jesteś tu: Strona główna » Kultura » Dziedzictwo kulturowe » Dziedzictwo niematerialne » Listy Dziedzictwa Niematerialnego » Wpisy 2009

Wpisy 2009

Opisy obiektów na podstawie informacji opublikowanych w portalu UNESCO: www.unesco.org

Lista dziedzictwa wymagającego pilnej ochrony

Rytuał Kalyady, Bożonarodzeniowych Carów
Kraj(e) członkowski(e): Białoruś

Wpis na Listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego wymagającego pilnej ochrony, w 2009 r.

Kalyady (Bożonarodzeniowe Cary) to obrzęd i święto obchodzone w wiosce Semezhava w regionie mińskim, w okresie przypadającym na Boże Narodzenie i Nowy Rok według kalendarza juliańskiego. Co roku w widowisku bierze udział ok. 500 mężczyzn, z których tylko siedmiu jest wybieranych do odegrania ról Carów z narodowego dramatu „Car Maksymilian”. Inne ważne postaci, które również w nim występują, to dziad i baba, odgrywani przez młodą dziewczynę i chłopca. Podczas pochodu Carowie odwiedzają domy niezamężnych dziewcząt i prezentują komiczne sceny, za które są chwaleni i wynagradzani. Obchodzenie domów trwa nieraz całą noc, a uczestnicy oświetlają sobie drogę niosąc zapalone lampy. Obecnie obrzęd ten, mimo popularności wśród dorosłych mieszkańców wioski, powoli traci na atrakcyjności wśród młodego pokolenia. Może to spowodować luki w przekazie wiedzy na temat przygotowywania okolicznościowych kostiumów, konstruowania instrumentów, przyrządzania obrzędowych potraw i zdobienia domów na tę szczególną okazję. Tradycja ta może nie przetrwać w najbliższym pokoleniu.

Festiwal Noworoczny Qiang
Kraj(e) członkowski(e): Chiny

Wpis na Listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego wymagającego pilnej ochrony, w 2009 r.

Festiwal Noworoczny Qiang obchodzony jest pierwszego dnia dziesiątego miesiąca w kalendarzu księżycowym, przez członków grypy etnicznej Qiang, zamieszkującej prowincję Syczuan. Święto jest okazją do złożenia podziękowań i modłów niebiosom za pomyślność, odnowienie harmonii z naturą, wsparcia więzi społecznych i rodzinnych. Uroczysta ofiara rytualna z kozy dla bóstwa gór składana jest przez odświętnie ubranych mieszkańców wiosek, pod kierownictwem kapłana shibi. Rytualnej procesji towarzyszy gra na bębnach obciągniętych owczą skórą i tańce salang, którym przewodzi kapłan. Kolejne działania łączą w sobie radosne świętowanie w gronie rodzinnym, recytację tradycyjnych eposów przez kapłana, śpiew i degustację lokalnego wina. Pod koniec dnia gospodarz zanosi dziękczynne modły w imieniu całej rodziny i składa ofiary. Dzięki świętowaniu Nowego Roku odradzają się społeczne więzi i wspólna historii grupy, a poprzez modły wyrażany jest szacunek i podziękowania dla wszystkich stworzeń, ziemi rodzinnej i przodków. W wyniku migracji ludności i tragicznych wydarzeń z ostatnich lat (trzęsienie ziemi w 2008 r.), wiele wiosek Qiang zostało opuszczonych lub zniszczonych, co grozi stopniowym zanikiem tradycyjnego świętowania Nowego Roku.

Projektowanie i budowa chińskich mostów łukowych
Kraj(e) członkowski(e): Chiny

Wpis na Listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego wymagającego pilnej ochrony, w 2009 r.

Drewniane mosty łukowe są spotykane w prowincjach Fujian i Zhejian oraz wzdłuż południowo-wschodniego wybrzeża Chin. Tradycja projektowania i wznoszenia tych mostów łączy w sobie wykorzystanie odpowiedniego drewna i narzędzi stolarskich, rzemiosło, sposoby łączenia drewnianych elementów mostu oraz wiedzę fachową na temat różnorodnych uwarunkowań i niezbędnych rozwiązań technologicznych (konstrukcyjnych). Cieśle pracują pod nadzorem mistrza biegłego w sztuce wznoszenia mostów, wspomaganie przez innych fachowców. Wiedza o budowie mostów łukowych przekazywana jest ustnie i poprzez indywidualną praktyczną naukę, głównie w ramach rodziny lub klanu, i zawsze z zachowaniem określonych zasad. Rodziny budowniczych odgrywają niezastąpioną rolę nie tylko we wznoszeniu mostów, ale także w ich właściwym utrzymaniu i ochronie. Drewniane mosty łukowe funkcjonują nie tylko jak środki komunikacji, ale także ważne miejsca relacji międzyludzkich. Przy nich odbywają się ważne lokalne spotkania, podczas których mieszkańcy wymieniają się informacjami, wspólnie się bawią, modlą i pogłębiają społeczne relacje. Przestrzeń kulturowa wokół tradycyjnych drewnianych mostów chińskich stwarza pole do rozwijania komunikacji międzyludzkiej, zrozumienia i szacunku dla innych. Jednakowoż, z powodu szybkiej urbanizacji, niedostatku drewna i kurczących się miejsc do budowy, tradycja ta jest poważnie zagrożona.

Tradycyjne techniki włókiennicze grupy etnicznej Li
Kraj(e) członkowski(e): Chiny

Wpis na Listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego wymagającego pilnej ochrony, w 2009 r.

Tradycyjne techniki włókiennicze – przędzenie, farbowanie, tkanie i haftowanie – są stosowane przez kobiety z grupy etnicznej Li, zamieszkującej wyspę Hajnan, do wytwarzania z bawełny, konopi i innych włókien ubrań i tkanin codziennego użytku. Stosowane techniki, takie jak ikat, dwustronne haftowanie, splot żakardowy, są przekazywane przez matkę córkom od najmłodszych lat drogą ustną i poprzez praktyczną naukę. Kobiety Li tworzą wzory na tkaninach używając jedynie swojej wyobraźni i wiedzy o tradycyjnych motywach. Brak języka pisanego sprawia, że użyte wzory są kroniką lokalnej historii i legend oraz wyrazem wierzeń, zwyczajów, zakazów, tradycji i stylu życia grupy Li. Wzory używane na tkaninach odzwierciedlają także różnice między pięcioma dialektami, którymi posługują się mieszkańcy wyspy. Stroje i tkaniny stanowią nieodzowną część wielu wioskowych uroczystości, jak obrzędy religijne, święta, wesela i inne, na które kobiety Li przygotowują odpowiednie stroje i wzory. Jednakże w ostatnich latach liczba kobiet posiadających umiejętność tkania i haftu gwałtownie spada, w związku z czym zachowanie tradycyjnych technik tkackich grupy Li jest poważnie zagrożone i wymaga pilnej ochrony.

Paghjella, świecka i liturgiczna tradycja śpiewu wielogłosowego na Korsyce
Kraj(e) członkowski(e): Francja

Wpis na Listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego wymagającego pilnej ochrony, w 2009 r.

Paghjella – korsykański męski śpiew wielogłosowy – opiera się na trzech głosach, które wykonywane są w określonym porządku: segonda to głos prowadzący i rozpoczynający pieśń, po nim następuje bassu jako głos towarzyszący (najniższy) oraz terza (najwyższy) pełniący rolę ornamentacyjną. Śpiewający korzystają w pełni z działania efektu echa i śpiewają a capella w kilku językach: korsykańskim, sardyńskim, łacińskim i greckim. Śpiewy, zarówno świeckie jak i liturgiczne, wykonywane są podczas świąt rodzinnych i religijnych, jako część mszy, a także w barach i na wiejskich placach, czy podczas targów i dożynek. Pieśni przekazywane są ustnie, głównie poprzez obserwowanie, wsłuchiwanie się, powtarzanie i coraz głębsze poznawanie pieśni i technik śpiewu, począwszy od posługi ministranckiej, aż po udział w męskich chórach kościelnych. Mimo wysiłku mieszkańców paghjella z wolna zanika, głównie z powodu migracji młodych ludzi z Korsyki i stopniowego ubożenia repertuaru tradycyjnych pieśni.

Tradycje i praktyki ludu Mijikenda związane z Kayas
Kraj(e) członkowski(e): Kenia

Wpis na Listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego wymagającego pilnej ochrony, w 2009 r.

Lud Mijikenda obejmuje dziewięć grup etnicznych, mówiących językami Bantu, zamieszkujących tereny lasów Koya na wybrzeżu Kenii. Tożsamość Mijikenda jest wyrażana przez tradycje ustne i widowiska związane ze świętymi lasami, które są także cennym źródłem roślin leczniczych. Tradycje te i praktyki są podstawą norm etycznych i systemów rządów. Obejmują m.in. modlitwy, składanie przyrzeczeń, ryty pogrzebowe i zaklęcia, talizmany, nadawanie imion nowonarodzonym, inicjacje, rozstrzyganie sporów, małżeństwa i koronacje wodzów. Kayas to ufortyfikowane osady leśne, których kulturowa przestrzeń jest podstawą do zaistnienia żywych tradycji, które podkreślają tożsamość, ciągłość i jedność ludu Mijikenda. Korzystanie z naturalnych zasobów w ramach Kayas jest regulowane poprzez tradycyjną wiedzę i praktyki, które przyczyniały się do zachowania ich bioróżnorodności. Kumbi, Rada Starszych, jest strażnikiem Kayas i związanych z nim zwyczajów. Dziś jednakże, w wyniku migracji do miast, członkowie ludu Mijikenda stopniowo opuszczają tradycyjne osady i zapominają o związanych z nimi tradycjach.

Przestrzeń kulturowa Suiti
Kraj(e) członkowski(e): Łotwa

Wpis na Listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego wymagającego pilnej ochrony, w 2009 r.

Suiti są niewielką społecznością katolicką zamieszkującą w zachodniej, w przeważającej części protestanckiej (luterańskiej), części Łotwy. Przestrzeń kulturową Suiti wyróżniają cechy charakterystyczne, takie jak kobiecy śpiew z burdonem, obrzędy weselne, niezwykle barwne tradycyjne stroje, język suiti, lokalna kuchnia, tradycje religijne, obchody dorocznych świąt i wyjątkowo duża liczba zachowanych pieśni, tańców i melodii ludowych. Wciąż są tu obecne tradycje wielopokoleniowych rodzin, w których przekaz zwyczajów i tradycyjnej wiedzy jest podstawą dziedzictwa kulturowego wspólnoty i rodziny. Dzięki połączeniu przedchrześcijańskich tradycji i obrzędowości katolickiej powstała unikalna lokalna kultura, w której, po czasach sowieckich, przywrócona została rola Kościoła. Dziś jedynie starzy ludzie zachowali w pamięci dziedzictwo Suiti, stąd pilna potrzeba upowszechnienia tej wiedzy i zaangażowania na rzecz utrwalenia tych elementów dziedzictwa, które zachowały się jedynie w piśmiennictwie, archiwach audiowizualnych i zbiorach muzealnych.

Sanké mon, rytuał wspólnego połowu ryb
Kraj(e) członkowski(e): Mali

Wpis na Listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego wymagającego pilnej ochrony, w 2009 r.

Sanké mon, rytuał wspólnego połowu ryb ma miejsce w mieście San, leżącym w regionie Ségou w każdy drugi czwartek siódmego miesiąca wg księżycowego kalendarza i ma na celu uczczenie rocznicy założenia miasta. Rytuał rozpoczyna się od złożenia ofiary z kogutów, kóz i darów mieszkańców miasta duchowi stawu Sanké. Następnie rozpoczyna się właściwy połów, który trwać może nawet kilkanaście godzin i odbywa się z użyciem małych i dużych sieci. Po zakończeniu połowu odbywa się na placu taniec w maskach, w wykonaniu tancerzy z grupy Buwa z San i sąsiednich wiosek. Tancerze odziani są w tradycyjne stroje, nakrycia głowy dekorowane muszlami i piórami, tańczą w rytm muzyki wybijanej przez różne bębny. Sanké mon oznacza nadejście pory deszczowej, jest okazją do wspólnego świętowania, prezentacji sztuki i rzemiosła, a przede wszystkim dzielenia się umiejętnościami związanymi ze sztuką połowu ryb. Święto jest też wyrazem współpracy, solidarności i pokoju panującego między członkami grup biorących udział w rytuale. W ostatnich latach rytuał wyraźnie stracił na popularności, co zagraża jego dalszemu istnieniu. Nakładają się na to dodatkowo zanik świadomości o historii rytuału, spadek liczby uczestników, nieszczęśliwe wypadki podczas obchodów, a także zmniejszanie się obszaru jeziora Sanké w wyniku niskich opadów i urbanizacji okolicznych terenów.

Taniec ludowy Biyelgee
Kraj(e) członkowski(e): Mongolia

Wpis na Listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego wymagającego pilnej ochrony, w 2009 r.

Biyelgee, tradycyjny taniec ludowy, jest wykonywany przez tancerzy z różnych grup etnicznych, zamieszkujących prowincje Khovd i Uvs. Uważany jest za jeden z najstarszych tańców mongolskich, ściśle związanych z nomadycznym stylem życia. Ruchy tańca wynikają z ograniczonej przestrzeni, jaka była dostępna w ger, mongolskiej jurcie. Taniec jest zatem często odgrywany w pozycji na klęczkach lub siedzącej (ze skrzyżowanymi nogami). Każdy ruch i gest rąk, ramion i nóg wyraża jakiś aspekt tradycyjnego życia Mongołów oraz przynależność do danej grupy etnicznej. Tancerz ubrany jest w tradycyjny strój, bogato zdobiony haftem i aplikacjami, złotą i srebrna biżuterią. Kolory i wzory użyte w strojach określają etniczną przynależność tancerza. Taniec jest ważną częścią wielu uroczystości rodzinnych, takich jak śluby, narodziny, a także tradycyjnych zawodów naadam, odwiedzin bliskich czy sąsiadów. Był wyrazem nie tylko bliskich więzi w ramach rodziny, ale także pokojowego współistnienia i zrozumienia między przedstawicielami różnych grup etnicznych. Tradycyjnie, taniec był przekazywany młodym przez starszych członków rodziny lub sąsiadów, dziś jednak jego istnienie jest zagrożone z powodu szybkich zmian społecznych i wymierania mistrzów tego tańca.

Tradycja epicka Tuuli
Kraj(e) członkowski(e): Mongolia

Wpis na Listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego wymagającego pilnej ochrony, w 2009 r.

Tuuli to tradycja ustnego przekazu opowieści heroicznych (eposów), które liczyć mogą setki tysięcy wersów i łączyć w sobie modlitwy, mowy pochwalne, zaklęcia, wyrażenia idiomatyczne, przypowieści, mity i pieśni ludowe. Tuuli jest postrzegana jako żywa „encyklopedia” mongolskich tradycji ustnych i historii o mongolskich herosach. Epiccy śpiewacy muszą cechować się niezwykłą pamięcią i zdolnościami artystycznymi, obejmującymi śpiew, improwizację głosem, muzyczną kompozycję i grę aktorską. Epickie opowieści są prezentowane przy akompaniamencie morin khuur i lutni tovshuur podczas wielu uroczystości ogólnych i rodzinnych, takich jak wesela, postrzyżyny, zawody naadam, uroczystości lokalne czy religijne. Opowieści, narosłe przez stulecia, odzwierciedlają życie nomadów, społeczne zachowania, wierzenia i wyobrażenia. Tradycja ta przekazywana była w ramach rodziny lub klanu drogą ustnego przekazu i praktycznej nauki, najczęściej z ojca na syna. Dziś jednak liczba nauczycieli i adeptów tej sztuki maleje, a wraz z nią system tradycyjnego przekazu wiedzy historycznej i kulturowej.

Tradycja muzyczna Tsuur
Kraj(e) członkowski(e): Mongolia

Wpis na Listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego wymagającego pilnej ochrony, w 2009 r.

Muzyka Tsuur oparta jest na połączeniu muzyki instrumentalnej i śpiewu, dźwięków wydawanych jednocześnie przez instrumenty muzyczne i ludzkie gardło. Tradycja ta nierozerwalnie związana jest z grupą etniczną Uriankhai, zamieszkującą region Ałtaju, i ich stylem życia. Jej korzenie sięgają praktyk magicznych związanych z przyrodą, opartych na imitacji odgłosów natury. Tsuur to podłużny drewniany flet z trzema otworami. Trudna technika gry na instrumencie wymaga jednoczesnego dmuchania w ustnik fletu i wydobywania gardłowego głosu (ustnik dotyka górnej wargi i zębów). Otrzymuje się niezwykłą melodię, będącą połączeniem czystego dźwięku fletu i drgania ludzkiego gardła. Muzyka na tsuur miała zapewniać powodzenie na polowaniu, dobrą pogodę, bezpieczeństwo w podróży, także błogosławieństwo podczas wesel czy innych rodzinnych uroczystości. Muzyka w niezwykły sposób oddaje nostalgię samotnej wędrówki i głębokie więzi łączące człowieka z naturą, ale powoli zamiera wraz z odchodzeniem młodych od tradycji, lekceważącym i wrogim stosunkiem do tradycji ludowych i religijnych, w wyniku czego w wielu lokalnych społecznościach nie ma już wykonawców tsuur.

Tradycja śpiewu Ca trù
Kraj(e) członkowski(e): Wietnam

Wpis na Listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego wymagającego pilnej ochrony, w 2009 r.

Ca trù to złożony gatunek śpiewanej poezji, opartej na tradycyjnych wietnamskich wierszach, praktykowany w wioskach i miastach północnego Wietnamu. Grupa Ca trù złożona jest z trzech wykonawców: śpiewaczki i dwóch muzyków. Śpiewaczka, która za pomocą technik oddechu i wibracji głosu wydaje unikalne ozdobne dźwięki, wybija sobie rytm na drewnianych lub bambusowych pałeczkach, podczas gdy towarzyszący dwaj muzycy akompaniują jej na trzystrunowej lutni i modlitewnym bębenku. W niektórych przedstawieniach Ca trù obecny jest także taniec. Odmienne formy tej sztuki spełniają różne role, w zależności od przeznaczenia i kontekstu wykonania, np. modlitwa, rozrywka, pokaz na dworze królewskim, rywalizacja w konkursach itp. Ca trù to 56 różnych muzycznych form i melodii, zwanych z osobna thể cách. Sztuka jest przekazywana ustnie i poprzez odpowiedni trening praktyczny, dawniej głównie w ramach jednej rodziny, dziś mistrzowie przyjmują adeptów także spoza kręgu rodzinnego. Mimo to sztuce tej grozi zanik wraz z malejącą liczbą wykonawców i starzeniem się mistrzów.

Lista Reprezentatywna Niematerialnego Dziedzictwa Ludzkości

Tango
Kraj(e) członkowski(e): Argentyna/Urugwaj

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2009 r.

Argentyńskie i urugwajskie tango, dziś znane na całym świecie, zrodziło się wśród mieszkańców portowych dzielnic Buenos Aires i Montevideo. Na tę wyjątkową kulturową tradycję złożyło się wiele rytuałów, wierzeń i praktyk wyrosłych z mieszkanki kultur imigrantów z Europy, potomków afrykańskich niewolników i rdzennej ludności regionu, zwanej criollos. Muzyka, taniec i poezja, najbardziej wyraziste elementy tej tradycji, ucieleśniają i jednocześnie wzbogacają różnorodność i kulturowy dialog mieszkańców obu miast. Tango wykonywane jest tradycyjnie w salach tanecznych Buenos Aires, Montevideo i mimo, iż pojawia się oraz adaptuje do nowych miejsc, czasu, to wciąż oddaje ducha i charakter wspólnoty, z której wyrosło. Dzisiejsze grupy skupione wokół tanga złożone są z muzyków, zawodowych tancerzy, amatorów, choreografów, kompozytorów, pieśniarzy, nauczycieli sztuki, a także innych wybitnych osobistości, które kultywują tę tradycję.

Sztuka azerskich Ashik
Kraj(e) członkowski(e): Azerbejdżan

Wpis na Reprezentatywną listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2009 r.

Sztuka azerskich Ashik obejmuje recytację poezji, opowiadanie historii, taniec, śpiew i muzykę instrumentalną, które składają się razem na tradycyjną formę prezentacji, będącą symbolem azerskiej kultury. Klasyczny repertuar ashików obejmuje 200 pieśni, 150 muzycznych kompozycji zwanych dastan oraz niemal 2000 wierszy i poetyckich kompozycji zróżnicowanych w formie i treści, które są wykonywane przy akompaniamencie saz (kobuz), strunowego instrumentu podobnego do lutni. Ci wędrowni poeci i muzycy uczestniczą w weselach, uroczystościach rodzinnych i wioskowych, czasem występują także na scenie, w radio i telewizji, gdzie łączą tradycyjny repertuar ze współczesnym. Ich sztuka uważana jest za wyraz tożsamości kulturowej i skarbnicę tradycji podtrzymujących azerski język, literaturę i muzykę. Sztuka ashików wspiera także kulturową wymianę i dialog między Kurdami, Lezginami, Tatarami, Turkami seldżuckimi i innymi grupami etnicznymi zamieszkującymi Azerbejdżan.

Novruz, Nowrouz, Nooruz, Navruz, Nauroz, Nevruz
Kraj(e) członkowski(e): Azerbejdżan/Indie/Iran/Kirgistan/Uzbekistan/Pakistan/Turcja

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2009 r.

Święto Novruz (Nowrouz, Nooruz, Navruz, Nauroz, Nevruz) oznacza Nowy Rok i nadejście wiosny. Obchodzone jest 21 marca na rozległym obszarze geograficznym, obejmującym m.in. Azerbejdżan, Indie, Iran, Kirgistan, Pakistan, Turcję i Uzbekistan. Ze świętem związanych jest wiele lokalnych tradycji, jak przywoływanie postaci Jamszida, mitycznego króla perskiego oraz wiele innych lokalnych opowieści i legend. Obrzędy, które towarzyszą świętu, mogą różnić się w zależności od miejsca i lokalnych tradycji – od skakania przez ogień lub wodę w Iranie, poprzez rozpalanie ogni u wejścia do domu, po tradycyjne zapasy i wyścigi konne w Kirgistanie. We wszystkich regionach świętu towarzyszą pieśni i tańce oraz uroczyste rodzinne lub wioskowe uczty. Podczas obchodów obdarowuje się przede wszystkim dzieci, które biorą czynny udział w wielu przygotowaniach do święta, np. w dekorowaniu gotowanych na twardo jajek. Wiodącą rolę w przygotowaniu do święta i jego zachowaniu dla przyszłych pokoleń odgrywają kobiety. Navruz wzmacnia związki między pokoleniami i w obrębie rodzin oraz więzi sąsiedzkie, dzięki czemu wpływa na kulturową różnorodność i przyjazne relacje między przedstawicielami odmiennych grup.

Procesja Przenajświętszej Krwi w Brugii
Kraj(e) członkowski(e): Belgia

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2009 r.

W święto Wniebowstąpienia, obchodzone 40 dni po Wielkanocy, tysiące mieszkańców Brugii (Flandria Zachodnia) i przyjezdnych uczestniczy w Procesji Przenajświętszej Krwi. Uroczystość ta korzeniami sięga XIII wieku, kiedy to relikwia z Przenajświętszą Krwią Chrystusa przywieziona została przez jednego z mieszkańców, który uczestniczył w Drugiej Krucjacie do Ziemi Świętej. Procesja prowadzona jest przez 30 dostojników miejskich – członków Bractwa Przenajświętszej Krwi, przy akompaniamencie orkiestry dętej. Za nimi podąża pieszo, konno lub na wozach ponad 1700 mieszkańców miasta, odgrywając sceny ze Starego i Nowego Testamentu oraz z historii Brugii. Przedstawiciele różnych grup składają hołd relikwii, a procesję kończą uroczyste modły, prowadzone w kilku językach, by umożliwić uczestnictwo przybyszom z całego świata. Przez stulecia uroczystość odgrywała ważną rolę w kształtowaniu się tożsamości mieszkańców i była okazją do spotkań z przybyszami z zewnątrz. Niektórzy mieszkańcy uczestniczyli już w procesji kilkadziesiąt razy, a ci, którzy wyjechali, często wracają, by przeżyć wspólnie ten „najpiękniejszy dzień” w życiu miasta. Procesja jest żywym przykładem na to, jak wspólne obchody mogą umacniać jedność miasta poprzez obrzędową interpretację jego historii i tradycji.

Rytuał Kalyady, Bożonarodzeniowych Carów
Kraj(e) członkowski(e): Białoruś

Wpis na Listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego wymagającego pilnej ochrony, w 2009 r.

Nestinarstwo
Kraj(e) członkowski(e): Bułgaria

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2009 r.

Nestinarstwo – taniec na żarze – to doroczny obrzęd wiosenno-letni odprawiany 3 i 4 czerwca, w dniach św. Konstantyna i św. Heleny. Praktykowany jest w wioskach Kosti i Bułgari leżących w górach Strandża, w południowo-wschodniej Bułgarii. Ma zapewnić dobrobyt i urodzaj mieszkańcom obu wiosek. O poranku, po uroczystych modłach i obrzędach w cerkwi, procesja z ikonami św. Konstantyna i św. Heleny wyrusza do świętego źródła. Towarzyszy jej gra na bębnach i dudach. U źródła wszyscy wierni nabierają wody i zapalają świeczki, by zapewnić sobie dobre zdrowie. Odprawianie obrzędu kończy się wieczornym tańcem na żarze, będącym najważniejszą formą oddania czci świętym. Przy dźwięku świętego bębna uczestnicy formują okrąg wokół dopalającego się ogniska, a Nestinari kolejno wchodzą na rozżarzone węgle.

Sztuka chińskich pieczęci
Kraj(e) członkowski(e): Chiny

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2009 r.

Wykonywanie pieczęci jest jedną z najważniejszych dziedzin chińskiej sztuki. Pieczęci używane były pierwotnie jak znaki władzy i rodzaj podpisu, używanego przez urzędników, z czasem rozprzestrzeniły się na wszystkie klasy społeczne i były używane na znacznych obszarach Azji. Założone ponad 100 lat temu Stowarzyszenie Grawerów Pieczęci w mieście Xiling, w Prowincji Zhejiang, w środkowych Chinach – obok bliska stu innych instytucji – przechowało do dziś sztukę wykonywania tradycyjnych pieczęci. Wzór pieczęci naniesiony jest najpierw na papier, następnie grawerowany w kamieniu za pomocą noża (jako rewers pieczęci). Oprócz mistrzostwa w kaligrafii, artysta musi wykazać się umiejętnością operowania narzędziem na niewielkiej powierzchni grawerowania, gdzie każda kreska musi być wykonana po mistrzowsku i zgodnie z zasadami kaligrafii. Motywy spotykane w pieczęciach są wyrazem artystycznej wyobraźni i mistrzostwa grawera, dzięki czemu pieczęci są dziełem sztuki samym w sobie. Do dziś zachowała się w Chinach tradycja używania pieczęci w korespondencji urzędowej i prywatnej.

Technika druku chińskich drzeworytów
Kraj(e) członkowski(e): Chiny

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2009 r.

Tradycyjny druk grawerowanymi klockami wymaga ścisłej współpracy wielu osób biegłych w technikach poligrafii i pracy zespołowej. Klocki drzeworytnicze wykonywane są najczęściej z drewna gruszkowego lub jojoby, cięte na grubość 2 cm i wygładzone papierem ściernym przed naniesieniem wzoru. Wzór malowany jest na bardzo cienkim papierze i starannie oceniany przed przeniesieniem go na drewno. Pokryte tuszem wzory dostarczają wskazówek rzemieślnikowi, który następnie wycina misterny wzór w samym drewnie. W trakcie rycia wzoru sprawdza się jego jakość odciskając poszczególne fazy za pomocą czerwonego i niebieskiego tuszu. Dopiero po wprowadzeniu wszystkich korekt gotowy blok z ukończonym wzorem służy do powielania drzeworytu na papierze. Grawerowane klocki mogą służyć do druku książek na wiele tradycyjnych sposobów, wytwarzania nowych książek oprawianych przy użyciu tradycyjnych technik lub do reprodukcji dawnych chińskich ksiąg.

Chińska kaligrafia
Kraj(e) członkowski(e): Chiny

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2009 r.

Kaligrafia w Chinach zawsze wykraczała poza prosty środek komunikacji i pisma, i także dziś, w dobie długopisów i komputerów, jest ceniona za swojej wartości artystyczne. Chociaż kaligrafia nie jest już obowiązkową umiejętnością współczesnych intelektualistów i urzędników, to jest wciąż praktykowana przez artystów i entuzjastów. Niezależnie czy znaki służą zapisaniu informacji czy są wyrazem piękna, pędzle kaligrafów mogą „tworzyć” w pięciu odmiennych stylach: Małopieczęciowym, Oficjalnym, Trawiastym, Biegnącym i Wzorcowym. Znaki mogą być wykonane na wielu podłożach, także kamiennych, ale najpowszechniejsze to papier, zwoje i wachlarze. Obecnie, obok innych dziedzin tradycyjnej sztuki, kaligrafia jest także nauczana w szkołach. Kaligrafia towarzyszy wielu uroczystościom państwowym i religijnym, ma też wyraźny wpływ na współczesną sztukę, architekturę i wzornictwo. Jest ważnym środkiem w uznaniu tradycyjnej kultury i w edukacji artystycznej, także źródłem dumy i przyjemności dla mieszkańców Chin.

Chińskie wycinanki z papieru
Kraj(e) członkowski(e): Chiny

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2009 r.

Wycinanki z papieru to popularna sztuka obecna niemal w całych Chinach i wykonywana na co dzień w różnych grupach etnicznych. Wycinankami zajmują się głównie kobiety, a sztuka przekazywana jest następczyniom w długim okresie nauki, który rozpoczyna się w dzieciństwie. Tradycja ta wciąż jest najbardziej popularna w społecznościach wiejskich. Techniki wykonywania wycinanek są bardzo różne: papier może być nacinany lub ryty, barwiony lub pozostawiony w naturalnym kolorze, zwolna wykorzystuje się także współczesne techniki. Wzory wycinanek, bardzo zróżnicowane, a często wprowadzane przez konkretnych artystów, zależą od regionu pochodzenia i przeznaczenia wycinanki. Inne wzory stosuje się do zdobienie wnętrz, inne w wycinankach przeznaczonych na święta rodzinne (np. narodziny, ślub), jeszcze inne w celach religijnych i kultowych (np. modlitwy o deszcz, odstraszanie złych duchów). Wycinanki z papieru są wyrazem wartości etycznych, filozoficznych i estetycznych jej wykonawców.

Tradycyjne chińskie mistrzostwo architektury drewnianej
Kraj(e) członkowski(e): Chiny

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2009 r.

Tradycyjne chińskie budowle oparte na drewnianych konstrukcjach spotykane są w całym kraju. Drewniane elementy konstrukcji, takie jak kolumny, belki, framugi, nadproża i zawiasy są łączone na drewniane czopy w sposób elastyczny i wytrzymały na trzęsienia ziemi. Zadziwiająco wytrzymałą konstrukcję można zestawić szybko na placu budowli z elementów wcześniej wyprodukowanych przez rzemieślników. Oprócz budowania drewnianego szkieletu budynku, kunszt chińskich rzemieślników przejawia się także w dekoracji ścian, ułożeniu dachówek, kamieniarstwie, dekoracyjnym malarstwie wewnątrz budynków i innych umiejętności, przekazanych praktykantom przez mistrzów drogś ustną i poprzez praktyczną naukę. Każda faza budowy drewnianych domów charakteryzuje się unikalnymi metodami pracy i umiejętnościami. Dzisiaj ta wiedza i doświadczenie mistrzów wykorzystywane są wciąż przy wznoszeniu budowli w tradycyjnym stylu oraz przy restaurowaniu budynków historycznych. Są ucieleśnieniem tradycyjnego rękodzieła i wiedzy, wyrazem przekazywanego przez pokolenia zrozumienia praw natury i odbiciem relacji w tradycyjnym chińskim społeczeństwie.

Sztuka produkcji tkaniny brokatowej z Nanjing Yunji
Kraj(e) członkowski(e): Chiny

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2009 r.

Tkanina brokatowa z Nanjing Yunjin tkana jest na skomplikowanych krosnach, których dolny i górny mechanizm obsługuje dwóch tkaczy. Do produkcji tej tkaniny używa się nici jedwabnych, nici ze złota i włókien otrzymywanych z pawich piór. Dawniej tkanina ta służyła do szycia królewskich ubiorów, takich jak płaszcze i monarsze szaty, dziś używa się jej do szycia specjalnych strojów i pamiątek. Sztuka ta zachowała się głównie w Prowincji Jiangsu, we wschodnich Chinach, a cały proces obejmuje ponad sto etapów, takich jak zbudowanie krosien, kreślenie wzorów, przygotowanie odpowiednich żakardowych matryc, obsługę krosien i wiele innych czynności związanych z samym procesem tkania. Podczas tkania śpiewane są monotonne ballady, które zawierają wskazówki odnoszące się do tkania, i które wnoszą artystyczny nastrój podczas pracy przy krosnach. Tkacze postrzegają swoją pracę jako część historycznej misji, jako że tkaniny przez nich wytwarzane służą nie tylko codziennym celom, ale także do odtwarzania wzorów dawnych tkanin w celach badawczych i wystawienniczych.

Festiwal Smoczych Łodzi
Kraj(e) członkowski(e): Chiny

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2009 r.

Rokrocznie, piątego dnia w piątym miesiącu w kalendarzu księżycowym, członkowie kilku mniejszości etnicznych w Chinach świętują Duanwu, Festiwal Smoczych Łodzi, szczególnie obchodzony w środkowym i dolnym dorzeczu rzeki Jangcy. Obchody różnią się zależnie od regionu, ale wykazują wiele cech wspólnych: ceremonia upamiętniająca miejscowego bohatera połączona jest z zawodami tradycyjnych sportów takich jak wyścig łodzi, zawody łucznicze, nadto przygotowywanie uczt, na które składają sie potrawy z ryżu, jajek i lokalne wino, a towarzyszą im przedstawienia lokalnej opery, pieśni i tańce. W zależności od regionu, różny może być bohater czczony podczas festiwalu: w prowincjach Hubei i Hunan opiewa się mędrca i poetę Qu Yuan (żyjącego w III w. p.n.e.), w południowych Chinach czci się starca Wu Zixu, który według legendy poniósł śmierć w walce ze smokiem w prowincji Guizhou, zaś Yan Hongwo jest bohaterem ludu Dai, zamieszkującego prowincję Junnan. By odstraszyć złe duchy, uczestnicy festiwalu biorą rytualna kąpiel w wodzie z aromatem kwiatów, przyozdabiają się jedwabiem w pięciu kolorach, zawieszają nad drzwiami bylicę i tatarak, a w oknach umieszczają wycinanki z papieru. Uczestnictwo w festiwalu wzmacnia więzi rodzinne i buduje harmonijną relację między człowiekiem a naturą.

Taniec koreańskich rolników
Kraj(e) członkowski(e): Chiny

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2009 r.

Członkowie koreańskiej mniejszości, zamieszkującej region Jilin i sąsiednie prowincje w północno-wschodnich Chinach, gromadzą się na polach lub w wioskach w czasie lokalnych świąt, podczas których składają ofiary ku czci Bogu Ziemi i zanoszą prośby o dobre plony i pomyślność. Jest to okazja do rozpoczęcia popularnego ludowego tańca, przekazywanego w ramach mniejszości koreańskiej przez starszych młodszemu pokoleniu. Muzycy wygrywają melodie na oboju suona, gongach i bębnach, podczas gdy tancerze odziani w kolorowe stroje i maski poruszają się zgodnie z rytmem muzyki wykonując farsowe ruchy. Wykonują tańce i ruchy imitujące często pracę na roli. Inspiracją do tańca są zajęcia na roli, np. chodzenie po radlinach, imitowane przez odpowiednie gesty i ruchy. Począwszy od końca XIX w., kiedy został przeniesiony do Chin, taniec ten wyraźnie się rozwinął wśród koreańskiej mniejszości zamieszkującej miasta i wsie, wykraczając poza jego agrarne pochodzenie. Dla przykładu, grupa instrumentów muzycznych została poszerzona o instrumenty dęte, a w kostiumach tancerzy widoczne są wpływy z innych chińskich mniejszości etnicznych. Taniec ten, ucieleśniający zarówno pracę jak i mądrość, jest ważnym symbolem kulturowego dziedzictwa koreańskiej mniejszości w Chinach.

Epopeja o Królu Gesarze
Kraj(e) członkowski(e): Chiny

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2009 r.

Opowieść o starożytnym królu Gesarze jest wspólnym dziedzictwem rdzennych mieszkańców Tybetu, Mongołów i ludu Tu z zachodnich i północnych Chin. Epos opowiada o mitycznym bohaterze, który został zesłany z niebios by pokonał potwory, walczył ze złem i wspierał słabych podczas jednoczenia różnych plemion. Pieśniarze i opowiadacze, którzy przechowali tradycję eposu o Gesarze, prezentują epizody z tej obszernej opowieści w następujących po sobie fragmentach prozy i wierszy. Wykonanie eposu może różnić się w zależności od regionu. Tybetańscy mnisi posługują się lustrami wykonanymi z brązu, używają mimiki twarzy, efektów dźwiękowych i gestów podkreślających ich śpiew, mongolskim wykonawcom zaś towarzyszą skrzypce i wplatany w opowieść ustną improwizowany śpiew. Przedstawianie eposu, któremu często towarzyszą rytuały składania darów lub medytacje, jest osadzone w religijnym i codziennym życiu mieszkańców. Dla przykładu, narodzinom dziecka towarzyszy śpiew fragmentów eposu opowiadających o zejściu Gesara na ziemię. Setki przekazywanych przez pokolenia mitów, legend, ballad i przysłów służą nie tylko jako główna forma rozrywki wśród wieśniaczych wspólnot, ale przekazują słuchaczom także wiedzę historyczną, religijną, na temat zwyczajów, moralności i otaczającego świata.

Wielka Pieśń ludu Dong
Kraj(e) członkowski(e): Chiny

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2009 r.

Wśród ludu Dong (Tong), zamieszkującego Prowincję Guizhou w południowych Chinach, popularne jest przysłowie: „ryż żywi ciało, a pieśni są pokarmem duszy”. Jednym z tradycyjnych sposobów przekazywania kultury, lokalnej wiedzy i historii jest grupowe wykonywanie pieśni a capella, bez użycia instrumentów i bez głosu wiodącego. Repertuar obejmuje ludowe ballady, pieśni dziecięce, pieśni powitalne oraz pieśni naśladujące odgłosy natury i zwierząt. Pieśni są wykonywane najczęściej w wioskowych domach spotkań lub spontanicznie w domach prywatnych i innych publicznych miejscach. Pieśni tworzą żywą encyklopedię kultury ludu Dong, opiewają ich wierzenia w jedność człowieka z naturą, przechowują wiedzę, wyrażają uczucia miłości, krzewią także szacunek dla starszych i sąsiadów. Zbiorowe pieśni są do dziś powszechnie wykonywane, a każda wioska szczyci się własnymi chórami, zróżnicowanymi ze względu na wiek lub płeć. Pieśni te są ważnym symbolem tożsamości etnicznej i dziedzictwa kultury ludu Dong.

Tradycja muzyczna Hua'er
Kraj(e) członkowski(e): Chiny

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2009 r.

Hua'er to wspólna tradycja muzyczna, praktykowana przez dziewięć mniejszości etnicznych zamieszkujących prowincje Gansu i Qinghai. Tradycja hua'er opiera się na niezwykle rozbudowanym repertuarze, a utwory zyskują nazwy od lokalnych wykonawców, miejsc czy nazw kwiatów. Pieśni są improwizowane, ale z zachowaniem określonych reguł kompozycyjnych: zwrotki mają 3, 4, 5 lub 6 linijek, każda złożona maksymalnie z 7 sylab. Pieśni opowiadają najczęściej o miłości młodych, ciężkiej pracy na roli, doli życia, niezwykłych zachowaniach ludzi, jak również wyrażają samą radość śpiewania. Pieśni są również żywym zapisem zmian zachodzących w kulturze rolników i pasterzy, a pieśniarze często odnoszą się do zmian, które sami naocznie obserwują. Wielcy pieśniarze Hua’er, mający nierzadko jedynie podstawowe wykształcenie, są wielce poważani, często występują, a nawet zakładają własne ośrodki, w których nauczają adeptów tej sztuki. Niezależnie od tego, czy pieśni wykonywane są spontanicznie podczas pracy na roli, w podróży czy podczas licznych festiwali organizowanych w obu regionach, pieśni Hua’er są ważnym środkiem wyrazu osobistych i społecznych uczuć, kulturowej wymiany między mniejszościami, a także tradycyjnej formy rozrywki.

Epos o Manas
Kraj(e) członkowski(e): Chiny

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2009 r.

Kirgizi zamieszkujący region Xinjiang w zachodnich Chinach, wywodzą swoje pochodzenie od mitycznego bohatera imieniem Manas. Jego życie i dokonania są sławione w eposie, będącym jednym z najważniejszych elementów tradycji ustnych kirgiskiej mniejszości. Tradycyjnie wyśpiewywany jest przez manasczy (kirgiskich opowiadaczy) bez akompaniamentu muzycznego, podczas lokalnych uroczystości i spotkań, świąt rodzinnych i ważnych wydarzeń, jak wesela, pogrzeby czy specjalnych koncertów. Epos ma wiele regionalnych odmian, ale wszystkie je charakteryzuje zwięzła treść wyrażona w codziennym języku, melodie dostosowane do treści i bohaterów oraz pełne życia przypowieści. Epos opowiada o wszystkich najważniejszych dla Kirgizów wydarzeniach historycznych i objaśnia ich tradycje i wierzenia. Kirgizi mieszkający w Chinach i sąsiednich krajach (Kazachstan, Tadżykistan, Kirgistan) postrzegają Epos jako kluczowy symbol ich kulturowej tożsamości i najważniejszą formę publicznej rozrywki, zachowania historii i przekazu wiedzy młodym. Jako jeden z trzech głównych tradycji epickich wykonywanych w Chinach, Epos o Manas jest wyjątkowy pod względem artystycznym, jest też żywą encyklopedią tradycji ustnych Kirgizów.

Wierzenia i zwyczaje związane z boginią Mazu
Kraj(e) członkowski(e): Chiny

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2009 r.

Mazu, jako najważniejsza chińska bogini mórz, jest główną postacią wierzeń i zwyczajów, obejmujących tradycje ustne, ceremonie religijne i zwyczaje ludowe, praktykowane w nadmorskich regionach kraju. Według wierzeń, Mazu żyła w X wieku na wyspie Meizhou, gdzie poniosła śmierć, niosąc ratunek na morzu rybakom z rodzinnej wioski. Współmieszkańcy zbudowali ku jej czci świątynię i tak narodził się kult bogini Mazu. Obchody ku czci bogini odbywają się dwa razy do roku w czasie oficjalnych świąt, podczas których mieszkańcy, rolnicy i rybacy powstrzymują się od pracy, składają morskie zwierzęta w hołdzie bogini, oddają cześć jej posągowi i biorą udział w rozmaitych tańcach i przedstawieniach. Pomniejsze obchody odbywają się w ciągu roku w ponad 5000 świątyń poświęconych Mazu na całym świecie i w domach prywatnych. Składane są wtedy kwiaty, zapalne świece i kadzidła, odpalane petardy, a mieszkańcy uczestniczą w procesjach z lampionami ku czci Mazu. Uczestnicy proszą boginię o płodność, pokój, rozwiązanie problemów i ogólny dobrobyt. Postać bogini, głęboko zakorzeniona w życiu mieszkańców nadmorskich regionów Chin, jest ważnym elementem kultury, sprzyja rodzinnej harmonii, buduje zgodę społeczną i tożsamość mieszkańców.

Khoomei, mongolski śpiew gardłowy
Kraj(e) członkowski(e): Chiny

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2009 r.

Khoomei, zwany też Hooliin Chor, to sztuka śpiewu typowa dla Mongolii, w której pojedynczy śpiewak wydobywa z gardła jednocześnie harmonię różnych dźwięków, z podstawowym nisko brzmiącym i głębokim gardłowym basem. Pieśni mogą być wykonywane przez solistę lub grupę śpiewaków, praktykowane są wciąż wśród mongolskich grup mieszkających w kilku sąsiadujących ze sobą krajach, np. Mongolia Wewnętrzna w północnych Chinach, zachodnie regiony Mongolii czy Republikę Tuva w Rosji. Pieśni wykonywane są podczas religijnych ceremonii i wyrażają szacunek dla świata przyrody, duchów przodków i wielkich bohaterów lokalnych opowieści. Można ją usłyszeć podczas ważnych wydarzeń lokalnych, jak wyścigi konne, konkursy łuczników, tradycyjne zapasy czy duże święta religijne (klasztorne). Czas wykonywania pieśni i ich tematyka są ściśle regulowane.

Tradycja muzyczna Nankin
Kraj(e) członkowski(e): Chiny

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2009 r.

Nanyin jest tradycją muzyczną charakterystyczną dla kultury ludu Minnan, zamieszkującego południowy region Prowincji Fujian oraz grup Minnan mieszkających poza granicami. Powolne i proste melodie są wykonywane na charakterystycznych dla niej instrumentach, takich jak bambusowy flet zwany dongxiao, lutni zwanej pipa i innych instrumentach dętych, szarpanych i perkusyjnych. Prezentacja składa się zazwyczaj z trzech elementów: czystej muzyki, śpiewu oraz ballad śpiewanych z akompaniamentem instrumentów przez solistę lub występujących w dalszej kolejności czterech muzyków. Bogaty repertuar Nanyin zachował stare pieśni ludowe i motywy muzyczne, które wywarły wpływ na chiński teatr lalkowy i tradycyjną operę. Ninyin jest głęboko zakorzeniony w kulturze Minnan. Jest wykonywany podczas wiosennych i jesiennych świąt ku czci Meng Chang, boga muzyki, na weselach i pogrzebach, także podczas lokalnych świąt i targów.

Sztuka Regong
Kraj(e) członkowski(e): Chiny

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2009 r.

Regong to ogólna nazwa na różne dziedziny sztuk plastycznych praktykowanych przez mnichów z buddyjskich klasztorów i mieszkańców kilku wiosek rozsianych w dorzeczu rzeki Longwu, w okręgu Tongren, w Prowincji Qinghai w zachodnich Chinach. Sztuka ta jest domeną Tybetańczyków i grupy etnicznej Tu, i obejmuje m.in. malowanie tangk i murali, sztukę pachworków barbola oraz rzeźbę w drewnie i glinie. Tangka, religijny obraz na zwoju płótna, malowana jest specjalnym pędzlem za pomocą naturalnych barwników, wzór zaś szkicowany jest wcześniej za pomocą węgla drzewnego. Barbola to rodzaj paczworków, gdzie wycięte z jedwabiu lub atłasu postaci ludzi lub zwierząt naszyte są na tkaninę i tworzą rodzaj wypukłych zasłon lub ozdób zawieszanych na kolumnach. Gliniane lub drewniane rzeźby ozdabiają krokwie, ściany, stoliki do herbaty i szafki znajdujące się zarówno w świątyniach, jak i w prywatnych domach. Technika i motywy używane w sztuce Regong przekazywane są z pokolenia na pokolenie, z ojca na syna lub z mistrza na ucznia, ściśle trzymając się określonych wzorów, zawartych w starych księgach buddyjskich, które zawierają instrukcje na temat motywów, kolorów i układzie malowideł.

Hodowla jedwabników i produkcja jedwabiu
Kraj(e) członkowski(e): Chiny

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2009 r.

Tradycja hodowli jedwabników i produkcji jedwabnych nici, z której słyną prowincje Zhejiang i Jiangsu niedaleko Szanghaju oraz region Chengdu w Syczuanie, ma odległą historię. Tradycyjnie, główna rola przypada kobietom, które zajmują się hodowlą jedwabników, uprawą morwy, rozwijaniem kokonów, produkcją nici i tkaniem jedwabiu. Tradycja przekazywana jest z pokolenia na pokolenie, a lokalne grupy wymieniają się wiedzą i technologią. Cykl życiowy jedwabnika postrzegany jest tu jako metafora ludzkiego życia, od narodzin po śmierć i ponowne odrodzenie się. W wioskowych stawach ryby karmione są odpadami po jedwabnikach, a muł ze stawów użyźnia ziemię wokół drzew morwowych, których liście są pożywką dla jedwabników. Z początkiem Nowego Roku (zgodnie z kalendarzem księżycowym), hodowcy jedwabników zapraszają do swoich domów sąsiadów, by wspólnie obchodzić święto ku czci Bogini Jedwabników, odstraszyć złe moce i zapewnić dobrą hodowlę. Rokrocznie w kwietniu, kobiety zajmujące się hodowlą jedwabników przystrajają się w kolorowe kwiaty zrobione z jedwabiu lub papieru. Jest to rodzaj ofiarowania na dobre plony i część Festiwalu Kwiatów obchodzonego przez hodowców jedwabników. Jedwab jest nieodłączną częścią także materialnego życia chińskich rolników, obecny w wyrobach używanych na co dzień, ubraniach szytych z jedwabnej tkaniny, narzutach, parasolkach, wachlarzach i kwiatach wykonanych z jedwabiu.

Opera tybetańska
Kraj(e) członkowski(e): Chiny

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2009 r.

Opera tybetańska jest najbardziej popularną operą mniejszości etnicznych z terenu Chin. Łączy w sobie śpiew ludowy, taniec, opowiadanie historii, recytacje, popisy akrobatyczne i obrzędy religijne. Przedstawienie rozpoczyna krótka uroczystość religijna, podczas której kapłan dokonuje rytualnego oczyszczenia sceny oraz błogosławi aktorów i widzów. Sercem przedstawienia jest narracyjna opowieść prowadzona przez głównego aktora oraz sceny opowieści odgrywane przez grupy tancerzy, śpiewaków i akrobatów. Aktorzy noszą bogato zdobione maski. Przedstawienia wykonywane są na placach wioskowych, na dziedzińcach klasztorów, dziś często także na scenach. W centrum umieszcza się drzewko ozdobione kolorowymi wstążkami z papieru, otoczone uświęconą wodą i rekwizytami teatralnymi. Zgodnie z tradycją buddyjską, tematyka przedstawień ogniskuje się na opowieściach opisujących tryumf dobra nad złem. Poza wartościami artystycznymi, opera tybetańska pełni także funkcje społeczne, edukacyjne i jest ważnym elementem dziedzictwa kulturowego Tybetańczyków.

Technologia wypalania ceramiki z Longquan
Kraj(e) członkowski(e): Chiny

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2009 r.

Nadmorskie miasto Longquan, leżące w Prowincji Zhejian, słynie z seledynowej ceramiki, wypalanej specjalną techniką i pokrytej charakterystycznym szkliwem. Unikalne szkliwo, zwane yuezhou, przygotowywane jest od ponad tysiąca lat z tych samych składników: gliny o zabarwieniu wrzosowo-złotym, wypalonego skalenia, glinki wapiennej, kwarcu i popiołu roślinnego. Ceramicy posługują się formułami, które często były przekazywane przez pokolenia uczniom lub członkom rodziny. Szkliwo nanoszone jest na wypalone uprzednio naczynie kamionkowe, następnie całość jest ponownie wypalana i ostudzana sześciokrotnie, a zachowanie odpowiedniej temperatury jest niezwykle ważne dla końcowego efektu (zbyt niska lub zbyt wysoka temperatura może zniweczyć całą pracę). Doświadczeni ceramicy pilnie kontrolują każdy etap wypalania za pomocą termometru i obserwując barwę płomieni, które mogą osiągać temperaturę 1300^o C. Końcowy produkt może reprezentować styl zwany „starszym bratem”, gdzie brzegi naczynia są zabarwione na czarno i mają charakterystyczne spękania, lub styl zwany „młodszym bratem”, gdzie naczynia mają grube brzegi z odcieniem szarolawendowym i śliwkowym.

Tradycja produkcji papieru ryżowego z Xuan
Kraj(e) członkowski(e): Chiny

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2009 r.

Wyjątkowa jakość wody oraz łagodny klimat okręgu Jing w Prowincji Anhui, we wschodnich Chinach to kluczowe czynniki, które wpłynęły na rozwój technik produkcji papieru z Xuan. Produkowany jest ręcznie z kory drzewa tara, sandałowca i słomy ryżowej, charakteryzuje się gładką powierzchnią i czystą teksturą. Łatwo wchłania wodę i tusz, jest też odporny na gniecenie i łamanie, dzięki czemu był wykorzystywany w sztuce kaligrafii, w malarstwie i do druku. Technologia jego produkcji przekazywana jest ustnie od pokoleń i do dziś papier wykonywany jest ręcznie, a poszczególne etapy (w sumie ponad 140 kolejnych czynności), takie jak moczenie i czyszczenie, fermentacja kory i słomy, wybarwianie, rozcieranie na miazgę, suszenie i czerpanie papieru mogą trwać do 2 lat. Wytwarzanie tego wiekowego papieru, zwanego też “Królem Papieru”, jest wciąż podstawą rzemieślniczej produkcji w regionie Jing, a umiejętność jego produkcji jest nauczana w miejscowych szkołach.

Tradycja muzyczna z Xi'an
Kraj(e) członkowski(e): Chiny

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2009 r.

Tradycja muzyczna z Xi’an, starożytnej stolicy Chin, leżącej w Prowincji Shaanxi, liczy sobie ponad tysiąc lat. Łączy w sobie wykorzystanie instrumentów dętych i perkusyjnych, czasem z obecnością męskiego chóru. Treść śpiewanych pieśni odnosi się do życia lokalnej społeczności i wierzeń religijnych, a muzyka wykonywana jest przy okazji świąt religijnych i ważnych wydarzeń rodzinnych (np. pogrzebów). Wyróżnia się dwa style wykonywania muzyki Xi'an: “muzyka siedząca” i “muzyka chodzona”, wspartą w drugim przypadku o obecność męskiego chóru. Muzyka wykonywana przez chodzących bębniarzy towarzyszyła pierwotnie podróżom chińskich cesarzy, później została przejęta przez rolników i grana była na otwartej przestrzeni. Zespół grający na instrumentach perkusyjnych składa sie zazwyczaj z 30 do 50 muzyków, wśród których są rolnicy, nauczyciele, starcy i młodzież, a kunszt gry przekazywany jest z pokolenia na pokolenie na drodze pilnej i trudnej nauki od miejscowych mistrzów. Zapisy nut oparte są na starożytnym systemie notacji muzycznej, opracowanej w czasach dynastii Tang i Song (VII – XIII w. n.e.). Liczbę zapisanych utworów szacuje się na ok. 3000, a do naszych czasów zachowało się około 150 tomów ręcznych zapisów utworów, które wciąż są wykonywane.

Opera Yueju
Kraj(e) członkowski(e): Chiny

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2009 r.

Tradycyjna opera Yueju łączy w sobie operowe tradycje mandaryńskie i dialekt kantoński. Opera ta wyrosła w kantońskich prowincjach Guangdong i Guangxi, w południowo-wschodnich Chinach, i wyróżnia ją połączone wykorzystanie instrumentów strunowych i perkusyjnych, bogactwo kostiumów scenicznych i teatralny makijaż. Zawiera również popisy kaskaderskie i sceny walki z użyciem prawdziwej broni i elementów sztuki walki z Szaolin. Widoczne jest to choćby w przedstawieniu na scenie postaci Wenwusheng, wymagającym doskonałego warsztatu zarówno wokalnego, jak i mistrzostwa w sztuce walki. Opera rozwinęła szeroki repertuar sceniczny, od opowieści historycznych po sztuki opowiadające o życiu codziennym. Choć jest główną formą rozrywki, to w niektórych regionach występy powiązane są z ceremonialnymi, religijnymi i ofiarnymi elementami w ramach duchowej mieszanki sztuki i zwyczajów znanej jako Shengongxi. Ten gatunek opery jest popularny w całych Chinach i stanowi rodzaj kulturowego spoiwa wśród mieszkających w kraju i za granicą Kantończyków. Obecnie, tradycja tej opery jest przekazywana nowym artystom poprzez edukację w szkołach dramatycznych oraz praktyczną naukę na scenie.

Karnawałowa parada dzwonników z regionu Kostavu
Kraj(e) członkowski(e): Chorwacja

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2009 r.

Parada Dzwonników jest kulminacyjnym punktem karnawału w wioskach z regionu Kostav, leżącego w północno-zachodniej Chorwacji. Mężczyźni wkładają na siebie owcze skóry i pasy z dzwonkami, a na głowę paradne nakrycia ozdobione zielonymi gałązkami. W grupach od dwóch do ponad trzydziestu osób idą za przewodnikiem niosącym zielone drzewko. Dynamiki paradzie nadaje wzajemne potrącanie się biodrami i wykonywanie skoków w powietrzu. Wśród „dzwonników” może także znajdować się dodatkowa postać, np. „niedźwiedź”, który stale wymyka się spod kontroli dwóch opiekunów. Gdy pochód dociera do wioski lub miasteczka, przebierańcy ustawiają się w kole na placu lub rynku i dzwonią dotąd, dopóki nie dostaną odpowiedniej zapłaty w postaci jedzenia, a następnie, po odpoczynku, udają się w dalszą wędrówkę. Pod koniec karnawału „dzwonnicy” zawsze wracają do swoich wiosek, gdzie z każdego domu zabierają śmieci, by je spalić w asyście uczestników ceremonii. Mimo odmienności form karnawału w poszczególnych miejscowościach, Parada Dzwonników zacieśnia więzi wspólnotowe i umacnia dobrosąsiedzkie stosunki między wioskami i miasteczkami w całym regionie, jednocześnie włączając nowo przybyłych mieszkańców do świętowania tej tradycji.

Obchody uroczystości św. Błażeja, patrona Dubrownika
Kraj(e) członkowski(e): Chorwacja

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2009 r.

Obchody uroczystości św. Błażeja w Dubrowniku rozpoczynają się już 2 lutego, w przeddzień oficjalnego święta zarówno patrona, jak i samego miasta. Tego dnia wieczorem w kościołach rozbrzmiewają wszystkie dzwony i wypuszczane są białe gołębie na znak pokoju, a wierni zbierają się na modlitwę o uzdrowienie i uchronienie przed chorobami gardła. 3 lutego, po uroczystej mszy w kościele św. Błażeja ulicami miasta przechodzi procesja z chorągwiami poszczególnych parafii, w której udział biorą dostojnicy kościelni, ambasadorowie, przedstawiciele władz, honorowi goście i mieszkańcy miasta.. W czasie święta odprawiane są obrzędy religijne, śpiewa się ludowe pieśni, odbywają się widowiska i kiermasze z wyrobami tradycyjnego rzemiosła, zwłaszcza bronią palną używaną do oddawania salw w czasie uroczystości. Tradycja sięgająca roku 1190 sprawiła, że mieszkańcy utożsamiają się z patronem miasta. Na przestrzeni wieków przebieg uroczystości podlegał modyfikacjom, gdyż każde nowe pokolenie wnosiło pewne zmiany. W dniu św. Błażeja Dubrownik gromadzi nie tylko mieszkańców, ale także tych, którym bliska jest tradycja świętowania wolności i pokoju.

Sztuka koronkarstwa
Kraj(e) członkowski(e): Chorwacja

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2009 r.

Do dziś zachowały się w Chorwacji trzy główne ośrodki koronkarstwa: miasta Pag i Hvar leżące na wyspach o tej samej nazwie oraz Lepoglava na północy kraju. Koronki z Pag wykonywane są za pomocą igły i nici. Pierwotnie służyły one na potrzeby kościoła, a z czasem stały się samodzielnym elementem dekoracyjnym zdobiącym różne przedmioty i meble, często oprawianym w ramy i zawieszanym na ścianie, wszywanym w ubranie, pościel, zasłony czy obrusy. Podstawowy wzór przypomina pajęczą sieć zdobioną motywami geometrycznymi. Z północnej Chorwacji pochodzą koronki klockowe, które zdobią strój ludowy i sprzedawane są na jarmarkach. Tradycję tego rękodzieła podtrzymuje Festiwal Koronki, który co roku odbywa się w Lepoglava. W mieście Hvar benedyktynki wykonują unikalną koronkę z aloesu. Naturalne nici są uzyskiwane z rdzenia świeżych liści, a motywy siatkowe lub inne wzory powstają na podkładzie z kartonu. Każdy rodzaj koronek ma dawną tradycję, która przetrwała dzięki wiejskim kobietom traktującym wykonywanie koronek jako źródło dochodu. Koronkarstwo odcisnęło swoje trwałe piętno na kulturze regionu. Rękodzieło potrzebne do zdobienia tradycyjnych strojów samo w sobie stało się świadectwem żywej tradycji kulturowej.

Procesja „Za Krzyżem” na wyspie Hvar
Kraj(e) członkowski(e): Chorwacja

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2009 r.

Procesja odbywa się w Wielki Czwartek po wieczornej mszy. Bierze w niej udział sześciu mężczyzn reprezentujących sześć wiosek leżących na wyspie Hvar. Każdy z nich ma do pokonania w ciągu 8 godzin trasę o długości 25 km prowadzącą od wioski do wioski. Mężczyźni wędrują cały czas boso, niosąc na plecach ciężki drewniany krzyż. Wybierani są w każdej wiosce spośród grona wiernych, a na zaszczyt ten, powód do osobistej dumy i wyróżnienie dla rodziny, nierzadko czekają ponad 20 lat. W procesji towarzyszy każdemu z nich dwóch członków rodziny niosących latarnie, wierni z zapalonymi świeczkami lub lampionami, pięciu śpiewaków, którzy w kilku miejscach na trasie wędrówki intonują litanię do Matki Boskiej, a także grono miejscowych i przyjezdnych wiernych. Wszyscy oni ubrani są w tuniki typowe dla danej parafii. W każdej wsi procesja jest witana przez kapłana. Po dotarciu do rodzinnej wioski, niosący krzyż pokonuje ostatnie sto metrów biegiem, by otrzymać uroczyste błogosławieństwo od księdza w swojej parafii. Procesja jest trwałym elementem tożsamości religijnej i kulturowej wyspy Hvar. Tworzy wyjątkową więź między społecznościami wyspy i wspólnotą katolicką na świecie.

Wiosenna Procesja Królów i Królowych w Gorjani
Kraj(e) członkowski(e): Chorwacja

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2009 r.

We wsi Gorjani, leżącej w regionie Slavonia, w północno-wschodniej Chorwacji, co roku w pierwszy dzień Zielonych Świątek odbywa się procesja, w której idą młode dziewczęta. Są one przebrane za królów (kraljevi), noszących szable i strojne nakrycia głowy oraz za królowe (kraljice), które zdobią głowy girlandami kwiatów na podobieństwo panien młodych. Procesja obchodzi kolejne domy, gdzie „królowie” wykonują specjalny taniec z szablami, a „królowe” śpiewają okolicznościowe pieśni. Na koniec wszyscy domownicy dołączają do wspólnego tańca, a po uroczystym poczęstunku pochód udaje się do kolejnej rodziny. Następnego dnia procesja przenosi się do sąsiedniej wioski lub miasta, po czym wraca na uroczysty posiłek do domu jednej z uczestniczek. W przygotowanie procesji i strojów zaangażowana jest cała społeczność Gorjani, a udział w paradzie jest wielkim zaszczytem dla każdej z dziewcząt. Chociaż znaczenie i pochodzenie obrzędu nie jest jasne, mieszkańcy traktuja go jako symbol Gorjani i możliwość zaprezentowania urody i elegancji przedstawicielek młodego pokolenia.

Tradycja wyrobu drewnianych zabawek dla dzieci z regionu Hvratsko Zagorje
Kraj(e) członkowski(e): Chorwacja

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2009 r.

Mieszkańcy wiosek leżących na północy Chorwacji, na szlaku pielgrzymkowym do sanktuarium Matki Boskiej Śnieżnej w Marija Bistrica, rozwinęli tradycję i sztukę wyrobu drewnianych zabawek dla dzieci. Do ich wytwarzania używa się drewna wierzbowego, świerkowego, bukowego i klonowego, pochodzącego z okolicznych lasów. Ścinaniem i suszeniem drewna oraz nadawaniem kształtu zabawce za pomocą tradycyjnych narzędzi zajmują się mężczyźni, kobiety natomiast malują na nich wzory kwiatowe i geometryczne, puszczając wodze z wyobraźni. Tradycyjne gwizdki, samochodziki, meble dla lalek, wirujący tancerze, skaczące koniki czy kłapiące dziobami ptaszki są od pokoleń wykonywane zgodnie z przekazywanymi wzorami. Sprzedawane na odpustach i stoiskach w tym ośrodku pielgrzymkowym z czasem stały się popularne na świecie. W miejsce tradycyjnych koników i małych powozów pojawiły się nowe wzory odzwierciedlające zmiany zachodzące na świecie: małe samochody, samoloty, rakiety, pociągi. Wszystkie zabawki są jednak wykonywane przy użyciu tradycyjnych narzędzi i technik. Instrumenty muzyczne dla dzieci, starannie strojone przez wytwórców zabawek, nadal służą wychowaniu muzycznemu dzieci z rejonów wiejskich..

Dwugłosowy śpiew i muzyka w skali istryjskiej
Kraj(e) członkowski(e): Chorwacja

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2009 r.

Wśród mieszkańców półwyspu Istria (Chorwatów, Włochów i niewielkiej grupy ludności posługującej się językiem istrorumuńskim) zachowało się kilka odmian dwugłosowego śpiewu i muzyki w skali istryjskiej. Styl ten charakteryzuje się żywym, często nosowym śpiewem. Wymaga on dużej dozy improwizacji w obu wokalnych partiach, ale zawsze kończy się śpiewem dwóch śpiewaków w unisono lub w odstępie oktawy. Typowe instrumenty muzyczne to sopele (fujarki, zawsze w duecie), dudy, flety i tambura (lutnia). Wykształciło się także kilka lokalnych odmian stylistycznych z charakterystycznymi cechami, np. w kanat, wykonywanym głównie wśród ludności chorwackiej, gra na sopele często zastępuje drugi głos albo mu towarzyszy, zaś w popularnym wariancie zwanym tarankanje, słowa pieśni są czasem zastępowane przez charakterystyczne ciągi sylab w stylu ta-na-na, ta-ra-ran, naśladujące dźwięk fletu. Ten styl śpiewania i grania obecny jest w życiu codziennym mieszkańców Istrii podczas wesel, rodzinnych i lokalnych świąt, a także uroczystości religijnych. Umiejętności nabyte od przedstawicieli starszego pokolenia posiada dziś około stu wybitnych śpiewaków i muzyków oraz kilkunastu rzemieślników. Przeważnie należą oni do folklorystycznych grup amatorskich istniejących w całym regionie.

Tradycje koronkarskie z Lefkara
Kraj(e) członkowski(e): Cypr

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2009 r.

Tradycja koronkarstwa w wiosce Lefkara sięga co najmniej XIV wieku. Widoczne są w niej wpływy miejscowego rękodzieła, a także wpływ haftu wykonywanego na dworze weneckim oraz greckich i bizantyjskich motywów geometrycznych. Koronki wykonywane są ręcznie w czterech etapach: naniesienia na płótno wzoru, wycięcia ażurowego wzoru, obszycia brzegów satynową nicią oraz wyszycia wzoru haftu. Sztuka ta, połączona z praktyką społeczną, wciąż jest podstawowym zajęciem kobiet, które wyszywają obrusy, serwety i tkaniny dekoracyjne, siedząc grupkami i gawędząc na wąskich uliczkach lub zacienionych dziedzińcach. Ta unikalna sztuka przekazywana jest latami młodym dziewczętom przez ich matki i babki poprzez pokazywanie gotowych wyrobów i naukę wyszywania na płótnie bawełnianą nicią. Po osiągnięciu biegłości w sztuce, koronkarka tworzy wzory, które nawiązują do tradycji i są efektem jej własnej inwencji. Koronki z Leftkara świadczą o zdolności przyswajania różnych wpływów i odrywają szczególną rolę w życiu codziennym kobiet, dla których są źródłem poczucia tożsamości i dumy.

Leelo, polifoniczny śpiew z regionu Setumaa
Kraj(e) członkowski(e): Estonia

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2009 r. (Proklamacja 2003)

Dla społeczności Seto z południowo-wschodniego krańca Estonii śpiew polifoniczny leelo stanowi podstawę tożsamości kulturowej i tradycji. Wykonywany jest do ludowych melodii i w tradycyjnych strojach. Pieśń rozpoczyna zawsze główna śpiewaczka, a później włącza się chór, który powtarza za nią poszczególne wersy. Mimo iż teksty pieśni są często przejmowane od znanych wykonawców, główne śpiewaczki cechuje umiejętność komponowania nowych pieśni. Leelo wykonują w większości chóry żeńskie, a największe śpiewaczki są szczególnie honorowane podczas dorocznego Dnia Królestwa Seto i obdarzane tytułem „Królewskiej Matki Pieśni”. Dawniej pieśni polifoniczne towarzyszyły niemal wszystkim codziennym pracom w wiejskiej społeczności Seto, ale do dziś, mimo iż pieśni wykonywane są głównie na scenie, tradycja takiego śpiewu wciąż jest ważnym elementem lokalnych wydarzeń.

Sztuka tkania gobelinów z Aubusson
Kraj(e) członkowski(e): Francja

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2009 r.

W Aubusson i innych miejscowościach leżących w regionie Creuse w centralnej Francji wciąż praktykowana jest wielowiekowa tradycja tkacka. W warsztatach Aubusson produkowane były głównie duże gobeliny ścienne, ale także kilimy oraz tkaniny obiciowe na meble. Punktem wyjścia jest obraz (szkic) przygotowany na papierze. Gobeliny tkane są ręcznie na krośnie poziomym, przy użyciu ręcznie farbowanych włókien. Dodatkowym utrudnieniem jest to, że artysta tka wzór widząc jedynie jego rewers. Wyprodukowanie gobelinu zabierało dużo czasu i było niezwykle kosztowne. Tkaniny z Aubusson były tak wysoko cenione w świecie, że termin ten funkcjonuje w wielu językach jako synonim gobelinów najwyższej jakości. Dziś w ich produkcję zaangażowane są trzy warsztaty tkackie w Aubusson i Felletin oraz kilkunastu samodzielnych artystów tkaczy.

Tradycja muzyczna Maloya
Kraj(e) członkowski(e): Francja

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2009 r.

Maloya jest mieszanką muzyki, pieśni i tańców, charakterystyczną dla mieszkańców wyspy Réunion (terytorium zamorskiego Francji na Oceanie Indyjskim). Zrodziła się z kultury niewolników z Afryki i Madagaskaru, przywiezionych na wyspę do pracy na plantacjach trzciny cukrowej, a z czasem została zaadoptowana przez wszystkich mieszkańców wyspy. Pierwotnie miała formę muzycznego dialogu między solistą a chórem, któremu towarzyszyła gra na instrumentach perkusyjnych. Współcześnie maloya przybiera wiele form i rozwija się zarówno w warstwie tekstowej, jak i instrumentalnej. Wykonywana jest na scenie przez zawodowych muzyków i amatorów, zawiera w sobie elementy muzyki rockowej, reggae i jazzu. Pierwotnie pieśni i muzyka były odbiciem dawnych kultów przodków, z czasem stały się wyrazem żalu nad ciężkim losem ludzi zmuszonych do niewolniczej pracy, a od mniej więcej trzydziestu ostatnich lat maloya stała się ważnym elementem tożsamości kulturowej wszystkich mieszkańców wyspy. Maloya towarzyszy każdemu wydarzeniu kulturalnemu, politycznemu i społecznemu na wyspie, stając się tym samym elementem walki o prawa polityczne. Tradycja ta podtrzymywana jest przez ponad 300 działających na wyspie zespołów, w tym artystów o światowej sławie, jest także nauczana w miejscowym konserwatorium.

Znakowanie we francuskiej tradycji ciesielskiej
Kraj(e) członkowski(e): Francja

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2009 r.

Sztuka znakowania elementów drewnianej budowli stoi w opozycji do współczesnej standardyzacji i przyznaje twórczą rolę budowniczemu. Obejmuje używane we Francji od XIII wieku znaki graficzne, które pozwalają na projektowanie z największą precyzją rzeczywistych wymiarów budowli, sprawdzenie miejsc łączenia drewnianych elementów i określenie cech drewna użytego w poszczególnych częściach. Jest to odrębna dziedzina wiedzy, której nie można nabyć studiując architekturę. Dzięki tej wiedzy budowniczy może przewidzieć i sprawdzić przed wzniesieniem budowli, czy wszystkie elementy konstrukcji będą do siebie dobrze dopasowane. Cieśle, którzy są zrzeszeni w cechach mistrzowskich, mają świadomość symbolicznego znaczenia tej sztuki, której tajniki wciąż są pilnie strzeżone. Sztuka ta odgrywa ważną rolę w systemie wartości np. Compagnons du Tour de France. Młodzi adepci tej sztuki zdobywają wiedzę w kilkudziesięciu ośrodkach szkoleniowych, cechach rzemieślniczych i przedsiębiorstwach.

Trybunały wodne na śródziemnomorskim wybrzeżu Hiszpanii: Rada Mędrców z Murcji, Trybunał Wodny z Walencji
Kraj(e) członkowski(e): Hiszpania

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2009 r.

Hiszpańskie trybunały wodne sięgają korzeniami okresu panowania arabskiego na półwyspie Iberyjskim (IX–XIII w.). Miały one na celu zarządzanie dostępem i wykorzystaniem zasobów wodnych na wybrzeżu. Do czasów współczesnych przetrwały dwa trybunały – Rada Mędrców z Murcji i Trybunał Wodny z Walencji, uznane przez prawodawstwo hiszpańskie. Powszechnie szanowani członkowie obu trybunałów, wybierani w demokratyczny sposób, rozstrzygają spory i petycje ustnie, wydając bezstronne werdykty. Rada Mędrców złożona jest z 7 członków, którzy reprezentują interesy ponad 23 tysięcy właścicieli ziemskich z Murcji, podczas gdy Trybunał Wodny liczy 8 członków, którzy reprezentują „wodne” interesy blisko 12 tysięcy rolników z dziewięciu okręgów Walencji. Dla mieszkańców obu regionów, trybunały te, niezależnie od roli odgrywanej w systemie wymiaru sprawiedliwości, są wyrazem lokalnej tożsamości i widocznym symbolem trwania tradycji. Ich werdykty są często mocno zrytualizowane i obecne w lokalnej ikonografii. Sądy wodne mają swoje miejsce w ustnym przekazie nagromadzonej przez stulecia wiedzy oraz specyficznego słownictwa, w którym jest wiele naleciałości z języka arabskiego.

Język gwizdany na wyspie La Gomera
Kraj(e) członkowski(e): Hiszpania

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2009 r.

El Silbo lub Silbo Gomero to język gwizdany, którym posługują się mieszkańcy wyspy La Gomera (Wyspy Kanaryjskie), zastępując nim mówiony język kastylijski, używany na wyspie. Język gwizdany był od wieków przekazywany w relacji mistrz-uczeń i dziś jest to jedyny tego typu język zachowany i używany przez stosunkowo liczną społeczność (ponad 22 tysiące osób). W języku gwizdanym każdą samogłoskę zastępuje się gwizdem: dwa odrębne dźwięki zastępują 5 samogłosek w języku kastylijskim, 4 oznaczają spółgłoskę. Dźwięki mogą być wysokie lub niskie, ciągłe lub przerywane. Doświadczony „gwizdacz” jest w stanie przekazać na dużą odległość niemal wszystkie wiadomości. Od 1999 roku języka gwizdów naucza się w szkołach, dzięki czemu jest rozumiany i praktykowany przez niemal wszystkich mieszkańców wyspy, szczególnie przez osoby starsze i młodzież. Służy głównie do porozumiewania się na odległość, ale używa się go także podczas obchodów lokalnych świąt i obrzędów religijnych.

Ramman, festiwal religijny i rytualny teatr z Uttarakhand, Himalaje Garhwal
Kraj(e) członkowski(e): Indie

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2009 r.

Każdego roku, pod koniec kwietnia, w bliźniaczych wioskach Saloor i Dungra w stanie Uttarakhand (północne Indie) organizowany jest Ramman, wielki festiwal ku czci lokalnego boga Bhumiyal Devta. Większość festiwalowych wydarzeń ma miejsce w świątyni poświęconej temu bóstwu. Wydarzenie to składa się z wielu złożonych rytuałów: recytacji epopei Rama i lokalnych legend, prezentacji pieśni, przedstawień i tańców z maskami. Festiwal organizowany jest przez mieszkańców wiosek, a każda z grup i kast pełni w nim określone role. Spektakle prezentują najczęściej młodsi i starsi mieszkańcy wiosek, podczas gdy Bramini kierują modlitwami i obrzędami w świątyni, a jedynie przedstawiciele miejscowej kasty Kshatriya mają prawo nosić święte maski reprezentujące boga Narashima, przedstawianego w postaci półczłowieka i półlwa. Festiwal łączy w sobie teatr, muzykę, przedstawianie historycznych wydarzeń oraz tradycyjne opowieści, mówione lub śpiewane. Ramman jest wielowymiarowym wydarzeniem religijnym i kulturalnym, które odzwierciedla miejscowe wyobrażenia o świecie, duchowy i kulturowy porządek społeczny oraz wzmacnia poczucie lokalnej tożsamości.

Indonezyjski batik
Kraj(e) członkowski(e): Indonezja

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2009 r.

Techniki, symbolika i kultura narosła wokół batiku towarzyszą Indonezyjczykom całe życie: niemowlęta są noszone w batikowym szalu zdobionym wzorami mającymi im zapewnić pomyślność, a zmarłych owija się w specjalne pogrzebowe batiki. Ubrania ze zwykłymi wzorami noszone są w pracy i do szkół, podczas gdy na wyjątkowe okazje, takie jak śluby, ciąża, spektakle lalkowe czy inne formy sztuki, stosuje się specjalne wzory i krój. W niektórych rytuałach batik pełni wręcz centralną rolę, jak w przypadku ceremonialnego wrzucania królewskiego batiku do krateru wulkanu. Batik jest wytwarzany przez cenionych rzemieślników, którzy za pomocą gorącego wosku nakładają na tkaninę wzór złożony w kropek i kresek. W miejscach pokrytych woskiem tkanina nie zabarwia się podczas kąpieli w naturalnych farbach. Wosk jest usuwany następnie podczas kąpieli zabarwionego płótna w gorącej wodzie, i ponownie nakładany po wyschnięciu płótna. Proces farbowania i woskowania można stosować dowolną ilość razy, aż do uzyskania określonego wzoru. Szeroka gama wzorów odzwierciedla różnorodność kulturowych wpływów na batik. Można tu znaleźć takie elementy jak arabska kaligrafia, europejskie malarstwo kwiatowe, motywy chińskich smoków, japońskie kwiaty wiśni czy perskie pawie. Często, tradycja zdobienia batiku przekazywana jest z pokolenia na pokolenie w ramach rodziny, a sztuka jego wyrobu splata się z kulturową tożsamością Indonezyjczyków, wyrażoną poprzez symbolikę kolorów i wzorów użytych na tkaninie.

Tradycja muzyczna Radif
Kraj(e) członkowski(e): Iran

Wpis na Reprezentatywną listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2009 r.

Radif to zbiór dawnych melodii i tematów muzycznych, które nazwać można sercem perskiej kultury muzycznej. Radif obejmuje ponad 250 melodii (gushe), które pogrupowane są w cykle muzyczne (dastgash), różniące się między sobą interwałami i systemem modalnym. Mimo iż wiele występów muzycznych w tradycji irańskiej opiera się na improwizacji i emocjonalnym zaangażowaniu wykonawcy oraz odbiorze słuchaczy, to muzycy długie lata uczą się tradycji radif, bogactwa jej zasobów muzycznych i środków wyrazu. Radif może być zarówno wokalny jak i instrumentalny, wykonywany na różnych instrumentach i z wykorzystaniem różnorodnych technik. Radif wykonywany jest najczęściej z takimi instrumentami jak: lutnie tār i setār, cymbały santur, perskie skrzypce kamānche i trzcinowy flet ney. Przekazywana ustnie adeptom przez mistrzów, tradycja ta ucieleśnia zarówno wartości estetyczne, jak i filozofię perskiej kultury muzycznej.

Taniec Akiu no Taue Odori
Kraj(e) członkowski(e): Japonia

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2009 r.

Mieszkańcy miasta i regionu Akiu, leżącego w prefekturze Miyagi (północna Japonia), od mniej więcej końca XVII wieku modlą się o dobre zbiory poprzez taniec imitujący ruchy wykonywane podczas sadzenia ryżu. Wykonywany jest od końca XVII w., dziś głównie w czasie wiosennych i jesiennych świąt. W tańcu udział bierze dziesięć kobiet, ubranych w kwieciste kimona i girlandy kwiatów na głowach, towarzyszy im od dwóch do czterech mężczyzn, wraz z którymi wykonują od sześciu do dziesięciu tańców. Trzymając wachlarze lub dzwoneczki, kobiety ustawiają się w jednym lub dwóch rzędach i imitują w tańcu ruchy związane z uprawą ryżu, szczególnie taue, rozsadzanie młodych roślin na polach ryżowych. Dziś taniec zatracił swoje rytualne i religijne znaczenie, ale wciąż jest ważnym kulturalnym i artystycznym wydarzeniem, łączącym mieszkańców miasta z ich dziedzictwem kulturowym i tradycją pracy na roli.

Chakkirako
Kraj(e) członkowski(e): Japonia

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2009 r.

Miasto Miura, leżące na półwyspie w prefekturze Kanagawa (środkowa Japonia), rozwinęło się jako ważna baza wojskowa i port dla przepływających wzdłuż wybrzeża statków. Podpatrzywszy tańce prezentowane im przez przybyłych marynarzy, mieszkańcy Miura zapoczątkowali własną tradycję Chakkirako, by uczcić nią Nowy Rok, zapewnić sobie powodzenie i szczęście w połowach w nadchodzącym roku. W połowie XVIII w. ceremonia przybrała swoją obecną postać i stała się okazją do prezentowania talentu i urody miejscowych dziewcząt. W połowie stycznia, w lokalnej świątyni lub przed domami, od pięciu do dziesięciu dorosłych kobiet (w wieku od 40 do 80 lat) śpiewa a capella do tańca wykonywanego przez młode dziewczęta ubrane w strojne kimona. Grupa liczy od 10 do 20 dziewcząt, ustawionych w dwóch rzędach twarzami do siebie lub w okręgu. Dziewczęta w jednej ręce trzymają wachlarz, którym częściowo zasłaniają twarz, w drugiej części tańca bambusowe pałeczki, którymi uderzają o siebie. Nazwa tańca, Chakkirako, przypomina właśnie dźwięk, jaki wydają uderzane o siebie bambusowe pałeczki. Przekazywany przez pokolenia przez starsze kobiety młodym, rytuał zawiera w sobie wielowiekowe pieśni i tańce, które utwierdzają kulturową ciągłość i tożsamość mieszkańców miasta.

Daimokutate
Kraj(e) członkowski(e): Japonia

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2009 r.

Rytuał Daimokutate zachował się do dziś jedynie wśród społeczności Kami-fukawa i jest prezentowany w świątyni Yahashira w Nara. Młodzi mężczyźni ubrani w samurajskie stroje i dzierżący w dłoniach łuki, ustawiają się w półkolu i prezentują opowieści i bohaterów z eposu Heike monogatari. Każdy z młodych mężczyzn biorących udział w rytuale wywoływany jest do środka przez mistrza prowadzącego rytuał, który wyczytuje kolejno imiona postaci z eposu, opowiadającego o wojnie, która wybuchła między rodami Genji i Heike. Młodzi kolejno recytują z pamięci fragmenty eposu dotyczące bohatera, którego reprezentują, używając odpowiedniej modulacji głosu. Prezentacja jest jedynie ustną deklamacją tekstu, bez użycia środków aktorskich i muzyki. Kiedy wszyscy 26 bohaterowie eposu zostaną zaprezentowani, młodzi zaczynają wybijać rytm stopami i rozpoczynają pieśń, opuszczając miejsce w świątyni. Daimokutate pierwotnie było traktowane jako obrzęd przejścia przez młodych mężczyzn z 22 rodów społeczności Kami-fukawa, po ukończeniu przez nich 17 lat i osiągnięcia dorosłości. Dzisiaj rytuał jest prezentowany rokrocznie w połowie października, po żniwach, przez młodych chłopców w różnym wieku i pochodzących z różnych rodów (rodzin). W istocie, od mniej więcej XII wieku członkowie oryginalnych 22 rodów zamieszkujących Narę rozproszyli się na tyle, że rytuał przetrwał jedynie dzięki wysiłkom innych mieszkańców miasta. To wyjątkowe jak na Japonię przedstawienie bez gry i muzyki jest ważnym elementem lokalnej tożsamości i jedności mieszkańców Nara.

Dainichido Bugaku
Kraj(e) członkowski(e): Japonia

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2009 r.

Jak powiada legenda, wędrowni aktorzy bugaku, tradycyjnych tańców i muzyki dworskiej, odwiedzili miasto Hachimantai, leżące w północnej Japonii, w początkach VIII wieku, w czasie odnawiania świątyni Dainichido. Rytuał wziął nazwę od tego legendarnego wydarzenia, i od tego czasu jest przekazywany z pokolenia na pokolenie przez mieszkańców lokalnych społeczności z Osato, Azukisawa, Nagamine i Taniuchi. Każdego roku 2 stycznia mieszkańcy wędrują z wyznaczonych miejsc do świątyni, gdzie wykonują dziewięć świętych tańców między brzaskiem a południem, jako modlitwę o szczęście w Nowym Roku. Niektóre tańce odbywają się w maskach, inne angażują dzieci i młodych, odzwierciedlając różnorodność wśród lokalnych społeczności. Rytuał wzmacnia więzi między członkami lokalnych społeczności, zarówno uczestnikami jak i obserwatorami przybyłymi tu każdego roku. Mimo kilkudziesięcioletniej przerwy w XVIII wieku, mieszkańcy Hachimantai ożywili tę tradycję, która stała się rdzeniem ich lokalnej tożsamości i jedności.

Gagaku
Kraj(e) członkowski(e): Japonia

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2009 r.

Gagaku, charakteryzujące się długimi powolnymi pieśniami i stylizowanymi ruchami, to najstarsza zachowana tradycja widowiskowa w Japonii. Wciąż jest wykonywana na specjalnych przyjęciach i ceremoniach w Pałacu Cesarskim oraz w teatrach na terenie całego kraju. Obejmuje trzy starodawne sztuki o azjatyckim (kontynentalnym) i rodzimym pochodzeniu: (a) Kuniburi no Utamai, starożytne japońskie pieśni, z częściowym akompaniamentem harfy i fletu oraz prostą choreografią ruchów, (b) muzyka instrumentalna, szczególnie na instrumentach dętych, z towarzystwem ceremonialnych tańców zapożyczonych z kontynentalnej Azji (komagaku, togaku), (c) Utamono, taniec wykonywany do pieśni (muzyki wokalnej), które obejmują japońskie pieśni ludowe i poematy chińskiego pochodzenia. Mimo dużych wpływów politycznych i kulturalnych na przestrzeni stuleci, Gagaku zachowało się dzięki powołanemu do życia (po 1868 r.) Departamentowi Muzyki na Dworze Cesarskim, do którego weszli przedstawiciele najważniejszych rodzin związanych z dworską muzyką i tańcem w przeszłości. Tradycja ta jest wciąż przekazywana z mistrza na ucznia drogą ustną, należy do najważniejszych wyróżników japońskiej tożsamości kulturowej i jest przykładem, jak pochodzące z różnych tradycji elementy mogą zrosnąć się w unikalną formę sztuki.

Hayachine Kagura
Kraj(e) członkowski(e): Japonia

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2009 r.

Około XIV lub XV wieku mieszkańcy prefektury Iwate (północna Japonia), rozpoczęli prezentację ludowych przedstawień kagura ku czci góry Hayachine, uważanej za świętą i uosobienie bóstwa. Przedstawienia te z czasem przerodziły się w Wielki Festiwal Świątyni Hayachine, który odbywa się rokrocznie na początku sierpnia w mieście Hanamaki. Hayachine Kagura to seria sześciu tańców w maskach, którym towarzyszy muzyka na bębnach, cymbałach i fletach. Pięć pierwszych tańców opowiada historie z życia bóstw i średniowiecznej Japonii, a w tańcu finałowym objawia się tancerz shishi, ucieleśniający bóstwo Hayachine. Pierwotnie kagura w tej świątyni przedstawiana była przez mnichów ku czci górskiego bóstwa i miała zapewnić błogosławieństwo dla mieszkańców, dziś jest wykonywana przez tancerzy z lokalnej społeczności, szczycącej się tą wyjątkową tradycją.

Parada Furyumono w mieście Hitach
Kraj(e) członkowski(e): Japonia

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2009 r.

Furyumono to tradycyjna parada świąteczna, obchodzona każdego roku w kwietniu podczas festiwalu kwitnących wiśni w nadmorskim mięście Hitachi oraz raz na siedem lat podczas Wielkiego Festiwalu obchodzonego w maju, w miejscowej świątyni bóstwa góry Kamine. Biorą w niej udział mieszkańcy czterech lokalnych społeczności: Kita-machi, Higashi-machi, Nishi-machi i Hom-machi. Przygotowują oni specjalne ruchome platformy, na których prezentowane są spektakle lalkowe i świąteczne dekoracje dla bóstwa. Na przygotowanej platformie mieści się pięć ustawionych piętrowo scen dla lalek, a szczyt platformy zdobi wysoka na kilka metrów miniatura góry Kamine. Na każdej ze scen pokazywane są kolejno fragmenty przedstawienia, gdzie od 3 do 5 animatorów sprawnie operuje lalkami na kilku poziomach, z akompaniamentem muzycznym. W paradzie mogą brać udział wszyscy chętni mieszkańcy miasta, jednakże sama sztuka lalkarska przekazywana jest zgodnie z tradycją z ojca na najstarszego syna jako sekret rodzinny, w którym przechował się dawny repertuar oraz techniki animacyjne przejęte przez miejscowych artystów od wędrownych lalkarzy na początku XVIII w. W dorocznym festiwalu każda ze wspólnot prezentuje swoje platformy w ogólnej paradzie, a jedynie podczas Wielkiego Festiwalu raz na siedem lat, załogi platform rywalizują ze sobą w sztuce animacji lalkami i użyczeniu gościnności miejscowemu bóstwu.

Koshikijima no Toshidon
Kraj(e) członkowski(e): Japonia

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2009 r.

Jak powiadają japońskie legendy, dawno temu bóstwa schodziły na ziemię, by błogosławić jej mieszkańcom. Koshikijima no Toshidon to święto ku czci raiho-shin, przybywającego na ziemię bóstwa. Odbywa się ono na wyspie Shimo-Koshiki, w ostatni dzień roku. Od dwóch do pięciu dorosłych mężczyzn przebranych za bóstwa zwane Toshidon, ubiera deszczowe płaszcze wyplecione ze słomy, zdobione liśćmi miejscowych roślin i zakłada wielkie maski z długimi nosami, ogromnymi kłami i diabelskimi rogami. Wędrując przez wieś, Toshidon pukają do drzwi i w ściany domów, by „przywołać” do porządku dzieci, których rodzice zawczasu informowali o występkach swoich pociech w ciągu całego kończącego się roku. W każdym domu przysiadują z dziećmi i rugają je za złe zachowanie i udzielają wskazówek na przyszłość. Obdarowywani są następnie przez rodziców specjalnym ciastem ryżowym, wycofują się tyłem z domu błogosławiąc dzieci na kolejny rok. Rytuał ten powtarza się w każdym domu, który odwiedzają. Te „wizyty” pełnią ważną role w podtrzymywaniu więzi społecznych na Shimo-Koshi. Dzieciom pozwalają na stopniowe przyswajanie sobie wartości społecznych, norm zachowania i lokalnej kultury, a mężczyznom odgrywającym rolę bóstwa na umocnienie ich tożsamości i trwanie tej wielowiekowej tradycji.

Ojiya-chijimi, Echigo-jofu: tradycyjne techniki wytwarzania tkanin ramia w regionie Uonuma
Kraj(e) członkowski(e): Japonia

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2009 r.

Wysokiej jakości lekkie tkaniny wykonane z włókna ramia są idealne na gorące i wilgotne japońskie lato. Ojiya-chijimi i Echigo-jofu to tradycyjne techniki tkackie, które rozwinęły się w mieście Ojiya i Echigo, regionie Uonuma, w prefekturze Niigata (północno-zachodnia Japonia). Cenne włókna ramia są pozyskiwane z łodyg szczmiela białego (Boehmeria nivea), byliny z rodziny pokrzywowatych. Łodygi rośliny są rozłupywane paznokciami, a włókna ręcznie wyciągane. Włókna ramia są następnie przewiązane włóknami bawełny i zanurzane w farbie. Technika ta (shibo) powalała na uzyskanie wzoru w postaci nieforemnych płaszczyzn lub motywów kwiatowych z łamaną linią brzegów podczas tkania za pomocą prostego krosna płaskiego. Utkana tkanina jest zamaczana w gorącej wodzie i ugniatana nogami, następnie jeszcze mokra układana na śniegu na 10 dni, by wyblakła od słońca. Tkaniny produkowane w Uonuma były bardzo popularne wśród mieszkańców Japonii. Dziś są wytwarzane przez doświadczonych rzemieślników, a sztuka (technika) ich tkania jest przedmiotem dumy i ważnym elementem lokalnej tożsamości.

Rytuał Oku-noto no Aenokoto
Kraj(e) członkowski(e): Japonia

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2009 r.

Oku-noto no Aenokoto to rytuał o charakterze agrarnym, przekazywany od pokoleń wśród uprawiających ryż z półwyspu Noto, w prefekturze Ishikawa na wyspie Honsiu. Rytuał, który odbywa się dwa razy do roku, jest wyjątkowy wśród żniwnych rytuałów w całej Azji. Pan domu zaprasza doń bóstwo opiekujące się polami ryżowymi i zachowuje się tak, jakby niewidoczny duch był materialnie obecny. W grudniu, by podziękować za zbiory, gospodarz przygotowuje rytualną kąpiel i posiłek, przywołując bóstwo pól ryżowych odgłosem ucierania ziaren ryżu na ciasto. Gospodarz „wita” bóstwo na progu domu w odświętnym stroju, dzierżąc latarnię, po czym zaprasza do odpoczynku w domu przed rytualną kąpielą i posiłkiem złożonym z ryżu, fasoli i ryb. Według przekazów, bóstwo ma tak słaby wzrok, że gospodarz za każdym kęsem musi słowami opisywać serwowane potrawy. Podobny rytuał ma miejsce w lutym, przez sadzeniem ryżu, by zapewnić obfite plony. Rytuał Oku-noto no Aenokoto, odprawiany czasem z indywidualnymi zmianami, odzwierciedla codzienną kulturę japońskich rolników, wielowiekową tradycję uprawy ryżu i jego roli w podtrzymywaniu lokalnej tożsamości.

Sekishu-Banshi, tradycja wyrobu papieru w regionie Iwami
Kraj(e) członkowski(e): Japonia

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2009 r.

Sekishu-Banshi to nazwa papieru i rodzaj unikalnej technologii wyrobu najmocniejszego papieru w Japonii. Pierwotnie, był on wytwarzany jako dodatkowe zajęcia rolników z regionu Iwami, w prefekturze Shimane, w zachodniej Japonii. Z czasem rozwinęły się tam lokalne warsztaty produkujące mocny papier wykorzystywany do prowadzenia ksiąg rachunkowych, wyklejania drzwi (shoji), kaligrafii oraz w pracach konserwatorskich. Ten niezwykle wytrzymały papier otrzymywany jest z włókien drzewa kozo (morwy papierowej), szczególnie tych znajdujących się tuż pod korą drzewa. Młode drzewa kozo ścina się zimą, obdziera z kory, włókno spod kory jest gotowane, ubijane, następnie mieszane z klejem roślinnym, a masa papierowa jest odsączana na bambusowych ekranach. Uformowana płachta papieru jest następnie suszona na drewnianych lub metalowych tablicach. Sztuka wykonywania papieru Sekishu-Banshi przekazywana jest przez mistrzów młodym adeptom wraz z niezbędną wiedzą i jej znaczeniem dla lokalnej społeczności.

Tradycyjne tańce Ajnów
Kraj(e) członkowski(e): Japonia

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2009 r.

Ajnowie, rdzenna ludność archipelagu, zamieszkują dziś głównie wyspę Hokkaido. Tradycyjne tańce (obrzędy taneczne) Ajnów odbywają się podczas ceremonii i spotkań, jako część uświetniająca oficjalne festiwale oraz uroczystości rodzinne. Występują w wielu wariantach, ale ściśle związane są ze stylem życia i religią Ajnów. Tańce wykonywane są przez dużą grupę tancerzy, którym często towarzyszą śpiewacy akompaniujący sobie jedynie głosem, bez użycia instrumentów. Niektóre tańce imitują ruchy i dźwięki wydawane przez zwierzęta i owady, inne, jak taniec z mieczami czy łukami, zachowały znaczenie rytualne. Wiele tańców jest improwizowanych i ma charakter czysto towarzyski. Wierząc we wszechobecność duchów, Ajnowie składają hołd i podziękowania naturze właśnie poprzez taniec. Jeden z tego typu tańców wykonywany jest podczas ceremonii Iyomante, gdzie uczestnicy odsyłają do nieba ducha zjedzonego przez nich niedźwiedzia, naśladując ruchy żywego zwierzęcia. W kulturze Ajnów taniec wzmacnia więzi łączące człowieka ze światem przyrody i bóstw, jest także śladem więzi kulturowych z rdzennymi ludami syberyjskimi i północnoamerykańskimi.

Yamahoko, procesja platform podczas Festiwalu Gion w Kioto
Kraj(e) członkowski(e): Japonia

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2009 r.

Odbywający się w lipcu Gion Matsuri (Festiwal Gion), to największe wydarzenie kulturalne w Japonii, a jego kulminacja przypada na dzień 17 lipca. Odbywa się wtedy procesja yamahoko, wielkich dekoracyjnych platform, zwanych też potocznie „ruchomymi muzeami” z racji ich bogatych zdobień. Festiwal związany jest ze świątynią Yasaka, która znajduje się w dzielnicy Gion. Z tej okazji, mieszkańcy miasta, reprezentujący poszczególne wspólnoty, budują 32 ruchome platformy. Każda wspólnota występuje razem z muzykami, którzy akompaniują grą podczas parady, a także z innymi artystami, którzy pomagają dekorować, a potem demontować platformy. Kolejność udziału w paradzie odbywa się na podstawie losowania. Istnieją dwa rodzaje platform: mniejsze yama, z wyglądu przypominające góry, i większe hoko, na których osadzone są niezwykle wysokie słupy, symbolizujące Boga Zarazy, który poprzez taniec, muzykę i modły ludzi może być przeobrażony w ducha opiekuńczego. W procesji bierze zawsze udział 25 platfor yama i 7 platform hoko.

Karnawał Negros y Blancos (Czarnych i Białych)
Kraj(e) członkowski(e): Kolumbia

Wpis na Reprezentatywną listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2009 r.

Karnawał Negros y Blanco”, łączący w sobie tradycje andyjskie i hiszpańskie, odbywa się rokrocznie między 28 grudnia a 6 stycznia w mieście San Juan de Pasto, leżącym w południowo-zachodniej Kolumbii. Symboliczny początek karnawału w dniu 28 grudnia to Karnawał Wody, kiedy mieszkańcy miasteczka oblewają się wzajemnie wodą na ulicach miasta. W przeddzień Nowego Roku odbywa się Parada Starego Roku, podczas której ulicami miasta maszerują satyryczne figury przedstawiające bieżące wydarzenia oraz postaci popularnych polityków i znanych osób. Kulminacją parady jest rytualne spalenie figur i pożegnanie Starego Roku. Główne obchody festiwalu trwają przez ostatnie dwa dni, kiedy to wszyscy mieszkańcy miasta malują swoje twarze na czarno pierwszego dnia, następnego zaś malują się białym talkiem. Symbolizuje to równość i integrację wszystkich uczestników karnawału, niezależnie od koloru skóry i różnic kulturowych. Karnawał jest okresem szczególnej łączności mieszkańców miasta, kiedy prywatne domy zamieniają się we wspólne pracownie, gdzie przygotowywane i prezentowane są karnawałowe obiekty, a uczestnicy mogą wyrazić swoje poglądy.

Wielkanocne Procesje w Papayán
Kraj(e) członkowski(e): Kolumbia

Wpis na Reprezentatywną listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2009 r.

Wielkanocne Procesje w Popayán to jedna z najstarszych tradycji w Kolumbii, obchodzona od czasów kolonialnych. Każdego wieczoru od Wielkiego Czwartku do Wielkiej Soboty przez miasto przechodzi pięć głównych procesji, poświęconych osobom lub wydarzeniom z Męki Pańskiej: procesji ku czci Maryi Panny, procesja ku czci Jezusa Chrystusa, procesja ku czci Krzyża, procesja upamiętniająca złożenie Chrystusa do grobu oraz procesja ku czci Zmartwychwstania. Każda z procesji kroczy tą samą drogą, 2-kilometrowym szlakiem ulicami historycznego centrum miasta. Procesjom towarzyszą specjalne platformy, zwane pasos, bogato przystrojone, z ozdobionymi kwiatami drewnianymi figurami, których większość pochodzi jeszcze z XVIII wieku i przedstawia sceny związane z Wielkanocą. Po obu stronach platform kroczą modlący się, ubrani w świąteczne stroje i trzymający zapalone świece. Przygotowania do procesji trwają niemal cały rok, a tajniki przygotowania scen i dekoracji przekazywane są od pokoleń ustnie dzieciom już od 5 roku życia. Grupy posługują się swoim własnym słownictwem i umiejętnościami, a poszczególne obowiązki każdego z uczestników są ściśle określone.

Edykt z Kurukan Fuga
Kraj(e) członkowski(e): Mali

Wpis na Listę Reprezentatywną Niematerialnego Dziedzictwa Ludzkości 2009.

Na początku XIII w., po decydującym zwycięstwie nad wrogami, twórca Imperium Mali, Sundiata Keita, za radą mędrców, proklamował w Ka-ba (obecne Kongaba) Edykt Manden z Kurukan Fuga. Jego nazwa pochodziła do nazwy terenu leżącego w górnym dorzeczy Nigru, pomiędzy dzisiejszą Gwineą a Mali. Edykt ten, jedna z najstarszych konstytucji świata, przekazywany jedynie drogą ustną, zawiera siedem rozdziałów zalecających m.in. ład i spokój społeczny wśród różnych plemion Imperium, nietykalność ludzi, kształcenie, integrację ziem ojczystych, ochroną pożywienia, zniesienie niewolnictwa na drodze obławy (razzia) oraz wolność wypowiedzi i handlu. Choć Imperium upadło z początkiem XVII w., to treść Edyktu i związane z nim rytuały są wciąż przekazywane sekretnie droga ustną z ojca na syna wśród plemion Malinke. By zachować tradycję przy życiu, coroczne organizuje się ceremonie upamiętniające Edykt, w malijskiej wsi Kangaba, leżącej na skraju regionu Kurukan Fuga, blisko granicy z Gwineą. Uroczystości są wspierane przez lokalne i krajowe władze, szczególnie ludzi z autorytetem, którzy widzą w Edykcie źródło praw oraz szacunku dla pokoju i braterstwa, które przetrwały dzięki Edyktowi setki lat.

Ceremonia Kamablon
Kraj(e) członkowski(e): Mali

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2009 r.

Lud Malinke i inne okoliczne plemiona z regionu Manden, w południowo-zachodnim Mali, organizują co siedem lat w wiosce Kangaba ceremonię związaną z kładzeniem nowego dachu na Domu Spotkań (House of Speech), zwanym Kamablon. Zbudowany w 1653 roku w formie rotundy, skrywa obiekty i meble o symbolicznym znaczeniu dla społeczności i służy jako wioskowy dom spotkań (village senate). Strażnikami dziedzictwa Kamablon i organizatorami ceremonii są członkowie klanu Keita, potomkowie założyciela Imperium Mali Sundiaty Keita, oraz grioci i mężczyźni z rodu Diabate. Układanie nowego dachu na Domu przywołuje do życia historię i kulturę regionu Manden poprzez ustne tradycje. Jest okazją do wzmocnienia więzi społecznych, rozwiązywania konfliktów i przewidywania, co może się wydarzyć przez kolejne 7 lat. Przez pięć kolejnych dni, młodzi mężczyźni w wieku od 20 do 21 lat zdejmują stary dach i pokrywają Dom nowym, pod nadzorem starszyzny, dla której jest to okazja do przekazania swojej wiedzy na temat Domu, jego konstrukcji, historii i symbolicznego znaczenia dla wspólnoty. W tym czasie grioci z pobliskiej wsi Kela opowiadają historie regionu Manden i wspominają chwałę króla Sundiaty.

Miejsca pamięci i żywe tradycje Indian Otomi Cziczimeka z regionu Tolimán
Kraj(e) członkowski(e): Meksyk

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2009 r.

Indianie Otomí Cziczimeka zamieszkują półpustynne rejony stanu Querétaro, w środkowym Meksyku. Rozwinęli oni szereg unikalnych tradycji, które obrazują ich związek z miejscowym krajobrazem i ekologią. Ich kulturowa przestrzeń jest symbolicznie ograniczona przez trójkąt między wzgórzami Zamorano i Frontón oraz skałą Bernal. Do tych świętych gór mieszkańcy regionu odbywają doroczne pielgrzymki, niosąc krzyże, by prosić o wodę i opiekę bogów, czcić zmarłych i jednoczyć się w modlitwie z innymi członkami społeczności. Inne uroczystości Cziczimeków w ciągu roku koncentrują się na rytuałach związanych z wodą, której brak wciąż jest tu odczuwany. Ceremonie odbywają się często w prywatnych domowych kapliczkach poświęconych przodkom lub w chimales, tymczasowo wznoszonych acz imponujących budowlach z trzciny, pokrytych dachem z liści. Związek pomiędzy kulturą duchową a krajobrazem ma także istotny wpływ na sztukę regionu – religijne obrazki, malowidła ścienne, taniec i muzykę, oraz tradycje, które są podstawą kulturowej tożsamości mieszkańców.

Rytuał Valadores
Kraj(e) członkowski(e): Meksyk

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2009 r

Valadores (dosłownie: fruwający mężczyźni) to rytualny taniec na urodzaj, odprawiany przez członków kilku grup etnicznych w Meksyku i w Środkowej Ameryce, szczególnie Totonaków mieszkujących w stanie Veracruz. Jest wyrazem szacunku dla harmonii ze światem natury i światem duchowym. Podczas ceremonii czterech młodych mężczyzn ubranych w barwne stroje wspina się na szczyt drewnianego słupa wysokiego na 18 do 40 metrów. Uprzednio ścina się odpowiednie drzewo i prosi o przebaczenie boga gór. Piąty mężczyzna, Caporal, stoi u podnóża słupa i wygrywa na flecie i małym bębenku pieśni ku czci słońca, czterech wiatrów i kierunków świata. Po śpiewnej inwokacji, czterej śmiałkowie skaczą w dół z platform umieszczonej na górze słupa. Przywiązani są do platformy grubymi sznurami, szybują wokół słupa, i w miarę jak liny rozkręcają się na platformie, stopniowo zniżają się do ziemi. Taniec jest symbolicznym przywołaniem mitu o narodzinach świata, jest wyrazem wartości i wierzeń całej społeczności, wspiera ją w kontaktach z duchami i sprowadza pomyślność. Uczestnictwo w tym rytuale jest, zarówno dla tancerzy, jak i obserwatorów powodem do dumy i szacunku dla własnego dziedzictwa.

Parada masek Ijele
Kraj(e) członkowski(e): Nigeria

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2009 r.

Tradycyjna parada masek Ijele towarzyszy wielu uroczystościom organizowanym przez mieszkańców stanu Anambra w południowo-wschodniej Nigerii – świętom, pogrzebom czy prośbom o dobry urodzaj w czasie suchej pory. Maski mają około 4 metrów wysokości, są tak duże i skomplikowane, że niemal setka mężczyzn musi poświęcić pół roku na ich przygotowanie i wzniesienie specjalnej chaty, gdzie są przechowywane przed pokazem. Maski wykonane są z kolorowych materiałów rozpiętych na bambusowym szkielecie, dodatkowo dekorowane figurkami i obrazkami przedstawiającymi wszystkie aspekty życia. Tancerz ubrany w strzelistą maskę pojawia się na końcu parady, otoczony sześcioma strażnikami, niesie przed sobą magiczne lustro mające moc karania złoczyńców. Przyszli tancerze, wybrani drogą głosowania, izolują się na okres trzech miesięcy, podczas których żywią się specjalną dietą, by nabrać siły koniecznej do dźwigania masek. Parada masek pełni wielorakie funkcje w społeczności: duchową - towarzyszy festiwalom i ważnym uroczystościom, polityczną jako okazja do potwierdzenia lojalności w stosunku do króla lub wodza, także kulturalną, gdyż dostarcza młodym okazji do wykonywania pieśni i tańców do muzyki Akunechenyi.

Taniec Cheoyongmu
Kraj(e) członkowski(e): Korea Południowa

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2009 r.

Cheoyongmu jest tańcem pochodzenia dworskiego, dziś wykonywanym na scenie. Pierwotnie służył odganianiu złych duchów i jako forma modlitwy o pomyślność na królewskich uroczystościach lub podczas rytów odprawianych w przeddzień Nowego Roku. Taniec oparty jest na koreańskiej legendzie o Cheoyong, synu króla smoków Yongwang, który przybrał ludzką postać i uratował swoją ziemską małżonkę od śmierci (chorą na czarną ospę) - tańcząc i śpiewając. Taniec wykonywany jest przez pięciu mężczyzn ubranych na biało, niebiesko, czarno, czerwono i żółto. Liczba ta symbolizuje cztery główne kierunki oraz centrum. Noszą oni maski w jasno bordowym kolorze, przedstawiające męską twarz z białymi zębami, cynowymi kolczykami ze sznurkiem ołowianych koralików oraz czarnym nakryciem głowy ustrojonym dwoma kwiatami peonii i siedmioma śliwami, które mają odstraszać złe duchy i dodawać dobrej energii. Tancerze poruszają się z okazałością i wigorem, w zmiennych stylach i tempach muzyki, podkreślanej przez słowne recytacje pieśni. Wokół postaci Cheoyong narosło wiele ludowych mitów i wierzeń, np. wiara, iż jego rzeźbiona statuetka umieszczona nad drzwiami chroni dom przed czarną ospą i innymi chorobami. Taniec poświęcony Cheoyong ucieleśnia także wartości klasycznej filozofii konfucjańskiej.

Rytualny taniec Ganggangsullae
Kraj(e) członkowski(e): Korea Południowa

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2009 r.

Ganggangsullae jest rytualnym tańcem wykonywanym w Jeollnam-do, południowo-zachodniej prowincji Korei, głównie podczas święta Chuseok (święto dziękczynienia), odbywającego się w ósmym miesiącu księżycowego kalendarza. Taniec wykonywany jest w czasie pełni księżyca przez młode i niezamężne kobiety, które chwytając się za ręce formują okrąg, po czym tańczą i śpiewają całą noc pod kierunkiem głównej śpiewaczki. Podczas tańca kobiety odgrywają mimiczne sceny imitujące pracę na roli lub połowy, łapanie myszy, zwijanie mat, patroszenie ryb. Nazwa tańca wywodzi się od słowa ganggangsullae, powtarzanego przez uczestniczki po każdej zwrotce pieśni. Znaczenie tego słowa nie jest jednak znane. Święto Chuseok było jedyną okazją dla wiejskich kobiet do głośnego śpiewu i przebywania poza domem po zmierchu. Dziś ten rytuał jest podtrzymywany przez dorosłe kobiety mieszkające w mieście, a także nauczany jako element edukacji muzycznej w szkołach podstawowych. Obecnie jest wykonywany w całym kraju, postrzegany jako symbol koreańskiego folkloru i dziedzictwo kultury agrarnej związanej z uprawą ryżu.

Rytuał Chilmeoridang Yeongdeunggut
Kraj(e) członkowski(e): Korea Południowa

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2009 r.

Jeju Yeongdeung gut to rytuał odprawiany w drugim miesiącu księżycowego kalendarza, podczas którego zanosi się modły o spokój na morzu i obfite połowy. Rytuał odprawiany jest w świątyni Chilmeoridang w wiosce Gun-rip i ma wiele wspólnego z podobnymi rytuałami odprawianymi w innych wioskach rybackich na wyspie Jeju. Wioskowy szaman odprawia serię rytuałów poświęconych bogini wiatrów Babka Yeondeung, Królowi Smoków Yongwang i bóstwom gór. Rytuał Powitalny obejmuje przywoływanie bogów, modlitwę o dobre połowy oraz trzyaktową sztukę, która ma zabawiać duchy przodków. Ryty Pożegnalne, odprawiane dwa tygodnie później, obejmują składanie darów z napojów i ciasteczek ryżowych, powitanie Króla Smoków, przepowiadanie przyszłości z nasion prosa oraz wodowanie łodzi wykonanej ze słomy przez najstarszego mieszkańca wsi. Gdy bogini Yeondeung upuszcza świątynię piętnastego dnia, znacząc tym samym początek wiosny, mieszkańcy wioski wierzą, iż rozsiewa ona nasiona na polach i uspokaja wzburzone wody. Poza szamanem, udział w rytuałach biorą głównie kobiety oraz właściciele łodzi, którzy wspólnie przygotowują pożywienie i składają ofiary. Zarówno jako szamański rytuał, jak i kulturalne wydarzenie, jest ważnym świętem dla mieszkańców wyspy Jeju i wyraża ich szacunek dla morza, od którego zależy ich codzienna egzystencja.

Namsadang Nori
Kraj(e) członkowski(e): Korea Południowa

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2009 r.

Namsadang Nori, dosłownie “wędrowny teatr klaunów”, to złożone popularne widowisko pierwotnie przedstawiane przez wędrowne amatorskie trupy teatralne, dziś kontynuowane przez zawodowe zespoły. Widowisko złożone jest z sześciu elementów: „muzyka farmerów” wykonywana na metalowych gongach i bębnach obciągniętych zwierzęca skórą, taniec w maskach przedstawiający cztery komiczne sceny ośmieszające przedstawicieli różnych klas społecznych, akrobację na linie, połączoną z komicznym dialogiem akrobaty ze stojącym poniżej liny klaunem, spektakl lalkowy z użyciem ponad 50 lalek w siedmiu scenach z narratorem i muzykami, pokazy akrobatyczne, i zawiły pokaz przędzenia za pomocą drewnianego kija, który kończy cały spektakl. Poza warstwą rozrywkową, Namsadang Nori niesie ze sobą także ważny przekaz społeczny: szczególnie tańce w maskach i sztuki lalkowe mówiły o ucisku społecznym i gorszej pozycji kobiet w społeczeństwie. Wspierały duchowo biedotę wiejską i wnosiły idee sprawiedliwości i równości.

Rytuał Yeongsanjae
Kraj(e) członkowski(e): Korea Południowa

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2009 r.

Yeongsanjae jest centralnym elementem koreańskiego buddyzmu. Jest rytualnym odtworzeniem przekazania przez Buddę Sutry Lotosu na świętej górze Volture w Indiach. Yeongsanjae rozpoczyna się powitaniem wszystkich bóstw i duchów niebios i ziemi, kończy rytuałem oddającym cześć Buddzie, zawierającym pieśni, obrzędowe dekoracje i liczne rytualne tańce, np. z cymbałkami lub bębnami. Inne elementy rytuału to obrzęd oczyszczania, ceremonia herbaciana, składanie ofiary z ryżu, kazanie zapraszające słuchaczy do „wrót prawdy” oraz rytualny posiłek dla zmarłych radujących się niebem. Pieczę nad jego przebiegiem i zachowaniem sprawują mnisi buddyjscy z koreańskiej Szkoły Taego, która ma siedzibę w Seulu. Rytuał odprawiany jest w buddyjskich świątyniach w Korei, pomaga ludziom wkraczać w świat prawdy i wiary poprzez modlitwę oraz oddanie dla Buddy i jego mądrości.

Tradycyjne pieśni Doina
Kraj(e) członkowski(e): Rumunia

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa ludzkości w 2009 r.

Doina to rumuńska liryczna pieśń ludowa o różnorodnej tematyce, improwizowana i śpiewana spontanicznie. Mniej więcej do początku XX w. była jedynym gatunkiem muzycznym, znanym pod różnymi nazwami, w wielu regionach Rumunii. Pieśń może być śpiewana w każdym miejscu i sytuacji (na dworze, w domu, podczas pracy, czuwaniu przy zmarłym itp.), ale zawsze wykonywana jest solowo, czasem z akompaniamentem muzycznym (flet, dudy lub inne proste instrumenty). Pieśń opowiada o szczęściu, smutku, samotności, społecznych konfliktach, napadach rabusiów, miłości i rozstaniu. Mimo iż wyraża osobiste uczucia i jest popisem śpiewaczym wykonawcy, doina pełni także ważną rolę społeczną, poprzez swoją treść wzmacniając poczucie ludzkiej solidarności. Obecnie znanych jest tylko piętnaście osób wykonujących różne typy tej pieśni, której przetrwanie w dużej mierze zależy od odpowiednich warunków sprzyjających przekazywaniu tradycji młodszym pokoleniom.

Tradycja bardowska Âşıklık
Kraj(e) członkowski(e): Turcja

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2009 r.

Âşıklık to rybałtowska tradycja przedstawień podtrzymywana w Turcji przez wędrownych bardów zwanych âşıks. Ubrani w tradycyjne stroje, przygrywając na instrumencie smyczkowym saz, występują często na weselach, w pijalniach kawy i przy okazji wielu innych publicznych spotkań. Wiersze, które recytują, opowiadają najczęściej o miłości i są napisane rytmicznymi sylabami, kończą się zawsze czterowierszem, w którym bard wypowiada Mâhlas, swój artystyczny pseudonim. Ich improwizowane przedstawienia mogą zawierać także rebusy, opowieści ludowe, słowne pojedynki z innymi bardami. Dzięki wędrowaniu z miejsca na miejsce, sztuka âşıks ułatwia przenikanie kulturowych wartości i idei poprzez tradycyjną poezję i aktualną społeczną i polityczną satyrę. Podczas niektórych uroczystości, jak wesele, âşıks pełnią też funkcję mistrzów ceremonii i przewodników, a ich sztuka wzbogaca codzienne i odświętne życie Turków.

Teatr cieni Karagöz
Kraj(e) członkowski(e): Turcja

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2009 r.

Karagöz to forma tradycyjnego tureckiego teatru cieni, w którym wykorzystuje się wykonane ze skóry wielbłądziej lub wołowej lalki zwane tasvirs. Są one w kształcie postaci ludzkich lub przedmiotów, a ich cień odbija się od źródła światła na rozpiętym z przodu płóciennym ekranie. Przedstawienie rozpoczyna pojawienie się pierwszej postaci, która wprowadza widzów w temat, po czym znika ze światła przy dźwiękach przenikliwego gwizdu, ustępując głównemu przedstawieniu, które może obejmować śpiew, muzykę wykonywaną na tamburynie, recytację wierszy, mitów, językowe łamańce i szarady. Komiczne opowieści prezentują głównie postaci murarza Karagöz i kowala Hacvat, także inne postaci, jak kabaretowa śpiewaczka o imieniu Kantocu czy iluzjonista Hokkabaz. Teatr jest obsługiwany przez jednego mistrza (Hayali), który poruszając figurkami, użycza im głosu. Towarzyszyć mu mogą jeden lub kilku asystentów, którzy w ten sposób uczą się trudnej sztuki animacji lalkami (tasvirs) oraz akompaniują mu muzycznie. Kiedyś przedstawienia prezentowane były głównie w kawiarniach i na placach, szczególnie podczas Ramadanu i ceremonii obrzezania, dziś grywane są w teatrach, szkołach i salach w dużych miastach, gdzie przyciągają rzesze widzów.

Muzyka Condombe i jej przestrzeń społeczno-kulturowa
Kraj(e) członkowski(e): Urugwaj

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2009 r.

Do dziś w każdą sobotę i większe święta bębny llamadas de tambores de candombe ożywiają Sur, Palerno i Cordón, południowe dzielnice Montevideo, gdzie mieszkają potomkowie afrykańskich niewolników. Początkiem muzycznej fiesty jest rozpalenie wspólnego ogniska, przy którym skupiają się uczestnicy, a muzycy stroją swoje bębny przed muzyczną paradą. Przemarsz bębniarzy rozpoczynają muzycy wywodzący się z najbardziej szanowanych rodzin, kontynuujących tę tradycję od pokoleń. Pozostali bębniarze kroczą za nimi ustawieni w rzędy, a inni uczestnicy parady – tancerze i obserwatorzy – maszerują obok nich lub obserwują muzyków z ulicznych okien i balkonów. Dźwięk największego i najgłębszego bębna, piano, jest charakterystyczny dla każdej z trzech dzielnic, a muzyczny dialog bębnów podczas parady jest wyrazem zarówno jedności uczestników, jak i indywidualnej tożsamości poszczególnych dzielnic. Przekazywane przez pokolenia wśród rodzin o afrykańskich korzeniach, candombe jest symbolem oporu przeciw niewolnictwu oraz wyrazem społecznej pamięci i tożsamości mieszkańców południowych dzielnic Montevideo, głęboko splecioną z ich historią i życiem codziennym.

Tradycja muzyczna Katta Ashula
Kraj(e) członkowski(e): Uzbekistan

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2009 r.

Katta Ashula (dosłownie: wielka pieśń) jest gatunkiem muzycznym, który jest wspólnym dziedzictwem różnych grup etnicznych zamieszkujących Dolinę Fergańską w Uzbekistanie i inne regiony w Kirgistanie, Tadżykistanie i Kazachstanie. Gatunek ten obejmuje śpiew, muzykę instrumentalną, widowiska, tradycyjną poezję i sekretne rytuały. Tematyka pieśni i przedstawień jest bardzo rozległa, od miłości po zagadnienia filozoficzne i religijne, pozostawiając jednak przestrzeń na improwizację przez wykonawcę. Tradycja ta jest przenoszona ustnie z mistrza (hafiz) na ucznia drogą żmudnego treningu (usto-shogird) przez wiele lat pracy. Wykonywanie katta as hula wymaga udziału od dwóch do pięciu śpiewaków (katta ashulachi), a charakterystycznym elementem wykonania jest trzymanie przez śpiewaków porcelanowych talerzy blisko ust. Działają one jak rezonatory, dzięki którym śpiewacy mogą modulować wydobywane podczas śpiewu dźwięki.

Święta Busó w Mohács
Kraj(e) członkowski(e): Węgry

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa ludzkości w 2009 r.

Święta Busó w Mohaczu na południu Węgier to karnawał organizowany z okazji zbliżającego się końca zimy. Rozpoczynają się na sześć dni przed Środą Popielcową. Ich nazwa pochodzi od słowa busó, określającego mężczyzn o odstraszającym wyglądzie, noszących drewniane maski i obszerne wełniane peleryny. Największą atrakcją jest przybycie na łodziach Dunajem ponad 500 busós na paradę ulicami miasta. Noszą oni przerażające maski, pod wielkie peleryny i w rękawy wtykają wiązki słomy, a idąc hałasują drewnianymi kołatkami i dzwonkami. Paradzie towarzyszą wozy zaprzężone w konie lub ciągnięte przez samochody. Na zakończenie pochodu, na głównym placu miasta odbywa się ceremonia ognia, przedtem, na znak symbolicznego pożegnania zimy, pali się trumnę. Podczas świąt odbywają się także konkursy dla dzieci, wystawy rękodzieła, konkursy dla rzeźbiarzy masek, pokazy taneczne i muzyczne. Obchody karnawałowe zostały zapoczątkowane przez Šokci, chorwacką mniejszość Mohacza i okolic, ale z czasem stały się wizytówką całego miasta. Związane z nimi zwyczaje są pielęgnowane przez grupy busós, wywodzących się z różnych tradycji. Wielu spośród Busós przekazuje młodszym swoją wiedzę na temat wykonywania masek i przebiegu widowiska.

Pieśni Quan họ Bắc Ninh
Kraj(e) członkowski(e): Wietnam

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2009 r.

W prowincjach Bắc Ninh i Bắc Giang w północnym Wietnamie, wiele wiosek jest związanych bliźniaczymi relacjami, które są podtrzymywane przez takie zwyczaje jak pieśni Quan họ Bắc Ninh. Pieśni są wykonywane jako rodzaj dialogu między dwoma kobietami z jednej wioski, śpiewającymi w harmonicznym stylu, a dwoma mężczyznami z bliźniaczej wioski, którzy odśpiewują w podobnej melodii, ale z innymi słowami. Kobiety noszą charakterystyczne duże okrągłe nakrycia głowy i szale, strój męski wyróżnia się turbanami, parasolkami i tunikami. Ponad 400 pieśni śpiewanych w 213 melodycznych wariantach opowiada o ludzkich emocjach, tęsknocie, szczęściu ze spotkania z wybranym, ale także o smutku z powodu oddalenia od ukochanego, którego nie można poślubić. Śpiewy Quan họ są powszechne podczas obrzędów, świąt, konkursów i spotkań towarzyskich, podczas których goście wyśpiewują je dla gospodarzy przed pożegnaniem. Młodzi śpiewacy obojga płci ćwiczą się w czterech podstawowych technikach śpiewu: harmonicznym, akustycznym, dźwięcznym i staccato. Pieśni Quan họ wyrażają ducha, filozofię i poczucie wspólnoty mieszkańców obu regionów oraz pozwalają na podtrzymywanie więzi łączących mieszkańców bliźniaczych wiosek.

Najlepsze praktyki w zakresie ochrony niematerialnego dziedzictwa kulturowego

Niematerialne dziedzictwo kultury Ajmarów
Kraj(e) członkowski(e): Boliwia, Chile, Peru

Programy, projekty i działania uznane w 2009 r. za najlepiej odzwierciedlające zasady i cele Konwencji.

Międzynarodowy projekt ma na celu ochronę i zachowanie tradycji ustnych, muzyki i wiedzy (szczególnie dotyczącej tkactwa i metod uprawy roli) ludu Ajmarów, zamieszkującego regiony Boliwii (La Paz, Oruro, Potosí), Chile (Tarapacá, Arica, Parinacota, Antofagasta) i Peru (Tacna, Puno, Moquegua). Działania, planowane do realizacji na okres ponad 5 lat, obejmą: (1) identyfikację i inwentaryzację elementów wiedzy i tradycji ustnych Ajmarów (w wybranych dziedzinach), (2) wzmocnienie języka jako środka przekazu niematerialnego dziedzictwa na drodze formalnej i nieformalnej edukacji, (3) promocję i upowszechnienie tradycji ustnych i muzycznych Ajmarów, a także (4) wspieranie tradycyjnej wiedzy związanej z tkactwem i tradycyjnymi metodami uprawy roli. Powyższe cztery pola działań w ramach projektu zostały wybrane jako priorytetowe przez wspólnoty Ajmarów na poszczególnych etapach konsultacji i przygotowywania projektu. Celem projektu jest także stworzenie regionalnej i międzynarodowej sieci, obejmującej jednostki, wspólnoty, grupy, działaczy kultury, specjalistów, organizacje lokalne, centra badawcze, organizacje pozarządowe i instytucje rządowe, w celu promowania wymiany doświadczeń, informacji i praktyk wzmacniających potencjał regionu.

Centrum Kultury Tradycyjnej w Pusol
Kraj(e) członkowski(e): Hiszpania

Programy, projekty i działania uznane w 2009 r. za najlepiej odzwierciedlające zasady i cele Konwencji.

Ten pionierski projekt edukacyjny ma dwa zasadnicze cele: promocję edukacji kulturowej opartej na integracji lokalnego dziedzictwa kulturowego i naturalnego z programami nauczania oraz ochronę dziedzictwa regionu Elche na drodze edukacji, praktyki, bezpośredniego zaangażowania i podnoszenia świadomości wśród osób związanych z edukacją. Projekt, zapoczątkowany w wiejskiej szkole w Pusol (region Elche) w 1968 roku, z sukcesem włączył zagadnienia dziedzictwa kultury w ramy oficjalnych programów szkolnych. Dzięki wsparciu nauczycieli i zewnętrznych ekspertów, uczniowie na żywo poznają bogate dziedzictwo regionu poprzez bezpośredni kontakt z ludźmi podtrzymującymi tradycję, a tym samym mają bezpośredni udział w zachowaniu dziedzictwa. Uczniowie zbierają dane w terenie, zajmują się dokumentacją obiektów oraz przekazują swoje doświadczenia i wiedzę zwiedzającym. Do dziś w programie wzięło udział ponad 500 uczestników, a rezultaty ich pracy zostały zgromadzone w powstałym przy szkole muzeum w postaci ponad 61 tysięcy kart zabytków i 770 zapisów słownych, w których zawarta jest wiedza o życiu codziennym i stanie zachowania dziedzictwa regionu Elche. Do połowy lat 80. XX wieku projekt realizowany był przede wszystkim w granicach okręgu Pusol, gdzie mieściła się szkoła. W miarę jak wiedza o projekcie i jego osiągnięcia zaczęły być bardziej znane, jego zasięg z czasem się zwiększył, obejmując na początku pozostałe wiejskie tereny regionu Elche (w połowie lat 80. XX w.), a później samo miasto Elche (w latach 90. XX w.). Projekt cieszy się dużym wsparciem i uznaniem lokalnych społeczności z wiosek i miasta Elche, ekspertów w dziedzinie edukacji i kultury i może służyć jako model nowatorskiego programu ochrony dziedzictwa od podstaw.

Program edukacji i szkolenia w zakresie indonezyjskiego batiku w szkołach powszechnych
Kraj(e) członkowski(e): Indonezja

Programy, projekty i działania uznane w 2009 r. za najlepiej odzwierciedlające zasady i cele Konwencji.

Indonezyjski batik to tradycyjna tkanina wykonana ręczną techniką barwienia, obrosła w bagate wartości niematerialne, przekazywane z pokolenia na pokolenie na Jawie i w innych miejscach od początków XIX w. Grupy skupione wokół batiku notują systematyczny spadek zainteresowania tą tradycją wśród młodszych Indonezyjczyków, stąd zrodziła się potrzeba wzmożenia wysiłków dla zachowania tego dziedzictwa dla przyszłych pokoleń. Celem ustanowionego programu jest podniesienie świadomości i docenienia kulturowych wartości batiku, jego historii, wartości i tradycyjnych umiejętności wśród młodego pokolenia. Muzeum Batiku w Pekalongan zapoczątkowało ten program w 2005 roku w ścisłej współpracy z lokalnymi liderami edukacji. Dziś obejmuje on także szkoły w sąsiednich regionach Batang, Pemalang i Tegal. Program, którego działanie sprawdziło się już w praktyce, ma na celu m.in.:

ochronę niematerialnego dziedzictwa kulturowego poprzez jego przekaz kolejnym pokoleniom,
wzbudzenie szacunku dla niematerialnego dziedzictwa kulturowego poprzez zagwarantowanie batikowi godnego szacunku miejsca w różnorodnych formach edukacji (od szkół podstawowych po wyższe) oraz
wzbudzenie powszechnej świadomości roli niematerialnego dziedzictwa kulturowego na poziomie lokalnym i narodowym.