromadząca ludzi z różnych środowisk społeczno-ekonomicznych, centra hawkerskie odgrywają kluczową rolę w budowaniu relacji międzyludzkich i wzmacnianiu społecznych więzi.

Kunszt zegarmistrzostwa mechanicznego i mechaniki artystycznej
Kraj(e) członkowski(e): Szwajcaria/Francja

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2020 r.

Na kunszt zegarmistrzostwa mechanicznego i mechaniki artystycznej składają się wiedza teoretyczna i praktyczne umiejętności z zakresu nauki, techniki i sztuki, wykorzystywane do tworzenia obiektów zegarmistrzowskich, służących do mierzenia i wskazywania czasu (zegarków, zegarów wahadłowych –stojących i wiszących, chronometrów), automatów artystycznych i mechanicznych androidów, rzeźb i obrazów animowanych, pozytywek. Wszystkie te techniczne i artystyczne obiekty wyposażone są w mechaniczne urządzenie, które generuje ruch lub emituje dźwięki. Choć na ogół ukryte, mechanizmy mogą być również widoczne, co wpływa na estetykę i poetycki wymiar obiektów. W regionie Łuku Jurajskiego ten rodzaj rzemiosła artystycznego rozwija się szczególnie dynamicznie, dzięki obecności prężnych firm zatrudniających wysoko wykwalifikowanych rzemieślników, którym oferuje się wszechstronne szkolenia zawodowe i stałe możliwości doskonalenia warsztatu.` Historycznie, w tradycję rozwoju zegarmistrzostwa mechanicznego zaangażowane były całe rodziny, prowadząc własne praktyki przygotowania do zawodu, wypracowując własne metody nauczania i tworząc sieci rodzinnych i zawodowych powiązań. Chociaż obecnie zdobywanie wiedzy teoretycznej i praktycznej związanej z tym elementem niematerialnego dziedzictwa kulturowego rozpoczyna się zwykle w szkołach zawodowych, praktycy mogą dzielić się nimi za pośrednictwem blogów, forów i materiałów publikowanych online, jak również drogą wspólnych otwartych projektów edukacyjnych. Pełniąc istotną funkcję ekonomiczną, tradycja ta miała także wpływ na kształtowanie architektury, urbanistyki, krajobrazu miejskiego i codziennej rzeczywistości społecznej regionów, w których się rozwijała. Sztuka mechanicznego zegarmistrzostwa i mechaniki artystycznej stała się także przekaźnikiem szeregu wartości, takich jak staranność, rzetelność i wysoka jakość wykonywanej pracy, punktualność, wytrwałość, kreatywność i cierpliwość, a nieustanne poszukiwanie doskonałości i – wpisany w ten element dziedzictwa – niematerialny aspekt pomiaru czasu nadają tej tradycji silny wymiar filozoficzny.

Tradycyjna technika połowów „charfia” na Wyspach Karkanna
Kraj(e) członkowski(e): Tunezja

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2020 r.

Charfia to tradycyjna pasywna technika połowów ryb na Wyspach Karkanna, wykorzystująca warunki hydrograficzne, specyficzne ukształtowanie dna morskiego oraz szereg zasobów naturalnych, zarówno lądowych, jak i morskich. Pojęcie charfia oznacza stałe łowisko, składające się z liści palmowych osadzonych w dnie morskim w celu utworzenia trójkątnej bariery, która blokuje drogę odwrotu rybom wciągniętym tam przez przypływ i kieruje je do komór połowowych, a na końcu do sieci lub pułapki. W przeciwieństwie do systemów trałowania dennego, w którym włoki pełne ryb ciągnięte są po dnie morskim, w systemie charfii pułapki utrzymują ryby przy życiu dopóki nie zostaną podniesione i wciągnięte na łódź. Zwyczajowo charfia jest instalowana i używana tylko od równonocy jesiennej do czerwca, aby zapewnić biologiczny okres odpoczynku dzikiej faunie morskiej. Co roku system połowowy instalowany jest na nowo, a towarzyszą temu różne praktyki społeczne, takie jak dzielenie się posiłkiem i wspólna modlitwa. Ta technika połowu wymaga dobrej znajomości podwodnej topografii i prądów oceanicznych. Większość mieszkańców wysp uczy się łowić ryby od najmłodszych lat, a głowa rodziny przekazuje wiedzę, jak również swoje łowisko, najstarszym dzieciom, zapewniając w ten sposób zachowanie własności w rękach rodziny. Pośrednie formy edukacji na temat tego elementu niematerialnego dziedzictwa kulturowego zapewniają także ośrodki szkolenia zawodowego. Jako że charfia jest najczęściej stosowaną techniką połowową na Wyspach Karkanna, cała społeczność uczestniczy w różnych fazach tego procesu, począwszy od instalacji charfii i towarzyszących temu rytuałów, aż po podnoszenie sieci i więcierzy, co czyni z tej praktyki element silnie jednoczący lokalną społeczność.

Sztuka produkcji szklanych korali
Kraj(e) członkowski(e): Włochy/Francja

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2020 r.

Sztuka produkcji szklanych korali wymaga dużej wiedzy specjalistycznej oraz opanowania materii (szkła) i żywiołu (ognia). Oprócz wiedzy, na sztukę tego rękodzieła składa się szereg wspólnych praktyk, specyficzne procedury i zastosowanie tradycyjnych narzędzi, a także ściśle określone kolejne etapy produkcji. We Włoszech, efektem dwóch różnych technik produkcyjnych są: /korale luminescencyjne wytwarzane za pomocą opalarki / palnika lutowniczego oraz korale da canna, powstające w wyniku cięcia, zmiękczania i polerowania wydrążonego pręta szklanego. We Francji koraliki wypełnione w środku wykonuje się za pomocą palnika, a dzięki obracaniu gorącego szkła i grawitacji formowane są one w kuliste kształty. Puste w środku koraliki są wytwarzane na trzpieniu lub przez dmuchanie wydrążonego szklanego pręta. Bardziej skomplikowana produkcja znanych w obu krajach koralików murrines (pochodzących z Bliskiego Wschodu, a rozsławionych później przez artystów z weneckiego Murano), polega na tworzeniu wielokolorowych szklanych prętów i montowaniu ich na gorąco wokół specjalnego rdzenia. Koraliki są następnie dekorowane i używane na wiele sposobów. W obu krajach praktyka ta jest przekazywana głównie w sposób nieformalny w warsztatach, w których praktykanci nabywają umiejętności rękodzielniczych poprzez obserwację, eksperymentowanie i praktyki pod nadzorem wykwalifikowanych rzemieślników. Ten element niematerialnego dziedzictwa kulturowego jest również przekazywany drogą edukacji formalnej prowadzonej w ośrodkach edukacji zawodowej. Wyroby ze szklanych koralików są zwykle wręczane jako prezenty z okazji uroczystości rodzinnych i towarzyskich. Sama praktyka sprzyja także kontaktom i budowaniu więzi społecznych, promując jednocześnie sztukę sprawności manualnej i wysokiej klasy rzemiosła. Depozytariusze odnajdują się w poczuciu wspólnej tożsamości kulturowej, istniejącej m.in. dzięki wspólnym przestrzeniom społecznym i doświadczeniom.

Taniec Budima
Kraj(e) członkowski(e): Zambia

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2020 r.

Budima jest tańcem wojennym plemienia Wee, wykonywanym o każdej porze roku i przy każdej okazji, w której okoliczności wymagają okazywania powagi i duchowości, a więc takich jak: tradycyjne ceremonie, pogrzeby, wesela, obrzędy inicjacyjne, wprowadzanie nowych wodzów, dziękczynienie, dożynki i inne rytualne obrzędy. Tancerze wyposażeni są w liczne akcesoria, m.in.: włócznie, gwizdki, laski, długie pałki zakończone głowniami, topory bitewne, tarcze, flety, rogi i trąbki, bębny i grzechotki. W tańcu uczestniczą mężczyźni, kobiety i dzieci. Mężczyźni wcielają się w doświadczonych wojowników lub żołnierzy, którzy –symulując wojownicza postawę – machają długimi włóczniami, kucają i skaczą na przemian do przodu i do tyłu w kręgu utworzonym do tańca, podczas gdy inni śpiewają i grają na fletach i jednotonowych instrumentach wykonanych z rogów antylopy lub wybijają rytm na różnego rodzaju bębnach. Kobiety – ozdobione naszyjnikami i bransoletkami z koralików, z grzechotkami uwieszonymi wokół kostek – śpiewają chórem i tańczą, wkładając w to ogromną energię i wigor. Młodzi ludzie zdobywają umiejętności i wiedzę związane z tym elementem niematerialnego dziedzictwa kulturowego, poprzez obserwację i praktykę. Podczas ceremonii inicjacyjnych poznają kulturowe znaczenia tego tańca oraz sposobu jego wykonywania i wytwarzania niektórych instrumentów. Taniec Budima jest czynnikiem jednoczącym społeczności lokalne, które są dumne z tej tradycji i z faktu, że mogą przyczynić się do jej podtrzymania, także poprzez przyłączenie się do tancerzy w dowolnym momencie występu.

Afladż, tradycyjny system irygacyjny w Zjednoczonych Emiratach Arabskich, tradycje ustne, wiedza i umiejętności związane z jego budową, utrzymaniem i sprawiedliwą dystrybucją wody
Kraj(e) członkowski(e): Zjednoczone Emiraty Arabskie

Wpis na Listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości, wymagającego pilnej ochrony, w 2020 r.

Tradycje ustne, praktyki i wiedza związana z budową, utrzymaniem i sprawiedliwą dystrybucją wody za pomocą tradycyjnego systemu nawadniającego zwanego afladż (Al Aflaj) są powodem do dumy dla społeczności będących depozytariuszami tego elementu niematerialnego dziedzictwa kulturowego. System polega na budowie podziemnych tuneli, umożliwiających przesyłanie wody na duże odległości, od podziemnego źródła do ogólnego basenu dostępnego dla całej społeczności. Woda spływa po schodkowym zboczu, z wysokich płaskowyżów na równiny, przemieszczając się podziemnym tunelem, co zapobiega jej parowaniu. Afladż obejmuje również sieć kanałów powierzchniowych, które rozprowadzają wodę do lokalnych gospodarstw. Rozwiązanie to opiera się na praktyce i wiedzy przekazywanej z pokolenia na pokolenie, związanej z naturą i wszechświatem, na tradycyjnych metodach lokalizowania wody m.in. na podstawie rodzajów roślinności w danym miejscu, a także na zwyczajowych technikach wiercenia otworów w gruncie w celu właściwego utrzymania systemu irygacyjnego i zapewnienia sprawiedliwej dystrybucji wody. Członkowie społeczności pomagają w odpowiednim utrzymaniu systemu afladż, m.in. przez oczyszczanie tuneli z błota. Wiedza i praktyki związane z tym elementem dziedzictwa przekazywane są z pokolenia na pokolenie od 3000 lat. Dziś służą temu także inne formy edukacji, na przykład specjalne wycieczki organizowane dla dzieci i młodzieży szkolnej. Przez wieki system służył do dostarczania wody pitnej dla ludzi i zwierząt oraz do nawadniania pół uprawnych w tym wyjątkowo suchym regionie ziemi, stając się przykładem kreatywności społeczeństw, borykających się na co dzień z problemem niedoboru wody i warunkami życia w pustynnym środowisku.

Wyścigi wielbłądów, praktyka społeczna i dziedzictwo obchodów świątecznych związanych z wielbłądami
Kraj(e) członkowski(e): Zjednoczone Emiraty Arabskie / Oman

Wpis na Reprezentatywną listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2020 r.

Wyścigi wielbłądów to praktyka społeczna i popularne święto w krajach Zatoki Perskiej i Omańskiej. Przygotowanie do zawodów składa się z kilku etapów. Wielbłądy są wybierane według rodzaju, pochodzenia i wieku, a także specjalnie karmione. Trenują na torze wyścigowym w grupach i są szkolone do startu w zawodach, które odbywają się na odpowiednio przygotowanych boiskach, pod nadzorem komitetów społecznych. Zwykle w każdej rundzie występuje od piętnastu do dwudziestu zwierząt, a dystans, jaki muszą pokonać, dostosowany jest do ich wieku. Praktyka wyścigów jest regulowana tradycją, zwyczajami i normami organizującej je społeczności, a komitet przygotowawczy jest dodatkowo odpowiedzialny za weryfikację pochodzenia każdego zwierzęcia wyścigowego. Przekaz wiedzy i praktycznych umiejętności związanych z tym elementem dziedzictwa odbywa się dzięki wspólnym wysiłkom przedstawicieli społeczności, instytucji rządowych, wyspecjalizowanych ośrodków oraz federacji wyścigów i klubów. Dzieci i młodzież stopniowo zdobywają wiedzę i umiejętności związane z tą praktyką poprzez obserwację, naśladownictwo i osłuchanie ze specjalistycznym słownictwem. Wyścigi wielbłądów to nieodłączny element koczowniczego stylu życia społeczności beduińskich i jednocześnie źródło twórczej inspiracji dla poezji i śpiewu. Znaczenie i ciągłość tej tradycji są wynikiem powszechnej obecności i znaczącej roli wielbłądów w środowisku pustynnym.

Wpisane w 2021 r.

Sokolnictwo - żywe dziedzictwo ludzkości
Kraje członkowskie: Arabia Saudyjska/ Austria/ Belgia/ Chorwacja/ Czechy/ Francja/ Hiszpania/ Holandia/ Irlandia/ Katar/ Kazachstan/ Kirgistan/ Maroko/ Mongolia/ Niemcy/ Pakistan/ Polska/ Portugalia/ Republika Korei/ Słowacja/ Syryjska Republika Arabska/ Węgry/ Włochy/ Zjednoczone Emiraty Arabskie

Wpis na Reprezentatywną listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2021 r.

Sokolnictwo to, praktykowana od ponad 4 tysięcy lat. sztuka i tradycyjna praktyka układania sokołów, a niekiedy również innych ptaków drapieżnych – orłów, jastrzębi i myszołowów. W czasach wczesnego średniowiecza została udokumentowana w różnych częściach świata. Pierwotnie polowania wytresowanych ptaków drapieżnych były dla człowieka sposobem na zdobywanie pożywienia. Z czasem sokolnictwo zaczęło nabierać innego znaczenia, stając się praktyką społeczną i rozrywką, a także sposobem obcowania z przyrodą. Obecnie sokolnictwo jest uprawiane w wielu krajach przez osoby w różnym wieku. W wielu spośród nich stanowi ważny symbol kulturowy. Sokolnictwo przekazywane jest z pokolenia na pokolenie w różny sposób, przez naukę pod okiem mentora, w rodzinie czy w klubach szkoleniowych. Nowoczesna praktyka sokolnicza to przede wszystkim ochrona sokołów i ich zdobyczy oraz środowiska ptaków, a także praktyki jako takiej. Mimo że sokolnicy wywodzą się z różnych tradycji, wszystkich łączą wspólne wartości i praktyki, takie jak metody hodowli, szkolenia ptaków i opiekowania się nimi, wykorzystywany sprzęt i więzi, jakie wytwarzają się między sokolnikiem i ptakiem. Społeczność sokolników wspiera powstawanie szpitali sokolniczych, ośrodków hodowlanych, agencji ochrony przyrody oraz wyrób tradycyjnego sprzętu.

Pierwszy międzynarodowy wpis pod nazwą „Falconry, a human heritage” miał miejsce w 2010 r. W 2021 r. do wpisu dołączyło sześć kolejnych krajów: Chorwacja, Holandia, Irlandia, Kirgistan, Polska i Słowacja. Koordynatorem międzynarodowym są Zjednoczone Emiraty Arabskie. Każde rozszerzenie wpisu wiąże się opracowaniem nowego wniosku z udziałem wszystkich krajów.

Kaligrafia arabska
Kraje członkowskie: Algieria/Arabia Saudyjska/Bahrajn/Egipt/Irak/Jemen/Jordania/Kuwejt/ Liban/Maroko/Mauretania/Oman/Palestyna/Sudan/Tunezja/Zjednoczone Emiraty Arabskie

Wpis na Reprezentatywna listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2021 r.

Kaligrafia arabska to artystyczna praktyka odręcznego, ozdobnego pisania alfabetem arabskim, wyrażająca harmonię, wdzięk i piękno. Pismo składa się z 28 liter alfabetu arabskiego zapisywanych kursywą, z prawej do lewej strony. Sztukę kaligrafii opanowuje się poprzez naukę formalną lub nieformalną. Pierwotnie kaligrafia służyła czytelnemu przepisywaniu tekstów, z czasem stając się sztuką związaną z islamem, stosowaną w dziełach tradycyjnych i współczesnych. Płynność zapisu w języku arabskim stwarza niezliczone możliwości, nawet w pojedynczym słowie, gdyż litery mogą być dowolnie ścieśniane i przekształcane, tworząc różne motywy. W tradycyjnych technikach stosuje się materiały naturalne, takie jak na przykład łodygi trzciny lub bambusa, służące do wykonania przyboru do pisania – qalam. Do sporządzenia tuszu używa się miodu, sadzy i szafranu. Papier wykonywany jest ręcznie i nasycany krochmalem, białkiem kurzym i ałunem. W nowoczesnej kaligrafii powszechnie stosuje się flamastry i barwniki syntetyczne, a do wykonywania kalligrafitti na murach, znakach i budynkach używa się farb w sprayu. Rzemieślnicy i projektanci posługują się kaligrafią arabską dla wzmocnienia efektu artystycznego na przykład w rzeźbie z marmuru i drewna, w hafcie i w wyrobach z metalu. Kaligrafia arabska jest szeroko stosowana w krajach arabskich i poza nimi. Sztukę tę uprawiają mężczyźni i kobiety, niezależnie od wieku. Umiejętności są przekazywane nieformalnie lub formalnie – w szkołach lub poprzez terminowanie.

Fjiri
Kraj(e) członkowski(e): Bahrajn

Wpis na Reprezentatywną listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2021 r.

Fjiri to widowisko muzyczne upamiętniające historię połowu pereł w Bahrajnie. Wywodzi się z końca XIX wieku, kiedy było inscenizowane przez poławiaczy pereł i załogi statków, by przedstawić trudy ich pracy na morzu. Wykonawcy siadają w kręgu, śpiewając i grając na różnego rodzaju bębnach, dzwonkach i yahl – instrumencie z glinianego naczynia. W środku koła znajdują się tancerze i główny wokalista, do którego należy rola prowadzącego. Fjiri powstało na wyspie Muharraq, gdzie do połowy XX wieku większość mieszkańców stanowiła społeczność poławiaczy pereł. Obecnie widowiska mają znacznie szerszą publiczność, gdyż są wystawiane na festiwalach we wszystkich regionach Bahrajnu. Są teraz dobrze znane w całym kraju i traktowane jako wyraz związków mieszkańców Bahrajnu z morzem. Przeważnie odbywają się w ośrodkach kulturalnych zwanych durs. Pieśniarzami i tancerzami są potomkowie poławiaczy pereł i marynarzy, a także inne osoby. Przekazywanie tradycji następuje w trakcie prób i przedstawień odbywających się w durs. Wykonawcami są zespoły składające się z samych mężczyzn, ale widzami mogą być wszyscy. Słowa, rytm i instrumenty muzyczne służą przekazywaniu przesłania widowiska opiewającego takie wartości jak wytrwałość, siłę i pomysłowość.

Zawody na szczudłach w Namur
Kraj(e) członkowski(e): Belgia

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2021 r.

Tradycja zawodów na szczudłach w Namur pochodzi z początku XV wieku. Uczestnicy usiłują w nich powalić na ziemię członków drużyny przeciwnej. Tradycja polega na współzawodnictwie dwóch drużyn: Mélans, której członkami są reprezentanci starego miasta na żółto-czarnych szczudłach oraz Avresses, w której skład wchodzą przedstawiciele nowego miasta i sąsiednich wiosek, poruszający się na czerwono-białych szczudłach. Współcześnie przynależność do drużyny w większym stopniu zależy od więzi z innymi członkami grupy niż od miejsca pochodzenia uczestnika. Każde zawody rozpoczyna pochód dwóch drużyn, przed którymi idą osoby niosące chorągwie oraz muzycy grający na bębnach i fletach. Dźwięk bębnów zapowiada pochód, narzuca rytm marszu oraz dodaje energii zawodnikom. Pokazy zawodów na szczudłach w Namur odbywają się zazwyczaj podczas festynów. Wstęp jest wolny. Tłum widzów kibicuje wybranej drużynie czy zawodnikowi. Tradycyjnie uczestnikami gry mogą być chłopcy i mężczyźni w przedziale wiekowym 7–70 lat, jednak od 2018 roku stowarzyszenie Les Échasseurs Namurois zaczęło szkolić również kobiety i dziewczęta. Zawody na szczudłach są ważnym elementem tożsamości oraz czynnikiem integrującym mieszkańców Namur.

Wielki festiwal w Tarija
Kraje członkowskie: Boliwia

Wpis na Reprezentatywną listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2021 r.

Festiwal odbywa się co roku w sierpniu i we wrześniu w Tarija, mieście leżącym w południowo-wschodniej części Boliwii.. W tym czasie mają miejsce procesje religijne, festiwale muzyczne, zawody i pokazy sztucznych ogni ku czci św. Rocha. Święto wywodzi się z czasów kolonialnych, kiedy przodkowie dzisiejszych mieszkańców Tarija modlili się do św. Rocha o uleczenie chorób, oddalenie epidemii i otoczenie opieką swoich bliskich. Tradycja ma źródło w religijności i wierze przekazywanej w rodzinie i w społeczności katolickiej. Procesje przechodzą głównymi ulicami, zatrzymując się w katedrze i w kościołach. Uczucia religijne wiernych wyrażają się w tańcu, muzyce i modlitwach. Pątnicy grają i tańczą w barwnych maskach i strojach. Mieszkańcy dekorują z tej okazji świątynie i ulice, którymi ma przejść procesja, organizują wydarzenia sportowe i kulturalne. Na święto przygotowywane są lokalne wyroby rękodzielnicze i tradycyjne potrawy, bez napojów alkoholowych.

Śpiew polifoniczny visoko w Dolen i Satowczy, w południowo-zachodniej Bułgarii
Kraj(e) członkowski(e): Bułgaria

Wpis na Reprezentatywną listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2021 r.

Visoko to tradycyjna praktyka związana ze śpiewem polifonicznym charakterystycznym dla dwóch bułgarskich wiosek w regionie Blagoevgardu – Dolen i Satowczy. Istnieją trzy typowe rodzaje śpiewu visoko. Śpiew w niskiej tonacji składa się z melodii ciągłej, śpiewanej w dwóch partiach wokalnych. Śpiew w tonacji wysokiej również składa się z dwóch partii wokalnych, ale charakterystyczne są dla niego okrzyki na dwa głosy, wznoszone o oktawę wyżej niż tonacja podstawowa. Po okrzykach następuje powtarzanie słów pieśni w niższym rejestrze. Trzeci rodzaj śpiewu jest kombinacją śpiewu w niskim i wysokim rejestrze, z czterema partiami wokalnymi. Tematyka pieśni nawiązuje do przyrody. W przeszłości pieśni visoko, znane również jako pieśni letnie, były śpiewane na świeżym powietrzu przez kobiety pracujące w polu. W czasie plewienia czy żniw kobiety z jednej wsi intonowały pieśni w tonacji visoko, a kobiety z drugiej wsi im odpowiadały. Dzisiaj śpiew wykonywany jest przede wszystkim przez grupy kobiet i dziewcząt w ośrodkach gminnych w Dolen i Satowczy. Jest on podstawowym wyznacznikiem tożsamości tych miejscowości, gdyż w sąsiednich wioskach nie jest praktykowany.

Dziedzictwo kulturowe Marynarki Zatoki Kotorskiej: odświętne prezentowanie pamięci i tożsamości kulturowej
Kraj(e) członkowski(e): Czarnogóra

Wpis na Reprezentatywną listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2021 r.

Marynarka Zatoki Kotorskiej (ang.: Boka Navy) jest czerpiącą z tradycji morskich organizacją pozarządową, która powstała w Kotorze (Czarnogóra) w 809 roku. Jej początki wiążą się z przywiezieniem do Kotoru relikwii świętego Tryfona, patrona miasta. Od około dwustu lat organizacja skupiająca ludzi morza i pełniąca funkcję wojskową, edukacyjną i humanitarną odgrywa ważną rolę w pielęgnowaniu tradycji morskich i upamiętnianiu historii. Członkostwo w organizacji jest dobrowolne, otwarte dla mężczyzn, kobiet i dzieci w każdym wieku. Organizacja funkcjonuje na zasadach opierających się na poszanowaniu praw człowieka i respektowaniu różnorodności religijnej, narodowej i kulturowej. Na oficjalnych uroczystościach jej członkowie występują w tradycyjnych, barwnych mundurach z historyczną bronią u boku i wykonują tradycyjny taniec zwany kolo. Marynarka Zatoki Kotorskiej odgrywa kluczowa rolę w uroczystościach ku czci św. Tryfona, które odbywają się co roku od 13 stycznia do 3 lutego. Obejmują one procesję i obrzędy odprawiane w katedrze. Na zewnątrz święto rozpoczyna się tańcem w kole, po czym główne ulice i place miasta przemierza procesja z relikwiami św. Tryfona. W przygotowaniach do tych wydarzeń biorą udział setki kobiet, mężczyzn i dzieci, a procesje w historycznym centrum miasta oglądają tysiące widzów.

Inuicki taniec i śpiew z bębnami
Kraje członkowskie: Dania

Wpis na Reprezentatywną listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2021 r.

Śpiew i taniec przy akompaniamencie bębnów to rdzenne formy wyrazu kulturowego Inuitów zamieszkujących Grenlandię. Wykonuje je jedna osoba lub grupa osób w czasie świąt narodowych, wydarzeń wspólnotowych i uroczystości rodzinnych. Praktykowaną formą są również występy jednego tancerza z chórem. W czasie tańca z bębnami tancerz lekko ugina kolana i pochyla się do przodu. Brzeg bębna (qilaat) uderzany rytmicznie pałką z kości lub drewna wydaje przenikliwe, rezonujące brzmienia perkusyjne. Śpiew jest liryczną narracją, stanowiącą melodyjny akompaniament dla monotonnych dźwięków bębna. Pieśni często są poświęcone życiu codziennemu na Grenlandii. Popularne tematy to miłość, tęsknota za bliskimi, polowania czy zabawne anegdoty. Dla Inuitów z Grenlandii taniec i śpiew wyrażają wspólną tożsamość i dają poczucie przynależności do wspólnoty, jednocześńie tworząc pomost między przeszłością i teraźniejszością. Praktyki te są postrzegane jako symbol równości i sprawiedliwości. Powszechnie uważa się, że należą do wszystkich, bez względu na wiek, płeć, status społeczny czy poglądy polityczne.

Tradycje związane z nordyckimi łodziami klinkierowymi
Kraj(e) członkowski (e): Dania/ Finlandia/ Islandia/ Norwegia/ Szwecja

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2021 r.

Nordyckie łodzie klinkierowe (o poszyciu zakładkowym) to małe, otwarte drewniane łodzie, które liczą od pięciu do dziesięciu metrów długości. Od prawie dwóch tysiącleci ludność Skandynawii (w tym ludność rdzenna – Samowie w Finlandii, Norwegii i Szwecji i grupy mniejszościowe, takie jak Kvenowie w Norwegii, Tornedalczycy w Szwecji i szwedzkojęzyczna ludność w Finlandii) stosuje te same techniki budowania łodzi. Na szkielecie ze stopki i ram wręgowych mocowane jest poszycie zakładkowe – cienkie zachodzące na siebie deszczułki łączone gwoździami, nitami lub linami. Następnie kadłub jest wzmacniany wręgami. Szkutnicy podkreślają, że zdobycie wiedzy i umiejętności związanych z budową tradycyjnych łodzi wymaga czasu. W przeszłości zazwyczaj młodzi uczyli się pod okiem mistrza i nauka trwała do dziesięciu lat. Będące symbolem dziedzictwa stref przybrzeżnych, wspólnego dla całej Skandynawii, łodzie służyły do połowu ryb, przewożenia towarów i ludzi. Obecnie wykorzystuje się je głównie podczas obchodów tradycyjnych świąt, regat i imprez sportowych, chociaż wciąż około tysiąca osób utrzymuje się wyłącznie lub częściowo z produkcji, konserwacji lub użytkowania tych łodzi. Tradycje związane z łodziami klinkierowymi obejmują praktyki społeczne. Na przykład po zbudowaniu łodzie bywają uroczyście wodowane i chrzczone, a w czasie żeglowania i wiosłowania śpiewane są tradycyjne pieśni.

Rumba kongijska
Kraje członkowskie: Demokratyczna Republika Konga, Republika Konga

Wpis na Reprezentatywną listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2021 r.

Rumba kongijska jest gatunkiem muzyczno-tanecznym popularnym na obszarach miejskich Demokratycznej Republiki Konga i Republiki Konga. Zazwyczaj tańczy się ją w parze składającej się z mężczyzny i kobiety. Rumba jest wielokulturową formą wyrazu, wywodzącą się z dawnego tańca zwanego nkumba („talia” w języku kikongo). Rumbę tańczy się na specjalnych uroczystościach, także tych związanych z żałobą, w miejscach publicznych, w domach i miejscach kultu religijnego. Tańcom akompaniuje orkiestra, chór lub muzycy grający solo –. zawodowi artyści albo amatorzy. Kobiety odegrały ważną rolę w wykształceniu się stylu romantycznego i religijnego. Tradycje związane z rumbą kongijską są przekazywane młodemu pokoleniu w dzielnicowych klubach, szkołach zawodowych i organizacjach wspólnotowych. Muzycy sami utrzymują kluby i dbają o kształcenie młodych artystów dla zapewnienia kontynuacji praktyki wyrobu instrumentów. Rumba ma też znaczenie ekonomiczne, gdyż powstawanie orkiestr wpływa na rozwój przedsiębiorczości w dziedzinie kultury i ograniczanie ubóstwa. Uważana jest za istotny, reprezentatywny aspekt tożsamości ludu kongijskiego i diaspory kongijskiej. Pozwala na przekazywanie wartości społecznych i kulturowych regionu, a także na umacnianie spójności międzypokoleniowej i solidarności.

Pasillo, śpiew i poezja
Kraj(e) członkowski(e): Ekwador

Wpis na Reprezentatywną listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2021 r.

Pasillo jest gatunkiem muzyczno-tanecznym, który powstał w Ekwadorze w XIX wieku, w czasie toczących się w Ameryce Południowej wojen o niepodległość. Jest on efektem połączenia elementów rdzennej muzyki, takiej jak yaraví, z różnymi gatunkami muzycznymi, w tym walcem, menuetem czy hiszpańskim bolero. Pasillo dosłownie oznacza „mały kroczek”, ponieważ podczas tańca para porusza się drobnymi krokami. Jako wytwór kultury miejskiej, taniec wykonywany jest w salach balowych, w czasie uroczystości publicznych, festiwali, programów radiowo-telewizyjnych i na koncertach na świeżym powietrzu. Jest dynamiczną, stale ewoluującą praktyką i może być wykonywany solo, w duecie, w tercecie lub w zespole. Wykonywaniu poematów muzycznych o tematyce poświęconej miłości, zawodom miłosnym, życiu, śmierci, rodzinie, ojczyźnie i życiu codziennemu towarzyszy akompaniament muzyczny na gitarach i na małej gitarze requinto. Jako wyraz tożsamości i symbol związków z ojczyzną, muzyka pasillo stała się z czasem dla Ekwadorczyków formą ekspresji zbiorowej. Wykonywana jest przez mężczyzn i kobiety i przekazywana z pokolenia na pokolenie w rodzinie i w formalnych ośrodkach kształcenia. Przekazują ją również grajkowie uliczni, zespoły ludowe i miejskie.

Gra na skrzypcach w Kaustinen oraz związane z nią praktyki i środki wyrazu
Kraj(e) członkowki(e): Finlandia

Wpis na Reprezentatywną listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2021 r.

Muzyka ludowa w Kaustinen jest tradycją fińską, w której skrzypce są najważniejszym, choć nie jedynym instrumentem muzycznym. To właśnie skrzypce (z towarzyszącymi im instrumentami lub same) nadają rytm tańcom czy śpiewom. Muzykę graną ze słuchu cechuje synkopowany i wyraźnie wybijany rytm, co sprawia, że łatwo do niej tańczyć. Charakterystyczny styl i technika gry znane są od ponad 250 lat. Repertuar składa się z kilkuset utworów powstałych na tym terenie. Muzyka ludowa z Kaustinen grana jest w różnych okolicznościach: w domu, w grupach zorganizowanych, podczas uroczystości i ceremonii publicznych (w tym na weselach), na koncertach i publicznych sesjach jazzowych oraz na dorocznym Festiwalu Muzyki Ludowej w Kaustinen. Muzycy często noszą tradycyjne stroje. Mieszkańcy Kaustinen i okolicznych gmin w większości uważają tę muzykę za główny aspekt ich tożsamości indywidualnej i zbiorowej, nawet jeśli sami nie grają. Muzyka wzmacnia poczucie tożsamości i zacieśnia więzi międzypokoleniowe. Znaczenie praktyki jest uwidocznione w nazewnictwie ulic i w symbolice, takiej jak na przykład wizerunek skrzypiec w herbie miasta.

Zupa joumou
Kraje członkowskie: Haiti

Wpis na Reprezentatywną listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2021 r.

Zupa joumou czyli zupa z odmiany dyni zwanej turecki turban jest tradycyjną potrawą haitańską. Oprócz dyni w jej skład wchodzą inne warzywa, banany warzywne, mięso, makaron i przyprawy. Jest to danie odświętne, ważne dla tożsamości mieszkańców Haiti. Przyrządzanie zupy spaja społeczność i daje poczucie przynależności do wspólnoty. Pierwotnie była to potrawa zastrzeżona dla właścicieli niewolników. Po wyzwoleniu spod dominacji francuskiej Haitańczycy uznali tę potrawę za symbol uzyskanej wolności, wyraz godności i stawianego oporu. Podstawowym składnikiem zupy jest dynia ozdobna, zwana turecki turban, odmiana uprawiana niegdyś przez rdzenną ludność Karaibów. Potrawa jest przygotowywana i spożywana w dniu 1 stycznia, kiedy Haiti świętuje uzyskanie niepodległości. Stanowi również pierwszy posiłek w Nowym Roku. Zupa joumou, którą podaje się także