jesteś tu: Strona główna » Kultura » Dziedzictwo kulturowe » Dziedzictwo niematerialne » Listy Dziedzictwa Niematerialnego » Lista elementów dziedzictwa wymagających pilnej ochrony

Lista dziedzictwa wymagającego pilnej ochrony

Wpisane w 2009 r.

Rytuał Kalyady, Bożonarodzeniowych Carów
Kraj(e) członkowski(e): Białoruś

Wpis na Listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego wymagającego pilnej ochrony, w 2009 r.

Kalyady (Bożonarodzeniowe Cary) to obrzęd i święto obchodzone w wiosce Semezhava w regionie mińskim, w okresie przypadającym na Boże Narodzenie i Nowy Rok według kalendarza juliańskiego. Co roku w widowisku bierze udział ok. 500 mężczyzn, z których tylko siedmiu jest wybieranych do odegrania ról Carów z narodowego dramatu „Car Maksymilian”. Inne ważne postaci, które również w nim występują, to dziad i baba, odgrywani przez młodą dziewczynę i chłopca. Podczas pochodu Carowie odwiedzają domy niezamężnych dziewcząt i prezentują komiczne sceny, za które są chwaleni i wynagradzani. Obchodzenie domów trwa nieraz całą noc, a uczestnicy oświetlają sobie drogę niosąc zapalone lampy. Obecnie obrzęd ten, mimo popularności wśród dorosłych mieszkańców wioski, powoli traci na atrakcyjności wśród młodego pokolenia. Może to spowodować luki w przekazie wiedzy na temat przygotowywania okolicznościowych kostiumów, konstruowania instrumentów, przyrządzania obrzędowych potraw i zdobienia domów na tę szczególną okazję. Tradycja ta może nie przetrwać w najbliższym pokoleniu.

Festiwal Noworoczny Qiang
Kraj(e) członkowski(e): Chiny

Wpis na Listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego wymagającego pilnej ochrony, w 2009 r.

Festiwal Noworoczny Qiang obchodzony jest pierwszego dnia dziesiątego miesiąca w kalendarzu księżycowym, przez członków grypy etnicznej Qiang, zamieszkującej prowincję Syczuan. Święto jest okazją do złożenia podziękowań i modłów niebiosom za pomyślność, odnowienie harmonii z naturą, wsparcia więzi społecznych i rodzinnych. Uroczysta ofiara rytualna z kozy dla bóstwa gór składana jest przez odświętnie ubranych mieszkańców wiosek, pod kierownictwem kapłana shibi. Rytualnej procesji towarzyszy gra na bębnach obciągniętych owczą skórą i tańce salang, którym przewodzi kapłan. Kolejne działania łączą w sobie radosne świętowanie w gronie rodzinnym, recytację tradycyjnych eposów przez kapłana, śpiew i degustację lokalnego wina. Pod koniec dnia gospodarz zanosi dziękczynne modły w imieniu całej rodziny i składa ofiary. Dzięki świętowaniu Nowego Roku odradzają się społeczne więzi i wspólna historii grupy, a poprzez modły wyrażany jest szacunek i podziękowania dla wszystkich stworzeń, ziemi rodzinnej i przodków. W wyniku migracji ludności i tragicznych wydarzeń z ostatnich lat (trzęsienie ziemi w 2008 r.), wiele wiosek Qiang zostało opuszczonych lub zniszczonych, co grozi stopniowym zanikiem tradycyjnego świętowania Nowego Roku.

Projektowanie i budowa chińskich mostów łukowych
Kraj(e) członkowski(e): Chiny

Wpis na Listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego wymagającego pilnej ochrony, w 2009 r.

Drewniane mosty łukowe są spotykane w prowincjach Fujian i Zhejian oraz wzdłuż południowo-wschodniego wybrzeża Chin. Tradycja projektowania i wznoszenia tych mostów łączy w sobie wykorzystanie odpowiedniego drewna i narzędzi stolarskich, rzemiosło, sposoby łączenia drewnianych elementów mostu oraz wiedzę fachową na temat różnorodnych uwarunkowań i niezbędnych rozwiązań technologicznych (konstrukcyjnych). Cieśle pracują pod nadzorem mistrza biegłego w sztuce wznoszenia mostów, wspomaganie przez innych fachowców. Wiedza o budowie mostów łukowych przekazywana jest ustnie i poprzez indywidualną praktyczną naukę, głównie w ramach rodziny lub klanu, i zawsze z zachowaniem określonych zasad. Rodziny budowniczych odgrywają niezastąpioną rolę nie tylko we wznoszeniu mostów, ale także w ich właściwym utrzymaniu i ochronie. Drewniane mosty łukowe funkcjonują nie tylko jak środki komunikacji, ale także ważne miejsca relacji międzyludzkich. Przy nich odbywają się ważne lokalne spotkania, podczas których mieszkańcy wymieniają się informacjami, wspólnie się bawią, modlą i pogłębiają społeczne relacje. Przestrzeń kulturowa wokół tradycyjnych drewnianych mostów chińskich stwarza pole do rozwijania komunikacji międzyludzkiej, zrozumienia i szacunku dla innych. Jednakowoż, z powodu szybkiej urbanizacji, niedostatku drewna i kurczących się miejsc do budowy, tradycja ta jest poważnie zagrożona.

Tradycyjne techniki włókiennicze grupy etnicznej Li
Kraj(e) członkowski(e): Chiny

Wpis na Listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego wymagającego pilnej ochrony, w 2009 r.

Tradycyjne techniki włókiennicze – przędzenie, farbowanie, tkanie i haftowanie – są stosowane przez kobiety z grupy etnicznej Li, zamieszkującej wyspę Hajnan, do wytwarzania z bawełny, konopi i innych włókien ubrań i tkanin codziennego użytku. Stosowane techniki, takie jak ikat, dwustronne haftowanie, splot żakardowy, są przekazywane przez matkę córkom od najmłodszych lat drogą ustną i poprzez praktyczną naukę. Kobiety Li tworzą wzory na tkaninach używając jedynie swojej wyobraźni i wiedzy o tradycyjnych motywach. Brak języka pisanego sprawia, że użyte wzory są kroniką lokalnej historii i legend oraz wyrazem wierzeń, zwyczajów, zakazów, tradycji i stylu życia grupy Li. Wzory używane na tkaninach odzwierciedlają także różnice między pięcioma dialektami, którymi posługują się mieszkańcy wyspy. Stroje i tkaniny stanowią nieodzowną część wielu wioskowych uroczystości, jak obrzędy religijne, święta, wesela i inne, na które kobiety Li przygotowują odpowiednie stroje i wzory. Jednakże w ostatnich latach liczba kobiet posiadających umiejętność tkania i haftu gwałtownie spada, w związku z czym zachowanie tradycyjnych technik tkackich grupy Li jest poważnie zagrożone i wymaga pilnej ochrony.

Paghjella, świecka i liturgiczna tradycja śpiewu wielogłosowego na Korsyce
Kraj(e) członkowski(e): Francja

Wpis na Listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego wymagającego pilnej ochrony, w 2009 r.

Paghjella – korsykański męski śpiew wielogłosowy – opiera się na trzech głosach, które wykonywane są w określonym porządku: segonda to głos prowadzący i rozpoczynający pieśń, po nim następuje bassu jako głos towarzyszący (najniższy) oraz terza (najwyższy) pełniący rolę ornamentacyjną. Śpiewający korzystają w pełni z działania efektu echa i śpiewają a capella w kilku językach: korsykańskim, sardyńskim, łacińskim i greckim. Śpiewy, zarówno świeckie jak i liturgiczne, wykonywane są podczas świąt rodzinnych i religijnych, jako część mszy, a także w barach i na wiejskich placach, czy podczas targów i dożynek. Pieśni przekazywane są ustnie, głównie poprzez obserwowanie, wsłuchiwanie się, powtarzanie i coraz głębsze poznawanie pieśni i technik śpiewu, począwszy od posługi ministranckiej, aż po udział w męskich chórach kościelnych. Mimo wysiłku mieszkańców paghjella z wolna zanika, głównie z powodu migracji młodych ludzi z Korsyki i stopniowego ubożenia repertuaru tradycyjnych pieśni.

Tradycje i praktyki ludu Mijikenda związane z Kayas
Kraj(e) członkowski(e): Kenia

Wpis na Listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego wymagającego pilnej ochrony, w 2009 r.

Lud Mijikenda obejmuje dziewięć grup etnicznych, mówiących językami Bantu, zamieszkujących tereny lasów Koya na wybrzeżu Kenii. Tożsamość Mijikenda jest wyrażana przez tradycje ustne i widowiska związane ze świętymi lasami, które są także cennym źródłem roślin leczniczych. Tradycje te i praktyki są podstawą norm etycznych i systemów rządów. Obejmują m.in. modlitwy, składanie przyrzeczeń, ryty pogrzebowe i zaklęcia, talizmany, nadawanie imion nowonarodzonym, inicjacje, rozstrzyganie sporów, małżeństwa i koronacje wodzów. Kayas to ufortyfikowane osady leśne, których kulturowa przestrzeń jest podstawą do zaistnienia żywych tradycji, które podkreślają tożsamość, ciągłość i jedność ludu Mijikenda. Korzystanie z naturalnych zasobów w ramach Kayas jest regulowane poprzez tradycyjną wiedzę i praktyki, które przyczyniały się do zachowania ich bioróżnorodności. Kumbi, Rada Starszych, jest strażnikiem Kayas i związanych z nim zwyczajów. Dziś jednakże, w wyniku migracji do miast, członkowie ludu Mijikenda stopniowo opuszczają tradycyjne osady i zapominają o związanych z nimi tradycjach.

Przestrzeń kulturowa Suiti
Kraj(e) członkowski(e): Łotwa

Wpis na Listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego wymagającego pilnej ochrony, w 2009 r.

Suiti są niewielką społecznością katolicką zamieszkującą w zachodniej, w przeważającej części protestanckiej (luterańskiej), części Łotwy. Przestrzeń kulturową Suiti wyróżniają cechy charakterystyczne, takie jak kobiecy śpiew z burdonem, obrzędy weselne, niezwykle barwne tradycyjne stroje, język suiti, lokalna kuchnia, tradycje religijne, obchody dorocznych świąt i wyjątkowo duża liczba zachowanych pieśni, tańców i melodii ludowych. Wciąż są tu obecne tradycje wielopokoleniowych rodzin, w których przekaz zwyczajów i tradycyjnej wiedzy jest podstawą dziedzictwa kulturowego wspólnoty i rodziny. Dzięki połączeniu przedchrześcijańskich tradycji i obrzędowości katolickiej powstała unikalna lokalna kultura, w której, po czasach sowieckich, przywrócona została rola Kościoła. Dziś jedynie starzy ludzie zachowali w pamięci dziedzictwo Suiti, stąd pilna potrzeba upowszechnienia tej wiedzy i zaangażowania na rzecz utrwalenia tych elementów dziedzictwa, które zachowały się jedynie w piśmiennictwie, archiwach audiowizualnych i zbiorach muzealnych.

Sanké mon, rytuał wspólnego połowu ryb
Kraj(e) członkowski(e): Mali

Wpis na Listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego wymagającego pilnej ochrony, w 2009 r.

Sanké mon, rytuał wspólnego połowu ryb ma miejsce w mieście San, leżącym w regionie Ségou w każdy drugi czwartek siódmego miesiąca wg księżycowego kalendarza i ma na celu uczczenie rocznicy założenia miasta. Rytuał rozpoczyna się od złożenia ofiary z kogutów, kóz i darów mieszkańców miasta duchowi stawu Sanké. Następnie rozpoczyna się właściwy połów, który trwać może nawet kilkanaście godzin i odbywa się z użyciem małych i dużych sieci. Po zakończeniu połowu odbywa się na placu taniec w maskach, w wykonaniu tancerzy z grupy Buwa z San i sąsiednich wiosek. Tancerze odziani są w tradycyjne stroje, nakrycia głowy dekorowane muszlami i piórami, tańczą w rytm muzyki wybijanej przez różne bębny. Sanké mon oznacza nadejście pory deszczowej, jest okazją do wspólnego świętowania, prezentacji sztuki i rzemiosła, a przede wszystkim dzielenia się umiejętnościami związanymi ze sztuką połowu ryb. Święto jest też wyrazem współpracy, solidarności i pokoju panującego między członkami grup biorących udział w rytuale. W ostatnich latach rytuał wyraźnie stracił na popularności, co zagraża jego dalszemu istnieniu. Nakładają się na to dodatkowo zanik świadomości o historii rytuału, spadek liczby uczestników, nieszczęśliwe wypadki podczas obchodów, a także zmniejszanie się obszaru jeziora Sanké w wyniku niskich opadów i urbanizacji okolicznych terenów.

Taniec ludowy Biyelgee
Kraj(e) członkowski(e): Mongolia

Wpis na Listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego wymagającego pilnej ochrony, w 2009 r.

Biyelgee, tradycyjny taniec ludowy, jest wykonywany przez tancerzy z różnych grup etnicznych, zamieszkujących prowincje Khovd i Uvs. Uważany jest za jeden z najstarszych tańców mongolskich, ściśle związanych z nomadycznym stylem życia. Ruchy tańca wynikają z ograniczonej przestrzeni, jaka była dostępna w ger, mongolskiej jurcie. Taniec jest zatem często odgrywany w pozycji na klęczkach lub siedzącej (ze skrzyżowanymi nogami). Każdy ruch i gest rąk, ramion i nóg wyraża jakiś aspekt tradycyjnego życia Mongołów oraz przynależność do danej grupy etnicznej. Tancerz ubrany jest w tradycyjny strój, bogato zdobiony haftem i aplikacjami, złotą i srebrna biżuterią. Kolory i wzory użyte w strojach określają etniczną przynależność tancerza. Taniec jest ważną częścią wielu uroczystości rodzinnych, takich jak śluby, narodziny, a także tradycyjnych zawodów naadam, odwiedzin bliskich czy sąsiadów. Był wyrazem nie tylko bliskich więzi w ramach rodziny, ale także pokojowego współistnienia i zrozumienia między przedstawicielami różnych grup etnicznych. Tradycyjnie, taniec był przekazywany młodym przez starszych członków rodziny lub sąsiadów, dziś jednak jego istnienie jest zagrożone z powodu szybkich zmian społecznych i wymierania mistrzów tego tańca.

Tradycja epicka Tuuli
Kraj(e) członkowski(e): Mongolia

Wpis na Listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego wymagającego pilnej ochrony, w 2009 r.

Tuuli to tradycja ustnego przekazu opowieści heroicznych (eposów), które liczyć mogą setki tysięcy wersów i łączyć w sobie modlitwy, mowy pochwalne, zaklęcia, wyrażenia idiomatyczne, przypowieści, mity i pieśni ludowe. Tuuli jest postrzegana jako żywa „encyklopedia” mongolskich tradycji ustnych i historii o mongolskich herosach. Epiccy śpiewacy muszą cechować się niezwykłą pamięcią i zdolnościami artystycznymi, obejmującymi śpiew, improwizację głosem, muzyczną kompozycję i grę aktorską. Epickie opowieści są prezentowane przy akompaniamencie morin khuur i lutni tovshuur podczas wielu uroczystości ogólnych i rodzinnych, takich jak wesela, postrzyżyny, zawody naadam, uroczystości lokalne czy religijne. Opowieści, narosłe przez stulecia, odzwierciedlają życie nomadów, społeczne zachowania, wierzenia i wyobrażenia. Tradycja ta przekazywana była w ramach rodziny lub klanu drogą ustnego przekazu i praktycznej nauki, najczęściej z ojca na syna. Dziś jednak liczba nauczycieli i adeptów tej sztuki maleje, a wraz z nią system tradycyjnego przekazu wiedzy historycznej i kulturowej.

Tradycja muzyczna Tsuur
Kraj(e) członkowski(e): Mongolia

Wpis na Listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego wymagającego pilnej ochrony, w 2009 r.

Muzyka Tsuur oparta jest na połączeniu muzyki instrumentalnej i śpiewu, dźwięków wydawanych jednocześnie przez instrumenty muzyczne i ludzkie gardło. Tradycja ta nierozerwalnie związana jest z grupą etniczną Uriankhai, zamieszkującą region Ałtaju, i ich stylem życia. Jej korzenie sięgają praktyk magicznych związanych z przyrodą, opartych na imitacji odgłosów natury. Tsuur to podłużny drewniany flet z trzema otworami. Trudna technika gry na instrumencie wymaga jednoczesnego dmuchania w ustnik fletu i wydobywania gardłowego głosu (ustnik dotyka górnej wargi i zębów). Otrzymuje się niezwykłą melodię, będącą połączeniem czystego dźwięku fletu i drgania ludzkiego gardła. Muzyka na tsuur miała zapewniać powodzenie na polowaniu, dobrą pogodę, bezpieczeństwo w podróży, także błogosławieństwo podczas wesel czy innych rodzinnych uroczystości. Muzyka w niezwykły sposób oddaje nostalgię samotnej wędrówki i głębokie więzi łączące człowieka z naturą, ale powoli zamiera wraz z odchodzeniem młodych od tradycji, lekceważącym i wrogim stosunkiem do tradycji ludowych i religijnych, w wyniku czego w wielu lokalnych społecznościach nie ma już wykonawców tsuur.

Tradycja śpiewu Ca trù
Kraj(e) członkowski(e): Wietnam

Wpis na Listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego wymagającego pilnej ochrony, w 2009 r.

Ca trù to złożony gatunek śpiewanej poezji, opartej na tradycyjnych wietnamskich wierszach, praktykowany w wioskach i miastach północnego Wietnamu. Grupa Ca trù złożona jest z trzech wykonawców: śpiewaczki i dwóch muzyków. Śpiewaczka, która za pomocą technik oddechu i wibracji głosu wydaje unikalne ozdobne dźwięki, wybija sobie rytm na drewnianych lub bambusowych pałeczkach, podczas gdy towarzyszący dwaj muzycy akompaniują jej na trzystrunowej lutni i modlitewnym bębenku. W niektórych przedstawieniach Ca trù obecny jest także taniec. Odmienne formy tej sztuki spełniają różne role, w zależności od przeznaczenia i kontekstu wykonania, np. modlitwa, rozrywka, pokaz na dworze królewskim, rywalizacja w konkursach itp. Ca trù to 56 różnych muzycznych form i melodii, zwanych z osobna thể cách. Sztuka jest przekazywana ustnie i poprzez odpowiedni trening praktyczny, dawniej głównie w ramach jednej rodziny, dziś mistrzowie przyjmują adeptów także spoza kręgu rodzinnego. Mimo to sztuce tej grozi zanik wraz z malejącą liczbą wykonawców i starzeniem się mistrzów.

Wpisane w 2010 r.

Budowanie i użytkowanie czółen w regionie Soomaa
Kraj(e) członkowskie: Estonia

Wpis na Listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego wymagającego pilnej ochrony w 2021 r.

Czółna z regionu Soomaa to przypominające kajaki łodzie o szerokim kadłubie z płytkim dnem. Wydrążone są z jednej kłody drzewa, przeważnie topolowego. Buduje się je ręcznie techniką tradycyjną. Złożony proces powstawania czółna zaczyna się od wyszukania odpowiedniego drzewa i kończy na wodowaniu. Uczestniczą w nim mistrzowie, czeladnicy i inni członkowie społeczności. Praktyce przekazywanej w toku nauki czeladniczej i formalnego kształcenia towarzyszą opowieści o legendarnych mistrzach i łodziach. Czółna odgrywają rolę w codziennej kulturze mieszkańców regionu Soomaa. Do połowy XIX wieku były wykorzystywane do codziennego przewożenia osób i towarów oraz do połowu ryb. Pojawienie się nowoczesnych, tańszych łodzi i rozbudowa sieci dróg sprawiły, że czółna przestały być nieodzowne w codziennym życiu. Mimo ich nieprzerwanego znaczenia kulturowego i wykorzystywania w celach rekreacyjnych, takich jak wycieczki przyrodoznawcze i hobbystyczny połów ryb, zagrożenie dla tego elementu dziedzictwa stanowi coraz rzadsze przekazywanie wiedzy przez mistrzów, małe zainteresowanie budową i użytkowaniem łodzi, mniejsza dostępność surowców oraz zmniejszająca się liczba ludności w regionie Soomaa. Obecnie żyje już tylko pięciu mistrzów, a przez ostatnie dwie dekady co roku budowano tylko jedno lub dwa nowe czółna.

Kulturowe praktyki i środki wyrazu związane z M’Bolon, tradycyjnym perkusyjnym instrumentem muzycznym
Kraj(e) członkowskie: Mali

Wpis na Listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego wymagającego pilnej ochrony

M’Bolon jest instrumentem muzycznym składającym się z dużego pudła rezonansowego z tykwy pokrytego wołową skórą i drewnianego wygiętego gryfu ze strunami. Dla wzmocnienia dźwięcznych wibracji muzyk często ma przy sobie urządzenie podobne do dzwonka, składające się z metalowych płytek, na których są umocowane małe owalne blaszki. Urządzenie wyposażone w małe druciane kółka jest przymocowane do dłoni muzyka za pomocą poduszeczki ze sznurkami albo z gumką. Zastosowanie M’Bolon zależy od liczby strun. Instrumenty o jednej lub dwóch strunach są używane w czasie świąt ludowych i uroczystości, towarzyszą obrzędom i ceremoniom religijnym. Najbardziej popularne są instrumenty o trzech lub czterech strunach. Używa się ich przy składaniu hołdu wodzom, opiewaniu czynów władców, pobudzaniu zapału przy pracach polnych, mobilizowaniu energii wojowników. Może to być gra tylko na instrumencie M’Bolon lub wspólnie z innymi instrumentami, takimi jak ksylofon, mówiący bęben i lutnie. M’Bolon jest używany na południu Mali, niezależnie od grupy etnicznej, płci i religii. Nauka gry jest przekazywana przez mistrzów i przez lokalne stowarzyszenia. Niemniej liczba wtajemniczonych jest ograniczona, a praktyka zagrożona pod wpływem czynników takich jak urbanizacja, upowszechnianie się religii, które zakazują tradycyjnych obrzędów i praktyk inicjacyjnych oraz spadek zainteresowania ze strony młodych ludzi.

Tradycyjne żeglarstwo i budowanie piróg na Wyspach Karolińskich
Kraj(e) członkowski(e): Mikronezja

Wpis na Listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego wymagającego pilnej ochrony w 2021 r.

Tradycyjne żeglarstwo i budowanie piróg na Wyspach Karolińskich nawiązuje do wiekowych tradycji budowania łodzi i żeglowania na duże odległości. Społeczności Mikronezji, zwłaszcza te, które zamieszkują peryferyjne wyspy w stanie Yap, pozostają wierne tradycji i nadal budują z miejscowych materiałów pirogi z żaglami. Żeglują po oceanie, tak jak robili to ich przodkowie, bez map i przyrządów do nawigacji. Budowa piróg angażuje całą społeczność. Najpierw należy wybrać i ściąć odpowiednie drzewo, posługując się precyzyjnym systemem pomiarów drzewa, opartym na autochtonicznej tradycji matematycznej, która niezawodnie się sprawdza. Drewno ociosuje się prawie wyłącznie za pomocą wytwarzanego na miejscu toporka ciesielskiego. Asymetryczna budowa pirogi pozwala na osiąganie znacznej szybkości podczas żeglowania po płytkich wodach. Żeglarze posługujący się tradycyjnymi metodami nawigacji potrafią odczytywać wskazówki, jakich dostarcza przyroda, orientując się w położeniu na przykład na podstawie zjawisk atmosferycznych. Mimo że zwyczaje i technologie związane z tradycyjnym żeglarstwem i budowaniem piróg już zaniknęły w większości państw regionu Pacyfiku, to one pozwalały dotrzeć do tysięcy wysepek na oceanie. Budowniczowie piróg i żeglarze nadal przekazują swoje umiejętności w tradycyjny sposób, w relacji mistrz-uczeń. Pozostało ich już niewielu. Coraz rzadziej też mają sposobność przekazywania wiedzy i umiejętności, gdyż przekształca się model rodziny, następuje migracja ludności w kierunku większych wysp i preferowane są nowocześniejsze środki transportu.

Tais, tkanina tradycyjna
Kraj(e) członkowski(e):Timor Wschodni

Wpis na Listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego wymagającego pilnej ochrony w 2021 r.

Tradycyjna, ręcznie wyrabiana tkanina tais odgrywa ważną rolę z życiu mieszkańców Timoru Wschodniego. Wykorzystywana jest nie tylko do celów dekoracyjnych, ale także do wykonywania charakterystycznych tradycyjnych strojów męskich i damskich. Tkanina używana jest przy świętowaniu narodzin dziecka oraz w czasie tradycyjnych ceremonii i festiwali. Zróżnicowanie kolorystyki i wzorów wskazuje na tożsamość kulturową i przynależność do klasy społecznej. Tais jest także cennym wyrobem dawanym w posagu lub ofiarowywanym w prezencie dla umocnienia rodzinnych więzów. Bawełniana tkanina barwiona jest naturalnymi roślinnymi barwnikami i ręcznie tkana za pomocą prostych narzędzi. Proces jej powstawania, obejmujący przygotowanie i barwienie bawełny oraz samo tkanie materiału, jest jednak bardzo długi. Chociaż mężczyźni mają swój udział w tym procesie, zbierając rośliny do barwienia bawełny i wykonując sprzęt tkacki, podstawową rolę pełnią kobiety. Do nich należy również przekazywanie wiedzy i umiejętności następnemu pokoleniu. Wyrób tradycyjnych tkanin jest zagrożony z kilku powodów, zwłaszcza ze względu na rosnące zainteresowanie młodego pokolenia noszeniem nowoczesnych ubrań, zastępowanie lokalnych materiałów rękodzielniczych odpowiednikami przemysłowymi, a także nieopłacalność i stale zmniejszającą się liczbę tkaczek.

Meshrep
Kraj(e) członkowski(e): Chiny

Wpis na Listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego wymagającego pilnej ochrony, w 2010 r.

Wśród Ujgurów zamieszkujących głównie Region Autonomiczny Xinjiang-Ujgur, uroczystości Meshrep stanowią jeden z ważniejszych nośników ich tradycji kulturowych. Pełne uroczystości obejmują bogaty zbiór tradycyjnych zwyczajów i widowisk scenicznych, takich jak występy muzyczne, taniec, przedstawienia teatralne, występy akrobatyczne, ustne przekazy literatury, praktyki związane z przyrządzaniem i spożywaniem potraw oraz gry. Główna uwaga skupia się na ujgurskich praktykach Muqam obejmujących piosenki, taniec i widowiska. Tradycje Meshrep pełnią funkcję zarówno „sali sądowej ”, gdzie gospodarz pośredniczy w rozwiązywaniu sporów i dba o utrzymanie standardów moralnych oraz „klasy lekcyjnej”, gdzie miejscowa ludność poznaje tradycyjne zwyczaje. Są one przekazywane głównie przez gospodarzy, którzy rozumieją te zwyczaje i ich kulturowe konotacje, przez znakomitych wykonawców, a także przez uczestniczących w tych uroczystościach Ujgurów. Pojawia się jednak wiele okoliczności zagrażających zachowaniu tych tradycji, wśród nich zmiany społeczne wynikające z urbanizacji i industrializacji, wpływy kultur narodowych i obcych oraz migracje młodych Ujgurów do pracy w miastach. Obecność tych praktyk oraz ilość ich uczestników stopniowo maleje, a liczba osób, które rozumieją tradycyjne reguły i bogactwo treści tych wydarzeń to już nie setki, a dziesiątki.

Technologia budowania wodoszczelnych przedziałów w chińskich dżonkach
Kraj(e) członkowski(e): Chiny

Wpis na Listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego wymagającego pilnej ochrony, w 2010 r.

Wywodząca się z prowincji Fujian w południowych Chinach technologia stosowana w kadłubach chińskich dżonek umożliwia konstruowanie statków oceanicznych zaopatrzonych w wodoszczelne przedziały. Takie przegrody pozwalają utrzymać statek na powierzchni i zapobiegają przepuszczaniu wody do innych kabin w przypadku uszkodzenia jednego lub kilku pomieszczeń. Dżonki budowane są głównie z drewna kamforowca, sosny i jodły przy użyciu tradycyjnych narzędzi stolarskich. Kluczowe dla tej metody konstrukcji jest zastosowanie wręgów w kadłubie statku i uszczelnienie łączeń między deskami za pomocą włókien ramii, wapna i oleju tungowego. Prace konstrukcyjne prowadzone są pod kierunkiem wykwalifikowanego rzemieślnika, nadzorującego pracę całego zespołu. Lokalne społeczności wspierają te działania, organizując uroczystości z modlitwami o pokój i bezpieczeństwo podczas budowy i wodowania statku. Umiejętności i metody konstruowania wodoszczelnych przedziałów przekazywane są ustnie przez mistrzów tego rzemiosła uczniom. Spadek zapotrzebowania na chińskie drewniane dżonki, zastępowane statkami o stalowych kadłubach powoduje, że pozostało obecnie tylko trzech mistrzów biegle posługujących się tą technologią. Deficyt surowców podnosi także koszty budowy i w efekcie tradycyjne umiejętności są coraz rzadziej przekazywane następcom, a mistrzowie tej specjalności zmuszeni są szukać innych zajęć.

Chińska technika druku z zastosowaniem drewnianych ruchomych czcionek
Kraj(e) członkowski(e): Chiny

Wpisany na Listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego wymagającego pilnej ochrony. w 2010 r.

Jedna z najstarszych na świecie technik druku przy użyciu drewnianych ruchomych czcionek zachowała się w powiecie Rui w prowincji Zhejiang, gdzie stosowana jest do sporządzania i drukowania genealogii rodów. Mężczyźni są przyuczani do kreślenia i wycinania chińskich znaków, umieszczanych następnie na matrycy i drukowanych. To zadanie wymaga bogatej wiedzy historycznej i doskonałej znajomości klasycznej chińskiej gramatyki. Kobiety zajmują się cięciem papieru i oprawą wydrukowanych genealogii. Ruchome znaki mogą być używane wielokrotnie do montowania kolejnych matryc. W ciągu roku rzemieślnicy gromadzą komplety drewnianych znaków i narzędzi drukarskich w hali przodków lokalnej społeczności, gdzie ręcznie składają tekst i drukują genealogie. Ukończeniu prac towarzyszy uroczystość, w trakcie której zecerzy umieszczają tekst w zamkniętych pudełkach, by zapewnić mu bezpieczne przechowywanie. Techniki druku za pomocą drewnianych ruchomych czcionek są przekazywane w ramach rodziny ustnie, z pokolenia na pokolenie i w sposób nieformalny. Gwałtowny spadek liczby rzemieślników posługujących się tą technologią spowodowany jest koniecznością odbywania intensywnych szkoleń, potrzebnych do opanowania tych umiejętności, niskim poziomem dochodowości tego zajęcia, upowszechnieniem technologii druku komputerowego, a także malejącym zainteresowaniem sporządzaniem genealogii rodów. Obecnie pozostało tylko 11 osób w wieku powyżej 50 lat, które opanowały umiejętność posługiwania się całym zestawem technik drukowania. Te tradycyjne zwyczaje, jeśli nie będą chronione, wkrótce zanikną.

Śpiew ojkanje
Kraj(e) członkowski(e): Chorwacja

Wpis na Listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego wymagającego pilnej ochrony, w 2010 r.

W śródlądowej części Dalmacji usłyszeć można śpiew ojkanje wykonywany na dwa głosy, przez dwóch lub większą liczbę wykonawców (kobiet lub mężczyzn), techniką tremolo: głosu wydobywanego z głębi gardła. Długość pieśni zależy od możliwości wstrzymania oddechu przez głównego wykonawcę. Melodie oparte są na ograniczonej skali tonalnej, a tematyka tekstów jest zróżnicowana, od miłości po aktualne zagadnienia społeczno-polityczne. Ojkanje zawdzięcza przetrwanie lokalnym grupom miłośników tradycji, którzy przekazują umiejętności i wiedzę związaną z tą formą sztuki, prezentując ją na festiwalach nie tylko w Chorwacji, ale na całym świecie. Chociaż ojkanje przekazywane jest drogą przekazu ustnego , coraz większą rolę w zachowaniu tej tradycji odgrywają obecnie nagrania audio i wideo oraz szkolenia organizowane dla lokalnych grup folklorystycznych. Przetrwanie techniki śpiewu solowego tremolo i wielu form śpiewu dwugłosowego w dużym stopniu zależy od talentu wykonawców i ich umiejętności uczenia młodszego pokolenia. Niedawne konflikty, zjawisko migracji ze wsi do miasta i zmiana stylu życia spowodowały gwałtowne zmniejszenie się liczby wykonawców , co pociągnęło za sobą zanikanie wielu dawnych rodzajów i stylów śpiewu solowego.

Wpisane w 2011 r.

Yaokwa, obrzęd służący zachowaniu porządku społecznego i kosmologicznego
Kraj(e) członkowskie: Brazylia

Wpis na Listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego wymagającego pilnej ochrony, w 2011 r.

Plemię Enawene Nawe zamieszkuje nad rzeką Juruena w lasach deszczowych południowej Amazonii. Co roku w czasie pory suchej mieszkańcy odprawiają obrzęd zwany Yaokwa dla uczczenia duchów Yakairiti, dzięki czemu zachowują tradycyjny porządek społeczny i kosmologiczny w ramach różnych klanów. Obrzęd opiera się na miejscowej różnorodności biologicznej i skomplikowanej symbolice kosmologicznej, łącząc w sobie pojęcia różne, a jednak nierozerwalnie ze sobą powiązane, a mianowicie społeczeństwo, kulturę i naturę. Obrzęd odprawiany jest przez siedem miesięcy i stanowi część codziennych zajęć członków społeczności. Poszczególne klany na przemian wykonują określone zadania. Podczas gdy jedna grupa wyrusza na połów ryb, druga przygotowuje ofiary dla duchów z soli kamiennej, ryb i tradycyjnych potraw i oddaje się tradycyjnym tańcom i śpiewom. Obrzęd łączy w sobie wiedzę o uprawie ziemi i przetwarzaniu żywności, znajomość rzemiosła (stroje, narzędzia, instrumenty muzyczne) i umiejętność budowania domów i tam na rzece. Yaokwa celebruje różnorodność biologiczną, tworząc bardzo delikatny i wrażliwy ekosystem, którego dalsze trwanie zależy od ochrony. Obecnie obrzędowi i różnorodności biologicznej na tym terenie zagraża wycinka lasów i inne formy ingerencji: rabunkowa gospodarka górnicza i leśna, ekstensywna hodowla bydła, skażenie wody, zanieczyszczenie górnego biegu rzek, niekontrolowana urbanizacja, budowa dróg lądowych i wodnych oraz zapór, osuszanie i zmiana biegu rzek, wypalanie lasów, nielegalny połów ryb i handel dzikimi zwierzętami.

Opowieści Yimakan plemienia Hezhen

Kraj(e) członkowski(e): Chiny

Wpis na Listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego wymagającego pilnej ochrony, w 2011 r.

Opowieści Yimakan są ważnym elementem sposobu widzenia świata i pamięci historycznej mniejszości etnicznej Hezhen, zamieszkującej północno-wschodnie Chiny. Mogą występować w formie prozy lub wierszy. Składają się z wielu części, które obrazują wydarzenia z życia społeczności, począwszy od plemiennych sojuszy i bitew po zwycięstwa bohaterów nad potworami i najeźdźcami. To dziedzictwo przekazywane ustnie służy nie tylko obronie tożsamości etnicznej i integralności terytorialnej, lecz także pozwala zachowywać tradycyjną wiedzę na temat rytuałów szamańskich, rybołówstwa i łowiectwa.

Opowiadacze historii za pomocą na przemian śpiewu i mowy oraz wykonywania rozmaitych melodii przedstawiają różne postaci i wątki tematyczne. Uczą się sztuki opowiadania zazwyczaj w rodzinie lub we własnym klanie, ale obecnie również osoby spoza mniejszości są przyjmowane na naukę. Mniejszość Hezhen nie posiada własnego pisma, w związku z czym sztuka Yimakan odgrywa kluczową rolę w zachowaniu ich języka ojczystego, religii, wierzeń, folkloru i zwyczajów. Jest to szczególnie ważne, gdyż język plemienia jest zagrożony w dobie modernizacji i standaryzacji edukacji szkolnej. Obecnie już tylko starsi członkowie społeczności mówią w języku Hezhen, co staje się główną przeszkodą w kultywowaniu tradycji. Jedynie pięciu zawodowych opowiadaczy uprawia obecnie sztukę Yimakan. Sytuację pogorszyła śmierć wielu starszych członków społeczności oraz opuszczanie rodzinnych wiosek przez młodych ludzi w poszukiwaniu pracy.

Taniec Saman

Kraj(e) członkowskie: Indonezja

Wpis na Listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego wymagającego pilnej ochrony, w 2011 r.

Taniec Saman jest częścią kulturalnego dziedzictwa plemienia Gayo zamieszkującego prowincję Aceh na Sumatrze. Chłopcy i młodzi mężczyźni wykonują ten taniec siedząc na piętach lub klęcząc w ciasnych rzędach. Każdy z nich ma na sobie czarny strój haftowany w motywy plemienne, symbolizujące przyrodę i szlachetne wartości. Wódz siedzi pośrodku i przewodzi śpiewom, wykonywanym głównie w języku Gayo. Pieśni, które mają walor wskazówek dla członków społeczności, mogą mieć charakter religijny, romantyczny lub humorystyczny. Tancerze klaszczą w dłonie, biją się w piersi, strzelają z palców i wyginają ciała w rytm muzyki – zgodnie lub przeciwstawnie do ruchów osoby siedzącej naprzeciwko. Ruchy taneczne przedstawiają życie codzienne plemienia i środowisko naturalne.

Taniec Saman jest wykonywany podczas wyjątkowych okazji – świąt narodowych i religijnych, umacniając związki między mieszkańcami poszczególnych wiosek, którzy zapraszają się wzajemnie do tańca. Niestety, obrzędy te mają miejsce coraz rzadziej. Większość wodzów jest już w sędziwym wieku i nie mają następców, którzy mogliby przewodzić rytuałom. Tradycyjne obrzędy zastępują inne formy rozrywki. Ponadto, wielu młodych ludzi opuszcza swoją wioskę, by zdobyć wykształcenie. Sytuację dodatkowo komplikuje brak środków finansowych na kosztowne stroje i oprawę obrzędów.

Naqqāli, irańska opowieść dramatyczna
Kraj(e) członkowskie: Iran

Wpis na Listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego wymagającego pilnej ochrony, w 2011 r.

Naqqāli to najstarsza forma spektaklu teatralnego, wykonywana w Islamskiej Republice Iranu, która od dawnych czasów odgrywa tam niezwykle ważną rolę, zarówno w środowiskach arystokratycznych, jak i najniższych warstwach społecznych. Wykonawca – naqqāl – opowiada historie – wierszem lub prozą, pomagając sobie gestami i ruchami ciała, czasami także przy akompaniamencie muzyki instrumentalnej i z wykorzystaniem kolorowych obrazów namalowanych na rozwijanych planszach. Naqqālowie pełnią rolę zarówno aktorów, jak i skarbników perskiej tradycji literackiej i kulturalnej, muszą więc być bardzo dobrze zaznajomieni z lokalnymi językami i dialektami, tradycją muzyczną i środkami wyrazu. Wykonywanie naqqāli wymaga talentu, doskonałej pamięci oraz umiejętności improwizowania w takich sposób, który pozwala utrzymać uwagę widowni w napięciu. Zazwyczaj aktorzy noszą proste kostiumy, ale czasami wkładają historyczne hełmy lub fragmenty zbroi, by lepiej oddać atmosferę pola bitewnego. Żeńskie wykonawczynie naqqāli występują przed mieszaną (męsko-damską) publicznością. Do niedawna naqqālowie uważani byli za najważniejszych strażników tradycyjnych opowieści ludowych, perskich eposów i irańskiej muzyki ludowej. Przedstawienia odbywały się w kawiarniach, nomadyjskich namiotach, domach prywatnych lub miejscach historycznych, takich jak zajazdy dla karawan. Jednak stopniowy upadek popularności kawiarni i rozkwit innych form rozrywki spowodował zanik zainteresowania przedstawieniami Naqqāli. Starzenie się nielicznych już mistrzów tego widowiska i jednocześnie jego malejąca popularność wśród młodego pokolenia spowodowały dramatyczny spadek liczby kwalifikowanych wykonawców i rosnącą groźbę całkowitego zaniku tej formy przedstawień.

Lenj: tradycyjne irańskie statki z Zatoki Perskiej

Kraj(e) członkowskie: Iran

Wpis na Listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego wymagającego pilnej ochrony, w 2011 r.

Irańskie Lenj to ręcznie budowane statki tradycyjnie używane przez mieszkańców Zatoki Perskiej do podróży morskich, handlu, rybołówstwa i połowów pereł. Wiedza tradycyjna związana z Lenj, oprócz tajników żeglowania i nawigacji oraz terminologii związanej z prognozowaniem pogody i techniką budowania drewnianych łodzi, obejmuje literaturę ustną oraz widowiska i festiwale. Wiedza na temat nawigacji przekazywana była tradycyjnie z ojca na syna. Irańscy nawigatorzy potrafili określić położenie swojego statku według pozycji słońca, księżyca i gwiazd. Posługiwali się specjalnymi formularzami, pozwalającymi obliczyć współrzędne statku, jak również głębokość wody. Każdy rodzaj wiatru miał osobną nazwę, co, w połączeniu z kolorem wody I wysokością fal pozwalało prognozować pogodę. Nieodłącznym elementem żeglugi w Zatoce Perskiej były także specyficzna muzyka i rytmy, towarzyszące żeglarzom przy pracy. Dziś pozostała już tylko niewielka grupa praktyków tego rzemiosła, w większości w podeszłym wieku. Drewniane łodzie zastępowane są o wiele tańszymi z włókna szklanego, a zakłady rzemieślnicze, w których kiedyś budowano łodzie Lenj, przekształcane są w punkty naprawcze. Filozofia, tradycyjna wiedza i kultura związane z żegługą w Zatoce Perskiej, stopniowo zanikają, chociaż niektóre powiązane z nimi uroczystości są gdzieniegdzie w dalszym ciągu odprawiane.

Obrzęd mądrości tajnego stowarzyszenia Kôrêdugaw
Kraj(e) członkowskie: Mali

Wpis na Listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego wymagającego pilnej ochrony, w 2011 r.

Tajne stowarzyszenie Kôrêdugaw to rytuał mądrości, mający kluczowe znaczenie dla tożsamości kulturowej malijskich plemion Bambara, Malinké, Senufo i Samogo. Zarówno wtajemniczeni, jak i nowo przyjmowani członkowie stowarzyszenia, wkładają na siebie zużyte, potargane ubrania oraz naszyjniki z ziaren czerwonej fasoli i rozmaitych innych przedmiotów, wywołując śmiech swoim zachowaniem, znamionującym zamiłowanie do obżarstwa i złośliwych dowcipów. Jednocześnie obdarzeni są błyskotliwą inteligencją i mądrością. Stowarzyszenie uczy i wychowuje dzieci, przygotowując je do funkcjonowania w społeczeństwie i radzenia sobie z problemami. Członkowie tajnego stowarzyszenia pełnią także role społecznych mediatorów, występują także na festiwalach i przy wielu innych okazajch. Kôrêdugaw są także zielarzami i tradycyjnymi uzdrowicielami, którzy swoją wiedzę na temat roślin wykorzystują do leczenia chorób i bezpłodności, odczyniania uroków i sprowadzania błogosławienstwa. Są symbolami hojności, tolerancji, nieagresji i mistrzostwa wiedzy, ucieleśnieniem reguł postępowania, które wpajają innym. Członkiem stowarzyszenia można zostać niezależnie od płci, pochodzenia społecznego, przynależności do grupy zawodowej, etnicznej czy religijnej. Osoba staje się Kôrêduga drogą dziedziczenia, polecenia wydanego przed duchy lub szkolenia pod okiem mistrza. Wiedza ogólna i specjalistyczna przekazywane są podczas dorocznej ceremonii inicjacyjnej. Obecnie tradycyjne metody przekazu tej wiedzy są zagrożone, ponieważ liczba zainteresowanych przystąpieniem do stowarzyszenia maleje. Młode pokolenie skłania się do innego, bardziej miejskiego trybu życia, a tradycyjne obrzędy odprawiane są coraz rzadziej.

Epos mauretański
Kraj(e) członkowskie: Mauretania

Wpis na Listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego wymagającego pilnej ochrony, w 2011 r.

Na epos T’heydinn składaja się dziesiątki wierszy i poematów, opiewających chwalebne czyny mauretańskich emirów i sułtanów. Epos wychwala tradycyjne wartości, będące fundamentem modelu życia mauretańskiej społeczności. Stanowi także literacką i artystyczną prezentację dialektu Hassanija. Grioci recytują epos z towarzyszeniem tradycyjnych instrumentów: lutnii, harfy i kotła. Ich poezja służy przechowaniu zbiorowej pamięci społeczności maoryskiej, a także przekazaniu z ojca na syna tradycyjnych umiejętności i wiedzy. Zanim zostaną wprowadzeni w tajniki tradycji poetyckiej, młodzi recytatorzy opanować muszą sztukę gry na instrumentach. T’heydinn trwale wiąże griotów z ich rodzinnym plemieniem poprzez wykonywany przez nich repertuar, różniący się zależnie od rodziny, z której się wywodzą. Epos wykonywany jest podczas spotkań towarzyskich, uroczystości takich jak wesela lub przy okazji wręczania zaproszeń na uroczystości. Recytacje stają się okazją do spotkań rodzinnych i regionalnych zjazdów plemiennych, sprzyjają zacieśnianiu więzi społecznych oraz promocji kultury pokoju i wzajemnego wsparcia. Jednakże tradycja recytacji T’heydinn jest w zaniku. Pozostało niewielu griotów, dysponujących pełną wiedzą na temat tradycyjnego mauretańskiego eposu i w większości sa oni juz wiekowi. Jednoczesnie maleje zainteresowanie tą formą spektaklu, a młodzi grioci najczęśniej wykonują epos w skróconej formie lub nawet nie znają wszystkich jego części. Wszystko to stanowi zagrożenie dla przetrwania eposu T’heydinn.

Technika wykonywania ludowych „długich pieśni”– oddech cyrkulacyjny
Kraj(e) członkowski(e): Mongolia

Wpis na Listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego wymagającego pilnej ochrony, w 2011 r.

Limbe jest fletem poprzecznym z drewna lub bambusa, który tradycyjnie jest używany przy wykonywaniu ludowych pieśni mongolskich – tzw. długich pieśni. Dzięki zastosowaniu techniki oddechu cyrkulacyjnego, muzycy są w stanie grać charakterystyczne dla tych utworów ciągłe, długie melodie. Grający jednocześnie robią wdech przez nos i wydech przez usta, wykorzystując do tego nagromadzone wcześniej w policzkach powietrze, dzięki czemu w ich grze nie ma przerw. Pojedyncze strofy pieśni trwają od około czterech do pięciu minut. Jeden utwór składa się z trzech do pięciu (a niekiedy większej ilości) strof, co wymaga nieprzerwanej gry na flecie od dwunastu do dwudziestu pięciu minut.

Tradycyjne metody nauki wykorzystywane dla osiągnięcia sztuki oddechu cyrkulacyjnego polegają między innymi na nieustannym dmuchaniu na płomień świecy w taki sposób, by nie zgasł oraz na analogicznym ćwiczeniu z wykorzystaniem słomki i szklanki z wodą. Grę charakteryzują miłe dla ucha melodie, melizmat (wykonywanie wielu dźwięków na jednej samogłosce), stłumione tony oraz zręczne i delikatne ruchy palców i języka. Pozostało już niewielu przedstawicieli tej sztuki, stale topnieje liczba muzyków indywidualnych i zespołów. Wynika to z rosnących wpływów zagranicznych gatunków muzycznych oraz z metod nauki. Obecnie ten przejaw kultury mongolskiej jest zagrożony. Pozostało już tylko czternastu wykonawców.

Eshuva: śpiewane modlitwy plemienia Huachipair w języku Harákmbut
Kraj(e) członkowskie: Peru

Wpis na Listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego wymagającego pilnej ochrony, w 2011 r.

Huachipaire to autochtoniczna grupa etniczna, mówiąca językiem Harákmbut, zamieszkująca lasy tropikalne południowej Amazonii w Peru. Eshuva – śpiewane modlitwy - są wyrazem wierzeń i rytuałów religijnych plemienia Huachipaire, odprawianych dla uzdrawiania chorych lub jako część tradycyjnych uroczystości, takich jak picie masato – napoju ze sfermentowanego manioku – lub ceremonia przyjmowania nowych wykonawców eshuva. Według tradycyjnych wierzeń, znajomość pieśni eshuva pozyskiwana jest bezpośrednio od leśnych zwierząt, a śpiewane modlitwy wykonuje się dla przywołania duchów, które pomogą złagodzić objawy choroby lub złego samopoczucia, albo zapewnią pomyślność. Śpiewane modlitwy eshuva wykonywane są wyłącznie w języku Harákmbut i bez akompaniamentu jakichkolwiek instrumentów, dlatego odgrywają ważną rolę dla ochrony tego języka i zachowania wspólnych wartości tej grupy etnicznej. Swoje umiejętności pieśniarze przekazują uczniom ustnie, łącznie z wiedzą na temat specyficznych funkcji, które dana modlitwa pełni w uzdrawianiu konkretnej choroby. Przetrwanie tej tradycji jest jednak zagrożone ze względu na nikłe zainteresowanie ze strony młodych cżłonków plemienia Huachipaire, coraz większą w ostatnich latach emigrację oraz coraz silniejsze wpływy obcych kultur. Obecnie znanych jest już tylko dwunastu wykonawców eshuva.

Pieśni Xoan z Phu Tho w Wietnamie

Kraj(e) członkowski(e): Wietnam

Wpis na Listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego wymagającego pilnej ochrony, w 2011 r.

Śpiewanie pieśni Xoan w dwóch pierwszych miesiącach roku księżycowego jest tradycją charakterystyczną dla prowincji Phu Tho w Wietnamie. Na ogół pieśniarze ze stowarzyszenia Xoan prezentują swój repertuar w miejscach kultu religijnego, świątyniach i sanktuariach oraz w lokalnych świetlicach obchodów święta wiosny. Istnieją trzy formy śpiewu: pieśni ku czci królów Hung i duchów opiekuńczych wiosek, obrzędowe śpiewy błagalne o dobre plony, zdrowie i szczęście oraz śpiewy festiwalowe wykonywane przez mężczyzn i kobiety. Każde stowarzyszenie ma swego lidera - trùm; mężczyźni grający na instrumentach nazywani są kép,a śpiewaczki - đào.Chociaż istnieją już tylko cztery tradycyjne stowarzyszenia, w ostatnich latach zwyczaj przejęty został przez kluby i różne grupy muzyczne. Śpiewaniu pieśni towarzyszy taniec i akompaniament instrumentów muzycznych, takich jak dzwonki i różnego rodzaju bębny. Muzyka jest oszczędna, obejmuje kilka ozdobników i proste rytmy. Charakterystyczny jest doskonały konsonans kwarty między śpiewakami i instrumentalistami. Wiedza, obyczaje i techniki śpiewu, tańce oraz gry na bębnach i dzwonkach są zgodnie z tradycją przekazywane ustnie przez liderów stowarzyszenia. Większość z nich ma jednak obecnie ponad sześćdziesiąt lat, a liczba osób ceniących śpiew Xoan maleje, zwłaszcza wśród młodszego pokolenia.

Al Sadu, tradycyjna sztuka tkacka
Kraj(e) członkowskie: Zjednoczone Emiraty Arabskie

Wpis na Listę niematerialnego dziedzictwa Kulturowego wymagającego pilnej ochrony, w 2011 r.

Al Sadu to tradycyjne rzemiosło tkania materiałów uprawiane przez Beduinki w wiejskich regionach Zjednoczonych Emiratów Arabskich. W ten sposób wytwarzane są miękkie meble oraz elementy dekoracyjne, którymi przystrajane są konie i wielbłądy. Mężczyzni w plemionach beduińskich strzygą owce, wielbłądy i kozy, a uzyskiwana w ten sposób wełna jest oczyszczana i przygotowywana jako materiał tkacki przez kobiety. Przędza jest nawijana na ręczne wrzeciono, barwiona, a następnie wyplatana na ręcznym warsztacie tkackim z zastosowaniem prostego splotu płóciennego. Wąskie paski tradycyjnych kolorów: czarnego, białego, brązowego, beżowego i czerwonego układają się w charakterystyczne geometryczne wzory. Przędzenie i tkanie często odbywa się w małych grupach i jest dla kobiet okazją do wymiany rodzinnych wiadomości, wspólnego śpiewania albo recytowania poezji. Takie spotkania są też tradycyjną formą przekazywania tajników rzemiosła: dziewczęta uczą się obserwując pracę tkaczek, następnie wykonując stopniowo przydzielane im są samodzielne zadania, od sortowania wełny, aż do złożonej sztuki wyrobu tkanin. Jednak szybki rozwój gospodarczy, wywołany odkryciem złóż ropy naftowej i towarzyszące mu przemiany społeczne spowodowały gwałtowny spadek zainteresowania Al Sadu. Beduińskie społeczności uległy rozproszeniu, wybierając coraz częściej osiadły tryb życia w miastach, a młode kobiety coraz chętniej pracują poza domem. Przekaźniczkami tradycji Al Sadu są dziś przede wszystkim stare kobiety, których liczba ze zrozumiałych powodów maleje.

Wpisane w 2012 r.

Garncarstwo w regionie Kgatleng w Botswanie
Kraj(e) członkowski(e): Botswana

Wpis na Listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego wymagającego pilnej ochrony, w 2012 r.

Ceramika z wypalanej gliny wytwarzana jest przez społeczność Bakgatla ba Kgafela w południowo-wschodniej części Botswany. Jej wyrobem zajmują się kobiety, używając do tego gliny, zwietrzałego piaskowca, tlenku węgla, krowiego łajna, wody, drewna i trawy. Naczynia mają różne formy i motywy. Różnią się stylem, który jednak nawiązuje zawsze do wierzeń i tradycyjnych praktyk społecznych. Naczynia służą do przechowywania piwa, fermentacji mąki z sorgo, noszenia wody, gotowania, kultu przodków i tradycyjnych obrzędów odprawianych przez uzdrawiaczy. Przed wyborem gliny zasięga się rady przodków w drodze medytacji, by znaleźć najlepsze miejsce. Po wydobyciu gliny rozdrabnia się zwietrzały piaskowiec, a po przesianiu powstały w ten sposób proszek miesza się z wodą, by uzyskać masę do lepienia naczyń. Naczyniom nadaje się kształt okrągły, stożkowaty lub owalny od podstawy po zaokrąglony brzeg. Wygładza się je drewnianą deseczką. Po wykonaniu zdobień, naczynia wstawia się do paleniska wydrążonego w ziemi. Umiejętności przekazywane są córkom i wnuczkom. Jednakże praktyka ta może zaginąć, gdyż mistrzyń sztuki garncarskiej jest coraz mniej, a gotowe wyroby są tanie i dodatkowo wypierane przez naczynia produkowane seryjnie.

Noken – wyrób wielofunkcyjnych toreb, rękodzielnictwo ludności Papui
Kraj(e) członkowski(e): Indonezja

Wpis na Listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego wymagającego pilnej ochrony, w 2012 r.

Noken oznacza torbę wykonywaną techniką wiązania lub wyplatania z łyka lub liści, przez ludność zamieszkującą regiony Papui i Papui zachodniej w Indonezji. Torby służą zarówno mężczyznom, jak i kobietom do przenoszenia płodów rolnych, ryb złowionych w morzu lub jeziorze, drewna na opał, a także niemowląt i małych zwierząt. Używane są na zakupy i do układania rzeczy w domu. Nosi się je z okazji tradycyjnych świąt i ofiarowuje innym na znak pokoju. Techniki wyrobu toreb są różne w poszczególnych społecznościach, ale na ogół ścina się gałęzie, łodygi lub korę niewielkich drzew lub krzewów, opala w ogniu i moczy w wodzie. Powstałe w ten sposób drewniane włókna suszy się i poddaje obróbce w celu uzyskania liny lub sznurka, które niekiedy barwi się naturalnymi barwnikami. Ze sznurka wyplata się różnego rodzaju siatki. Wymaga to wielkiej zręczności manualnej, koncentracji i zmysłu artystycznego. Nauka zajmuje kilka miesięcy. Kontynuacji tej tradycji zagraża niedostateczna świadomość jej wartości, coraz rzadsze przekazywanie tradycyjnych umiejętności, malejąca liczba rękodzielników, konkurencja ze strony produkcji przemysłowej, problemy z łatwym uzyskaniem surowca oraz zmieniające się wartości kulturowe.

Ala-kiyiz i Shyrdak, sztuka wyrobu tradycyjnych kirgiskich dywanów z filcu
Kraj(e) członkowski(e): Kirgistan

Wpis na Listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego wymagającego pilnej ochrony, w 2012.

Wyrób dywanów z filcu jest sztuką uprawianą przez Kirgizów od niepamiętnych czasów. Stanowi integralną część ich dziedzictwa kulturowego. Zgodnie z tradycją, istnieją dwa rodzaje dywanów: Ala-kiyiz i Shyrdak. Wiedza, techniki, różnorodność, znaczenie ornamentów i ceremoniały związane z wyrobem dywanów są ważnymi elementami kultury, stanowiąc źródło tożsamości i poczucia ciągłości ludu kirgiskiego. Wykonywanie dywanów z filcu jest nierozerwalnie związane z trybem życia nomadów. Dywany chronią przed chłodem i służą dekorowaniu wnętrz. Wyrób dywanów wymaga jedności w łonie danej społeczności i sprzyja przekazywaniu tradycyjnej wiedzy przez starsze kobiety, przebywające na górzystych obszarach wiejskich, młodym dziewczętom z ich rodzin. Tradycji tej grozi jednak zaginięcie. Zajmuje się nią coraz mniej osób, większość z nich ma ponad 40 lat. Brak wsparcia ze strony rządu, brak zainteresowania ze strony młodego pokolenia, popularność tanich i niskiej jakości dywanów z włókien syntetycznych, a także trudności z zaopatrzeniem w surowce dodatkowo pogarszają sytuację. Z tego powodu, z kirgiskich wnętrz niemal zupełnie zaniknęły już zwyczaje związane z dywanami Al-kiyiz, a wyrób dywanów Shyrdak jest poważnie zagrożony.

Bigwala, muzyka i taniec Królestwa Busoga
Kraj(e) członkowski(e): Uganda

Wpis na Listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego wymagającego pilnej ochrony, w 2012 r.

Bigwala oznacza muzykę i taniec ludu Bosoga w Ugandzie, które towarzyszyły rytuałom dworu królewskiego, zwłaszcza w czasie koronacji i pogrzebów, a w ciągu ostatnich dziesięcioleci są wykonywane z okazji różnych wydarzeń wspólnotowych. Muzyka bigwala to gra unissono na pięciu lub na większej liczbie trąbek z tykwy. Towarzyszy jej specjalny taniec. Typowe widowisko rozpoczyna się grą na jednej trąbce, po czym odzywają się następne, a w końcu rozbrzmiewa muzyka na bębnach, pojawiają się śpiewacy i tancerze, którzy poruszają się w kręgu wokół pięciu muzyków grających na bębnach, lekko kołysząc biodrami i wznosząc ramiona w takt muzyki. Kobiety będące widzami, w kulminacyjnym punkcie widowiska zaczynają zawodzić. Bigwala odgrywa ważną rolę jednoczącą społeczność Basoga. Słowa pieśni opowiadają historię tego ludu, zwłaszcza jego króla, potwierdzając w ten sposób symbolicznie tożsamość plemienną i związki z przeszłością. Bigwala porusza tematy związane z władzą, zawieraniem małżeństw, akceptowalnymi normami i praktykami społecznymi. Jednakże, już tylko czterech mistrzów zna technikę wytwarzania instrumentu bigwala, grę na trąbkach i taniec. Podejmowane ostatnio próby przekazywania tych umiejętności spełzły na niczym ze względów finansowych. Z tej przyczyny widowiska bigwala stają się coraz rzadsze, co potęguje zagrożenie tej tradycji.

Wpisane w 2013 r.

Czowkan, tradycyjny sport konny w Republice Azerbejdżanu
Kraj(e) członkowski(e): Azerbejdżan

Wpis na Listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego wymagającego pilnej ochrony, w 2013 r.

Rozgrywki dwóch zespołów na koniach karabaskich w tradycyjnej grze, zwanej czowkan, odbywają się na płaskim terenie, porośniętym trawą. Każdy zespół liczy pięciu jeźdźców – dwóch obrońców i trzech napastników. Partia rozpoczyna się na środku pola gry. Zadaniem graczy jest wrzucenie do bramki przeciwnika skórzanej lub drewnianej piłeczki za pomocą drewnianego kija. Grze towarzyszy ludowa muzyka instrumentalna, zwana janghi. Zawodnikami i trenerami są miejscowi rolnicy, będący doświadczonymi jeźdźcami. Zgodnie z tradycją, noszą oni szerokie karakułowe czapki, długie dopasowane płaszcze z wysokim stanem oraz specjalne spodnie, skarpety i buty. Zespołom kibicuje publiczność, składająca się z widzów w różnym wieku. Sport ten umacnia poczucie tożsamości, związane z kulturą nomadów oraz podkreśla szczególne miejsce, które zajmują w niej i w życiu codziennym tej społeczności konie. Specjalnych reguł, umiejętności i techniki gry uczą młodszych doświadczeni gracze podczas wspólnych treningów. Spadek zainteresowania wśród młodzieży, a także procesy związane z urbanizacją i emigracją ludności sprawiają jednak, że graczy, trenerów i koni karabaskich zaczyna brakować.

Ceremonia Paach z okazji zbiorów kukurydzy
Kraj(e) członkowski(e): Gwatemala

Wpis na Listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego wymagającego pilnej ochrony, w 2013.

Ceremonia Paach w San Pedro Sacatepéquez, składająca się z obrzędów podkreślających związki człowieka z przyrodą, polega na składaniu dziękczynienia za udane zbiory kukurydzy. Modły odprawiane są w języku mam. Ceremonię prowadzą najstarsi i najbardziej szanowani członkowie społeczności, zarówno mężczyźni, jak i kobiety. Modlitwy wypowiada czworo „parlamentaros”, wspomaganych przez czworo pomocników. Cztery kobiety uroczyście układają dekoracje z kolb kukurydzy oraz kierują przygotowaniem i podaniem posiłku. Ceremonia odprawiana z okazji zbiorów kukurydzy, daje poczucie tożsamości społeczności San Pedro oraz umacnia wspólnotową wiedzę o przyrodzie i jej ochronie. Tradycja przekazywana jest ustnie i poprzez praktykę. Nowi członkowie społeczności są instruowani przez starszych w czasie warsztatów, a dziadkom na ceremonii towarzyszą dzieci. Od kilku lat zainteresowanie ceremonią Paach zaczyna wygasać. Młode pokolenie coraz częściej traktuje ją jako anachronizm, a niepewność materialna sprawia, że niektórzy spośród przekazujących tę tradycję przestają brać udział w uroczystościach. Podeszły wiek osób prowadzących ceremonię i zaniechanie przekazywania tradycji młodszym członkom społeczności może doprowadzić do całkowitego zaniku tego przejawu kultury.

Kaligrafia mongolska
Kraj(e) członkowski(e): Mongolia

Wpis na Listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego wymagającego pilnej ochrony, w 2013 r.

Mongolska kaligrafia jest techniką zapisu klasycznego mongolskiego pisma, obejmującego dziewięćdziesiąt liter łączonych pionowo ciągłymi kreskami, które tworzą słowa. Litery układane są przy pomocy sześciu podstawowych kresek, nazywanych głową, zębem, trzonem, żołądkiem, dziobem i ogonem. Ta precyzyjna forma pisma używana jest do pisania oficjalnych listów, zaproszeń, korespondencji dyplomatycznej i listów miłosnych; służy również jako skrótowa metoda zapisu, zwana pismem synchronicznym, a także do tworzenia emblematów, znaków graficznych, monet i znaczków w formach „złożonych”. Zgodnie z tradycją, nauczyciele wyszukują najlepszych uczniów, z którymi ćwiczą sztukę kaligrafii przez pięć do ośmiu lat. Tworzą się między nimi silne, trwałe więzy, które pobudzają indywidualne aspiracje artystyczne. Niestety, tempo przemian społecznych, procesy urbanizacji i globalizacji przyczyniły się do znacznego spadku liczby młodych kaligrafów. Obecnie tylko trzech nauczycieli w średnim wieku z własnej woli kształci grupę ponad dwudziestu młodych kaligrafów. Wzrastające koszty utrzymania sprawiają, że mistrzowie kaligrafii nie są już w stanie kształcić swych uczniów nieodpłatnie, dlatego niezbędne jest uruchomienie specjalnych środków, które zachęciłyby młodych do zgłębiania tradycyjnej sztuki pisania oraz zapewniłyby ochronę i ożywienie tradycji mongolskiego pisma i kaligrafii.

Tradycja nadawania nazwisk plemiennych zwanych Empaako w zachodniej Ugandzie
Kraj(e) członkowski(e): Uganda

Wpis na Listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego wymagającego pilnej ochrony, w 2013 r.

W plemionach Batooro, Banyoro, Batuku, Batagwenda i Banyabindim panuje zwyczaj nadawania dzieciom, oprócz imienia i nazwiska rodziców, jednego z dwunastu nazwisk plemiennych (Empaako), wspólnych dla danej społeczności. Używanie tego nazwiska oznacza podkreślenie więzi wspólnotowych. Można go używać, gdy wita się daną osobę albo chce się wyrazić serdeczne uczucia, szacunek czy miłość lub też chce się kogoś uhonorować. Przywołanie nazwiska Empaako łagodzi napięcia czy uczucie gniewu. Jest przesłaniem odwołującym się do poczucia tożsamości i jedności plemienia, pokoju i pojednania. Nazwisko Empaako nadawane jest w czasie uroczystości, która odbywa się w domu dziecka pod kierunkiem szefa klanu. Ciotki dziecka ze strony ojca mają za zadanie zbadanie rysów niemowlęcia. Wybór nazwiska opiera się na stwierdzeniu ewentualnego podobieństwa do kogoś z członków rodziny, a nadanie nazwiska ogłasza szef klanu. Następuje później wspólny posiłek, przyrządzony z prosa i wędzonej wołowiny. Uczestnicy uroczystości obdarowują dziecko prezentami i sadzą drzewo na jego cześć. Zwyczaj ten zaczyna zanikać w miarę jak traci na znaczeniu kultura tradycyjna i popada w zapomnienie język, który łączy się z nadawaniem nazwiska Empaako.

Wpisane w 2014 r.

Taniec Isukuti społeczności Isukha i Idakho w zachodniej Kenii
Kraj(e) członkowski(e): Kenia

Wpis na Listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego wymagającego pilnej ochrony, w 2014 r.

Taniec Isukuti jest wykonywany w czasie tradycyjnych uroczystości, organizowanych przez społeczności Isukha i Idakho w zachodniej Kenii. Jest to bardzo rytmiczny taniec, wykonywany z dużą energią, w szybkim tempie i z pasją. Wtóruje mu gra na bębnach i śpiewanie pieśni. Taniec jest ważnym elementem kultury i ma wpływ na harmonijne współistnienie rodzin i społeczności. Wykonywany jest z różnych okazji i towarzyszy poszczególnym etapom życia ludzi (narodzinom, obrzędom inicjacyjnym, weselom i pogrzebom), a także obchodom rocznic, inauguracjom, świętom religijnym, imprezom sportowym czy innym wydarzeniom. Nazwa tańca pochodzi od bębnów. Muzyka wykonywana jest na trzech bębnach (dużym, średnim i małym), a zazwyczaj także na rogu antylopy i metalowych grzechotkach. Tańcem kieruje solista, śpiewający pieśni na różne tematy. Narzuca on rytm muzykom grającym na bębnach i tancerzom, którymi są mężczyźni i kobiety, ustawieni w dwóch osobnych rzędach. Zwyczaje związane z tańcem Isukuti zanikają, a sam taniec jest coraz rzadziej wykonywany. Starsi przedstawiciele społeczności nie znajdują następców, którym mogliby przekazać swoją wiedzę i umiejętności. Przeszkodą dla kontynuowania tradycji jest również brak środków i materiałów. Wielu twórców wybiera dzisiaj bardziej dochodową działalność, a publiczność coraz częściej woli widowiska współczesne.

Obrzęd oczyszczenia chłopców z plemienia Lango w środkowo-północnej Ugandzie
Kraj(e) członkowskie: Uganda

Wpis na Listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego wymagającego pilnej ochrony, w 2014 r.

Obrzęd oczyszczenia, któremu poddawani są chłopcy z plemienia Lango w środkowo-północnej Ugandzie, ma na celu uzdrowienie dzieci płci męskiej, u których podejrzewa się utratę męskości. W czasie obrzędu matka i dziecko są zamknięci w domu przez trzy dni i odżywiają się nieosłodzoną papką z prosa. Dziecko jest traktowane jak niemowlę przez cały czas trwania obrzędu. Trzeciego dnia matka wychodzi z domu z dzieckiem i siada przy wejściu. Towarzyszy jej kuzyn ze strony ojca dziecka. Dziecku obcina się włosy i splata je w warkoczyki, w które wplata się kawałki kory fiskusa z dodatkiem masła shea. Warkoczyki owija się wokół szyi, nadgarstków i talii chłopca. Pozostałe zwija się w kulę, którą trzykrotnie rzuca się w matkę, kuzyna i dziecko. Wszyscy troje są umazani masłem shea. Podaje się im purée z grochu, chleb z prosa i napój sporządzony z prosa i drożdży. Następnie rozpoczynają się zawodzenia, śpiewy i tańce, które mają potwierdzać, że chłopiec odzyskał męskość. Obrzęd służy pojednaniu i przywraca dziecku status społeczny. Coraz rzadziej odbywające się obrzędy zagrażają wymarciem tej tradycji. Większość spośród osób będących depozytariuszami tej tradycji jest w podeszłym wieku, a sam obrzęd coraz częściej utrzymywany jest w tajemnicy w obawie przed ekskomuniką.

Tradycje ustne ludu Mapoyo i związane z nimi symboliczne miejsca na ziemiach przodków
Kraj(e) członkowskie: Wenezuela

Wpis na Listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego wymagającego pilnej ochrony, w 2014.

Tradycje ustne ludu Mapoyo, nawiązujące do symbolicznych miejsc na ziemiach przodków, obejmują zbiór opowieści składających się na zbiorową pamięć tego ludu. Są one w sposób nierozerwalny symbolicznie związane z całym szeregiem miejsc na ziemiach przodków, położonych nad rzeką Orinoko. Najstarsi członkowie plemienia opowiadają historie w trakcie codziennych zajęć. To właśnie tworzy symboliczną przestrzeń, która stała się punktem odniesienia dla żywej historii, łączącej lud Mapoyo z jego przeszłością i zamieszkiwanym terytorium. Tradycje wiążą się ze strukturą społeczną, wiedzą, kosmogonią i opowieściami. Uczyniły one z ludu Mapoyo prawowitych uczestników procesu rodzenia się Wenezueli jako republiki. Tradycje ustne i zawartą w nich symbolikę przekazują dziś głównie najstarsi członkowie społeczności. Jest jednak wiele czynników, utrudniających przejmowanie tych tradycji przez następne pokolenia: emigracja ludzi młodych w poszukiwaniu wykształcenia i lepszych warunków życia, rozwój przemysłu wydobywczego i formalna edukacja publiczna, która nie sprzyja używaniu języka mapoyo.

Wpisane w 2015 r.

Muzyka tradycyjna vallenato z regionu Magdalena Grande
Kraj(e) członkowski(e): Kolumbia

Wpis na Listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego wymagającego pilnej ochrony, w 2015 r.

Tradycyjna muzyka vallenato wywodzi się z połączenia muzyki Kolumbii Północnej, pieśni hodowców bydła w Magdalena Grande, pieśni afrykańskich niewolników i tradycyjnych tańców autochtonicznych mieszkańców Sierra Nevada w Santa Marta. Czerpie ona również z tradycji poezji hiszpańskiej i gry na europejskich instrumentach muzycznych. Słowa towarzyszące muzyce vallenato mają objaśniać świat poprzez opowieści, w których realizm łączy się z wyobraźnią. W piosenkach przeplata się nostalgia, radość, ironia i żart. Używane instrumenty muzyczne to caja (bębenek, na którym wybija się rytm rękoma), guacharaca i akordeon. Ten rodzaj muzyki opiera się na czterech rytmach czy „melodiach” o własnym schemacie rytmicznym. Wykonywany jest z okazji festiwali muzyki vallenato, ale przede wszystkim w czasie gromadzących przyjaciół i rodziny „parrandas”, które mają duże znaczenie w budowaniu wspólnej regionalnej tożsamości. Muzyki vallenato można się również uczyć w akademiach muzycznych. Istnieją różne przeszkody, zagrażające żywotności muzyki vallenato, przede wszystkim konflikty zbrojne w Kolumbii związane z wojnami narkotykowymi. Nowy nurt muzyki vallenato stopniowo spycha na margines tradycyjną muzykę i osłabia jej rolę w umacnianiu spójności społecznej. Zanika też zwyczaj organizowania ulicznych „parrandas”, co sprawia, że przestaje istnieć miejsce przekazywania tradycji między pokoleniami.

Glasoechko, śpiew dwuczęściowy w Dolni Polog
Kraj(e) członkowski(e): Była Jugosłowiańska Republika Macedonii

Wpis na Listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego wymagającego pilnej ochrony, w 2015 r.

W miejscowości Dolni Polog koło Tetowa w północnej Macedonii mężczyźni wykonują dwuczęściowe pieśni znane pod lokalną nazwą Glasoechko. Jest to tradycyjna forma muzyki wokalne, charakterystyczna dla tego regionu. Pieśni śpiewane są w sposób polifoniczny, w którym burdon towarzyszy melodii śpiewanej przez głównego wokalistę. Nieraz towarzyszy im gra na flecie pasterskim i dudach. Grupy złożone z dwóch lub trzech śpiewaków występują, często spontanicznie, podczas różnych uroczystości, zgromadzeń, przyjęć i innych spotkań towarzyskich. Praktykujący tę tradycję są utalentowanymi i znanymi śpiewakami, którzy poznali technikę i repertuar pieśni, naśladując umiejętności swoich poprzedników. Obecnie wykonywanie Glasoechko napotyka szereg bardzo poważnych przeszkód. Liczba śpiewaków gwałtownie maleje ze względu na utrzymującą się migrację młodszego pokolenia po wojnie domowej w 2001 roku. Brak jest również zarejestrowanych nagrań tego typu pieśni, a w obecnym stanie tradycja ta wydaje się być na granicy zaginięcia.

Zwyczaje związane z obłaskawianiem wielbłądzic
Kraj(e) członkowski(e): Mongolia

Wpis na Listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego wymagającego pilnej ochrony, w 2015 r.

Obrzęd odprawiany przez mongolskich pasterzy służy zaakceptowaniu przez wielbłądzice potomstwa własnego lub cudzego. Nowo narodzone zwierzę przywiązuje się do matki, a pieśniarz cicho śpiewa monotonną melodię, wykonując przy tym rytualne gesty i wydając odpowiednie dźwięki. Melodię dostosowuje do reakcji zwierzęcia, które niekiedy bywa agresywne. Ma to stopniowo uspokoić wielbłądzicę i skłonić ją do zaakceptowania potomka. Odprawianie obrzędu rozpoczyna się po zapadnięciu zmierzchu. Wymaga doświadczenia w obchodzeniu się z wielbłądami oraz uzdolnień wokalnych i muzycznych, gdyż obrzędowi towarzyszy gra na skrzypcach lub flecie. W większości pasterze sami stosują techniki i metody obłaskawiania wielbłądzic, ale gdy w danej społeczności zabraknie pieśniarza czy muzyka, który mógłby się tego podjąć, wzywa się kogoś, kto się tym zajmuje zawodowo. Obrzęd symbolizuje tworzenie i podtrzymywanie więzi społecznych w rodzinach nomadów i ich społecznościach. Rodzice i osoby starsze przekazują swe umiejętności młodszym w rodzinie. Przemiany społeczne i kulturowe zagrażają podtrzymywaniu tej tradycji. Wielbłądy coraz rzadziej są środkiem transportu, a exodus do ośrodków miejskich sprawia, że liczba pasterzy maleje. W miarę jak młodzi odchodzą od pasterskiego trybu życia, gwałtownie maleje liczba depozytariuszy tego przejawu dziedzictwa niematerialnego.

Wyrób dzwonków pasterskich
Kraj(e) członkowski(e): Portugalia

Wpis na Listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego wymagającego pilnej ochrony, w 2015 r.

Dzwonki pasterskie są zawieszane na skórzanym pasku na szyi krowy czy owcy. Wydawane przez nie dźwięki pomagają pasterzom lokalizować pasące się zwierzęta. Dzwonienie towarzyszące przemieszczaniu się stada tworzy niezwykła atmosferę. Dzwonki wykuwane są na kowadle ręcznie, na zimno, z żelaznej blachy i mogą. Na wykutą formę nakłada się blaszki z kawałków miedzi lub cyny albo elementy zdobnicze w formie krzyżyków czy ptaszków. Całość oblepia się gliną wymieszaną ze słomą i wypala w piecu. Następnie formę szybko schładza się w zimnej wodzie, a wypalona glina jest usuwana. Na końcu montuje się serce dzwonka i stroi go. Cała wiedza techniczna przekazywana jest w rodzinie z ojca na syna. Głównym ośrodkiem produkcji dzwonków jest Alcáçovas w południowej Portugalii, ale w wyniku zmian społeczno-gospodarczych praktyka ta stopniowo zanika. Nowe metody wypasu sprawiają, że pasterze stają się coraz mniej potrzebni, a dzwonki wykonywane przy użyciu technik przemysłowych są coraz tańsze. Obecnie zostało zaledwie 11 warsztatów i trzynastu rzemieślników, z których dziewięciu ma ponad 70 lat.

Tradycje ustne związane z historią kobiety - wodza o imieniu Koogere, żywe wśród społeczności Basongora, Banyabidi i Batooro
Kraj(e) członkowski(e): Uganda

Wpis na Listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego wymagającego pilnej ochrony, w 2015 r.

Koogere była przywódczynią plemienia Basongora około półtora tysiąca lat temu. Według przekazu ustnego była wyjątkowo mądrą kobietą, a za jej rządów panował dobrobyt. Tradycje ustne składają się na zbiorową, wciąż żywą pamięć społeczności Basongora, Banyabidi i Batooro w Kasese. Na ich podstawie narodziła się cała filozofia społeczna i powstały popularne powiedzenia. Z opowieści i powiedzeń wyłania się obraz bogactwa i obfitości plonów uzyskiwanych dzięki ciężkiej pracy i mądrości, a także obraz magicznych właściwości i heroizmu kobiet. Dziedzictwo to jest pielęgnowane na ogół przez głowy rodu, mędrców, opowiadaczy historii, poetów, muzyków, artystów i rodziny zamieszkujące w pobliżu miejsc związanych z bohaterką opowieści. Historię Koogere opowiada się przy ognisku, w czasie wspólnego wykonywania zajęć, na przykład przy wyrobie rękodzieła, wypasaniu bydła czy w czasie długich podróży, kiedy to młodsi słuchają opowieści starszych. Słuchanie opowieści ułatwia wspólne działania, służy nauce i rozrywce, sprzyja wymianie informacji, wartości i umiejętności między pokoleniami. Przekazywanie tradycyjnej wiedzy i umiejętności ma charakter nieformalny i spontaniczny, co jest coraz trudniejsze do pogodzenia z rosnącą rolą formalnego systemu kształcenia. Co więcej, język opowieści o Koogere – Runyakitara (Runyoro-Rutooro) wychodzi z użycia. Obecnie żyje już tylko czterech mistrzów, którzy umieją opowiedzieć więcej niż jeden epizod z historii Koogere. W przestrzeni publicznej tradycje związane z opowiadaniem historii Koogere są stopniowo wypierane przez inne formy rozrywki.

Wpisane w 2016 r.

Chapei Dang Veng
Kraj(e) członkowski(e): Kambodża

Wpis na Listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego wymagającego pilnej ochrony, w 2016 r

Chapei Dang Veng to tradycyjna kambodżańska muzyka, bezpośrednio związana ze stylem życia, zwyczajami i wierzeniami mieszkańców Kambodży. Muzyce wykonywanej na chapei (specjalnej lutni, często używanej na festiwalach) towarzyszy śpiew. Pieśni poruszają różne aktualne tematy, niektóre z nich mają wydźwięk satyryczny. Nawiązują one do tradycyjnych poematów, podań ludowych i opowieści buddyjskich. Chapei Dang Veng pełni wiele funkcji społecznych. Uważa się, że pomaga zachować odwieczne obrzędy, przekazuje wiedzę o społeczności, jej kulturze i religii, jest nośnikiem wartości, podtrzymuje dawny język Khmerów, tworzy przestrzeń do dyskusji o sprawach społecznych i politycznych, łączy pokolenia, przyczynia się do budowania więzi społecznych. Aby grać na chapei, potrzebny jest nie tylko talent muzyczny, ale również poczucie humoru, umiejętność improwizowania i opowiadania. Muzykami są głównie mężczyźni, ale nie ma przeciwwskazań dla gry kobiet. Sztuka, przekazywana ustnie przez członków rodziny lub przez mistrzów, jest dzisiaj wykonywana jedynie przez kilkunastu muzyków. Spośród nich niewielu tylko jest uznanych za autorytet w tej dziedzinie. Reżim Czerwonych Khmerów w dużym stopniu przyczynił się do spadku liczby osób grających na chapei, co spowodowało trudności w przekazywaniu wiedzy i umiejętności. Współczesne społeczeństwo kambodżańskie musi się liczyć z prawdopodobieństwem utraty dawnej tradycji, jaką jest Chapei Dang Veng.

Wyrób czarnej ceramiki z Bisalhães
Kraj(e) członkowski(e): Portugalia

Wpis na Listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego wymagającego pilnej ochrony, w 2016 r.

Bisalhães jest niekiedy nazywane “krainą garnków i patelni”. Miasteczko słynie z czarnej ceramiki. Naczynia kuchenne i dekoracyjne są wytwarzane tradycyjnymi, do dziś niezmienionymi metodami. Wyrób czarnej ceramiki stanowi ważny element tożsamości społeczności Bisalhães. Wyroby powstają w kilku etapach. Najpierw glina jest rozdrabniana drewnianym młotkiem w kamiennej misie, a następnie przesiewana. Dodaje się do niej wody w celu wyrobienia masy, z której formuje się naczynia. Do wygładzenia powierzchni używa się różnych narzędzi. Następnie wyrób jest dekorowany i wypalany w piecu. Podział pracy przy tworzeniu ceramiki stopniowo ewoluował. Pracochłonnym przygotowywaniem gliny obecnie zajmują się mężczyźni, podczas gdy kobiety na ogół dekorują naczynia. Ponadto glina jest obecnie sprowadzana z lokalnej fabryki płytek, a nie wydobywana, jak to miało miejsce w przeszłości. Umiejętność wyrabiania czarnej ceramiki jest przekazywana z pokolenia na pokolenie. Przyszłość tej tradycji jest coraz bardziej zagrożona. Coraz mniej osób zajmuje się wyrobem czarnej ceramiki, młodzi ludzie nie interesują się kultywowaniem tradycji, przeważa popyt na ceramikę wytwarzaną przemysłowo.

Taniec i gra na lirze ma’ di
Kraj(e) członkowski(e): Uganda

Wpis na Listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego wymagającego pilnej ochrony, w 2016 r.

Taniec i gra na lirze ma’di jest wyrazem tożsamości kulturowej plemienia Madi w Ugandzie. Pieśni i taniec, których znajomość jest przekazywana z pokolenia na pokolenie, są wykonywane w czasie różnych ważnych dla społeczności wydarzeń, takich jak śluby, wiece polityczne, święto plonów, spotkania poświęcone rozstrzyganiu sporów czy opłakiwaniu zmarłych. Z użyciem i wyrobem liry wiąże się kilka obrzędów, m.in. przygotowywanie specjalnych posiłków z okazji poświęcenia instrumentu, umieszczanie w nim kawałków miotły i kamienia od “kłótliwej kobiety”, modlitwa do przodków o to, by nowa lira brzmiała jak jej poprzedniczki, nadanie nazwy oraz potrząsanie nią przed i po grze dla okazania szacunku. Zgodnie z tradycją, lira miała umacniać więzi rodzinne i klanowe oraz przekazywać młodemu pokoleniu wiedzę o historii społeczności, jej wartości i kulturę. Wiedza i umiejętność grania na lirze ma’di są przekazywane przez starsze pokolenie. Obecnie ciągłość tradycji związanej z tym instrumentem jest zagrożona. Młodzi ludzie nie wykazują zainteresowania nauką gry, którą uważają za staromodną. Co więcej, materiały pochodzenia roślinnego i zwierzęcego, potrzebne do wyrobu liry, znajdują się na listach gatunków zagrożonych wyginięciem.

Kozackie pieśni z regionu Dniepropietrowska
Kraj(e) członkowski(e): Ukraina

Wpis na Listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego wymagającego pilnej ochrony, w 2016 r.

Kozackie pieśni z regionu Dniepropietrowska mówią o tragedii wojny i relacjach międzyludzkich. Śpiewaków dzieli się na trzy grupy: z miejscowości Krynica, Boguslawoczka i Perszocwit. Śpiewane dla przyjemności pieśni przywołują dawne dzieje. Wielu spośród pieśniarzy, mających obecnie po 70 czy nawet 80 lat, było związanych z tą tradycją przez prawie całe życie. Występy zespołowe są skupione wokół dwóch głównych wykonawców. Jeden z nich, znający słowa wszystkich pieśni, rozpoczyna występ, po czym dołącza do niego druga osoba. Wreszcie zaczynają im wtórować pozostali członkowie grupy, śpiewając w niskiej bądź średniej tonacji. W przypadku braku męskich wykonawców, zastępują ich kobiety, które starają się śpiewać niskim głosem. Śpiewacy spotykają się regularnie na próbach. Niekiedy występują bez publiczności. Tradycje związane z kozackimi pieśniami są przekazywane młodszemu pokoleniu przez osoby starsze i mające doświadczenie. Obecnie ta ciągłość może zostać przerwana, gdyż śpiewacy się starzeją, a źródeł, z których mogliby korzystać młodzi ludzie chcący poznać tradycję kozackich pieśni, jest niewiele.

Wpisane w 2017 r.

Ludowa muzyka dikopelo w Bakgatla ba Kgafela w regionie Kgatleng
Kraj(e) członkowski(e): Botswana
Wpis na Listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego wymagającego pilnej ochrony, w 2017 r.

Dikopelo to śpiew i taniec o charakterystycznej choreografii, którym nie towarzyszy gra na instrumentach muzycznych. Mieszkańcy danego obszaru gromadzą się, by śpiewać chórem. Są to mężczyźni, kobiety i dzieci, ale przede wszystkim starszyzna, która – zrzeszona w nieformalnej radzie starszych – przekazuje swe umiejętności młodemu pokoleniu. Dikopelo jest praktyką wspólnotową, opierającą się na wspólnej wizji życia całej społeczności, obecnie znacznie mniej rozpowszechnioną niż w przeszłości. Dikopelo związane jest z uprawą roli, a malejąca liczba osób zajmujących się rolnictwem pociągnęła za sobą przenoszenie się chórów do wiosek, w których, z powodu modernizacji rolnictwa, coraz trudniej pielęgnować dawne tradycje. Popularność współczesnej rozrywki również sprawia, że coraz mniej jest osób potrafiących objaśnić znaczenie tego elementu dziedzictwa. Mimo tego, społeczność i poszczególne osoby angażują się na rzecz ochrony dikopelo, jak o tym świadczy determinacja w rywalizacji z grupami pochodzącymi z innych regionów oraz wysiłki podejmowane w celu ożywienia dikopelo z myślą o tym, by chronić młodych ludzi przed konfliktami społecznymi i promować pozytywny przekaz wśród społeczności lokalnych.

Pieśni przy pracy w regionie Llanos
Kraj(e) członkowski(e): Kolumbia/Wenezuela
Wpis na Listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego wymagającego pilnej ochrony, w 2017 r.

Pieśni kolumbijsko-wenezuelskie wykonywane przy pracy w basenie rzeki Orinoko są formą porozumiewania się za pomocą śpiewu. Śpiewane są przez pojedyncze osoby a capella na tematy związane z wypasaniem stada czy dojeniem. Zwyczaje te wywodzą się z bliskich relacji ludzi ze zwierzętami, zwłaszcza końmi i krowami. Odpowiadają harmonii ze środowiskiem naturalnym i dynamice przyrody, stanowiąc element tradycyjnego systemu gospodarowania w regionie Llanos. Pieśni przekazywane ustnie dzieciom od najmłodszych lat są skarbnicą opowieści o życiu społeczności i jej przedstawicieli. Pod wpływem przemian gospodarczych, politycznych i społecznych zwyczaj śpiewania pieśni stopniowo zanika. Ambitne plany rządowe, mające na celu stworzenie perspektyw rozwojowych dla tego obszaru, doprowadziły do gruntownej zmiany sposobu użytkowania ziemi, a także do zmian w systemie własności oraz do przeobrażeń pod względem społecznym, kulturowym i przyrodniczym miejsc, w których były wykonywane pieśni. W rezultacie spadło zainteresowanie wartościami i sposobem pracy tradycyjnych rolników, co stwarza różnorakie zagrożenia dla tradycji śpiewania pieśni. Niemniej, podejmowane są liczne działania dla zachowania tego dziedzictwa. Należy do nich strategia pedagogiczna oparta na wielu spotkaniach w terenie z depozytariuszami i młodymi ludźmi, a także szkolenie nauczycieli i inicjowanie szeregu festiwali.

Taskiwin, taniec wojenny z zachodniej części Atlasu Wysokiego
Kraj(e) członkowski(e): Maroko

Wpis na Listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego wymagającego pilnej ochrony, w 2017 r.

Taskiwin jest tańcem wojennym charakterystycznym dla zachodniej części Atlasu Wysokiego w środkowym Maroku. Jego nazwa wywodzi się od bogato dekorowanego rogu tiskt, którym posługuje się każdy tancerz. Tancerze poruszają się w rytm muzyki na tamburynach i fletach, potrząsając ramionami. Pielęgnowanie zwyczajów związanych z tańcem sprzyja umacnianiu spójności i harmonii społecznej, a także ma kluczowe znaczenie dla włączania do wspólnoty młodych ludzi. Przekazywanie im tradycji odbywa się głównie nieformalnie, drogą bezpośredniej nauki. Wskutek szeregu czynników, taniec wykonywany jest już jednak tylko w niewielu wioskach i tradycja ta stopniowo zanika. Wpływa na to globalizacja i rosnące zainteresowanie młodych ludzi nowoczesnymi formami sztuki, przy jednoczesnym lekceważeniu tradycyjnego dziedzictwa kulturowego. W wielu społecznościach tradycja wykonywania tańca taskiwin wygasa, a pasjonatom i tancerzom trudno znaleźć następców, którym mogliby przekazać swoją wiedzę i umiejętności. Zanika również umiejętność gry na instrumentach. Niemniej jednak, ostatnie dwie dekady przyniosły wzrost świadomości potrzeby trwania tradycji związanych z tańcem wśród miejscowej ludności. Pierwsze stowarzyszenie zajmujące się tańcem taskiwin powstało w 1993 roku. W ślad za tym przykładem poszło kilka miejscowości i obecnie powstają kolejne lokalne stowarzyszenia.

Tradycyjne zwyczaje mongolskie związane z czczeniem świętych miejsc
Kraj(e) członkowski(e): Mongolia

Wpis na Listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego wymagającego pilnej ochrony, w 2017 r.

Mongolskie praktyki religijne w świętych miejscach ukształtowały się w przestrzeni kulturowej będącej kolebką koczowniczego stylu życia, w ścisłej harmonii z przyrodą i środowiskiem. Tak jak w dawnym szamanizmie, praktyki te są oparte na wierze w istnienie niewidzialnych bóstw nieba, ziemi, gór i otaczającej przyrody. Starsze osoby mieszkające na tych terenach uczą młodzież, jak uczestniczyć i zachowywać się w czasie ceremonii. Tradycyjna ceremonia czczenia bóstwa buduje więzi społeczne, daje poczucie solidarności i podnosi świadomość współzależności między człowiekiem i przyrodą. Mongolski reżim komunistyczny zabronił niektórych praktyk religijnych, w tym czczenia świętych miejsc, co poważnie zagroziło ich przetrwaniu. Chociaż rząd i społeczności lokalne podejmują obecnie aktywne działania na rzecz odnowienia tych tradycji, istnieje wiele wyzwań. Należą do nich: postępująca globalizacja i urbanizacja, migracja pasterzy z terenów dawnego kultu do miast, drastyczne zmniejszenie się liczby praktykujących i kapłanów posiadających niezbędną wiedzę, projekty inwestycyjne związane z przemysłem wydobywczym. Niemniej jednak lokalna społeczność jest entuzjastycznie nastawiona do przywrócenia tradycji i chętna do przekazywania związanej z nią wiedzy. W ostatnich latach zaczęto odrestaurowywać wiele świątyń i stworzono warunki do odprawiania praktyk religijnych na tych obszarach.

Język gwizdów
Kraj(e) członkowski(e): Turcja

Wpis na Listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego wymagającego pilnej ochrony, w 2017 r.

Język gwizdów jest sposobem porozumiewania się, pozwalającym na wyrażanie treści za pomocą gwizdania. Powstał z potrzeby kontaktowania się na dużą odległość w trudno dostępnych obszarach górskich. Językiem gwizdów posługują się na ogół mieszkańcy okolic rolniczych, którzy większość czasu spędzają poza domem. Społeczności te uważają tę praktykę za ważny aspekt swojej tożsamości kulturowej, umacniający wzajemne bezpośrednie relacje i poczucie solidarności. Mimo że społeczności, w których używany jest język gwizdów, zdają sobie sprawę z jego znaczenia, rozwój technologiczny i przemiany społeczno-gospodarcze spowodowały zmniejszanie się liczby osób, które się nim posługują. Głównym zagrożeniem jest możliwość porozumiewania się za pomocą telefonów komórkowych. Znacznie osłabło zainteresowanie językiem gwizdów wśród młodych ludzi i w związku z tym tej formie dziedzictwa zagraża stopniowe odrywanie się od naturalnego środowiska i przeradzanie się w praktykę sztuczną. Mimo tych zagrożeń, społeczności aktywnie wspierają tę praktykę językową na poziomie krajowym i międzynarodowym, by zapewnić jej trwanie. Dzięki temu język gwizdów jest nadal przekazywany z pokolenia na pokolenie, w relacji rodzice – dzieci, z wykorzystaniem metod formalnych i nieformalnych.

Al Azi, sztuka poetycka opiewająca chwałę, dumę i siłę ducha
Kraj(e) członkowski(e): Zjednoczone Emiraty Arabskie
Wpis na Listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego wymagającego pilnej ochrony, w 2017 r.

Al Azi jest sztuką wspólnego recytowania poematu bez akompaniamentu muzyki czy instrumentów perkusyjnych. Rymowany poemat wywodzi się z tradycyjnej poezji. Jego wersy są niekiedy przeplatane aforyzmami i przysłowiami. Depozytariuszami tego elementu dziedzictwa są: poeta, recytator, chór i publiczność. Zwyczaj wspólnego recytowania poematu umacnia więzi i łączy się z wiedzą i praktykami związanymi z przyrodą. Al Azi praktykowano regularnie do połowy XX wieku, później ten zwyczaj zaczął stopniowo zanikać. Rozwój kraju spowodował przenoszenie się tysięcy mieszkańców z obszarów pustynnych do miast. Wraz z rozwojem gospodarczym w latach 1970–1990 zaczęto porzucać tradycyjne zajęcia, zaniedbując związaną z nimi kulturę i sztukę. Dodatkowym czynnikiem było wprowadzenie prawa krajowego w miejsce tradycyjnych zwyczajów plemiennych. W ciągu ostatnich dwóch dekad gwałtownie zmalała liczba poetów. Mimo tych trudności sztuka Al Azi jest nadal uprawiana dzięki wielu osobowościom twórczym i zespołom sztuki tradycyjnej. Kilka lat temu nastąpiła odnowa tej praktyki społecznej. Włączona do obchodów wydarzeń krajowych, sztuka Al Azi była wystawiana na scenie i zyskała liczną publiczność. Była również upowszechniana przez media, wzbudzając zainteresowanie tworzeniem poematów.

Wpisane w 2018 r.

Wiedza i umiejętności mierniczych wody w systemie kanałów foggara w Touat i Tidikelt
Kraj(e) członkowski(e): Algieria

Wpis na Listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego wymagającego pilnej ochrony, w 2018 r.

Wpis dotyczy wiedzy i umiejętności mierniczych wody, obsługujących system kanałów foggara społeczności ksur w wioskach Touat i Tidikelt. Mierniczy odpowiadają za szereg czynności, począwszy od obliczania przydziału wody, przez naprawę grzebieni dystrybucyjnych, aż po kierowanie strumienia wody do poszczególnych kanałów. Zarządzanie każdym z systemów foggara wymaga połączonych wysiłków przedstawicieli różnych grup społecznych i depozytariuszy wiedzy związanej z tym elementem dziedzictwa, w tym właścicieli, pracowników fizycznych i mierniczych wody, ale to wiedza specjalistyczna tych ostatnich jest najbardziej zagrożona. Mierniczy są osobami kluczowymi dla życia saharyjskich plemion ksour, ponieważ zarządzają zasobami decydującymi o ich przetrwaniu. Pełnią istotną rolę, zarówno intelektualnie, jak i fizycznie, służąc pomocą na każde wezwanie lokalnej społeczności. Jednakże obecnie komunikacja między pokoleniami nie działa już tak jak w przeszłości i pojawiły się też czynniki zakłócające prawidłowe funkcjonowanie systemów fuggara, jak np. zmiany w stosunkach własnościowych wprowadzone przez władze centralne, a także postępująca urbanizacja i modernizacja oraz brak rzetelnego namysłu nad tym, jakie kroki powinny zostać podjęte, by zapewnić przekaz wiedzy fachowej i umiejętności następnym pokoleniom. Zmniejszająca się liczba mierniczych wody wynika z ich podeszłego wieku i braku młodych praktyków tego zawodu.

Jalli (koczari, tenzere), tradycyjne tańce zespołowe z okolic Nachiczewan
Kraj(e) członkowski(e): Azerbejdżan

Wpis na Listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego wymagającego pilnej ochrony, w 2018 r.

Jalli to tradycyjny azerski taniec wykonywany zawsze grupowo. Typowe jalli tańczone jest w kole lub w rzędzie i zawiera elementy gry, pantomimy (naśladującej ruchy ptaków lub innych zwierząt), ćwiczeń fizycznych i specjalnych ruchów tanecznych. Społeczność jalli składa się z praktykujących tę sztukę tancerzy, którzy inicjują taniec spontanicznie lub na zasadzie występów na rozmaitych festiwalach czy innych uroczystościach. Niektóre odmiany jalli mają charakter piosenki i wykonywane są zarówno przez kobiety, jak i mężczyzn, podczas gdy inne praktykowane są tylko przez mężczyzn i charakterem przypominają zabawy pasterskie z elementami naśladownictwa zachowania zwierząt, jak np. trykanie się głowami. Aż do połowy XX wieku taniec jalli był powszechnie praktykowany, później pojawiły się czynniki, utrudniające zachowanie tej tradycji i jej przekaz kolejnym pokoleniom. Najważniejsze z nich to stopniowa utrata przez tę formę sztuki jej społecznego znaczenia na rzecz przedstawień teatralnych, poza tym czynniki zewnętrzne, takie jak migracje i kryzys ekonomiczny na przełomie lat 80. i 90. ubiegłego wieku, stopniowy zanik tradycyjnych, nieformalnych form przekazu oraz drastyczne uproszczenie tańców, które spowodowało utratę przez nie znaczenia jako formy różnorodności kulturowej.

Tradycyjny teatr lalkowy
Kraj(e) członkowski(e): Egipt

Wpis na Listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego wymagającego pilnej ochrony, w 2018 r.

Al-Aragoz to dawna, niegdyś ogromnie popularna forma teatru egipskiego, posługującego się pacynką. W czasie przedstawienia lalkarze ukryci są za niewielkim, przenośnym parawanem, podczas gdy widoczny asystent rozmawia z lalkami i z widownią. Nazwa teatru Al-Aragoz pochodzi od imienia głównej postaci – lalki, której charakterystyczny głos uzyskuje się za pomocą specjalnego modulatora dźwięku. Podczas całego przedstawienia wykonawcy na bieżąco wchodzą w interakcję z widownią, co ma charakter rozrywkowy, często z efektami komicznymi. Animatorzy muszą posiadać doskonałe umiejętności poruszania lalkami i utrzymywania ich w odpowiedniej pozycji, a także zdolności muzyczne i improwizatorskie. Przedstawienia poruszają różnorodne zagadnienia związane z życiem codziennym oraz stale powracający wątek walki z korupcją. Kiedyś była to forma sztuki uprawiana przez wędrownych artystów, którzy jeździli z miejsca na miejsce, dając przedstawienia przy okazji ludowych świąt i uroczystości. Jednakże z czasem, kiedy popularność tego rodzaju rozrywki zaczęła słabnąć, aktorzy i asystenci zaczęli osiedlać się na stałe w jednym miejscu, najczęściej w Kairze. Przetrwanie tej formy sztuki jest zagrożone także ze względu na zmieniające się uwarunkowania społeczne, polityczne i kulturalne, jak np. wprowadzone regulacje prawne, zabraniające zgromadzeń publicznych, rosnący radykalizm religijny, zaawansowany wiek aktorów i brak zainteresowania ze strony młodych. Stopniowo zmniejsza się liczba osób aktywnych w tym zawodzie, a wielu z tych, którzy tworzyli tradycyjny teatr lalkowy, już nie żyje.

Lkhon Khol w Wat Svay Andet
Kraj(e) członkowski(e): Kambodża

Wpis na Listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego wymagającego pilnej ochrony, w 2018 r.

Lkhon Khol to obrzęd odprawiany zarówno przez mężczyzn, jak i kobiety, przy akompaniamencie tradycyjnej orkiestry oraz melodyjnej recytacji. Praktykuje go tylko jedna społeczność, żyjącą w pobliżu buddyjskiego klasztoru Wat Svaj Andet, położonego nad rzeką Mekong, 10 km na wschód od Phnom Penh. Celem jest przebłaganie Neak Ta - duchów opiekuńczych danego miejsca i jego mieszkańców, które jednocześnie zapewniają pomyślność całej społeczności, jej ziemi i zbiorom. W obrzędzie Lkhon Khol biorze udział medium, pośredniczące w kontaktach między Neak Ta, uczestnikami ceremonii oraz mieszkańcami wioski. Kiedy duchy są zadowolone ze spektaklu, mieszkańcy otrzymują błogosławieństwo; w przeciwnym razie tancerze przerywają występ, a publiczność w milczeniu, ale przy dźwiękach rozbrzmiewającej w dalszym ciągu muzyki, wsłuchuje się w to, co mówią do niej duchy. Lkhon Khol to obrzęd rytualny, związany głównie z cyklem uprawy ryżu oraz potrzebami lokalnej społeczności. Wiedza i umiejętności związane z tą praktyką przekazywane są ustnie w ramach społeczności, jednak Główny Mnich Klasztoru, wspólnie z emerytowanym, byłym dyrektorem szkoły podstawowej zainicjowali dodatkowe kursy weekendowe poświęcone tej formie tradycji i podjęli się napisania skryptów dla wybranych epizodów Lkhon Khol. Mimo wielowiekowej tradycji przekazywania tej formy dziedzictwa, jej przetrwanie jest obecnie zagrożone z powodu czynników środowiskowych, braku środków, emigracji ekonomicznej młodych ludzi z lokalnej społeczności oraz czternastoletniej przerwy (1970-1984) w wykonywaniu tego rytuału, spowodowanej wojną i rządami Czerwonych Khmerów.

Enkipaata, Eunoto i Olng’esherr – trzy obrzędy przejścia w społeczności Masajów
Kraj(e) członkowski(e): Kenia

Wpis na Listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego wymagającego pilnej ochrony, w 2018 r.

Enkipaata, Eunoto i Olng’esherr to trzy, wzajemnie powiązane męskie rytuały przejścia praktykowane w społeczności Masajów. Enkipaata to wprowadzenie chłopców, poprzedzające inicjację; Eunuto to golenie głów moranom (młodym wojownikom), rozpoczynające ich drogę ku dorosłości, a Olng’esherr to ceremonia jedzenia mięsa, oznaczająca koniec moranizmu i początek dorosłości. Rytuały przejścia są głównie praktykowane przez młodych mężczyzn pomiędzy piętnastym a trzydziestym rokiem życia, ale kobiety również mają przypisane określone zadania. Ucząc młodych ludzi przyszłych ról w społeczności Masajów, rytuały służą wprowadzaniu ich do roli moranów, następnie do roli młodych dorosłych i w końcu członków starszyzny. Szacunek i odpowiedzialność, ochrona i podtrzymanie linii rodzinnej, przejście z jednej do kolejnych ról społecznych oraz przekaz wiedzy związanej z dziedzictwem niematerialnym, takiej jak stosunek do zwierząt hodowlanych, rozwiązywanie konfliktów, legendy, tradycje i życiowe umiejętności, to jedne z najważniejszych wartości które niosą z sobą obrzędy przejścia. Jednakże, mimo iż praktyki te wciąż przyciągają tłumy zainteresowanych, tradycja stopniowo zanika ze względu na rosnące znaczenie rolnictwa jako głównego źródła dochodu, wprowadzane reformy systemu własności ziemi oraz wpływ zmian klimatu na warunki tradycyjnej dla tej kultury hodowli bydła.

Suri Jagek (obserwacja słońca): tradycyjne praktyki meteorologiczne i astronomiczne, oparte na obserwacji słońca, księżyca i gwiazd, odnoszącej się do lokalnej topografii
Kraj(e) członkowski(e): Pakistan

Wpis na Listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego wymagającego pilnej ochrony, w 2018 r.

Suri Jagek, co w dosłownym tłumaczeniu znaczy „obserwowanie słońca”, to tradycyjny system wiedzy oraz praktyk meteorologicznych i astronomicznych Kalaszy - ludu zamieszkującego region Hindukuszu. Złożony system wiedzy empirycznej, odnoszący się do lokalnej topografii, a oparty na obserwacji słońca, księżyca, gwiazd oraz cieni, stanowi dla Kalaszy stały punkt odniesienia przy planowaniu optymalnej pory siewów i zabiegów hodowlanych, ale także dla przewidywania klęsk żywiołowych. Jest on również pomocny przy układaniu kalendarza wydarzeń społecznych, planowania ważnych uroczystości, festiwali, obchodów czy świąt religijnych. Praktyka ta odzwierciedla bliskie związki Kalaszy z ich środowiskiem naturalnym, a także znaczenie warunków geograficznych dla przetrwania ich tradycyjnego sposobu życia. Trwałość tego systemu wiedzy opiera się na innowacyjnym sposobie jej przekazywania, poprzez opowieści ludowe, pieśni, przysłowia, a sam sposób tego przekazu i niektóre jego aspekty, takie jak interpretacja obserwowanych cieni i jej wykorzystanie w hodowli zwierząt, są tworzone na nowo, tak aby odpowiadały potrzebom współczesnego społeczeństwa. Jednakże, wraz z nastaniem ery cyfrowej, ludzie skłaniają się w stronę bardziej zaawansowanych technicznie metod przewidywania pogody. Chociaż praktyka ta pozostaje żywotna jako tradycja ustna, młode pokolenie nie ma świadomości jej znaczenia kulturowego oraz praktycznych zastosowań.

Teatr cieni
Kraj(e) członkowski(e): Syria

Wpis na Listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego wymagającego pilnej ochrony, w 2018 r.

Teatr cieni to tradycyjna forma sztuki, w której ręcznie wykonane lalki poruszają się za cienką, przezroczystą kurtyną lub ekranem ustawionym w ciemnej sali. Obecnie teatr cieni wystawiany jest głównie w Damaszku. Światło zza sceny rzuca na ekran cienie lalek poruszających się w takt muzyki i odczytywanego zza ekranu tekstu. Treścią sztuk są na ogół satyra i krytyka społeczna, a wykorzystywane środki wyrazu to poezja, proza, śpiew i muzyka. Poza dwoma głównymi bohaterami – naiwnym Karakozem i jego sprytnym przyjacielem Eiwazem, pomiędzy którymi toczy się rozmowa w satyrycznym tonie, w sztuce występują postacie kobiet i zwierząt potrafiących mówić. Tradycyjnie spektakle wystawiane były w popularnych kawiarniach, w których gromadzili się widzowie chętni oglądać historie z życia codziennego. Jednakże popularność teatru cieni stopniowo malała na przestrzeni lat, głównie z powodu rozprzestrzeniania się nowoczesnych technologii i cyfrowych form rozrywki, jak również ze względu na masowe migracje mieszkańców Syrii w wyniku toczącej się wojny. Przedstawienia zniknęły z popularnych kawiarni i obecnie odbywają się głównie w teatrach, w ramach festiwali lub z okazji świąt. Połączenie tych kilku czynników miało tak znacząco negatywny wpływ na trwałość tego elementu dziedzictwa, że w Damaszku pozostał już tylko jeden aktywny zawodowo wykonawca teatru cieni.

Wpisane w 2019 r.

Wiosenny obrzęd Jurajski Karahod
Kraj(e) członkowski(e): Białoruś

Wpis na Listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego wymagającego pilnej ochrony, w 2019 r.

Wiosenny obrzęd Jurajski Karahod jest odprawiany przez mieszkańców wsi Pahost z okazji dnia św. Jerzego, którego Białorusini uważają za patrona zwierząt hodowlanych i upraw rolnych. Obrzęd jest związany z różnymi ceremoniami, śpiewem, zabawą, przepowiedniami i wierzeniami. Dzieli się na dwie części. Pierwsza ma miejsce w zagrodzie, gdzie nad zwierzętami, po raz pierwszy po zimie wyprowadzanymi na dwór, odprawiane są różne zaklęcia, które mają im zapewnić ochronę. Druga część dotyczy tradycji związanych z uprawą ziemi. Zaczyna się w przeddzień święta wypieczeniem dwóch rodzajów chleba: odświętnego, zwanego „karahod” i czarnego o charakterze ofiarnym. W dniu święta mieszkańcy, przy wtórze pieśni udają się na pole, niosąc odświętny obrus, chleb i ośmioramienną gwiazdę . Na miejscu mężczyźni niosący „karahod” ustawiają się w kręgu nadal śpiewając. Kawałek czarnego chleba zakopywany jest w ziemi przy modlitwie o obfite zbiory. Uczestnicy ceremonii wracają do wsi i rozdają wszystkim mieszkańcom kawałki odświętnego chleba. Świętowanie trwa aż do wieczora. Mimo starań o podtrzymanie tej tradycji, jest ona obecnie zagrożona z kilku przyczyn: starzenia się ludności wsi Pohost, braku możliwości rozwoju zawodowego na miejscu, globalizacji, folkloryzacji tego elementu dziedzictwa i sytuacji społeczno-gospodarczej regionu.

Seperu, taniec ludowy i związane z nim praktyki
Kraj(e) członkowski(e): Botswana

Wpis na Listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego wymagającego pilnej ochrony, w 2019 r.

Seperu, taniec ludowy i związane z nim praktyki obejmują śpiew, taniec i obrzędy sakralne, odgrywające ważna rolę w życiu członków społeczności Veekuhane. Taniec towarzyszy ceremoniom urządzanym z ważnych dla wspólnoty okazji. Kobiety tworzą półokrąg, a na jego obu krańcach, na wprost kobiet ustawiają się mężczyźni. Główny tancerz kieruje ceremonią, posługując się specjalną miotełką, z pomocą której wskazuje i wybiera jedną z tancerek. W tym czasie pozostali członkowie grupy naśladują gruchanie gołębia. Wybranka popisuje się umiejętnościami tanecznymi, rozpościerając „pawi ogon” z kilku warstw spódnic (mushishi). Mimo znaczenia tańca dla poczucia tożsamości i dumy społeczności Veekuhane, liczba depozytariuszy wiedzy i praktyków bardzo się zmniejszyła, co ma niekorzystny wpływ na widoczność i przekazywanie tego przejawu dziedzictwa młodszemu pokoleniu. Obecnie jest 194 czynnych praktyków i 12 mistrzów, przy czym wszyscy mają ponad 70 lat. Tradycyjnie formom przekazu zagrażają: niewłaściwa interpretacja mushishi, współczesne uroczystości weselne, obecne programy szkolne i modernizacja, która sprawia, że członkowie społeczności osiedlają się w innych regionach kraju.

Buklog, system obrzędów dziękczynnych ludu Subanen
Kraj(e) członkowski(e): Filipiny

Wpis na Listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego wymagającego pilnej ochrony, w 2019 r.

Buklog stanowi złożony system obrzędów dziękczynnych odprawianych przez lud Subanen –rdzennych mieszkańców południowej części Filipin. Przygotowania do obrzędów wyrażających wdzięczność dla duchów należą do głowy rodu, timuay, który zazwyczaj jest też przywódcą wioski. Rytuały służą jedności rodziny, klanu i społeczności, ale również zapewnieniu harmonii między światem ludzkim, przyrodą i światem duchowym. Do duchów kierowane są na przykład zapytania i prośby o pozwolenie na zbieranie runa leśnego, zaś ofiary składane są w formie datków pieniężnych. Duchy zmarłych zapraszane są do udziału w festynie. W obrzędach wzywa się duchy wody, ziemi lub muzyki i tańca. Uczestniczy tańczą na zadaszonym podium zbudowanym z drewna, które stanowi przestrzeń społeczną i sakralną zwaną buklog. Konstrukcja ta, rezonując, wydaje dźwięki, które mają podobać się duchom. Następnie wykonywany jest wspólny taniec, służący odnawianiu więzi duchowych i społecznych. O ile ten system obrzędów pozostaje głównym czynnikiem jednoczącym całą społeczność, jego trwaniu i żywotności zagrażają różne czynniki natury społecznej, politycznej i gospodarczej, w tym wpływy innych kultur na terenach tradycyjnie zamieszkiwanych przez lud Subanen, ewolucja życia rodzinnego i problemy ekonomiczne. Nawet jeśli lud Subanen wypracował mechanizmy adaptacyjne, zapewniające przetrwanie jego kultury, buklog uważany jest za przejaw dziedzictwa, który może zaniknąć pod wpływem wielu realnych, powiązanych ze sobą zagrożeń.

Obrzędy i praktyki związane z sanktuarium Kit Mikayi
Kraj(e) członkowski(e): Kenia

Wpis na Listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego wymagającego pilnej ochrony, w 2019 r.

Obrzędy i praktyki związane z sanktuarium Kit Mikayi dotyczą plemienia Luo z zachodniej Kenii. Jak głosi legenda, sanktuarium Kit Mikay przynosi szczęście ludności Seme i innym grupom etnicznym plemienia Luo, mieszkającym w pobliżu świętego miejsca. Przedstawiciele tych społeczności udają się do sanktuarium, by się pomodlić, złożyć przysięgę, odprawiać obrzędy czy kontemplować jego naturalne piękno. W czasie klęsk, takich jak klęska głodu, przedstawiciele starszyzny udawali się do sanktuarium, by poprzez obrzędy wymodlić deszcz i obfite zbiory. Obrzędy były odprawiane przez starszych mężczyzn i kobiety o wysokiej pozycji społecznej. Mężczyźni między innymi zajmowali się składaniem ofiar ze zwierząt, a kobiety śpiewały pieśni, tańczyły i przyrządzały rytualne potrawy. Przez całe pokolenia sanktuarium było uważane za święte miejsce, w którym możliwa jest komunikacja z Bogiem. Temu elementowi dziedzictwa zagrażają dziś jednak różne czynniki. Obrzędy odprawiane są coraz rzadziej, depozytariusze i praktycy starzeją się, w pobliżu powstają inne przestrzenie kulturowe. Fakt, że ostatnie pełne obrzędy, wraz z towarzyszącymi im praktykami, miały miejsce w 1987 roku, najlepiej uświadamia zagrożenie i dowodzi braku wiedzy pociągającego za sobą utratę znaczenia sanktuarium i statusu miejsca świętego w oczach społeczności.

Muzyka sega z tamburynem z Czagos
Kraj(e) członkowski(e): Mauritius

Wpis na Listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego wymagającego pilnej ochrony, w 2019 r.

Muzyka sega z tamburynem z Czagos jest jednym z gatunków muzyki sega na Mauritiusie. Podobnie jak inne jej formy, wywodzi się z czasów niewolnictwa. Pieśni śpiewane są w dialekcie kreolskim używanym na archipelagu Czagos. Jest to gatunek muzyczny oraz styl tańca i tęsknych pieśni śpiewanych z energią i dobitnym rytmem. Głównym akcentem jest gra na tamburynie, dużym okrągłym instrumencie, który nadaje rytm. Słowa często są improwizowane i mówią o codziennych przeżyciach, zwłaszcza o smutku, szczęściu i buncie. Na spotkaniach przy muzyce podawane są tradycyjne dania i napoje. Powstające dzisiaj utwory są nostalgiczne i wyrażają tęsknotę za krajem. Nawiązują do bolesnych doświadczeń rozstania z ziemią ojczystą, by młodzi nie zapominali o swoich korzeniach i byli z nich dumni. Mimo wysiłków podejmowanych w celu zachowania tej formy dziedzictwa, zagraża jej kilka czynników. O ile starsze pokolenie przykłada wagę do zachowania tradycyjnych form muzyki i śpiewu, młodzież coraz częściej interesuje się innymi rodzajami muzyki. Jednym z głównych zagrożeń jest wymieranie osób, które jeszcze pamiętały krajobrazy stanowiące inspirację dla tego gatunku twórczości. Często z powodu emigracji poszczególne osoby żyją w ubóstwie w środowisku o słabych więziach społecznych, co przyczynia się do utraty pamięci zbiorowej i zainteresowania praktykowaniem tej formy dziedzictwa.

Wpisane w 2020 r.

Tradycja ręcznego tkania materiałów w Górnym Egipcie (Sa’eed)
Kraj(e) członkowski(e): Egipt

Wpis na Listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego wymagającego pilnej ochrony, w 2020 r.

Tradycyjne rzemiosło ręcznego wyrobu tkanin w Górnym Egipcie (Sa’eed) to złożony proces, wymagający czasu, wysiłku, cierpliwości i praktyki w przygotowywaniu krosien, nawlekaniu na nie nici i tkaniu materiału w celu uzyskania gotowego produktu/wyrobu. To dzieło precyzji i kunsztu wykonawczego wymaga opanowania wielu technik. Od wieków mężczyźni i kobiety wykorzystują odziedziczoną po przodkach wiedzę i talent artystyczny do tworzenia haftowanych tkanin, traktując to zarówno jako spuściznę rodzinną, jak i zawód. Podstawowe zasady pozostają takie same jak w przeszłości, niezależnie od tego, czy surowcem jest len, bawełna, wełna czy jedwab. Jednak manufaktury, które kiedyś tkały z drogiej przędzy jedwabnej, stopniowo przestawiały się na bawełnę, jako bardziej opłacalną finansowo, a tradycyjne małe, wąskie krosna zostały zastąpione szerszymi. Tkanie na ręcznych krosnach jest elementem tożsamości i źródłem dumy dla lokalnych społeczności, a powszechna obecność w codziennym języku terminologii z nim związanej świadczy o głębokim zakorzenieniu tej tradycji i jej znaczeniu dla społeczności. Ta forma rzemiosła jest jednak obecnie narażona na wiele zagrożeń. Ręczne tkanie materiałów przestało być opłacalne: ustawienie krosien w domu wymaga dodatkowej przestrzeni, a surowce do produkcji tkanin są drogie. Umiejętność ta zatem cieszy się coraz mniejszym zainteresowaniem i nie jest już przekazywana z pokolenia na pokolenie, jak to bywało w przeszłości. Uważa się jednak, że przysposobienie młodych ludzi do wykonywania tego rzemiosła mogłoby pomóc w rozwiązaniu narastającego problemu bezrobocia w lokalnych społecznościach.

Tradycyjna wiedza i techniki związane z werniksem z Pasto produkowanym z mopa-mopa w Putumayo i Nariño
Kraj(e) członkowski(e): Kolumbia

Wpis na Listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego wymagającego pilnej ochrony, w 2020 r.

Wiedza i techniki związane z werniksem Pasto produkowanym z drzewa mopa-mopa w Putumayo i Nariño obejmują swoim zakresem trzy tradycyjne czynności: zbieranie, obróbkę drewna i werniksowanie. Praktyka polega na zbieraniu pąków drzewa mopa-mopa w lasach Putumayo, obróbce drewna przez stolarzy, tokarzy i snycerzy z departamentu Nariño oraz dekorowaniu przedmiotów werniksem wykonanym z żywicy drzewa mopa-mopa. Zebranie pąków wymaga znajomości leśnych szlaków, sprawności fizycznej we wspinaniu się na drzewa, umiejętności wybrania odpowiedniej pory na zbiory, jak również selekcjonowania właściwych pąków oraz delikatności w ich zbieraniu, by nie uszkodzić roślin. Praktycy i depozytariusze tego elementu dziedzictwa przekazują związaną z nim wiedzę ustnie oraz drogą obserwacji i praktycznego uczestnictwa, głównie w kręgu rodzinnym. Techniki związane ze zbieraniem pąków i żywicy mopa-mopa, obróbką drewna i werniksowaniem lakierem z Pasto stanowią element tożsamości społeczności lokalnych, który jednocześnie daje im możliwość samozatrudnienia, w ramach rodzinnych biznesów, połączonych wspólnymi strukturami handlowymi. Obecnie pozostało jednak tylko dziesięciu zbieraczy, dziewięciu mistrzów obróbki drewna i trzydziestu sześciu lakierników. Praktyce tej zagrażają różne czynniki, w szczególności rozwój technologiczny i globalizacja, stwarzające bardziej dochodowe formy zatrudnienia dla młodych ludzi i lepsze warunki pracy niż te, które zapewnić mogą przydomowe warsztaty. Coraz bardziej widoczny jest także niedobór drzew mopa-mopa, powodujący trudności w pozyskiwaniu drewna, a spowodowany wylesianiem i zmianami klimatycznymi.

„Aixan/Gana/Ob#ANS TSI //Khasigu”, wiedza i umiejętności przodków związane z muzyką
Kraj(e) członkowski(e): Namibia

Wpis na Listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego wymagającego pilnej ochrony, w 2020 r.

„Aixan/Gana/Ob # ANS TSI//Khasigu”, muzyczna wiedza i umiejętności przodków odnoszą się do specyficznej tradycyjnej muzyki ludu Nama, jednej z plemiennych grup mniejszościowych Namibii. Polega ona na użyciu tradycyjnych instrumentów muzycznych: khab (łuk muzyczny) i !Guitsib (tradycyjna gitara), na których grają zarówno mężczyźni, jak kobiety, oraz vlies (harmonijka ustna), zwykle używana przez kobiety, przy akompaniamencie śpiewu, buczenia i ululacji. Muzyka przodków Nama ma specyficzne brzmienie, fakturę i rytm. Wiodąca melodia i rytm wykonywane są na łuku muzycznym, akordeonie lub gitarze, podczas gdy pozostałe instrumenty tworzą harmonijne tło dźwiękowe. Oprócz umiejętności gry na instrumentach, muzycy muszą mieć również wiedzę dotyczącą strojenia, konserwacji i naprawy instrumentów. Uzupełnieniem muzyki są tańce powszechnie określane jako „Nama-stap”, czyli tańczące kroki ludu Nama. Muzyka zapewnia rozrywkę podczas kluczowych wydarzeń towarzyskich, ale, co ważniejsze, służy również edukacji lokalnej społeczności, na przykład w zakresie świadomości ekologicznej. W przeszłości muzyka ta stanowiła spoiwo całych społeczności i wsi, ale obecnie napotyka wiele zagrożeń i w ostatnim czasie już tylko kilkoro starszych członków społeczności praktykuje tę tradycję i posiada związaną z nią wiedzę i umiejętności.

Wpisane w 2021 r.