jesteś tu: Strona główna » Kultura » Dziedzictwo kulturowe » Dziedzictwo niematerialne » Listy Dziedzictwa Niematerialnego » Wpisy 2013

Wpisy 2013

Opisy obiektów na podstawie informacji opublikowanych w portalu UNESCO: www.unesco.org

Lista dziedzictwa wymagającego pilnej ochrony

Czowkan, tradycyjny sport konny w Republice Azerbejdżanu
Kraj(e) członkowski(e): Azerbejdżan

Wpis na Listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego wymagającego pilnej ochrony, 2013 r.

Rozgrywki dwóch zespołów na koniach karabaskich w tradycyjnej grze, zwanej czowkan, odbywają się na płaskim terenie, porośniętym trawą. Każdy zespół liczy pięciu jeźdźców – dwóch obrońców i trzech napastników. Partia rozpoczyna się na środku pola gry. Zadaniem graczy jest wrzucenie do bramki przeciwnika skórzanej lub drewnianej piłeczki za pomocą drewnianego kija. Grze towarzyszy ludowa muzyka instrumentalna, zwana janghi. Zawodnikami i trenerami są miejscowi rolnicy, będący doświadczonymi jeźdźcami. Zgodnie z tradycją, noszą oni szerokie karakułowe czapki, długie dopasowane płaszcze z wysokim stanem oraz specjalne spodnie, skarpety i buty. Zespołom kibicuje publiczność, składająca się z widzów w różnym wieku. Sport ten umacnia poczucie tożsamości, związane z kulturą nomadów oraz podkreśla szczególne miejsce, które zajmują w niej i w życiu codziennym tej społeczności konie. . Specjalnych reguł, umiejętności i techniki gry uczą młodszych doświadczeni gracze podczas wspólnych treningów. Spadek zainteresowania wśród młodzieży, a także procesy związane z urbanizacją i emigracją ludności sprawiają jednak, że graczy, trenerów i koni karabaskich zaczyna brakować.

Ceremonia Paach z okazji zbiorów kukurydzy
Kraj(e) członkowski(e): Gwatemala

Wpis na Listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego wymagającego pilnej ochrony, w 2013.

Ceremonia Paach w San Pedro Sacatepéquez, składająca się z obrzędów podkreślających związki człowieka z przyrodą, polega na składaniu dziękczynienia za udane zbiory kukurydzy. Modły odprawiane są w języku mam. Ceremonię prowadzą najstarsi i najbardziej szanowani członkowie społeczności, zarówno mężczyźni, jak i kobiety. Modlitwy wypowiada czworo „parlamentaros”, wspomaganych przez czworo pomocników. Cztery kobiety uroczyście układają dekoracje z kolb kukurydzy oraz kierują przygotowaniem i podaniem posiłku. Ceremonia odprawiana z okazji zbiorów kukurydzy, daje poczucie tożsamości społeczności San Pedro oraz umacnia wspólnotową wiedzę o przyrodzie i jej ochronie. Tradycja przekazywana jest ustnie i poprzez praktykę. Nowi członkowie społeczności są instruowani przez starszych w czasie warsztatów, a dziadkom na ceremonii towarzyszą dzieci. Od kilku lat zainteresowanie ceremonią Paach zaczyna wygasać. Młode pokolenie coraz częściej traktuje ją jako anachronizm, a niepewność materialna sprawia, że niektórzy spośród przekazujących tę tradycję przestają brać udział w uroczystościach. Podeszły wiek osób prowadzących ceremonię i zaniechanie przekazywania tradycji młodszym członkom społeczności może doprowadzić do całkowitego zaniku tego przejawu kultury.

Kaligrafia mongolska
Kraj(e) członkowski(e): Mongolia

Wpis na Listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego wymagającego pilnej ochrony, w 2013 r.

Mongolska kaligrafia jest techniką zapisu klasycznego mongolskiego pisma, obejmującego dziewięćdziesiąt liter łączonych pionowo ciągłymi kreskami, które tworzą słowa. Litery układane są przy pomocy sześciu podstawowych kresek, nazywanych głową, zębem, trzonem, żołądkiem, dziobem i ogonem. Ta precyzyjna forma pisma używana jest do pisania oficjalnych listów, zaproszeń, korespondencji dyplomatycznej i listów miłosnych; służy również jako skrótowa metoda zapisu, zwana pismem synchronicznym, a także do tworzenia emblematów, znaków graficznych, monet i znaczków w formach „złożonych”. Zgodnie z tradycją, nauczyciele wyszukują najlepszych uczniów, z którymi ćwiczą sztukę kaligrafii przez pięć do ośmiu lat. Tworzą się między nimi silne, trwałe więzy, które pobudzają indywidualne aspiracje artystyczne. Niestety, tempo przemian społecznych, procesy urbanizacji i globalizacji przyczyniły się do znacznego spadku liczby młodych kaligrafów. Obecnie tylko trzech nauczycieli w średnim wieku z własnej woli kształci grupę ponad dwudziestu młodych kaligrafów. Wzrastające koszty utrzymania sprawiają, że mistrzowie kaligrafii nie są już w stanie kształcić swych uczniów nieodpłatnie, dlatego niezbędne jest uruchomienie specjalnych środków, które zachęciłyby młodych do zgłębiania tradycyjnej sztuki pisania oraz zapewniłyby ochronę i ożywienie tradycji mongolskiego pisma i kaligrafii.

Tradycja nadawania nazwisk plemiennych zwanych Empaako w zachodniej Ugandzie
Kraj(e) członkowski(e): Uganda

Wpis na Listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego wymagającego pilnej ochrony, w 2013 r.

W plemionach Batooro, Banyoro, Batuku, Batagwenda i Banyabindim panuje zwyczaj nadawania dzieciom, oprócz imienia i nazwiska rodziców, jednego z dwunastu nazwisk plemiennych (Empaako), wspólnych dla danej społeczności. Używanie tego nazwiska oznacza podkreślenie więzi wspólnotowych. Można go używać, gdy wita się daną osobę albo chce się wyrazić serdeczne uczucia, szacunek czy miłość lub też chce się kogoś uhonorować. Przywołanie nazwiska Empaako łagodzi napięcia czy uczucie gniewu. Jest przesłaniem odwołującym się do poczucia tożsamości i jedności plemienia, pokoju i pojednania. Nazwisko Empaako nadawane jest w czasie uroczystości, która odbywa się w domu dziecka pod kierunkiem szefa klanu. Ciotki dziecka ze strony ojca mają za zadanie zbadanie rysów niemowlęcia. Wybór nazwiska opiera się na stwierdzeniu ewentualnego podobieństwa do kogoś z członków rodziny, a nadanie nazwiska ogłasza szef klanu. Następuje później wspólny posiłek, przyrządzony z prosa i wędzonej wołowiny. Uczestnicy uroczystości obdarowują dziecko prezentami i sadzą drzewo na jego cześć. Zwyczaj ten zaczyna zanikać w miarę jak traci na znaczeniu kultura tradycyjna i popada w zapomnienie język, który łączy się z nadawaniem nazwiska Empaako.

Lista Reprezentatywna Niematerialnego Dziedzictwa Ludzkości

Doroczna pilegrzymka do mauzoleum Sidi Abd al-Kadera Ben Mohammada (Sidi Szajcha)
Kraj(e) członkowski(e): Algieria

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2013 r.

Co roku sufickie wspólnoty prowadzące wędrowny lub osiadły tryb życia udają się na pielgrzymkę do mauzoleum muzułmańskiego mistyka Sidi Abd al-Kadera Ben Mohhammada, zwanego Sidi Szajch, który jest pochowany w Al-Abdjad Sidi asz-Szajch. Hołd temu założycielowi bractwa oddawany jest przez trzy dni, począwszy od ostatniego czwartku czerwca. Są to obchody religijne i świeckie. Pielgrzymka odnawia więzi i związki w bractwie sufickim, zapewnia utrzymanie pokoju i stabilizację w relacjach między wspólnotami. Przyczynia się również do rozkwitu sufizmu, a także do pielęgnowania wartości wspólnotowych, takich jak gościnność i wspólne odprawianie obrzędów, polegających na modlitwach do Sidi Szajcha, recytacji tekstów Koranu, świeckich tańcach i pieśniach. Obchody rozpoczyna chóralna recytacja wersetów Koranu, po czym o świcie następuje uroczystość polegająca na odnowieniu przynależności wspólnot do bractwa sufickiego. Uroczystości świeckie, w których bierze udział ponad trzystu jeźdźców, wywodzących się z różnych wspólnot, obejmują rozgrywki szermiercze, konne i taneczne. Wiedzę duchową zdobywa się i przekazuje w rodzinie. Głównych obrzędów i modlitw uczą suficcy mistrzowie w formalnym systemie nauczania, zaś tańce i zabawy świeckie poznaje się w stowarzyszeniach lub poprzez praktykę.

Praktyka i wiedza związana z muzyką imzad tuareskich społeczności w Algierii, Mali i Nigrze
Kraj(e) członkowski(e): Algieria, Mali, Niger

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa ludzkości w 2013 r.

Charakterystyczną dla wspólnot tuareskich muzykę imzad wykonują kobiety na jednostrunowym instrumencie, również zwanym imzad. Siedząc, wykonawczyni opiera instrument na kolanach i wydobywa dźwięki za pomocą drewnianego smyczka o łukowatym kształcie. Muzyka imzad, połączona z poezją, często towarzyszy świętowaniu w tuareskich obozowiskach. Jest akompaniamentem do pieśni poetyckich lub popularnych, często śpiewanych przez mężczyzn, sławiących przygody i czyny bohaterów z przeszłości. Pozostali kobiety i mężczyźni wtórują im, wydając modulowane lub wysokie dźwięki. Muzyka odgrywa niekiedy rolę terapeutyczną. Wykonuje się ją w celu odpędzenia złych duchów i ulżenia cierpieniom chorych. Dźwięki imzad oddają uczucia i nastroje wykonawczyni, a wszelkie trudności w wykonywaniu muzyki są traktowane jako zły omen. Kobiety wykonują instrument z wydrążonej i wysuszonej połówki tykwy. Naciąga się na nią skórę z dwoma otworami w kształcie rozetek i nakłada drewniany mostek w formie litery „v”. Umiejętności muzyczne nabywane są drogą przekazu ustnego, poprzez obserwację i naśladownictwo.

Tradycyjna sztuka tkacka jamdani
Kraj(e) członkowski(e): Bangladesz

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2013 r.

Jamdani jest tradycyjną sztuką ręcznego tkania bardzo cienkich, wzorzystych tkanin bawełnianych, uprawianą przez tkaczy i ich uczniów w regionie Dhaki. Tkaniny łączą skomplikowane wzory z barwami przygaszonymi lub jaskrawymi. Szyje się z nich wyjątkowo przewiewne ubrania. Ze względu na bogate wzornictwo jest to technika bardzo czaso- i pracochłonna. Tkanina powstaje bezpośrednio na krosnach przy pomocy techniki przerywania wątku. Wyrób tych tkanin przeżywa rozkwit dzięki popularności, jaką cieszy się u producentów sari, podstawowego stroju bengalskich kobiet w Bangladeszu i poza jego granicami. Sari tkane techniką jamdani symbolizuje tożsamość, poczucie godności i wartości, a noszenie tego stroju podkreśla przynależność kulturową i jedność społeczną. Tkacze mają poczucie tożsamości zawodowej i są dumni ze swych osiągnięć. Cieszą się prestiżem społecznym, a ich umiejętności są wysoko cenione. Niewielka liczba mistrzów tkackich jest uważana za depozytariuszy tradycyjnych technik i wzornictwa. Swą wiedzę i umiejętności przekazują uczniom. Ale technika jamdani przekazywana jest przede wszystkim przez rodziców dzieciom w rodzinnych warsztatach. Tkacze wraz z osobami zatrudnionymi w przędzalni, farbiarzami, wytwórcami krosien i innymi osobami zawodowo związanymi z powstawaniem tkanin jamdani tworzą społeczność, którą łączy silne poczucie jedności, tożsamości i ciągłości tradycji.

Konne połowy krewetek w Oostduinkerke
Kraj(e) członkowski(e): Belgia

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2013 r.

W Oostduinkerke (Flandria Zachodnia) w połowach krewetek aktywnie uczestniczy dwanaście rodzin. Każda z nich wyspecjalizowana jest również w określonych czynnościach, takich jak wyrób sieci czy hodowla pociągowych koni brabanckich. Połowy odbywają się dwa razy w tygodniu, z wyjątkiem pory zimowej. Konie, zanurzone w wodzie po piersi, idą wzdłuż brzegu, ciągnąc za sobą sieci przypominające sito. Dzięki systemowi dwóch deszczułek sieci pozostają stale otwarte, a łańcuch orzący piach wywołuje wibracje, wskutek których krewetki do nich wpadają. Rybacy przesypują złowione krewetki do koszy umocowanych przy bokach koni. Po zakończeniu połowu, krewetki przyrządza się i degustuje. Tradycja ta daje społeczności silne poczucie tożsamości i odgrywa ważną rolę w wydarzeniach społecznych i kulturalnych, zwłaszcza w czasie święta krewetki, które obchodzone jest przez dwa dni, a przygotowywane przez długie miesiące. Wykonuje się wtedy wozy, szyje kostiumy i organizuje spektakle uliczne; setki dzieci uczestniczą w konkursach, a tzw. pochód krewetki przyciąga ponad dziesięć tysięcy widzów. Najbardziej doświadczeni rybacy uczą techniki połowu początkujących, przekazując swoją wiedzą na temat sieci, przypływów i prądów morskich następnemu pokoleniu.

Círio de Nazaré
Kraj(e) członkowski(e): Brazylia

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2013 r.

Uroczystości Círio de Nazare są poświęcone Matce Boskiej z Nazaretu. W drugą niedzielę października odbywa się wielka procesja, która stanowi główny punkt obchodów. W procesji wizerunek Matki Boskiej z Nazaretu wyrzeźbiony w drewnie, niesiony jest z katedry na esplanadę sanktuarium. Uroczystości rozpoczynają się jednak już w sierpniu i trwają jeszcze przez dwa tygodnie po zakończeniu wielkiej procesji. Uczestniczy w nich niemal całe miasto, a z wszystkich regionów Brazylii napływają rzesze pielgrzymów, by wziąć udział w tym jednym z najliczniejszych zgromadzeń religijnych na świecie. Wielość występujących tam elementów kulturowych odzwierciedla wielokulturowość społeczeństwa brazylijskiego, przejawiającą się zwłaszcza w kulturze i kuchni Amazonii, a także w wyrobach rękodzieła, takich jak zabawki dla dzieci wykonywane z drewna miejscowej palmy. Sacrum i profanum przeplatają się, tworząc wydarzenie o wielu wymiarach: religijnym, estetycznym, turystycznym, społecznym i kulturalnym. W procesji symboliczną rolę odgrywają statki, gdyż Matka Boska z Nazaretu jest uważana za patronkę marynarzy. W domach, sklepach, barach, budynkach użyteczności publicznej i na targach buduje się ołtarzyki. Tradycje związane z tym świętem są przekazywane w rodzinie, a małe dzieci i młodzież towarzyszą rodzicom na uroczystościach. Dla większości Círio to czas dorocznych rodzinnych spotkań, dla niektórych – miejsce wydarzeń politycznych.

Chiński zhusuan, wiedza i praktyki dotyczące wykonywania działań matematycznych za pomocą liczydła
Kraj(e) członkowski(e): Chiny

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2013 r.

Zhusuan to tradycyjna chińska metoda wykonywania obliczeń arytmetycznych za pomocą liczydła. Adepci tej sztuki potrafią dodawać, odejmować, mnożyć, dzielić, obliczać potęgi i pierwiastki oraz wykonywać złożone równania poprzez przesuwanie paciorków na prętach liczydła, zgodnie z określonymi wzorcami. Chiński zhusuan odegrał istotną rolę w stymulowaniu rozwoju badań matematycznych, stosowaniu algorytmów i rozwoju inteligencji. Przekazywane ustnie reguły zhusuan mają łatwe do zapamiętania rymy, wyrażające odpowiednie zasady obliczeń i podsumowujące działania arytmetyczne. Początkujący wykonują szybkie obliczenia już po podstawowym szkoleniu, a zaawansowani użytkownicy rozwijają w ten sposób swoje zdolności umysłowe. Zhusuan jest praktyką szeroko stosowaną w codziennym życiu Chin i ważnym symbolem tradycyjnej chińskiej kultury, wzmacniającym poczucie tożsamości kulturowej. Zhusuan jest przekazywany z pokolenia na pokolenie za pomocą tradycyjnych metod kształcenia, w drodze przekazu ustnego oraz samokształcenia. Ćwiczenie arytmetyki pamięciowej przy użyciu liczydła poprawia u dzieci koncentrację i pamięć oraz rozwija zdolności umysłowe. Praktykowanie zhusuan przyczynia się obecnie do rozwoju technik obliczeniowych, schematów poznawczych, psychologii edukacyjnej oraz do rozwoju intelektualnego. Ma także doniosłe znaczenie w rozwijaniu różnych dziedzin twórczości kulturowej, w tym zwyczajów ludowych, języka, literatury, rzeźby i architektury.

Uroczystości upamiętniające odnalezienie Najświętszego Krzyża Chrystusa
Kraj(e) członkowski(e): Etiopia

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2013 r.

Uroczystości Maskel obchodzi się w całej Etiopii 26 września dla upamiętnienia odnalezienia Najświętszego Krzyża Chrystusa. Rozpoczyna je budowa stosu zwanego Damera na placu Maskel w Addis Abebie, wznoszonego w formie stożka z gałęzi i pochodni, z dekoracją z traw i kwiatów, która symbolizuje nadejście Nowego Roku. Plac wypełniają setki tysięcy ludzi z różnych wspólnot. Kapłani w wielobarwnych strojach intonują hymny, odprawiają modły i wykonują specjalny taniec wokół stosu. Kulminacyjnym punktem ceremonii jest podpalenie stosu przez patriarchę etiopskiego kościoła ortodoksyjnego tewahedo. Maskel obchodzi się w całym kraju niezależnie od wieku, płci, języka czy przynależności etnicznej. Uczestnicy wierzą, że zostaną duchowo wynagrodzeni za obecność na uroczystościach i otrzymanie błogosławieństwa Najświętszego Krzyża. Lokalne parafie odgrywają główną rolę w koordynowaniu przygotowań do tego święta. Jest to moment, kiedy rodziny się jednoczą, a emigranci, którzy wyjechali za zarobkiem, wracają do kraju. Gromadzenie się tak wielkiej liczby osób sprzyja wymianie gospodarczej oraz wymianie informacji i nowych idei między ośrodkami miejskimi i wiejskimi. Uroczystości sprzyjają rozwojowi duchowości, opartej na pojednaniu, spójności społecznej i pokojowym współistnieniu Etiopczyków.

Procesje z relikwiarzami w regionie Limousin
Kraj(e) członkowski(e): Francja

Wpis na Listę Reprezentatywną Niematerialnego Dziedzictwa Ludzkości 2013.

Wystawianie relikwii świętych w Limousin to uroczyste ceremonie i procesje towarzyszące odbywającemu się co siedem lat oddawaniu czci relikwiom świętych katolickich, przechowywanych w kościołach w tym regionie Francji. Cieszące się poparciem władz lokalnych w miastach i na wsi uroczystości przyciągają tłumy, które gromadzą się, by oglądać procesje z relikwiarzami. W procesjach niesione są sztandary, transparenty, dekoracje, idą w nich osoby w historycznych strojach. Wystawianie relikwii co siedem lat jest lokalną tradycją, a mieszkańcy regionu uważają się za jej spadkobierców, niezależnie od tego, czy są czy nie są chrześcijanami. Poszczególne bractwa i komitety organizacyjne uczestniczą aktywnie w ustnym lub pisemnym przekazywaniu wiedzy, a także umiejętności i artefaktów związanych z tymi zwyczajami. Przygotowania do uroczystości w gminach rozpoczynają się już rok wcześniej. Zaangażowani są w nie liczni rzemieślnicy, przedstawiciele duchowieństwa, radni, stowarzyszenia charytatywne i wolontariusze, a także chóry, orkiestry i zespoły muzyczne, które przywołują pamięć wcześniejszych uroczystości. Przygotowania sprzyjają zacieśnianiu więzi społecznych, a uroczystości sprzyjają integrowaniu się ludności napływowej z autochtoniczną i spotkaniom w gronie rodzinnym, gdyż z tej okazji często przyjeżdżają osoby, które wyprowadziły się z rodzinnych miejscowości.

Tradycyjna gruzińska metoda wyrobu wina
Kraj(e) członkowski(e): Gruzja

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2013 r.

Wyrób wina w naczyniach kvervi praktykowany jest w całej Gruzji, zwłaszcza przez mieszkańców wsi, w których uprawia się unikalne gatunki winorośli. Kvervi to gliniane naczynie o owalnym kształcie, którego używa się do fermentacji, dojrzewania i składowania wina. Umiejętności i doświadczenia związane w wyrobem glinianych naczyń i produkcji wina, przekazuje się w rodzinie, wśród sąsiadów, przyjaciół i krewnych, którzy gremialnie uczestniczą w zbiorach i wytwarzaniu wina. Dzieci uczą się od starszych pielęgnowania winorośli, wyciskania soku z winogron, fermentacji, a także wybierania odpowiedniej gliny, wyrobu i wypalania naczyń. Proces produkcji rozpoczyna się od wyciskania soku i przelewania go do naczyń wraz z wytłoczynami i pestkami winogron. W celu fermentacji soku naczynia plombuje się i zakopuje w ziemi na pięć do sześciu miesięcy. Większość rolników, ale także mieszkańców miast produkuje wino tą metodą. Wino odgrywa ważną rolę w życiu codziennym Gruzinów oraz w świętowaniu wydarzeń religijnych i świeckich. Piwniczka na wino uważana jest za najważniejsze miejsce w domu. Tradycja wyrobu wina w kvervi określa styl życia społeczności lokalnych, stanowiąc nieodłączną część ich tożsamości kulturowej i dziedzictwa, a winnice i wino są często przywoływane w gruzińskich przekazach ustnych i pieśniach.

Sankirtan, rytualny śpiew, muzyka i taniec z Manipur
Kraj(e) członkowski(e): Indie

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2013 r.

Sankirtan obejmuje zespół sztuk, których wykonywanie towarzyszy obchodom niektórych świąt religijnych i rytuałom przejścia w życiu wyznawców wisznuizmu w regionie Manipur. Życie i czyny Kriszny opiewane są za pomocą muzyki, śpiewu i tańca. Zazwyczaj obrzędy odprawia dwóch muzyków, grających na bębnach i około dziesięciu tańczących śpiewaków w dużym pomieszczeniu albo na dziedzińcu świątyni, w otoczeniu siedzących wiernych. Podniosły nastrój i wyjątkowa energia emanująca ze sztuki i religii wywołują u publiczności łzy wzruszenia. Zgromadzenia takie odbywają się w czasie świąt w ciągu całego roku, co przyczynia się do cementowania więzów łączących ludzi i całą wspólnotę z okazji uroczystości związanych z cyklem życia. Sankirtan jest uważany za objawienie Boga. Sankirtan z Manipur cechuje wyjątkowa witalność i żywa obecność w życiu miejscowej społeczności. Poprzez troskę o zachowanie wiedzy i pielęgnowanie specjalnych umiejętności, przekazywanych w relacji mistrz-uczeń, cała społeczność przyczynia się do trwania tych tradycji, które cechuje jedność z przyrodą, obecną w wielu obrzędach.

Washoku, japońskie tradycje żywieniowe, związane szczególnie z obchodami Nowego Roku
Kraj(e) członkowski(e): Japonia

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2013 r.

Washoku jest praktyką społeczną, opartą na umiejętnościach, wiedzy, ćwiczeniach i tradycjach związanych z produkcją, przetwarzaniem, przyrządzaniem i spożywaniem żywności. Łączy się z zasadą szacunku dla przyrody i zrównoważonego wykorzystywania zasobów naturalnych. Wiedza oraz aspekty społeczne i kulturowe Washoku znajdują odzwierciedlenie w obchodach Nowego Roku. W czasie przygotowań, Japończycy wykonują wtedy różne czynności z myślą o przyjęciu bóstwa nadchodzącego roku: pieką ciastka ryżowe oraz przygotowują specjalne dania i potrawy, dekorowane świeżymi składnikami o symbolicznym znaczeniu. Potrawy podawane są na specjalnej zastawie stołowej i spożywane w gronie rodzinnym lub w szerszym kręgu lokalnej społeczności. Ta praktyka sprzyja spożywaniu naturalnych, miejscowych produktów, takich jak ryż, ryby, warzywa oraz dziko rosnące rośliny jadalne. Podstawowa wiedza i umiejętności związane z Washoku, takie jak prawidłowe przyprawianie domowych potraw, jest przekazywana w domu podczas wspólnych posiłków. Lokalne stowarzyszenia, nauczyciele i instruktorzy sztuki kulinarnej także odgrywają rolę w przekazywaniu wiedzy i umiejętności poprzez edukację formalną i nieformalną lub praktykę.

Kirgiska trylogia epicka: „Manas”, „Semetej” i „Sejtek”
Kraj(e) członkowski(e): Kirgistan

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2013 r.

Epicka trylogia kirgiska „Manas”, „Semetej” i „Sejtek” opiewa zjednoczenie się rozproszonych ludów w jeden naród. Jest świadectwem pamięci historycznej narodu kirgiskiego i zawdzięcza swe przetrwanie opowiadaczom, którymi mogą być mężczyźni i kobiety w każdym wieku. Stają się oni opowiadaczami po tym, jak nawiedza ich proroczy sen, uważany za znak dany przez bohaterów eposu. W czasie opowiadania popadają oni w stan zbliżony do transu. By odtworzyć dawną atmosferę epopei, posługują się różnymi formami narracji, wybijaniem rytmu, modulacją głosu i gestykulacją. Opowieść może trwać bez przerwy przez 13 godzin. Trylogia opowiadana jest z różnych okazji, począwszy od świąt wiejskich po święta narodowe. Opowiadacze stanowią oparcie moralne i duchowe dla społeczności lokalnych i poszczególnych osób w czasie ważnych uroczystości, konfliktów czy klęsk żywiołowych. Mają oni poczucie osobistej odpowiedzialności za dziedzictwo kulturowe, które przekazują. Trylogia pomaga młodym ludziom lepiej zrozumieć własną historię i kulturę, środowisko przyrodnicze, a także inne narody. Daje im również poczucie tożsamości. Jako element edukacji formalnej, wspiera tolerancję i wielokulturowość. W edukacji nieformalnej przekaz następuje w relacji nauczyciel – uczeń.

Obchody święta czterdziestu męczenników w Sztip
Kraj(e) członkowski(e): Była Jugosłowiańska Republika Macedonii

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2013 r.

Święto ku czci czterdziestu męczenników z Sebasty jest obchodzone co roku 22 marca i traktowane również jako pierwszy dzień wiosny. Na ulicach i placach miasta Sztip gromadzą się uczestnicy, aby przejść na pobliskie wzgórze Isar. Po drodze zatrzymują się w kościele w celu oddania hołdu świętym. Zgodnie z tradycją, w czasie wędrówki każdy powinien pozdrowić 40 znajomych oraz zebrać 40 kamieni i 40 kwiatów lub gałązek rosnących w pobliżu migdałowców. Kiedy już znajdą się na szczycie wzgórza, wypowiadają życzenia i wrzucają 39 kamieni do płynącej w dole rzeki. Ostatni kamień zachowują, by włożyć go pod poduszkę przed udaniem się na spoczynek. Przez cały dzień na wzgórzu grają orkiestry. Świąteczne zwyczaje przekazywane są młodemu pokoleniu przez rodziców, którzy udają się na wzgórze wraz z dziećmi, albo przez starszych członków rodziny i przyjaciół. Święto gromadzi różne grupy etniczne i religijne zamieszkujące Sztip, umacniając poczucie przynależności do miasta i jego tradycji.

Tradycyjne rzemiosło i zwyczaje związane z namiotem mongolskim, zwanym ger
Kraj(e) członkowski(e): Mongolia

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2013 r.

Budowanie i dekorowanie mongolskich domów ger jest osadzonym w tradycji przedsięwzięciem, które angażuje całe rodziny lub wspólnoty. Mężczyźni zajmują się obróbką drewna, a kobiety i mężczyźni – wykonywaniem dekoracji, szyciem oraz wyrobem filcu. Ger jest okrągłą konstrukcją, złożoną z płóciennych i filcowych ścian, umocowanych na drewnianym szkielecie z tyczek i naciągniętych za pomocą lin, oraz ze stożkowatego dachu, również z płótna i filcu. Konstrukcja jest lekka, co odpowiada potrzebom ludów wędrownych, giętka i łatwa w montażu oraz na tyle wytrzymała, że może być rozkładana na części i ponownie montowana. Jest dość solidna, by oprzeć się gwałtownym wiosennym wichurom. Mongolski Ger ma takie same elementy konstrukcyjne na terenie całego kraju: drewniany szkielet malowany i zdobiony tradycyjnymi ornamentami, pokrycie wykonane z białego filcu i płótna, liny skręcane z sierści zwierząt, podłogi i chodniki z ręcznie wytwarzanego filcu oraz umeblowanie. Sztuka związana z tradycyjnym rzemiosłem jest przekazywana młodym pokoleniom przez starszych rzemieślników. Budowanie i demontowanie ger to czynności angażujące całe rodziny, w trakcie których dzieci uczą się rzemiosła, przyglądając się pracy starszych. Strzyżenie owiec i przygotowanie wełny, wyrób filcu, zszywanie płócien i wykonanie drewnianej konstrukcji to zazwyczaj zajęcia zespołowe. Ze względu na tradycje, które się z nim łączą, mongolski ger odgrywa ważną rolę społeczną i kulturową w życiu rodzin koczowniczych, a jego budowniczowie cieszą się dużym poważaniem.

Wiedza, umiejętności i zwyczaje związane z doroczną budową wiszącego mostu Q’eswachaka
Kraj(e) członkowski(e): Peru

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2013 r.

Q’eswachaka to wiszący most sznurowy, przerzucony nad wąwozem rzeki Apurimac w południowej części And peruwiańskich. Co roku most jest odnawiany za pomocą tradycyjnych technik i surowców używanych jeszcze przez Inków. Społeczności wiejskie Indian Keczua z Huinchiri, Chaupibanda, Choccayhua i Ccollana Quehue traktują most nie tylko jako drogę przeprawy przez rzekę, ale również jako sposób zapewnienia łączności między różnymi społecznościami. Most uznawany za święty, symbolizuje więzi z przyrodą, tradycją i historią mieszkających w pobliżu społeczności, a jego odnawianiu towarzyszą dawne zwyczaje. Chociaż odbudowa mostu trwa zaledwie trzy dni, on sam ma wpływ na życie społeczności przez cały rok, umożliwiając utrzymywanie kontaktów, wzmacniając wielowiekowe więzi i poczucie tożsamości kulturowej. Pierwszym etapem prac jest przygotowanie wikliny i skręcanie z niej cienkich sznurków o długości ok. 70 m, które następnie, pod kierunkiem dwóch budowniczych mostu, splatane są w średniej grubości sznury, a na końcu w sześć grubych lin. Kiedy liny są gotowe, mocuje się je na dawnych kamiennych podstawach, po czym miejscowi rzemieślnicy wyplatają most, prowadząc prace jednocześnie z dwóch przeciwległych krawędzi wąwozu. Zakończenie dzieła świętuje się podczas uroczystości organizowanych przez wszystkie społeczności. Umiejętności związane z wykonywaniem mostu są przekazywane w ramach rodziny.

Kimjang: tradycja przygotowywania i dzielenia się kimchi w Korei Południowej
Kraj(e) członkowski(e): Republika Korei

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2013 r.

Kimchi to koreańska nazwa marynowanych warzyw z przyprawami i sfermentowanymi owocami morza. Stanowi istotny składnik koreańskich posiłków, obecny w nich niezależnie od pozycji społecznej czy i różnic regionalnych. Wspólne praktykowanie tradycji kimjang sprzyja umacnianiu tożsamości narodowej i pielęgnowaniu więzi rodzinnych. Dla wielu Koreańczyków kimjang to także przypomnienie o potrzebie życia w harmonii z przyrodą. Przygotowanie kimchi odbywa się w cyklu rocznym. Na wiosnę gospodarstwa domowe zaopatrują się w krewetki, anchois i inne owoce morza, potrzebne do marynowania i fermentacji. W lecie kupuje się sól morską do zalewy, a pod koniec lata suszy się i mieli na proszek czerwone ostre papryczki. Porą sporządzania kimjang jest późna jesień. W tym czasie społeczności przygotowują i dzielą się dużymi ilościami kimchi, aby mieć pewność, że każde gospodarstwo jest dostatecznie zaopatrzone do przetrwania długiej i mroźnej zimy. Gospodynie śledzą prognozę pogody i przewidywane temperatury, żeby wyznaczyć najbardziej odpowiedni termin przygotowania kimchi. Podczas tradycyjnego zwyczaju wymieniania się kimchi, gospodarstwa domowe gromadzą się i dzielą nowatorskimi umiejętnościami i twórczymi pomysłami. Występują różnice regionalne, a specyficzne metody i dobór składników są traktowane jako ważne dziedzictwo rodzinne, zazwyczaj przekazywane przez teściową młodej synowej.

Zwyczaj chodzenia po kolędzie w wigilię Bożego Narodzenia
Kraj(e) członkowski(e): Rumunia/Republika Mołdowy

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa ludzkości w 2013 r.

Zarówno w Rumunii, jak i w Mołdawii, przed świętami Bożego Narodzenia grupy młodych mężczyzn (zazwyczaj kawalerów) przygotowują się do chodzenia po kolędzie. W wieczór wigilijny udają się od domu do domu, śpiewając epickie pieśni o treści dostosowywanej do odbiorców w każdym gospodarstwie. W zamian obdarowywani są przez gospodarzy okolicznościowymi upominkami i drobnymi kwotami pieniędzy. Tam, gdzie mieszkają panny, kolędnicy śpiewają specjalne pieśni i tańczą z nimi, co jest traktowane jako wróżba zamążpójścia w nadchodzącym roku. Niekiedy kolędnicy przebrani są w okolicznościowe stroje, towarzyszą im muzykanci, a wędrówka po wsi ma elementy choreograficzne. Jest to tradycja, której młodzi mężczyźni uczą się pod kierunkiem starszych i bardziej doświadczonych, w czasie codziennych prób, odbywających się od momentu powstania grupy kolędniczej do wigilii Bożego Narodzenia. W niektórych miejscowościach dzieci mają prawo przysłuchiwać się próbom, dzięki czemu mogą przyswoić sobie cały repertuar. Kolędowanie jest formą składania życzeń, która odgrywa ważną rolę w ochronie tożsamości i umacnianiu spójności społecznej.

Xooy, uroczystości ku czci bogów, obchodzone przez Sererów w Senegalu
Kraj(e) członkowski(e): Senegal

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2013 r.

Ceremonia ku czci bogów, zwana xooy jest organizowana przed początkiem pory deszczowej na wiejskich placach przez społeczność Sererów w środkowym i zachodnim Senegalu. Podczas długiego nocnego czuwania jasnowidze znani jako Saltigues występują w wyznaczonym dla nich kręgu, by przy dźwiękach tam tamów wygłaszać przepowiednie publiczności będącej w transie. Ceremonia xooy przynosi odpowiedzi na kluczowe dla wspólnoty pytania o deszcz, klęski żywiołowe, choroby i środki zaradcze. Wielobarwne stroje, śpiewy, tańce, przysłowia i zagadki zadawane przez odprawiających obrzędy Saltigues, którzy uchodzą za mistrzów w nawiązywaniu kontaktu z publicznością, wszystko to składa się na spektakularne wielobarwne widowisko, które elektryzuje audytorium aż do świtu. Xooy to jedno z głównych wydarzeń w kulturze narodowej, ważna przestrzeń, w której jest wyrażane i doceniane dziedzictwo kulturowe Sererów. Saltigues to żywe media xooy. Przechowują oni i przekazują wiedzę ezoteryczną, będącą podstawą ceremonii. Jako pośrednicy między ludźmi, Istotą Najwyższą, przyrodą i dobrymi duchami, mają wpływ na uregulowanie życia społecznego i są gwarantem harmonii między ludźmi i środowiskiem. Dzięki znajomości ziół uprawiają lecznictwo tradycyjne, które pomaga ulżyć cierpieniom chorych.

Muzyka z Terchowej
Kraj(e) członkowski(e): Słowacja

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa ludzkości w 2013 r.

Wieś Terchowa, położona w północno-zachodniej części Słowacji, słynie z muzyki instrumentalnej, wykonywanej głównie przez zespoły liczące od trzech do pięciu muzyków, grających na skrzypcach i basach lub na akordeonie guzikowym, ale obejmuje ona również grę solo na fujarkach pasterskich. Muzykom zwykle towarzyszy zespół wokalny, a często także ludowe tańce. Koncerty odbywają się w czasie cyklicznych i okolicznościowych uroczystości, zarówno religijnych, jak i świeckich, takich jak urodziny, festiwale, inauguracje wystaw i sympozjów, a zwłaszcza na Międzynarodowym Festiwalu „Dni Janosika”. Przekazywane ustnie tradycje kultury muzycznej w Terchowej, w skład których wchodzą: gra na instrumentach i umiejętności związane z ich wyrobem, śpiew oraz taniec, są źródłem dumy i wyznacznikiem tożsamości mieszkańców wsi i jej okolic. Obecnie istnieje ponad dwadzieścia zawodowych zespołów muzycznych oraz kilka zespołów amatorskich.

Tradycja przyrządzania i picia kawy po turecku
Kraj(e) członkowski(e): Turcja

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2013 r.

Kawa po turecku oznacza specjalny sposób parzenia kawy, który łączy się z kulturą o bogatych tradycjach. Świeżo palone ziarna kawy są mielone na drobny proszek, gotowany z zimną wodą i cukrem w tygielku na wolnym ogniu, aż do chwili pojawienia się piany na powierzchni płynu. Kawę serwuje się w małych filiżankach wraz ze szklanką wody. Pije się ją przede wszystkim w kawiarniach, gdzie przychodzi się porozmawiać, wymienić nowinami i czytać książki. Ta tradycja, mocno zakorzeniona w tureckim społeczeństwie, łączy się z pojęciem gościnności, przyjaźni, wyrafinowania i upodobaniem do określonego sposobu spędzania czasu wolnego. Zaproszenie na kawę jest okazją do rozmowy na tematy osobiste lub ogólne. Kawa po turecku odgrywa ważną rolę w wydarzeniach towarzyskich, takich jak zaręczyny i święta. Wiedza i zwyczaje związane z przyrządzaniem i podawaniem kawy, są przekazywane w rodzinie drogą obserwacji i uczestnictwa. Fusy z kawy na dnie filiżanki często stają się okazją do stawiania wróżb. Wzmianki o kawie po turecku są obecne w literaturze i pieśniach. Kawa po turecku jest napojem nieodzownym w czasie wszelkich uroczystości i jest uznawana za część dziedzictwa kulturowego Turcji.

Malarstwo dekoracyjne z Petrykiwki
Kraj(e) członkowski(e): Ukraina

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa ludzkości w 2013 r.

Mieszkańcy wsi Petrykiwka w obwodzie dniepropietrowskim zdobią dekoracyjnymi malowidłami o motywach roślinnych i zwierzęcych domy, przedmioty użytku codziennego i instrumenty muzyczne. Stylizowane wzory powstają na podstawie wnikliwej obserwacji miejscowej flory i fauny. Mają one również wymowę symboliczną, np. kogut oznacza ogień i rozwój duchowy, inne ptaki – światło, harmonię i szczęście. Według ludowych wierzeń malowidła mają chronić przed nieszczęściem i chorobami. Tę tradycję pielęgnują przede wszystkim kobiety, niezależnie od wieku, a w każdej rodzinie jest co najmniej jedna taka osoba. Dzięki temu malarstwo dekoracyjne stanowi nieodłączną część życia codziennego społeczności Petrykiwki. Jego podstaw można nauczyć się począwszy od przedszkola w miejscowych szkołach wszystkich szczebli. Każde dziecko ma zatem możliwość zdobycia umiejętności i poznania symboliki elementów zdobniczych. Chętnie w arkana tej sztuki wprowadza się każdego, kto okaże zainteresowanie.

Obchody święta ku czci św. Piotra Apostoła w Guarenas i Guatire
Kraj(e) członkowski(e): Wenezuela

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2013 r.

Co roku mieszkańcy miasteczek Guarenas i Guatire oddają hołd św. Piotrowi Apostołowi poprzez cykl uroczystości kościelnych i zwyczajów ludowych. W każdym kościele znajduje się obraz świętego, którego czci się w ludowych pieśniach. O północy odbywa się msza, po której ulicami miasta wyrusza procesja z wizerunkiem świętego. Głównym akcentem uroczystości jest inscenizacja opowieści o niewolnicy Marii Ignacio, której córka została uzdrowiona przez świętego. „Parranderos” w kolorowych, starannie uszytych strojach<del datetime="2014-05-15T16:01" cite="mailto:Ilona"> </del>odgrywają kluczową rolę w tym spektaklu, przedstawiając różne postaci. Inni niosą sztandary i transparenty, tańczą, grają, śpiewają i improwizują na kanwie popularnych melodii. Do kobiet należy przyuczenie młodego pokolenia poprzez organizowanie warsztatów, a także dekorowanie kościoła, przystrojenie wizerunku świętego i przyrządzanie tradycyjnych potraw. Tancerze, ich rodziny, sąsiedzi, inni dorośli i dzieci gromadzą się, by wspólnie przeżywać chwile radości i jedności. Spotkania wyrażają ducha wspólnoty, energię i radość tancerzy, a także żywotność tradycji, która symbolizuje zwalczanie niesprawiedliwości i nierówności.

Sztuka Đờn ca tài tử - muzyka i pieśni południowego Wietnamu
Kraj(e) członkowski(e): Wietnam

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2013 r.

Sztuka muzyczna Đờn ca tài tử czerpie zarówno ze źródeł klasycznych, jak i ludowych. Jest nieodłącznym elementem duchowości i dziedzictwa kulturowego ludów południowego Wietnamu. Muzyka i pieśni nawiązują do życia i zajęć ludzi na lądzie i na rzekach Delty Mekongu. Muzyka Đờn ca tài tử towarzyszy takim wydarzeniom, jak święta, obrzędy i uroczystości związane z kultem zmarłych i jest ściśle powiązana z innymi praktykami kulturowymi i zwyczajami, tradycjami ustnymi i tradycyjnym rzemiosłem. Wykonawcy wyrażają uczucia i emocje za pomocą improwizacji, ozdobników, urozmaicania schematu podstawowej melodii i wzbogacania jej rytmiki. Muzyka jest wykonywana przy pomocy różnych instrumentów, w tym lutni w kształcie księżyca, dwustrunowych skrzypiec, szesnastostrunowej cytry, lutni w kształcie gruszki, perkusji, monochordu i bambusowego fletu. Repertuar opiera się na dwudziestu głównych pieśniach i siedemdziesięciu dwóch utworach klasycznych. Sztuka przekazywana jest młodym adeptom w drodze przekazu ustnego przez mistrzów – instrumentalistów i śpiewaków. Aby poznać podstawowe techniki instrumentalne i opanować tonacje muzyczne wyrażające różne nastroje i emocje, muzycy muszą uczyć się co najmniej przez trzy lata. Studenci wokalistyki uczą się tradycyjnych pieśni i subtelnej improwizacji przy użyciu różnych technik ornamentacyjnych.

Procesje z obeliskami
Kraj(e) członkowski(e): Włochy

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2013 r.

Katolickie procesje, w czasie których mężczyźni dźwigają olbrzymie figury, odbywają się w całych Włoszech, ale słyną z nich zwłaszcza zabytkowe centra czterech miast: Nola (Kampania), Palmi (Kalabria), Sassari (Sardynia) i Viterbo (Lacjum). W Noli pochód z ośmioma obeliskami z drewna i papier mâché upamiętnia powrót świętego Paulina. W Palmi mężczyźni niosą skomplikowaną konstrukcję ku czci Matki Boskiej. W Sassari uroczystość zwana Discesa dei Candelieri (zstąpienie kandelabrów) polega na niesieniu drewnianych obelisków w kształcie świeczników. Świętą Różę z Viterbo upamiętnia Macchina di Santa Rosa (wieża św. Róży). Wszystkie wspólne przedsięwzięcia cechuje sprawna koordynacja i podział zadań. Spadkobiercy tego dziedzictwa kulturowego stworzyli odpowiedni system współpracy, gdyż obchody wymagają współdziałania muzyków i pieśniarzy, a także wykwalifikowanych rzemieślników, którzy wykonują konstrukcje, kostiumy i akcesoria używane w czasie uroczystości. Wiedza i umiejętności przekazywane są w sposób nieformalny, a cały proces zapewnia ciągłość kulturową i umacnia poczucie tożsamości społeczności lokalnych.

Najlepsze praktyki w zakresie ochrony niematerialnego dziedzictwa kulturowego

Metodologia inwentaryzacji niematerialnego dziedzictwa kulturowego w rezerwatach biosfery: przykład Montseny
Kraj(e) członkowski(e): Hiszpania

Programy, projekty i działania, uznane w 2013 r. za najlepiej odzwierciedlające zasady i cele Konwencji.

Projekt zainicjowany przez Katalońskie Centrum UNESCO, będące organizacją pozarządową, miał na celu inwentaryzację niematerialnego dziedzictwa kulturowego w rezerwacie biosfery UNESCO. Realizowany był na terenie Rezerwatu Biosfery Montseny i Parku narodowego w Autonomicznej Wspólnocie Katalonii, we współpracy z miejscowymi interesariuszami oraz z instytucjami działającymi w zakresie etnologii i ludowej tradycyjnej kultury Katalonii. Projekt miał trzy główne cele: opracowanie metodologii inwentaryzacji, sporządzenie rejestru i opracowanie dokumentu, pokazującego sposób, w jaki niematerialne dziedzictwo kulturowe przyczynia się do zrównoważonego rozwoju. Ponadto plan dotyczący partycypacji społecznej i pracy w terenie pozwolił na włączenie ludności lokalnej w działania związane z jej niematerialnym dziedzictwem kulturowym. Metodologia opracowana dla tego projektu mogłaby być wykorzystywana na szczeblu regionalnym i międzynarodowym, a także w krajach rozwijających się. Wnioski płynące z projektu w sprawie roli niematerialnego dziedzictwa w zrównoważonym rozwoju mogłyby być użyteczne w krajach, które mają bogate dziedzictwo przyrodnicze i niematerialne i poszukują takich sposobów poprawy warunków życia ludności, które nie naruszałyby interesów przyszłych pokoleń.