jesteś tu: Strona główna » Kultura » Dziedzictwo kulturowe » Dziedzictwo niematerialne » Listy Dziedzictwa Niematerialnego » Wpisy 2010

Wpisy 2010

Opisy obiektów na podstawie informacji opublikowanych w portalu UNESCO: www.unesco.org

Lista dziedzictwa wymagającego pilnej ochrony

Meshrep
Kraj(e) członkowski(e): Chiny

Wpis na Listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego wymagającego pilnej ochrony, w 2010 r.

Wśród Ujgurów zamieszkujących głównie Region Autonomiczny Xinjiang-Ujgur, uroczystości Meshrep stanowią jeden z ważniejszych nośników ich tradycji kulturowych. Pełne uroczystości obejmują bogaty zbiór tradycyjnych zwyczajów i widowisk scenicznych, takich jak występy muzyczne, taniec, przedstawienia teatralne, występy akrobatyczne, ustne przekazy literatury, praktyki związane z przyrządzaniem i spożywaniem potraw oraz gry. Główna uwaga skupia się na ujgurskich praktykach Muqam obejmujących piosenki, taniec i widowiska. Tradycje Meshrep pełnią funkcję zarówno „sali sądowej ”, gdzie gospodarz pośredniczy w rozwiązywaniu sporów i dba o utrzymanie standardów moralnych oraz „klasy lekcyjnej”, gdzie miejscowa ludność poznaje tradycyjne zwyczaje. Są one przekazywane głównie przez gospodarzy, którzy rozumieją te zwyczaje i ich kulturowe konotacje, przez znakomitych wykonawców, a także przez uczestniczących w tych uroczystościach Ujgurów. Pojawia się jednak wiele okoliczności zagrażających zachowaniu tych tradycji, wśród nich zmiany społeczne wynikające z urbanizacji i industrializacji, wpływy kultur narodowych i obcych oraz migracje młodych Ujgurów do pracy w miastach. Obecność tych praktyk oraz ilość ich uczestników stopniowo maleje, a liczba osób, które rozumieją tradycyjne reguły i bogactwo treści tych wydarzeń to już nie setki, a dziesiątki.

Technologia budowania wodoszczelnych przedziałów w chińskich dżonkach
Kraj(e) członkowski(e): Chiny

Wpis na Listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego wymagającego pilnej ochrony, w 2010 r.

Wywodząca się z prowincji Fujian w południowych Chinach technologia stosowana w kadłubach chińskich dżonek umożliwia konstruowanie statków oceanicznych zaopatrzonych w wodoszczelne przedziały. Takie przegrody pozwalają utrzymać statek na powierzchni i zapobiegają przepuszczaniu wody do innych kabin w przypadku uszkodzenia jednego lub kilku pomieszczeń. Dżonki budowane są głównie z drewna kamforowca, sosny i jodły przy użyciu tradycyjnych narzędzi stolarskich. Kluczowe dla tej metody konstrukcji jest zastosowanie wręgów w kadłubie statku i uszczelnienie łączeń między deskami za pomocą włókien ramii, wapna i oleju tungowego. Prace konstrukcyjne prowadzone są pod kierunkiem wykwalifikowanego rzemieślnika, nadzorującego pracę całego zespołu. Lokalne społeczności wspierają te działania, organizując uroczystości z modlitwami o pokój i bezpieczeństwo podczas budowy i wodowania statku. Umiejętności i metody konstruowania wodoszczelnych przedziałów przekazywane są ustnie przez mistrzów tego rzemiosła uczniom. Spadek zapotrzebowania na chińskie drewniane dżonki, zastępowane statkami o stalowych kadłubach powoduje, że pozostało obecnie tylko trzech mistrzów biegle posługujących się tą technologią. Deficyt surowców podnosi także koszty budowy i w efekcie tradycyjne umiejętności są coraz rzadziej przekazywane następcom, a mistrzowie tej specjalności zmuszeni są szukać innych zajęć.

Chińska technika druku z zastosowaniem drewnianych ruchomych czcionek
Kraj(e) członkowski(e): Chiny

Wpisany na Listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego wymagającego pilnej ochrony. w 2010 r.

Jedna z najstarszych na świecie technik druku przy użyciu drewnianych ruchomych czcionek zachowała się w powiecie Rui w prowincji Zhejiang, gdzie stosowana jest do sporządzania i drukowania genealogii rodów. Mężczyźni są przyuczani do kreślenia i wycinania chińskich znaków, umieszczanych następnie na matrycy i drukowanych. To zadanie wymaga bogatej wiedzy historycznej i doskonałej znajomości klasycznej chińskiej gramatyki. Kobiety zajmują się cięciem papieru i oprawą wydrukowanych genealogii. Ruchome znaki mogą być używane wielokrotnie do montowania kolejnych matryc. W ciągu roku rzemieślnicy gromadzą komplety drewnianych znaków i narzędzi drukarskich w hali przodków lokalnej społeczności, gdzie ręcznie składają tekst i drukują genealogie. Ukończeniu prac towarzyszy uroczystość, w trakcie której zecerzy umieszczają tekst w zamkniętych pudełkach, by zapewnić mu bezpieczne przechowywanie. Techniki druku za pomocą drewnianych ruchomych czcionek są przekazywane w ramach rodziny ustnie, z pokolenia na pokolenie i w sposób nieformalny. Gwałtowny spadek liczby rzemieślników posługujących się tą technologią spowodowany jest koniecznością odbywania intensywnych szkoleń, potrzebnych do opanowania tych umiejętności, niskim poziomem dochodowości tego zajęcia, upowszechnieniem technologii druku komputerowego, a także malejącym zainteresowaniem sporządzaniem genealogii rodów. Obecnie pozostało tylko 11 osób w wieku powyżej 50 lat, które opanowały umiejętność posługiwania się całym zestawem technik drukowania. Te tradycyjne zwyczaje, jeśli nie będą chronione, wkrótce zanikną.

Śpiew ojkanje
Kraj(e) członkowski(e): Chorwacja

Wpis na Listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego wymagającego pilnej ochrony, w 2010 r.

W śródlądowej części Dalmacji usłyszeć można śpiew ojkanje wykonywany na dwa głosy, przez dwóch lub większą liczbę wykonawców (kobiet lub mężczyzn), techniką tremolo: głosu wydobywanego z głębi gardła. Długość pieśni zależy od możliwości wstrzymania oddechu przez głównego wykonawcę. Melodie oparte są na ograniczonej skali tonalnej, a tematyka tekstów jest zróżnicowana, od miłości po aktualne zagadnienia społeczno-polityczne. Ojkanje zawdzięcza przetrwanie lokalnym grupom miłośników tradycji, którzy przekazują umiejętności i wiedzę związaną z tą formą sztuki, prezentując ją na festiwalach nie tylko w Chorwacji, ale na całym świecie. Chociaż ojkanje przekazywane jest drogą przekazu ustnego , coraz większą rolę w zachowaniu tej tradycji odgrywają obecnie nagrania audio i wideo oraz szkolenia organizowane dla lokalnych grup folklorystycznych. Przetrwanie techniki śpiewu solowego tremolo i wielu form śpiewu dwugłosowego w dużym stopniu zależy od talentu wykonawców i ich umiejętności uczenia młodszego pokolenia. Niedawne konflikty, zjawisko migracji ze wsi do miasta i zmiana stylu życia spowodowały gwałtowne zmniejszenie się liczby wykonawców , co pociągnęło za sobą zanikanie wielu dawnych rodzajów i stylów śpiewu solowego.

Lista Reprezentatywna Niematerialnego Dziedzictwa Ludzkości

Ormiańska sztuka kamiennych krzyży. Symbolizm i kunszt chaczkarów
Kraj(e) członkowski(e): Armenia

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2010 r.

Chaczkary to ustawiane na powietrzu kamienne stele, wykonywane przez rzemieślników w Armenii lub w ormiańskich społecznościach poza granicami kraju. Pełnią rolę miejsc modlitewnych, pomników oraz relikwii, ułatwiających komunikację między światem świeckim a boskim. Chaczkary sięgają 1,5 metra wysokości i mają na środku kamiennej tablicy wykuty bogato zdobiony krzyż, wkomponowany w symbol słońca lub koła wieczności, któremu towarzyszą zdobienia w kształcie geometrycznych motywów roślinnych, a także wyryte w kamieniu wizerunki świętych i zwierząt. Chaczkary ciosane są zazwyczaj w lokalnym kamieniu i rzeźbione za pomocą dłuta, ostrych rysików i młotków. Ryty są następnie szlifowane drobnym piaskiem. Małe pęknięcia i chropowate powierzchnie są wygładzane za pomocą glinki lub wapna, a później malowane. Ustawianiu gotowego chaczkara towarzyszy niewielka uroczystość religijna. Pobłogosławiony i poświęcony chaczkar, w powszechnym przekonaniu posiada świętą moc, potrafi zapewnić pomoc, ochronę, zwycięstwo, długowieczność, wstawiennictwo i zbawienie duszy. Spośród 50 000 chaczkarów stojących w Armenii, każdy ma swój indywidualny, niepowtarzalny wzór. Sztuka tworzenia chaczkarów i komponowania wzorów, z uwzględnieniem różnic regionalnych i indywidualnej kreatywności, przekazywana jest w rodzinach z ojca na syna lub z mistrza na ucznia.

Tradycyjna azerska sztuka tkania dywanów
Kraj(e) członkowski(e): Azerbejdżan

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2010 r.

Azerskie dywany to tradycyjne, różnych rozmiarów ręcznie wytwarzane tkaniny o gęstej fakturze i włochatej lub gładkiej powierzchni, których wzory są charakterystyczne dla różnych regionów Azerbejdżanu. Tkanie dywanów to rodzinna tradycja, przekazywana ustnie i drogą praktycznej nauki. Na wiosnę i jesienią mężczyźni strzygą owce, podczas gdy kobiety przygotowują barwniki i kołowrotki, a wiosną, latem i jesienią barwią wełnianą przędzę. Tkanie dywanów odbywa się zimą. W rozległych azerskich rodzinach zadanie to przypada kobietom: dziewczynki uczą się od matek i babć, żony od teściowych, którym asystują przy pracy. Dywan tkany jest na poziomych lub pionowych krosnach z różnokolorowej, farbowanej naturalnymi barwnikami wełny, bawełny lub jedwabiu. Do uzyskania włochatej powierzchni, służy specjalna technika tkania, polegająca na zawiązywaniu supełków z wełnianej przędzy wokół nitek osnowy. Gładką powierzchnię dywanu uzyskuje się przeplatając przez osnowę na przemian wątek tła i wątek wzoru. Odcinanie gotowego dywanu od krosna to niezwykle poważny rytuał. Tradycja tkania dywanów jest ściśle powiązana z codziennym życiem i obyczajowością lokalnych społeczności. Znajduje to odzwierciedlenie we wzorach i ich rozmieszczeniu na tkaninach. Siedząc na dywanach, dziewczyny wróżą sobie przyszłość i śpiewają tradycyjne pieśni z okazji Novruz (Nowego Roku). Dywan jest elementem umeblowania i dekoracji domu. Istnieją także specjalne dywany przeznaczone do praktyk medycznych, obrzędów weselnych, towarzyszących narodzinom dziecka czy pogrzebowych oraz dla odprawiania modlitwy.

Houtem Jaarmarkt, doroczny jarmark zimowy i targ bydła w Sint-Lievens-Houtem
Kraj(e) członkowski(e): Belgia

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2010 r.

Houtem Jaarmarkt to doroczny jarmark odbywający się 11 i 12 listopada w Sint-Lievens-Houtem we Wschodniej Flandrii Jest to ostatni w roku wielki targ pod gołym niebem, na którym handluje się bydłem i końmi czystej krwi. Setki sprzedawców prezentują swoje zwierzęta (ok. 600 koni i 1200 sztuk bydła) sędziom, innym kupcom, rolnikom i tysiącom widzów. Ludzie przybywają z całego kraju, by spotkać się z wystawcami i innymi kupcami, zobaczyć, dotknąć, a w końcu zakupić zwierzęta, jak również maszyny rolnicze, ponieważ i taka możliwość istnieje. Mogą oni asystować też przy innych transakcjach, w czasie których stosuje się tradycyjne techniki negocjacyjne, takie jak np. klaskanie w dłonie. Jarmark to ważna data w kalendarzu i ważne wydarzenie zarówno dla środowiska zawodowego hodowców i handlarzy zwierząt, jak i dla lokalnej społeczności, gdyż prywatne domy otwierają się wtedy dla przybyszów – można w nich posilić się i posłuchać muzyki. Na te dwa dni cała miejscowość przeobraża się we wspólną, gościnną przestrzeń. Co roku zapraszany jest inny region z zagranicy do zaprezentowania swoich specjałów, produktów regionalnych i wytworów rzemiosła. Umożliwia to nawiązywanie kontaktów między hodowcami, rolnikami i rzemieślnikami z różnych krajów.

Karnawał w Alost
Kraj(e) członkowski(e): Belgia

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2010 r.
Na 12. sesji Międzyrządowego Komitetu ds. Ochrony Niematerialnego Dziedzictwa Kulturowego w grudniu 2019 r. element ten został skreślony z Reprezentatywnej listy niematerialnego dziedzictwa kulturowego.

Cieszący się sześćsetletnią tradycją karnawał w Aalst/Alost (Flandria Wschodnia) trwa trzy dni począwszy od niedzieli poprzedzającej okres Wielkiego Postu. Mieszkańcy przygotowują się do niego przez cały rok. W konwencji groteski i parodii następuje symboliczna proklamacja Księcia Karnawału jako mera miasta. Odbiera on klucze do bram miejskich podczas ceremonii, w której polityczne osobistości miasta są przedmiotem żartów. Następnie odbywa się pochód olbrzymich kukieł i „Bayarda” – konia znanego z legendy o Karolu Wielkim, później taniec szczotek na głównym rynku, mający na celu przepędzenie duchów zimy, parada młodych ludzi poprzebieranych za kobiety w gorsetach, z wózkami dziecięcymi i złamanymi parasolkami. Do oficjalnych uczestników Karnawału, podróżujących na wozach wykonanych z niezwykłą pieczołowitością, dołączają grupy nieoficjalne, przedstawiając w żartobliwej formie lokalne i międzynarodowe wydarzenia minionego roku. Obrzędem końcowym jest palenie kukły wyobrażającej Karnawał. Dzieje się to przy okrzykach wznoszonych przez uczestników, udających, że chcieliby się bawić jeszcze przez całą noc. Karnawał w Aalst, przyciągający co roku 100 tysięcy widzów, jest wyrazem zbiorowych działań wszystkich środowisk społecznych, a także symbolem tożsamości wyróżniającym Aalst spośród innych miast w regionie.

Krakelingen i Tonnekensbrand, świeto ognia i chleba na zakończenie zimy w Geraardsbergen
Kraj(e) członkowski(e): Belgia

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2010 r.

Święto Krakelingen i Tonnekensbrand – zwiastujące koniec zimy – odbywa się w Geraardsbergen (Flandria Wschodnia) w niedzielę, osiem dni przed dorocznym jarmarkiem w pierwszy marcowy poniedziałek. Przed świętem kupcy przystrajają witryny sklepowe, piekarze wypiekają rodzaj precli zwanych krakelingen, a nauczyciele uczą w szkole o pochodzeniu tych zwyczajów. W dniu święta procesja, licząca około tysiąca osób, wyrusza z kościoła Hunnegem z dziekanem na czele i radcami miejskimi w historycznych strojach. Niosąc chleb, wino, ryby i ogień, uczestnicy procesji kierują się na szczyt wzgórza Oudenberg, do kaplicy Najświętszej Marii Panny. Tam dziekan błogosławi krakelingen i odprawia modlitwy. Następnie przedstawiciele władz kościelnych i świeckich upijają łyk wina ze srebrnego naczynia, w którym pływa żywa rybka (co ostatnio zaczęło wywoływać kontrowersje), po czym rzucają w tłum dziesięć tysięcy krakelingen. Jeden z tych precli zawiera szczęśliwy los i osoba, której przypadnie, wygrywa ozdobę ze złota, wykonaną specjalnie na tę okazję. Po zapadnięciu zmierzchu ludzie ponownie gromadzą się na wzgórzu, gdzie zapalają beczkę (Tonnekenbrand), by świętować nadejście wiosny. Schodzą następnie do doliny z zapaloną pochodnią, niosąc światło do miasta. Uroczystość jest elementem tradycji przekazywanej wśród członków społeczności z pokolenia na pokolenie, przywołującej historyczne wydarzenia i legendy.

Akupunktura i moksoterapia w tradycyjnej chińskiej medycynie
Kraj(e) członkowski(e): Chiny

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2010 r.

Akupunktura i moksoterapia to dziedziny tradycyjnej chińskiej medycyny szeroko stosowane zarówno w Chinach i regionie Azji południowo-wschodniej, jak też w Europie i obu Amerykach. Według teorii akupunktury i moksoterapii, ciało ludzkie funkcjonuje jako mały wszechświat połączony kanałami, a fizyczne stymulowanie tych kanałów pobudza funkcje samoregulacji ludzkiego ciała i przywraca pacjentowi zdrowie. Stymulacja opiera się na stosowaniu tlącego się zioła moksy lub wprowadzaniu igieł w określone punkty kanalików w celu przywrócenia równowagi przepływu energii oraz w profilaktyce i leczeniu chorób. W akupunkturze igły są dobierane odpowiednio do stanu fizycznego pacjenta i używane do nakłuwania i stymulowania wybranych punktów. Zabiegi moksoterapii mogą być bezpośrednie lub pośrednie, w zależności od tego, czy stożek moksy umieszczany jest bezpośrednio na ciele pacjenta, czy też stymulacja termiczna wybranej powierzchni wykonywana jest z pewnej odległości, a pałeczki moksy przybliżane są do określonego punktu ciała. Stożki i pałeczki moksy sporządza się z suszonych liści bylicy pospolitej. Zasady akupunktury i moksoterapii objaśniane są ustnie i demonstrowane w relacji mistrz-uczeń lub wśród członków danego rodu. Obecnie tajniki akupunktury i moksoterapii są również przekazywane w ramach formalnej edukacji uniwersyteckiej.

Opera pekińska
Kraj(e) członkowski(e): Chiny

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2010 r.

Opera pekińska jest formą sztuki scenicznej obejmującą śpiew, recytacje, występy sceniczne i sztuki walki. Choć jest wykonywana w całych Chinach, przedstawienia koncentrują się w Pekinie, Tianjinie i Szanghaju. Śpiew i recytacje wykonywane są przede wszystkim w dialekcie pekińskim, a libretta układane są zgodnie z ustalonymi kanonami, kładącymi nacisk na rym i rytm. Przedstawienia odtwarzają wydarzenia historyczne, opowiadają o polityce, społeczeństwie i życiu codziennym, mając za zadanie uczyć i bawić. Muzyka w operze pekińskiej pełni kluczową rolę w budowaniu tempa przedstawienia, szczególnego nastroju, kształtowaniu postaci i prowadzeniu wątku opowieści. W „muzyce cywilnej” dominują instrumenty strunowe i dęte, takie jak wysoki i piskliwy jinghu oraz flet dizi, podczas gdy w „muzyce wojskowej” wyeksponowane są instrumenty perkusyjne, takie jak bangu lub daluo. Interpretację cechuje sformalizowany i symboliczny styl, narzucający aktorom i aktorkom określoną choreografię ruchu rąk, oczu, tułowia i stóp. Tradycyjnie dekoracje i rekwizyty sceniczne są ograniczone do minimum. Kostiumy aktorów wyróżniają się krzykliwymi kolorami, a przesadny makijaż twarzy, dzięki symbolom, kolorom i wzorom, obrazuje osobowość postaci i cechy społeczne. Tradycje opery pekińskiej są przekazywane drogą nauki przez mistrza uczniom; w jej trakcie adepci tej sztuki obserwując i naśladując zdobywają podstawowe umiejętności. Opera pekińska jest uważana za wyraz ideału estetycznego opery w tradycyjnym chińskim społeczeństwie i pozostaje szeroko rozpoznawalnym elementem dziedzictwa kulturowego kraju.

Sinjska Alka, turniej rycerski w Sinj
Kraj(e) członkowski(e): Chorwacja

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2010 r.

Sinjska Alka to turniej rycerski, którego początki sięgają XVIII wieku. Odbywa się co roku w miejscowości Sinj, w Cetinskiej Krajinie. Podczas turnieju rycerze galopują na koniach główną ulicą miasta, celując lancą w żelazną obręcz wiszącą na linie. Nazwa widowiska wywodzi się właśnie od słowa alka – obręcz, którego tureckie pochodzenie odzwierciedla historyczne powiązania i wzajemne przenikanie się dwóch całkowicie różnych kultur. Reguły turnieju, skodyfikowane statutem z 1833 roku, promują zasady etyki i fair play, podkreślając znaczenie uczestnictwa w życiu społeczności lokalnej. Uczestnicy muszą pochodzić z Sinj lub z regionu Cetinskiej Krajiny. Cała społeczność bierze udział w rekonstruowaniu, wytwarzaniu i konserwacji broni, strojów i akcesoriów turniejowych, w ten sposób przyczyniając się do podtrzymania tradycji. W czasie turnieju odbywają się także często lokalne święta religijne, społeczne lub rodzinne uroczystości w domach lub na otwartym powietrzu. Sinjska Alka to ostatnia pozostałość średniowiecznych turniejów rycerskich, które aż do XIX wieku odbywały się regularnie w chorwackich miasteczkach nadmorskich. Stały się wizytówką lokalnej historii i środkiem przekazu zbiorowej pamięci z pokolenia na pokolenie.

Sztuka wyrobu pierników z Północnej Chorwacji
Kraj(e) członkowski(e): Chorwacja

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2010 r.

Zwyczaj wypiekania pierników pojawił się w średniowieczu w niektórych europejskich klasztorach, a na terenie Chorwacji rozwinął się jako dziedzina wytwórstwa. Piernikarze, działający przede wszystkim w północnej części kraju, stosują taki sam przepis, w którym wykorzystuje się mąkę, cukier, wodę i sodę spożywczą oraz niezbędne przyprawy. Odlane w foremkach pierniki piecze się, suszy, a następnie zdobi barwnikami spożywczymi. Każdy wykonawca dekoruje je na swój sposób, zdobiąc obrazkami, małymi lusterkami czy też tekstem wiersza lub przesłania. Wśród bogatego wzornictwa najpopularniejszy jest motyw serca – często stosowany z okazji wesela, dekorowany imionami nowożeńców i datą ślubu. Sztuka wypiekania pierników od wieków jest przekazywana z pokolenia na pokolenie, najpierw tylko mężczyznom, a obecnie również i kobietom. Pierniki stały się jednym z najbardziej rozpoznawalnych symboli chorwackiej tożsamości. Współcześnie ich producenci są ważnymi uczestnikami lokalnych wydarzeń, festynów i zgromadzeń, zapewniając członkom społeczności poczucie tożsamości i trwania w tradycji.

Compagnonnage, system nauki zawodu
Kraj(e) członkowski(e): Francja

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2010 r.

Compagnonnage stanowi unikalny sposób organizacji kształcenia w zawodach związanych z kamieniarstwem, ciesielstwem, kowalstwem, rymarstwem, tkactwem, jak również w tych, które związane są z żywnością (piekarzy, kucharzy, itp.). Oryginalność tego systemu polega na łączeniu różnorodnych metod i procesów zdobywania wiedzy. Składają się na niego: wyjazdy w kraju i za granicę (etap nauki zwany Tour de France), obrzędy inicjacji zawodowej, nauka szkolna, poznawanie obyczajów i technik. Ruch obejmuje ok. 45 tysięcy osób, które należą do trzech grup compagnons. Młodzi ludzie począwszy od 16 roku życia, którzy chcą uczyć się danego zawodu lub rozwijać umiejętności, mogą ubiegać się o przyjęcie do wspólnoty cechowej. Nauka trwa średnio pięć lat. Aby móc nabytą wiedzę przekazywać, uczeń musi wykazać się kunsztem mistrzowskim, wykonując pracę, którą sprawdzają i oceniają jego towarzysze cechowi.

Francuska tradycja biesiadna
Kraj(e) członkowski(e): Francja

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2010 r.

Uroczyste spotkania przy stole są we Francji tradycją związaną z obchodami ważnych momentów w życiu człowieka i wspólnoty – narodzin, ślubów, rocznic, sukcesów czy powrotów po długiej nieobecności. W czasie okolicznościowego przyjęcia współbiesiadnicy cieszą się „dobrym jedzeniem” i „dobrym piciem” w rozumieniu sztuki kulinarnej. Do ważnych elementów tego zwyczaju należy staranny dobór dań, wyszukane przepisy, zakup produktów wysokiej jakości, najlepiej miejscowych o dobrze zharmonizowanych smakach, dobór odpowiednich win do różnych dań, udekorowanie stołu oraz zachowanie przy stole właściwe dla degustacji potraw i napitków. Przyjęcie powinno odbywać się według stałego schematu – aperitif, kolejno co najmniej cztery dania: przystawka, ryby lub mięso z warzywami, sery i deser, a na koniec digestif (ziołowy trunek na trawienie). Osoby uznawane za znawców sztuki kulinarnej pielęgnują tę tradycję i czuwają nad jej przekazywaniem, zwłaszcza młodemu pokoleniu, drogą ustną lub na piśmie. Spotkania wokół stołu sprzyjają zacieśnianiu więzi rodzinnych i przyjacielskich, a w szerszej perspektywie umacniają więzi społeczne.

Point d’Alençon, koronka igłowa
Kraj(e) członkowski(e): Francja

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2010 r.

Point d’Alençon to rzadka technika wykonywania koronki igłowej, związana z miastem Alençon w Normandii, w północno-zachodniej Francji. Jej wyjątkowość polega na wymaganym wysokim poziomie kwalifikacji i bardzo długim czasie wykonywania – jeden centymetr kwadratowy powstaje w ciągu 7 godzin. Praca podzielona jest na kilka etapów: naszkicowanie i zaznaczenie wzoru na pergaminie, stworzenie zarysu wzoru i tła z siateczki, połączenie motywów, cieniowanie, zdobienie wzorami i wykonanie haftu dla nadania wypukłości. Następnie odrywa się koronkę od papieru za pomocą brzytwy, przycina nitki i wygładza, używając do tego szczypców kraba. Opanowanie tej techniki wymaga od 7 do 10 lat, a swoją wiedzę i umiejętności koronczarki przekazują wyłącznie ustnie i metodą praktycznej nauki. Ażurowe koronki służą do celów dekoracyjnych, świeckich i religijnych.

Dieta śródziemnomorska
Kraj(e) członkowski(e): Chorwacja, Cypr, Grecja, Hiszpania, Maroko, Portugalia, Włochy

Pierwszy wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2010 r.

Pod pojęciem diety śródziemnomorskiej rozumie się umiejętności, wiedzę, praktyki i tradycje, a więc wszystko, co mieści się w przestrzeni pomiędzy krajobrazem a stołem: uprawa roślin, zbiór plonów, rybołówstwo, przechowywanie i przetwarzanie żywności, przygotowywanie, a przede wszystkim spożywanie posiłków. Dieta śródziemnomorska jest sposobem odżywiania się, który nie zmienił się w czasie i przestrzeni. Jej podstawowe składniki to oliwa z oliwek, zboża, owoce świeże lub suszone, ryby, nabiał i mięso w ograniczonych ilościach oraz wiele ziół i przypraw, a wszystko popijane winem lub naparami ziołowymi, zależnie od tradycji związanej z religią. Ale dieta (z greckiego diaita, czyli sposób życia) znaczy o wiele więcej niż tylko jedzenie. Sprzyja kontaktom społecznym, ponieważ wspólne posiłki stanowią podstawę obyczajowości i obrzędów świątecznych. Dzięki niej powstał ogromny zbiór wiedzy, pieśni, przysłów, opowiadań i legend. Opiera się na poszanowaniu ziemi i różnorodności biologicznej. Zapewnia zachowanie i rozwój tradycyjnej działalności i rzemiosła związanego z rybołówstwem i rolnictwem.

Pieśń Sybilli na Majorce
Kraj(e) członkowski(e): Hiszpania

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2010 r.

Pieśń Sybilli jest charakterystycznym elementem nocnej uroczystości poprzedzającej święta Bożego Narodzenia, odbywającej się we wszystkich kościołach na Majorce. Pieśń wykonuje chłopiec lub dziewczynka oraz co najmniej dwóch ministrantów lub ministrantek. Śpiewając, przechodzą przez kościół w kierunku prezbiterium – kantor trzyma przed sobą wzniesiony w górę miecz, którym na koniec kreśli znak krzyża, a ministranci świecę. Wersje pieśni wykonywanych na wyspie niewiele odbiegają od ich gregoriańskich pierwowzorów: każda śpiewana jest a cappella, z muzyką organową rozbrzmiewającą pomiędzy dwoma wersetami. Strój kantora zazwyczaj składa się z białej lub kolorowej tuniki, niekiedy zdobionej haftami, na którą na ogół zarzucona jest peleryna, oraz z nakrycia głowy w tym samym kolorze co tunika. Młodsze i starsze pokolenie tworzą obrzęd wspólnie, występując w różnych rolach: kantorów, twórców kostiumów, celebransów i pomocników, co zapewnia ciągłość przekazu tradycji.

©2010 tłumaczenia na język polski: Polski Komitet ds. UNESCO
na podstawie opisów obiektów opublikowanych w portalu UNESCO

Flamenco
Kraj(e) członkowski(e): Hiszpania

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2010 r.

Flamenco to forma wyrazu artystycznego, łącząca w sobie pieśń, taniec i akompaniament muzyczny. Ojczyzną flamenco jest Andaluzja na południu Hiszpanii, chociaż korzenie tej sztuki znajdują się także w innych regionach, takich jak Murcja czy Estremadura. Śpiew cante wykonywany jest przez mężczyzn i kobiety, najczęściej w pozycji siedzącej, bez akompaniamentu innych wokalistów. Za pomocą ekspresywnej, głębokiej liryki, a jednocześnie bardzo prostymi środkami, wyrażana jest cała gama uczuć: żal, radość, tragedia, szczęście i strach. Baile to złożony taniec namiętności, wyrażający szeroki wachlarz stanów emocjonalnych, od głębokiego smutku po radość. Technika tańca jest złożona i zależy od tego czy tańczy mężczyzna (silniej wybijający rytm stopami) czy kobieta (o łagodniejszych i bardziej zmysłowych ruchach). Toque, czyli sztuka gry na gitarze, znacznie wykracza poza ramy tradycyjnie pojmowanego akompaniamentu. Istotną rolę odgrywają też inne instrumenty, takie jak kastaniety, klaskanie w dłonie czy wybijanie rytmu nogami. Flamenco wykonywane jest podczas festiwali religijnych, świąt, ceremonii kościelnych oraz prywatnych uroczystości. Stanowi znak rozpoznawczy wielu społeczności i grup etnicznych, takich jak Romowie, którzy odegrali znaczącą rolę w rozwoju tej formy sztuki. Przekaz tradycji flamenco dokonuje się w ramach dynastii, rodzin, grup społecznych i klubów flamenco. Wszystkie one odgrywają znaczącą rolę w zachowaniu i upowszechnianiu tej formy sztuki.

Ludzkie wieże
Kraj(e) członkowski(e): Hiszpania

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2010 r.

Castells to tzw. ludzkie wieże, które tworzą członkowie grup amatorskich w katalońskich miastach i miasteczkach, zwykle z okazji dorocznych świąt. Tradycyjnie ludzkie wieże ustawiają się na placu pod balkonem ratusza. Tworzą je castellers, którzy stając na ramionach innych osób wznoszą wieże liczące od sześciu do dziesięciu kondygnacji. Zaczynający się od drugiej kondygnacji korpus najczęściej składa się z dwóch do pięciu silnie zbudowanych mężczyzn, stanowiących oparcie dla młodszych i lżejszych chłopców lub dziewcząt, a trzy najwyższe kondygnacje wieży tworzą dzieci. Każdy może wziąć udział w tworzeniu tłumu, który wspiera podstawę wieży. Poszczególne grupy różnią się strojem, zwłaszcza kolorem koszul. Szeroki pas służy podtrzymaniu pleców oraz jako uchwyt przy wspinaniu się na górę wieży. Przed, w trakcie i po widowisku muzycy wygrywają różne tradycyjne melodie na instrumencie dętym zwanym gralla. Wieża budowana jest w rytmie wygrywanych melodii. Wiedzę potrzebną dla wzniesienia castells przekazuje się tradycyjnie z pokolenia na pokolenie w ramach grupy, a można ją posiąść jedynie drogą praktyki.

Śpiew i tańce ludowe społeczności Kalbelia w Radżastanie
Kraj(e) członkowski(e): Indie

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2010 r.

Śpiew i taniec są wyrazem tradycyjnego trybu życia społeczności Kalbelia. Jej przedstawiciele zajmujący się w przeszłości poskramianiem węży wyrażają swoje dawne zajęcie poprzez muzykę i taniec, uzyskując nowe i twórcze formy. Obecnie kobiety w długich czarnych spódnicach tańczą i wirują, naśladując ruchy węża. Akompaniują im mężczyźni na instrumencie perkusyjnym khandjari i na fujarce poongi, której tradycyjnie używano podczas chwytania węży. Tancerki mają tatuaże o tradycyjnych motywach, noszą biżuterię i stroje bogato zdobione kawałkami lusterek oraz haftem wyszywanym srebrną nicią. Śpiew, inspirowany mitologią, jest jednocześnie sposobem przekazywania wiedzy o niej. Niektóre specjalne tradycyjne tańce są wykonywane z okazji Holi, święta kolorów. Śpiew świadczy również o zdolnościach poetyckich przedstawicieli społeczności Kalbelia, znanych z tego, że potrafią spontanicznie układać słowa i improwizować muzykę podczas przedstawień. Śpiewy i tańce przekazywane z pokolenia na pokolenie wpisują się w tradycję ustną, która nie jest udokumentowana w żadnym opracowaniu czy podręczniku. Dla członków społeczności Kalbelia śpiew i taniec są źródłem dumy i wyznacznikiem tożsamości w czasach, gdy zanika ich tradycyjny wędrowny tryb życia i rola, jaką odgrywali w społecznościach wiejskich. Są dowodem wysiłków czynionych dla ożywienia dziedzictwa kulturowego i przystosowania go do zmian społeczno-gospodarczych.

Mudiyettu – teatr obrzędowy i dramat taneczny z regionu Kerala
Kraj(e) członkowski(e): Indie

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2010 r.

Mudiyettu jest dramatem rytualnym z regionu Kerala wyrażanym poprzez taniec. Opiera się na zaczerpniętym z mitologii motywie walki między boginią Kali i demonem Darika. W obrzędzie uczestniczy cała wioska. Po zebraniu letnich plonów mieszkańcy udają się wczesnym rankiem do świątyni. Wykonawcy dramatu oczyszczają się poprzez post i modlitwy, a następnie, za pomocą kolorowego proszku rysują na ziemi olbrzymi portret bogini zwany kolam w celu przywołania jej ducha. Jest to przygotowanie do żywego widowiska, w którym boski mędrzec Narada prosi boga Siwę, by powstrzymał demona Darika, wobec którego człowiek jest bezsilny. Siwa nakazuje, by Darika zginął z rąk bogini Kali. Dramat Mudiyettu odgrywany jest co roku w „Bhagavati Kavus” – świątyniach bogini, położonych w różnych wioskach nad brzegami rzek Chalakkudy Puzha, Periyar i Moovattupuzha. Współpraca i zbiorowe uczestnictwo wszystkich kast w tym obrzędzie inspiruje i umacnia poczucie tożsamości i więzi w obrębie społeczności. Odpowiedzialność za przekazywanie tej tradycji spoczywa na starszych osobach i na najstarszych aktorach, którzy w wykonywanie obrzędu angażują uczniów z młodszego pokolenia. Mudiyettu to ważny sposób przekazywania następnym pokoleniom tradycyjnych wartości, zasad etycznych, kodeksów moralnych i norm estetycznych wspólnoty, zapewniający ich ciągłość i aktualność w czasach współczesnych.

Taniec Ćhau
Kraj(e) członkowski(e): Indie

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2010 r.

Taniec Ćhau jest tradycją we wschodnich Indiach inspirującą się epizodami z epopei, w tym Mahabharaty i Ramajany, lokalną kulturą i tematami abstrakcyjnymi. Jego trzy odrębne style wywodzą się z trzech regionów: Seraikella, Purulia i Mayurbhanj. W dwóch pierwszych przypadkach jest to taniec z maskami. Taniec Ćhau jest sciśle związany z regionalnymi świętami, zwłaszcza ze świętem wiosny, Chaitra Parva. Wywodzi się zapewne z rodzimych form tańca i praktyk wojennych. Słownictwo dotyczące ruchów tanecznych obejmuje techniki symulowania walki, stylizowane naśladownictwo ptaków i zwierząt oraz codzienne zajęcia domowe wiejskich kobiet. Nauka tańca Ćhau przeznaczona jest wyłącznie dla mężczyzn pochodzących z rodzin artystów lub ze społeczności lokalnych. Taniec wykonywany jest nocą na świeżym powietrzu przy dźwiękach tradycyjnych i ludowych melodii granych na instrumentach stroikowych, mohuri i shehnai. Rytm wybijany na bębnach dominuje nad akompaniamentem muzycznym. Taniec Ćhau jest integralną częścią kultury tych społeczności. Łączy ludzi o różnym pochodzeniu społecznym i etnicznym, o odmiennych zwyczajach i wierzeniach, uprawiających różne zawody i mówiących odmiennymi językami. Jednakże postępujące uprzemysłowienie, presja ekonomiczna i inny rodzaj rozrywki lansowany przez współczesne media, powodują coraz silniejsze oderwanie społeczności od ich korzeni kulturowych, wpływając na spadek zainteresowania uczestnictwem w tradycyjnych formach kultury.

Angklung – instrument muzyczny
Kraj(e) członkowski(e): Indonezja

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2010 r.

Angklung jest indonezyjskim instrumentem muzycznym składającym się z dwóch lub czterech łodyg bambusowych w kształcie tub, osadzonych w bambusowej ramie i powiązanych sznurem z pędów ratanu. Łodygi są starannie strugane i wycinane przez mistrzów rzemiosła tak, by wytwarzały określone dźwięki podczas potrząsania lub uderzania w bambusową ramę. Każdy angklung wydaje z siebie jeden dźwięk lub akord, zatem do wykonania melodii niezbędna jest współpraca kilku muzyków. Tradycyjnie w angklungu stosowano pentatonikę, do czasu gdy w 1938 roku muzyk Dang Soetigna zapoczątkował stosowanie skali diatonicznej; takie instrumenty znane są jako angklung padaeng. Angklung jest ściśle związany z tradycyjnymi zwyczajami, artystyczną i kulturową tożsamością Indonezji i jest używany podczas uroczystości związanych z sadzeniem ryżu, żniwami czy obrzezaniem. Specjalny czarny bambus służący do wytwarzania angklungów jest wycinany w ciągu dwóch tygodni w roku, kiedy słychać śpiew cykad. Taki bambus jest ścinany co najmniej na wysokości trzech pierścieni nad ziemią, aby pozwolić na dalsze rozrastanie się korzeni. Wiedza na temat angklungu przekazywana jest ustnie z pokolenia na pokolenie, a także coraz częściej w placówkach edukacyjnych. W związku ze specyfiką instrumentu, polegającą na współdziałaniu kilku muzyków, gra na angklungu sprzyja rozwojowi współpracy i wzajemnego szacunku między muzykami, uczy dyscypliny, odpowiedzialności, koncentracji, rozwija wyobraźnię i pamięć, a także wrażliwość artystyczną i muzyczną.

Muzyka bachszów z regionu Chorasan
Kraj(e) członkowski(e): Islamska Republika Iranu

Wpis na Reprezentatywną listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2010 r.

Bachszowie z irańskiej prowincji Chorasan znani są z kunsztu gry na dotār – dwustrunowej lutni o niezwykle długim gryfie. Recytują poezję i epopeje muzułmańskie i gnostyczne oraz opowieści o tematyce mitologicznej, historycznej i legendarnej. Na muzykę, znaną pod nazwą magamów, składają się utwory instrumentalne i wokalne wykonywane w językach tureckim, kurdyjskim, turkmeńskim i perskim. Najbardziej rozpowszechnionym rodzajem magamu jest navāyī – , niezwykle zróżnicowana, arytmiczna forma wokalna, której towarzyszy recytacja poezji gnostycznej. Inne przykłady magamów to tureckie Tajnīs i Gerāyelī, religijne tematy Shākhatāyī oraz Loy – starożytny romantyczny magam, należący do tradycji Kurdów Kormańskich, zamieszkujących północny Chorasan. Bachszowie uważają, że jedna ze strun lutni dotār jest męska, a druga żeńska; podczas gdy męska pozostaje otwarta, żeńska używana jest do wygrywania głównej melodii. Muzyka bachszów przekazywana jest tradycyjnie z pokolenia na pokolenie metodą mistrz- uczeń, wyłącznie męskim członkom rodziny lub najbliższym sąsiadom, współcześnie także w ten sposób, że mistrz szkoli większą liczbę studentów obu płci o różnym pochodzeniu społecznym. Za pomocą muzyki przekazywana jest tradycja historyczna i kulturowa oraz normy etyczne i religijne. Bachszowie pełnią więc w społeczeństwie rolę o wiele ważniejszą niż tylko narratorów; są sędziami, mediatorami i uzdrowicielami, jak również strażnikami dziedzictwa kulturowego własnej społeczności i regionu.

Rytualna sztuka dramatyczna Ta‘zīye
Kraj(e) członkowski(e): Islamska Republika Iranu

Wpis na Reprezentatywną listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2010 r.

Ta‘zīye (lub Ta’azyeh) to rytualna sztuka dramatyczna, nawiązująca do wydarzeń religijnych i historycznych, mitycznych opowiadań i opowieści ludowych. Każde przedstawienie składa się z czterech elementów: poezji, muzyki, pieśni i ruchu. W niektórych sztukach bywa do 100 ról, obejmujących postacie historyczne, religijne, polityczne, społeczne, nadprzyrodzone, rzeczywiste, wyimaginowane i fantastyczne. Każdy dramat Ta‘zīye jest inny, ma swój własny temat, kostiumy i muzykę. Osadzone w określonej konwencji, pełne symbolicznych odniesień, kodów i znaków zrozumiałych dla irańskiej publiczności, przedstawienia odgrywane są na scenie bez jakichkolwiek dekoracji czy specjalnego oświetlenia. Aktorami są zawsze mężczyźni, odgrywający także role żeńskie. Większość z nich to amatorzy, dla których jedynym wynagrodzeniem są doznania duchowe, ponieważ na życie zarabiają gdzie indziej. Ta‘zīye zajmuje istotne miejsce w irańskiej kulturze – literaturze i sztuce, wywodzi się z niego także wiele powiedzeń używanych w życiu potocznym. Przedstawienia promują wartości duchowe i religijne, altruizm i przyjaźń, jednocześnie służąc podtrzymaniu starych tradycji, narodowej kultury i irańskiej mitologii. Ta‘zīye odgrywa także ważną rolę w przetrwaniu sztuki rzemiosła związanej z tym dramatem, obejmującej m.in. przygotowywanie kostiumów, kaligrafię i wyrób instrumentów muzycznych. Jej elastyczność i uniwersalność uczyniły z tej formy dramatu wspólny język wielu różnych społeczności, jednoczący je, ułatwiający komunikację i pobudzający kreatywność. Ta‘zīye przekazywane jest przez mistrza uczniowi ustnie i za pomocą praktycznych przykładów.

Rytuały Pahlevani i Zoorkhanei
Kraj(e) członkowski(e): Islamska Republika Iranu

Wpis na Reprezentatywną listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2010 r.

Pahlevani to irańska forma sztuki wojennej, łącząca w sobie elementy islamu, gnostycyzmu i starodawnych wierzeń perskich. Stanowi odtworzenie rytualnego zestawu gimnastycznych ruchów i gestów, wykonywanych przez dziesięciu do dwudziestu mężczyzn, z których każdy trzyma przedmiot, przypominający kształtem maczugę, symbolizujący starodawną broń. Rytuał odprawiany jest w Zoorkhane – nakrytej kopułą budowli sakralnej z wpuszczoną w podłogę ośmiokątną areną, wokół której znajdują się miejsca dla widzów. Mistrz Morshed, który przewodniczy ceremonii, recytuje utwory epickie i wiersze gnostyczne, wybijając rytm na zarb – bębnie kielichowym (darbuce). Wiersze, za pomocą których przekazywane są przesłania etyczne i społeczne, stanowią część kanonu literackiego Zoorkhanei. Uczestnicy obrzędu mogą rekrutować się spośród wszystkich warstw społecznych i mieć różnorodne korzenie religijne, a każda grupa wykonawców ma silne związki ze swoją lokalną społecznością, angażując się także w pomoc dla najbardziej potrzebujących. Pobierając nauki, studenci przyswajają sobie wartości etyczne i rycerskie pod kierunkiem mistrza Pīshkesvat. Ci, którzy opanują indywidualne umiejętności i reguły sztuki, przestrzegają zasad religijnych i pomyślnie przejdą kolejne stadia etyczne i moralne gnostycyzmu, zasługują na zaszczytne miano Pahlevanī (bohatera), wskazujące na ich wysoką pozycję społeczną. Obecnie w Iranie jest 500 grup Zoorkhane, w skład każdej wchodzą wyznawcy, założyciele i kilku mistrzów Pīshkesvat.

Tradycja tkania dywanów w Fars
Kraj(e) członkowski(e): Islamska Republika Iranu

Wpis na Reprezentatywną listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2010 r.

Perska sztuka tkania dywanów cieszy się światową sławą, a jednymi z najwyżej cenionych są artyści z rejonu Fars w południowo-zachodniej części Iranu. Wełna uzyskiwana jest z wiosennego i jesiennego strzyżenia owiec. Mężczyźni konstruują wówczas krosna – poziomą ramę ustawioną na ziemi, podczas gdy kobiety na kołowrotku wytwarzają z wełny przędzę. Najczęściej stosowane są naturalne kolory: czerwienie, brązy, odcienie niebieskiego i bieli, uzyskiwane z barwników zawierających marzanę barwierską, indygo (indygowca barwierskiego), liście sałaty, łupiny orzechów, szypułki czereśni i skórki owoców granatu. Kobiety opracowują wzory i dobierają kolory, przedstawiając na dywanach sceny z życia codziennego nomadów. Swoją pracę wykonują bez pomocy jakichkolwiek szablonów, toteż żadna tkaczka nie jest w stanie wytworzyć dwóch dywanów o identycznych wzorach. Tkanina powstaje metodą przywiązywania barwionej włóczki do wełnianego krosna. Brzegi tkaniny są następnie zaszywane, a pozostałe odstające końcówki przędzy odcinane dla nadania wzorom żywszych barw i w końcu dywan poddawany jest czyszczeniu. Tajniki rzemiosła przekazywane są z pokolenia na pokolenie ustnie lub drogą praktycznej nauki. Matki przekazują córkom swoje umiejętności, uczą je dobierać materiały i narzędzia. Ojcowie szkolą synów w strzyżeniu owiec i robieniu krosien.

Tradycyjna sztuka tkania dywanów z Kashan
Kraj(e) członkowski(e): Islamska Republika Iranu

Wpis na Reprezentatywną listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2010 r.

W Kashan, kojarzonym od dawna z produkcją najwyższej jakości dywanów, z rzemiosłem tym związany jest co trzeci mieszkaniec. Dwie trzecie zatrudnionych przy produkcji to kobiety. Proces tkania dywanu rozpoczyna się od ustalenia wzoru, tworzonego w oparciu o zestaw wypracowanych wcześniej stylów, zawierających określone motywy, takie jak kwiaty, liście, gałęzie, zwierzęta oraz sceny historyczne. Na warsztacie zwanym darrozpina się osnowę z bawełny lub jedwabiu. Puszysta faktura dywanu uzyskiwana jest poprzez zawiązywanie nitek przędzy wełnianej lub jedwabnej na osnowie za pomocą specjalnych supełków farsi, następnie przytrzymywana w miejscu rządkiem osnowy i ubijana grzebieniem. Styl tkactwa z farsi (określany również jako niesymetryczne zawiązywanie supełków), w Kashan stosowany jest w połączeniu z niezwykle subtelną techniką rękodzielniczą, dzięki czemu także spodnia strona dywanu jest równo utkana i gładka. Kolorystyka dywanów z Kashan jest wynikiem stosowania wielkiej rozmaitości naturalnych barwników, w tym marzany barwierskiej, łupin orzechów, skórek granatów i liści winorośli. Tradycyjnej sztuki tkania dywanów dziewczęta uczą się terminując pod okiem matek i babć. W ten sam praktyczny sposób młodzi mężczyźni zdobywają umiejętności projektowania wzorów, strzyżenia owiec, barwienia wełny, stawiania krosien i wytwarzania narzędzi.

Kumiodori - tradycyjny teatr muzyczny na wyspie Okinawa
Kraj(e) członkowski(e): Japonia

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2010 r.

Kumiodori to japońskie występy sceniczne odbywające się na wyspie Okinawa. Opierające się na tradycyjnej muzyce i tańcu z tego regionu, Kumiodori łączą w sobie takie formy jak Nogaku lub Kabuki, pochodzące z innych rejonów Japonii, a także gatunki wywodzące się z Chin. Przedstawienia Kumiodori prezentują lokalne wydarzenia historyczne lub legendy przy akompaniamencie tradycyjnego instrumentu trzystrunowego. Frazy wypowiadane w dawnym języku wyspy Okinawa cechuje szczególny rytm, oparty na tradycyjnej poezji i charakterystyczna intonacja skali Ryukyu. Ruchy wykonywane przez artystów przypominają poruszanie się pytona w tradycyjnych obrzędach starożytnej Okinawy. Wszystkie role wykonywane są przez mężczyzn, a specyficzne techniki Okinawy są widoczne w sposobach układania włosów, kostiumach i dekoracjach sceny. Potrzeba utrwalenia tego przekazu zainspirowała wykonawców Kumiodori do powołania Towarzystwa Ochrony Tradycyjnego Kumiodori, które kształci artystów, wznawia przerwane przedstawienia i organizuje cykliczne spektakle. Oprócz dzieł klasycznych, podkreślających takie wartości jak lojalność i synowskie obowiązki, przygotowywane są także nowe spektakle podejmujące współczesne tematy, z nową choreografią odwołującą się do tradycyjnego stylu Kumiodori. Teatr Kumiodori odgrywa kluczową rolę w zachowaniu dawnego słownictwa Okinawy oraz przekazywaniu dziedzictwa literatury, sztuki, historii i etyki.

Yuki-tsumugi, technika tkania jedwabnych tkanin
Kraj(e) członkowski(e): Japonia

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2010 r.

Yuki-tsumugi to japońska technika tkania jedwabiu wykonywana głównie w miastach Yuki i Oyama, wzdłuż rzeki Kinu, na północ od Tokio. Region charakteryzuje się ciepłym klimatem i żyznymi glebami, zapewniając idealne warunki do rozwoju drzew morwowych i jedwabnictwa. Technika Yuki-tsumugi jest stosowana do produkcji jedwabiu pongee (nazywanego także surowym jedwabiem) – lekkiej i ciepłej tkaniny o charakterystycznej sztywności i delikatności, tradycyjnie używanej do szycia kimon. Produkcja tkaniny obejmuje kilka etapów: na przędzę snutą ręcznie z nici jedwabnej, przed farbowaniem nakładany jest deseń w trakcie jej ręcznego zwijania w motki, po czym jedwab jest tkany za pomocą krosna wyposażonego w mechanizm przeciwciągu. Nić jedwabna pozyskiwana jest z pustych lub zdeformowanych kokonów jedwabników, nienadających się do produkcji przędzy. Taki proces recyklingu w istotny sposób wspomaga lokalne wspólnoty hodowców jedwabników. Tradycyjne techniki produkcji tkanin Yuki-tsumugi są przekazywane przez członków Stowarzyszenia na rzecz Ochrony Techniki Tkania Honba Yuki-tsumugi. Stowarzyszenie jest bezpośrednio zaangażowane w utrzymywanie tradycji przędzenia, farbowania i tkania przekazywanych z pokolenia na pokolenie w ramach tych społeczności i promuje zachowanie tradycji Yuki-tsumugi poprzez wymianę umiejętności, szkolenia młodych tkaczy i praktyczne prezentacje.

Gra na marimbie i tradycyjne śpiewy z regionu Południowego Pacyfiku w Kolumbii
Kraj(e) członkowski(e): Kolumbia

Wpis na Reprezentatywną listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2010 r.

Gra na marimbie i tradycyjne śpiewy z regionu Południowego Pacyfiku w Kolumbii to dziedzictwo kulturowe grup afrokolumbijskich w rejonach Valle del Cauca, Cauca i Nariño. Śpiew kobiet i mężczyzn (cantadoras i chureadores) miesza się z muzyką akustycznych instrumentów, wykonanych ręcznie z lokalnych materiałów: marimby z drzewa palmowego, kontrabasów z drewna i skór, ręcznych bębenków oraz grzechotek z bambusa napełnionego nasionami. Muzyka ta wykonywana jest przede wszystkim podczas czterech obrzędów: Arrullo, Currulao, Chigualo i Alabao. Arrullo to rytuał oddawania czci świętym, odprawiany przez kobiety, które przygotowują do niego figury świętych, świece i ołtarze oraz wykonują pieśni przy akompaniamencie bębenków, a czasami także marimby. Currulao (lub Taniec Marimby) towarzyszy odświętnym okazjom. Mężczyźni grają na marimbach i śpiewają frywolne pieśni, podczas gdy publiczność tańczy, śpiewa, je, pije i dzieli się różnymi opowieściami. Chigualo to czuwanie po śmierci małego dziecka. Zwłoki przykrywane są kwiatami, a czuwający przy nich wykonują po kolei pieśni a cappella. Alabao to czuwanie po śmierci dorosłego człowieka, któremu towarzyszą wyjątkowo smutne pieśni, także śpiewane a cappella. Wiedza muzyczna na temat tych tradycji jest przekazywana ustnie z pokolenia na pokolenie, a młodzi muzycy uczą się bezpośrednio od swoich starszych mistrzów. Wobec znacznych rozmiarów emigracji ludności afrokolumbijskiej do miast na przestrzeni ostatnich kilkudziesięciu lat, dziedzictwo kultury muzycznej pozostaje ważnym źródłem tożsamości, zarówno dla członków lokalnej społeczności, którzy pozostali w rodzimych wioskach, jak i dla tych, którzy stamtąd wyemigrowali.

Wpis został rozszerzony w 2015 r.

System prawny społeczności Wayuu, praktykowany przez Pütchipü’üi (palabrero)
Kraj(e) członkowski(e): Kolumbia

Wpis na Reprezentatywną listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2010 r.

Społeczność Wayuu zamieszkuje Półwysep Guajira, rozciągający się na terytorium Kolumbii i Wenezueli. Wypracowany przez nią system legislacyjny zawiera zespół zasad, procedur i obrzędów, regulujących życie społeczne i duchowe tej wspólnoty. System, oparty na zasadach zadośćuczynienia i rekompensaty, stosowany jest w codziennej praktyce życia przez Pütchipü’üi lub palabreros (oratorów) – osoby, będące moralnymi autorytetami oraz ekspertami w rozwiązywaniu konfliktów i rozstrzyganiu debat pomiedzy mięjscowymi matrylinearnymi klanami. W sytuacji konfliktu, obie jego strony – sprawca i pokrzywdzony zwracają się o rozstrzygnięcie do Pütchipü’üi. Po przeanalizowaniu sytuacji, informuje on stosowne władze o swojej woli rozstrzygnięcia konfliktu drogą pokojową. Jeśli jego propozycja, określana słowem Pütchikalü, zostaje zaakceptowana, orator podejmuje próbę dialogu, w czasie którego pełni role mediatora, wykazując się wielką dyplomacją, rozwagą i inteligencją. Swoją symboliką system rekompensaty nawiązuje do pierwotnych obrzędów ofiarowywania naszyjników z drogocennych kamieni lub składania ofiar z bydła, owiec i kóz. Nawet najpoważniejsze przestępstwa podlegają zasadzie rekompensaty, oferowanej podczas specjalnej uroczystości, na którą zwaśnione rodziny zostają zaproszone w celu pojednania i przywrócenia wzajemnych harmonijnych relacji. Rolę Pütchipü’üi może pełnić osoba, piastująca w rodzinie pozycję wujka ze strony matki – wysoce szanowaną w matrylinearnym systemie klanowym – a także szczycąca się postępowaniem opartym na głębokich zasadach moralnych i etycznych.

Wieloczęściowe pieśni polifoniczne sutartinės
Kraj(e) członkowski(e): Litwa

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2010 r.

Sutartinės (od słowa sutari – być w zgodzie) to forma muzyki polifonicznej, wykonywanej przez kobiety w północno-wschodnim regionie Litwy. Pieśni mają proste melodie, oparte na kilku (dwóch do pięciu) tonach i złożone z dwóch odrębnych części: nasyconego treścią tekstu głównego oraz refrenu, w którym mogą się pojawiać słowa wymyślane na poczekaniu. Mężczyźni tworzą wersję instrumentalną na piszczałkach, rogach, długich drewnianych trąbach, fujarkach i koklach (instrumencie przypominającym cytrę). Istnieje prawie czterdzieści różnych stylów i sposobów wykonywania sutartinės. Mogą być one śpiewane przez dwóch lub trzech wykonawców, albo przez dwie pary śpiewaków, spośród których dwóch pełni rolę solistów wykonujących główny tekst pieśni, podczas gdy ich partnerzy śpiewają refren, po czym następuje zamiana ról. Teksty pieśni dotyczą wielu tematów: wydarzeń rodzinnych i historycznych, życia codziennego i czasu świętowania. Choreografia podczas wykonywania pieśni jest nieskomplikowana, obejmuje między innymi chodzenie w kole z rytmicznym przytupywaniem i rękami złączonymi w środku koła, tak, by tworzyły gwiazdę. Sutartinės wykonywane jest z uroczystych okazji, a także podczas świąt, koncertów i spotkań towarzyskich, służąc promowaniu wspólnych wartości i budowaniu poczucia przynależności kulturowej, ciągłości i poszanowania tradycji.

Taneczny pochód w Echternach
Kraj(e) członkowski(e): Luksemburg

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2010 r.

Co roku, we wtorek po święcie Zesłania Ducha Świętego (Zielonych Świątkach), w średniowiecznym centrum Echternach, najstarszego miasta w Luksemburgu, odbywa się taneczny pochód (Iechternacher Sprangprëssioun). Pierwsza wzmianka na ten temat pochodzi z roku 1100 i ma związek z kultem świętego Willibrorda, zakonnika i założyciela opactwa Echternach, czczonego za działalność misjonarską, dobroczynność i dar uzdrawiania niektórych chorób. Sprzeciwy Kościoła wobec pogańskich elementów pochodu nie przeszkodziły upowszechnianiu się tego zwyczaju w regionie i w różnych środowiskach społecznych. Parada rozpoczyna się wczesnym rankiem na dziedzińcu dawnego opactwa, w obecności najwyższych władz kościelnych Luksemburga i przedstawicieli duchowieństwa z innych krajów. Za śpiewającymi litanie podąża ok. 8 tysięcy tancerzy podzielonych na 45 grup, zgodnie z rytuałem przekazywanym z pokolenia na pokolenie. Na zakończenie odbywa się nabożeństwo w bazylice. W obecnych czasach tradycja ta cieszy się poparciem władz świeckich i kościelnych. Niezależnie od laicyzacji społeczeństwa, zyskuje na popularności, gromadząc co roku ok. 13 tysięcy pielgrzymów pochodzących z Luksemburga i z sąsiednich regionów.

Los Parachicos w tradycyjnym styczniowym święcie w Chiapa de Zorzo
Kraj(e) członkowski(e): Meksyk

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2010 r.

Wielkie tradycyjne święto odbywa się co roku od 4 do 23 stycznia w Chiapa de Corzo w Meksyku. Święto, połączone z muzyką, tańcem, rękodziełem, kuchnią, uroczystościami religijnymi i zabawą, organizowane jest ku czci Chrystusa z Esquipulas i dwóch katolickich świętych, św. Antoniego Abbota i otoczonego szczególnym kultem św. Sebastiana. Tańce los Parachicos (termin oznacza zarówno tancerzy, jak i taniec) są uważane za wspólną ofiarę składaną świętym. Rozpoczynają się rano i kończą w nocy: tancerze idą przez całe miasto z posągami świętych, zatrzymując się w różnych miejscach związanych z kultem religijnym. Każdy z tancerzy nosi rzeźbioną maskę z drewna zwieńczoną nakryciem głowy, kapę, haftowany szal i różnobarwne wstążki; gra na chinchines (marakasach). Tancerzy prowadzi Szef, który nosi maskę o surowym wyrazie twarzy, gitarę i bat, grając na flecie przy akompaniamencie jednego lub dwóch bębnów. W czasie tańca intonuje się pieśni pochwalne, na które los Parachicos odpowiadają klaskaniem. Nauka tańca odbywa się na miejscu, gdyż dzieci starają się naśladować dorosłych tancerzy. Technika wytwarzania masek jest przekazywana z pokolenia na pokolenie, począwszy od odpowiedniego ścięcia drzewa i wysuszenia drewna aż po rzeźbienie i dekorowanie maski. Taniec los Parachicos w czasie Fiesta Grande obejmuje wszystkie sfery lokalnego życia, sprzyjając wzajemnemu poszanowaniu między społecznościami, grupami i jednostkami.

Pirekua, tradycyjna pieśń społeczności P’urhépecha
Kraj(e) członkowski: Meksyk

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2010 r.

Pirekua jest rodzajem tradycyjnej muzyki autochtonicznej społeczności P’urhépecha w stanie Michoacán w Meksyku, wykonywanej zarówno przez mężczyzn, jak i przez kobiety. Muzyka jest mieszanką różnych stylów wywodzących się ze źródeł afrykańskich, europejskich i autochtonicznych amerykańskich. Ma regionalne odmiany występujące w 30 na 165 wspólnot P’urhépecha. Na ogół śpiew odznacza się powolnym rytmem. Muzyka może być wykonywana również bez wokalu przy wykorzystaniu różnych rytmów: sones (3/8) i abajenos (6/8). Jest interpretowana solowo, w duecie lub w trio, albo też przy akompaniamencie zespołów wokalnych, orkiestr na instrumenty smyczkowe i mieszane (z instrumentami dętymi). Los pireriechas (pieśniarze i wykonawcy Pirekua) są znani ze zdolności do improwizowania i interpretacji najstarszych śpiewów. Teksty obejmują szeroki wachlarz tematów, począwszy od wydarzeń historycznych po religię, sprawy społeczne, politykę i miłość, poruszanych przy użyciu symboli. Śpiew jest sposobem na nawiązanie prawdziwego dialogu między rodzinami i społecznościami, sprzyjając ustanawianiu i zacieśnianiu więzów. Wykonawcy Pirekua bywają również mediatorami społecznymi, wykorzystując śpiew dla wyrażenia uczuć i komunikowania ważnych wydarzeń. Pirekua jest tradycją przekazywaną ustnie z pokolenia na pokolenie, która zachowała charakter żywej ekspresji, jest wyznacznikiem tożsamości i środkiem komunikacji artystycznej dla liczącej ponad 100 tysięcy osób społeczności P’urhépechá.

Tradycyjna kuchnia meksykańska jako pradawna, żywa kultura wspólnotowa, według wzoru z Michoacán
Kraj(e) członkowski(e): Meksyk

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2010 r.

Tradycyjna kuchnia meksykańska stanowi całościowy model, obejmujący metody uprawy roli, obrzędy, przekazywane od wieków umiejętności, sposoby przyrządzania potraw, zwyczaje i pradawne działania wspólnotowe. Jego funkcjonowanie możliwe jest dzięki zbiorowemu uczestnictwu społeczności w całym tradycyjnym łańcuchu żywieniowym, od siewów po zbiory, poprzez przygotowywanie potraw i degustację. Podstawę systemu stanowią kukurydza, fasola i papryczki chili, a także unikalne metody uprawy roli, takie jak milpa (kukurydza i inne rośliny są uprawiane rotacyjnie na spalenisku) i chinampa (sztuczne wyspowe uprawy w strefie jezior), procesy przyrządzania potraw, takie jak łuskanie kukurydzy w wodzie wapiennej w celu podniesienia jej wartości odżywczych oraz narzędzia, takie jak kamień młyński i kamienny moździerz. Dodatkami do podstawowych produktów spożywczych są składniki rodzime: różne odmiany pomidorów, roślin z rodziny dyniowatych, awokado, kakao i wanilia. Kuchnia meksykańska jest bardzo wypracowana i pełna symboliki. Spożywane na co dzień tortille i tamales, sporządzane na bazie kukurydzy, są nieodłączną częścią obrzędów ofiarnych w Dniu Zmarłych. W stanie Michoacán i całym Meksyku kobiety - kucharze i inne osoby zajmujące się rozwojem upraw i tradycjami kulinarnymi zrzeszają się we wspólnoty zawodowe. Ich wiedza i umiejętności są wyrazem tożsamości wspólnoty, umacniają więzy społeczne i tożsamość – narodową, regionalną i lokalną. Działalność na tym polu w stanie Michoacán podkreśla również znaczenie tradycyjnej kuchni dla zrównoważonego rozwoju.

Mongolska tradycyjna sztuka Khoomei
Kraj(e) członkowski(e): Mongolia

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2010 r.

Khoomei jest formą śpiewu wywodzącego się z gór Ałtai w zachodniej Mongolii. Wykonawca naśladuje dźwięki występujące w przyrodzie, jednocześnie emitując dwa odrębne głosy: wraz z ciągłym jednostajnym dźwiękiem przypominającym buczenie, śpiewający wykonuje melodię harmoniki. Khoomei dosłownie oznacza gardło i jak się powszechnie uważa, nauczono się go od ptaków, których dusze są głównym obiektem praktyk szamańskich. Ze względu na mnogość technik Khoomei w Mongolii, podzielono je na dwa główne style: kharkhiraa (głębokie Khoomei) i isgeree Khoomei (gwizdane Khoomei). W stylu kharkhiraa wykonawca wydobywa z siebie długi jednostajny dźwięk, podkreślając półton lub podharmoniczną oktawę niżej. W stylu isgeree uwydatnia się dźwięki o wyższej skali, tworząc w ten sposób wysokotonowy gwizd. W obu przypadkach jednostajny dźwięk jest emitowany przy bardzo naprężonych strunach głosowych i melodia tworzona jest poprzez modulowanie kształtu i wielkości jamy ustnej, otwieranie i zamykanie ust oraz poruszanie językiem. Khoomei jest wykonywany przez mongolskich koczowników podczas różnorodnych wydarzeń, począwszy od doniosłych uroczystości państwowych po spotkania rodzinne. Jest także wykonywany podczas wypasu bydła oraz w jurtach w trakcie kołysania dzieci do snu. Tradycyjnie wiedza na temat Khoomei przekazywana jest ustnie przez osoby, które opanowały już tę sztukę albo w relacji mistrz-uczeń.

Naadam, tradycyjny festiwal mongolski
Kraj(e) członkowski(e): Mongolia

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2010 r.

Naadam jest narodowym festiwalem odbywającym się co roku w Mongolii między 11 a 13 lipca. Obejmuje trzy tradycyjne konkurencje sportowe: wyścigi konne, zapasy i łucznictwo. Mongolski Naadam jest nierozłącznie związany z koczowniczym trybem życia Mongołów, którzy przez długi czas zajmowali się pasterstwem na rozległych stepach Azji centralnej. Ważną rolę podczas festiwalu odgrywają tradycyjne przekazy ustne, sztuki sceniczne, kuchnia narodowa, rzemiosło oraz takie formy kulturowe, jak długie pieśni, śpiew alikwotowy Khoomei, taniec Bie biyelgee i gra na skrzypcach Morin khuur. Mongołowie przestrzegają rytuałów i tradycyjnych praktyk, takich jak noszenie specjalnych strojów oraz posługiwanie się specyficznymi narzędziami i akcesoriami sportowymi. Uczestnicy festiwalu otaczają szacunkiem zawodników i zawodniczki oraz konkurujące ze sobą dzieci, a zwycięzcy nagradzani są tytułami. Zawodnikom dedykowane są rytualne pieśni pochwalne i poematy. Każdy uczestnik jest mile widziany i zachęcany do udziału w Naadam, przez co festiwal przyczynia się do uczestnictwa w życiu wspólnoty i zacieśniania więzi. Wszystkie trzy dyscypliny sportowe są bezpośrednio związane ze stylem i warunkami życia Mongołów, a ich przekazywanie i rozwijanie jest tradycyjnym obowiązkiem członków rodzin w ramach wychowania w domu, chociaż ostatnio zostały wprowadzone bardziej sformalizowane metody kształcenia w dziedzinie zapasów i łucznictwa. Rytuały i zwyczaje Naadam podkreślają także szacunek do przyrody i środowiska.

Muzyka i taniec Al-Bar’ah z omańskich dolin Dhofari
Kraj(e) członkowski(e): Oman

Wpis na Reprezentatywną listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2010 r.

Al-Bar’ah to beduińska tradycja muzyczna z górskiego regionu Dhorfan na południu Omanu. Przybiera ona formę tańca wojennego, wykonywanego z akompaniamentem bębnów i recytacji poetyckiej w lokalnym języku plemiennym. Al-Bar’ah wykonywane jest przez stojącą w półkolu grupę dziesięciu do trzydziestu kobiet i mężczyzn, którzy śpiewają i klaszczą w dłonie, podczas gdy dwóch mężczyzn z kandżarami wykonuje ściśle określone ruchy taneczne, wymachując bronią na wysokości ramion. Same ruchy taneczne są nieskomplikowane, jednak ich skoordynowanie z ruchami pozostałych tancerzy i z muzyką wymaga znacznych umiejętności. Każde plemię ma własną charakterystyczną formę al-Bar’ah z towarzyszącym jej innym rytmem bębnów i układem ruchów tanecznych. Akompaniament muzyczny wykonywany jest na bębnach al-kasir, al-rahmani i ad-daff oraz na fujarce al-qassaba. Taniec wykonywany jest na świeżym powietrzu, z okazji ślubów, uroczystości obrzezania lub religijnych. Podobnie jak w przypadku innych omańskich tańców beduińskich, różnice klasowe są tu całkowicie zatarte i przywódcy plemienni tańczą obok osób stojących najniżej w społecznej hierarchii. Tradycja al-Bar’ah jest uosobieniem cnót beduińskich: ducha rycerskości, siły, odwagi, hojności i gościnności. Taniec jest także poetyckim przedstawieniem tematów miłości i flirtu. W regionie Dhofar ma on wielu wykonawców, dzięki którym możliwe jest przetrwanie tej formy sztuki i przekazanie bogactwa jej form poetyckich kolejnym pokoleniom.

Huaconada, taniec rytualny z regionu Mito
Kraj(e) członkowski(e): Peru

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2010 r.

Huaconada to rytualny taniec wykonywany w miejscowości Mito, w prowincji Concepción, położonej w środkowej części Andów Peruwiańskich. Co roku, w pierwszych trzech dniach stycznia zamaskowani mężczyźni nazywani huacones wykonują w centrum miasta serię tańców według wcześniej opracowanej choreografii. Huacones symbolizują dawną radę starców i na czas trwania Huaconada stają się najwyższą władzą w mieście. Pozycję tę podkreśla trzymany przez nich tronador (bicz) oraz noszone maski z charakterystycznymi nosami, przywołującymi skojarzenia z dziobem kondora – ptaka symbolizującego ducha świętych gór. Taniec wykonują dwie grupy huacones: starsi, ubrani w tradycyjne stroje i misternie wyrzeźbione maski wywołujące w widzach respekt i strach, oraz współcześni huacones, ubrani w kolorowe stroje i noszący maski uosabiające terror, smutek lub kpinę. Podczas ceremonii huaconada, młodzi huacones tańczą wokół starszych, wykonując ściśle określone kroki. Starsi, ze względu na swój status mają większą swobodę w improwizowaniu kroków tanecznych. Akompaniująca orkiestra gra w zmiennym rytmie, który wybijany jest na małym bębenku zwanym tinya. Huaconada zawiera w sobie zarówno tradycyjne elementy kultury andyjskiej i hiszpańskiej, jak i elementy współczesne. Role huacones mogą odgrywać jedynie osoby czyste moralnie i o nieskazitelnej opinii, a umiejętność jest tradycyjnie przekazywana z ojca na syna, zaś ubrania i maski dziedziczone z pokolenia na pokolenie.

Taniec z nożycami
Kraj(e) członkowski(e): Peru

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2010 r.

Taniec z nożycami tradycyjnie wykonywany jest przez mieszkańców wiosek i społeczności Quechua w południowej części Andów Środkowych w Peru, a od pewnego czasu także w środowisku miejskim. Konkursowy taniec rytualny wykonywany jest w miesiącach suchych, zbiegających się w czasie z kalendarzem głównych prac polowych. Taniec z nożycami wziął swoją nazwę od pary wypolerowanych prętów żelaznych, przypominających wyglądem ostrza nożyc, które każdy z tancerzy trzyma w prawej dłoni. Tancerz wspólnie ze skrzypkiem i harfistą tworzą cuadrilla (zespół), reprezentujący daną wioskę lub społeczność. W czasie występu, dwa lub trzy cuadrilla stają naprzeciwko siebie i tancerze w takt muzyki jednocześnie uderzają wzajem w metalowe pręty, w tym samym czasie wykonując inscenizowany pojedynek taneczny, akrobacje i ruchy sceniczne wymagające stopniowo coraz większej sprawności fizycznej. Rywalizacja, czyli atipanakuy może trwać nawet dziesięć godzin, a na ostateczny wybór zwycięzcy wpływa także sprawność fizyczna, brzmienie instrumentów i umiejętności akompaniujących muzyków. Tancerze ubrani są w wyszywane stroje ozdobione złotymi frędzlami, różnokolorowymi cekinami i malutkimi lusterkami, jednak w tym ubraniu nie wolno im wchodzić do kościoła, bowiem zgodnie z tradycyjną wiedzą, ich sceniczne umiejętności są wynikiem paktu z diabłem. Mimo tego, taniec z nożycami stał się nieodłączną częścią katolickich uroczystości. Fizyczne i duchowe umiejętności, które implikuje rytuał, przekazywane są ustnie przez mistrza uczniowi. Cuadrilla– zespół muzyków i tancerzy – jest przedmiotem dumy dla wioski, z której się wywodzi.<//em>

Obrzędy końca karnawału we wsiach regionu Hlinecko
Kraj(e) członkowski(e): Czechy

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2010 r.

Kolędowanie pod koniec karnawału, w czasie tzw. ostatków, odbywa się we wschodnich Czechach, w miejscowości Hlinsko i w 6 sąsiednich wioskach. Mężczyźni i chłopcy w różnorodnych tradycyjnych kostiumach oraz w maskach (czerwonych dla kawalerów i czarnych dla żonatych), przy akompaniamencie głośnej muzyki, chodzą od domu do domu. Przebierańcy zatrzymują się przy każdym z nich i za przyzwoleniem gospodarza czterech mężczyzn wykonuje obrzędowy taniec, który ma zapewnić dobre plony i pomyślność rodzinie. W zamian otrzymują drobne datki i upominki. Na zakończenie obchodu odbywa się symboliczna „egzekucja” kukły zwierzęcia będącego odpowiednikiem polskiego Turonia, który skazywany jest za rzekome grzechy, a towarzyszy temu odczytanie napisanego z humorem testamentu o treści nawiązującej do aktualnych wydarzeń. Potem kolędnicy przywracają kukłę do życia z pomocą alkoholu, co jest jednocześnie hasłem do rozpoczęcia ich tańca z widzami. Obchód wsi z okazji końca karnawału, który był zakazywany najpierw w XVIII i XIX wieku przez Kościół, a następnie w XX wieku przez władze komunistyczne, odgrywa obecnie ważną rolę w zachowaniu spójności wiejskiej wspólnoty. Młodzi ludzie i dzieci pomagają w przygotowaniach, a rodzice wykonują kopie tradycyjnych masek i strojów.

Daemokjang, tradycyjna architektura drewniana
Kraj(e) członkowski(e): Republika Korei

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2010 r.

Termin Daemokjang odnosi się do tradycyjnej koreańskiej architektury drewnianej, a szczególnie do cieśli, którzy posługują się tradycyjnymi technikami stolarskimi. Zakres działań tych rzemieślników obejmuje także konserwację, naprawy i rekonstrukcję budowli historycznych, od tradycyjnych koreańskich domów do zabytkowych drewnianych pałaców i świątyń. Mistrzowie Daemokjang są odpowiedzialni za cały proces konstrukcji, łącznie z planowaniem, projektowaniem i montażem budynków oraz nadzorem podległych im stolarzy. Drewniane budowle tworzone przez mistrzów Daemokjang prezentują charakterystyczne cechy tradycyjnej koreańskiej architektury - są smukłe, proste i bez ozdób. Tradycyjny proces konstrukcji wymaga od wykonawców zarówno umiejętności technicznych, niezbędnych do projektowania budynku z uwzględnieniem jego wymiarów, miejsca i funkcji, jak i wyczucia estetycznego, potrzebnego przy wyborze budulca, cięciu i toczeniu drewna oraz montażu i łączeniu odrębnych fragmentów drewna bez użycia gwoździ do instalowania tzw. ”złączy, które przetrwają tysiąclecia”. Praktyczna wiedza Daemokjang przekazywana była z pokolenia na pokolenie, a osiągnięcie mistrzostwa w tej dziedzinie wymaga dziesiątków lat nauki i doświadczeń. Podczas prac przywracających świetność zabytkowym budowlom, rzemieślnicy Daemokjang odtwarzają piękno tradycyjnej architektury z jej artystyczną kreatywnością i za pomocą swych praktycznych umiejętności nadają jej nowy wizerunek.

Gagok, pieśni liryczne z akompaniamentem orkiestry
Kraj(e) członkowski(e): Republika Korei

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2010 r.

Gagok z kilku form śpiewu, składających się na jeongga, to rodzaj tradycyjnej koreańskiej muzyki wokalnej śpiewanej przez mężczyzn i kobiety z towarzyszeniem niewielkiej orkiestry. Niegdyś towarzysząca klasom wyższym, obecnie jest szeroko rozpowszechniona w całym kraju. Gagok składa się z 26 namchang – pieśni dla mężczyzn i 15 yeochang – pieśni dla kobiet. Namchang są wykonywane mocnym, głębokim i donośnym głosem, a yaochang – wysokim i słabym. Gagok komponuje się zarówno w tonacji uroczystej i spokojnej, jak i w tonacji melancholijnej, przy użyciu rytmu 10. lub 16. taktowego. Tradycyjna instrumentacja orkiestry obejmuje 6 strunową cytrę geomungo, bambusowy flet poprzeczny daegeum, 12 strunową cytrę gayageum i piri (małą piszczałkę z podwójnej trzciny). Pieśni Gagok są cenione za formy liryczne, harmonię, wyrafinowaną melodię oraz nowoczesną, finezyjną kompozycję muzyczną. Osiągnięcie kunsztu w tej formie śpiewu wymaga czasu i ogromnego wysiłku, a występy narzucają konieczność czynnego zaangażowania i wyjątkowego opanowania. Gagok jest utrwalany i przekazywany za pośrednictwem wykonawców, przez społeczności i związane z nimi organizacje w ośrodkach popularyzujących wiedzę o lokalnym dziedzictwie. Gagok odgrywa ważną rolę w utrwalaniu koreańskiej tożsamości.

Kırkpınar: festiwal zapasów w oliwie
Kraj(e) członkowski(e): Turcja

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2010 r.

Festiwal zapasów w oliwie ma miejsce w mieście Edirne (d. Adrianopol). Tysiące ludzi reprezentujących różne grupy wiekowe, kultury i regiony świata przybywają co roku kibicować zapaśnikom, zwanym pehlivan, walczącym o Złoty Pas Kırkpınar i tytuł Najlepszego Zapaśnika. Inauguracji festiwalu dokonuje jego mecenas – Aga Kırkpınar, podczas ceremonii uświetnionej przez czterdzieści zespołów grających na bębnach (davul) i szałamajach (zurna). Złoty Pas jest niesiony przez całe miasto w procesji, zakończonej wspólną modlitwą w Meczecie Selimiye. Walki zapaśnicze tradycyjnie mają miejsce na Męskim Polu. Mistrz ceremonii przedstawia zawodników pehlivans publiczności, recytując wierszem ich nazwisko, tytuł i umiejętności. Zanim przystąpią do rozgrzewki i pozdrowią publiczność, oliwiarz w towarzystwie asystenta trzymającego ręcznik, smaruje ich ciała. Każdy z zapaśników ubrany jest w kıspet – grube spodnie uszyte ze skóry bawołu lub krowy. Podczas walki, zespoły muzyczne wykonują na bębnach i szałamajach tradycyjny festiwalowy repertuar. Festiwal zapasów w oliwie otwarty jest dla uczestników ze wszystkich kultur, regionów i grup wiekowych. Niedopuszczalna jest jakakolwiek dyskryminacja ze względu na przynależność religijną, językową czy rasową. Pehlivans cieszą się szczególnym szacunkiem społecznym i stawiani są za wzór jako osoby uosabiające takie cechy jak: hojność, uczciwość, szacunek i przywiązanie do tradycji i obyczaju. Wszyscy pehlivans trenowani są systemem mistrz-uczeń.

Tradycyjne spotkania Sorbet
Kraj(e) członkowski(e): Turcja

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2010 r.

Tradycyjne spotkania zwane Sohbet ogrywają kluczową rolę w przekazywaniu popularnej literatury, tańca i muzyki wiejskich widowisk, a także wartości społecznych. Tureccy mężczyźni gromadzą się regularnie, zwłaszcza zimą, by omawiać miejscowe problemy związane z życiem społecznym i kulturalnym. Pozwala to im strzec tradycji i umacniać więzy solidarności w oparciu o wzajemny szacunek i poczucie wspólnoty. Podczas spotkań, degustacji lokalnych potraw towarzyszą tańce i słuchanie muzyki. Niekiedy spotkania Sohbet przeciągają się aż do świtu. Mogą w nich uczestniczyć mężczyźni w wieku od 15 do 16 lat, niezależnie od pochodzenia etnicznego, wyznania czy statusu społecznego. Członkowie wspólnoty bezwarunkowo muszą pochodzić z rodziny cieszącej się opinią uczciwej, zasługiwać na zaufanie i mieć szacunek dla starszych. Nie mogą mieć skłonności do gier hazardowych ani upijania się. Nieusprawiedliwiona nieobecność na zebraniu podlega karze grzywny. Matki i żony nakłaniają mężczyzn do członkostwa, gdyż wiąże się to z korzyściami natury społecznej i kulturalnej. Wspólnota liczy na ogół od 5 do 30 osób. Przewodniczy jej szef wybierany w drodze głosowania lub na wniosek starszyzny. Wszyscy członkowie mają te same prawa i obowiązki. Spotkania Sohbet pełnią istotną funkcję edukacyjną, krzewiąc wartości etyczne, takie jak sprawiedliwość społeczna, tolerancja, wzajemna życzliwość i szacunek.

Semah – rytuał wyznawców Alevi-Bektaşi (alewizmu-bektaszyzmu)
Kraj(e) członkowski(e): Turcja

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2010 r.

Semah można określić jako zespół mistycznych ruchów ciała, rytmicznie zharmonizowanych i mających walory estetyczne. Stanowią jedną z dwunastu posług obrzędu Cem, praktyk religijnych wyznawców alewizmu-bektaszyzmu (Alevi-Bektaşi), systemu wierzeń opartych na oddawaniu czci Alemu, czwartemu kalifowi po proroku Mohamecie. Obrzędy Semah są wykonywane przez semahçis (tancerzy Semah), którym akompaniują pobożni muzycy grający na saz – rodzaju lutni o długim gryfie. We wspólnotach bektaszytów w całej Turcji występują różne formy Semah. Każda z nich ma własne cechy muzyczne i odmienne struktury rytmiczne. Zawsze jednak rytuał wykonywany jest wspólnie przez stojących obok siebie mężczyzn i kobiety. Rytuały Semah opierają się na koncepcji jedności z Bogiem jako elementu naturalnego cyklu: istota ludzka pochodzi od Boga i do Boga powraca. Semah występuje w dwóch postaciach: jako Içeri Semah, wykonywane w obrzędach Cem tylko przez wiernych w ramach dwunastu posług oraz Dişari Semah, wykonywane dla przekazania tradycji kulturowej młodym pokoleniom. Semah jest najważniejszym środkiem przekazu tradycji bektaszytów. Wszystkie praktyki, tradycyjne motywy i przesłania są przekazywane ustnie, a związane z tradycją odrębne rodzaje literatury i sztuki nadal się rozwijają. Dzięki temu Semah ogrywa zasadniczą rolę w inspirowaniu i wzbogacaniu tradycyjnej kultury muzycznej w Turcji.

Uroczystości Gióng w świątyniach Phù Dông i Sóc
Kraj(e) członkowski(e): Wietnam

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2010 r.

Uroczystości Gióng w świątyniach Phù Dông i Sóc są obchodzone każdego roku w odległych dzielnicach Hanoi, stolicy Wietnamu. Każdej wiosny przed zbiorami ryżu Wietnamczycy oddają hołd mitycznemu bohaterowi, bogu i świętemu, Thánh Gióng, któremu przypisuje się zasługi obrony kraju przed obcymi najeźdźcami, czczonego jako bóstwo sprzyjające obfitym zbiorom, budowaniu pokoju w kraju i dobrobytu rodziny. Uroczystości w świątyni Phù Dông, odbywające się czwartego miesiąca kalendarza księżycowego w wiosce, w której Thánh Gióng się urodził, symbolicznie odtwarzają jego bohaterskie czyny poprzez inscenizację przejazdu białego konia na pole bitwy oraz aranżację niezwykłego tańca chorągwi symbolizującego tę bitwę. Młodzi mężczyźni otrzymują pełne przygotowanie do odgrywania ról Mistrza Chorągwi, Mistrza Bębna, Mistrza Gongu, Mistrza Armii, a także Mistrza Dzieci, a do odgrywania ról generałów wrogiej armii wybieranych jest 28 dziewczynek w wieku od 9 do 13 lat. Taneczne pochody Mistrza Chorągwi oraz dźwięki bębnów i gongów odtwarzają różne etapy bitwy, a papierowe motyle wypuszczane z chorągwi symbolicznie rozpędzają najeźdźców. Pojawienie się deszczu po uroczystościach jest traktowane jako błogosławieństwo zesłane przez świętego i zapowiedź obfitych zbiorów. Uroczystości w świątyni Sóc, skąd święty Gióng wstąpił do Nieba, odbywają się pierwszego miesiąca kalendarza księżycowego i obejmują rytualną kąpiel jego pomnika i procesję do świątyni z kwiatami bambusa jako darem dla świętego.