jesteś tu: Strona główna » Kultura » Dziedzictwo kulturowe » Dziedzictwo niematerialne » Listy Dziedzictwa Niematerialnego » Wpisy 2015

Wpisy 2015

Opisy obiektów na podstawie informacji opublikowanych w portalu UNESCO: www.unesco.org

Lista dziedzictwa wymagającego pilnej ochrony

Muzyka tradycyjna vallenato z regionu Magdalena Grande
Kraj(e) członkowski(e): Kolumbia

Wpis na Listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego wymagającego pilnej ochrony, w 2015 r.

Tradycyjna muzyka vallenato wywodzi się z połączenia muzyki Kolumbii Północnej, pieśni hodowców bydła w Magdalena Grande, pieśni afrykańskich niewolników i tradycyjnych tańców autochtonicznych mieszkańców Sierra Nevada w Santa Marta. Czerpie ona również z tradycji poezji hiszpańskiej i gry na europejskich instrumentach muzycznych. Słowa towarzyszące muzyce vallenato mają objaśniać świat poprzez opowieści, w których realizm łączy się z wyobraźnią. W piosenkach przeplata się nostalgia, radość, ironia i żart. Używane instrumenty muzyczne to caja (bębenek, na którym wybija się rytm rękoma), guacharaca i akordeon. Ten rodzaj muzyki opiera się na czterech rytmach czy „melodiach” o własnym schemacie rytmicznym. Wykonywany jest z okazji festiwali muzyki vallenato, ale przede wszystkim w czasie gromadzących przyjaciół i rodziny „parrandas”, które mają duże znaczenie w budowaniu wspólnej regionalnej tożsamości. Muzyki vallenato można się również uczyć w akademiach muzycznych. Istnieją różne przeszkody, zagrażające żywotności muzyki vallenato, przede wszystkim konflikty zbrojne w Kolumbii związane z wojnami narkotykowymi. Nowy nurt muzyki vallenato stopniowo spycha na margines tradycyjną muzykę i osłabia jej rolę w umacnianiu spójności społecznej. Zanika też zwyczaj organizowania ulicznych „parrandas”, co sprawia, że przestaje istnieć miejsce przekazywania tradycji między pokoleniami.

Glasoechko, śpiew dwuczęściowy w Dolni Polog
Kraj(e) członkowski(e): Była Jugosłowiańska Republika Macedonii

Wpis na Listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego wymagającego pilnej ochrony, w 2015 r.

W miejscowości Dolni Polog koło Tetowa w północnej Macedonii mężczyźni wykonują dwuczęściowe pieśni znane pod lokalną nazwą Glasoechko. Jest to tradycyjna forma muzyki wokalne, charakterystyczna dla tego regionu. Pieśni śpiewane są w sposób polifoniczny, w którym burdon towarzyszy melodii śpiewanej przez głównego wokalistę. Nieraz towarzyszy im gra na flecie pasterskim i dudach. Grupy złożone z dwóch lub trzech śpiewaków występują, często spontanicznie, podczas różnych uroczystości, zgromadzeń, przyjęć i innych spotkań towarzyskich. Praktykujący tę tradycję są utalentowanymi i znanymi śpiewakami, którzy poznali technikę i repertuar pieśni, naśladując umiejętności swoich poprzedników. Obecnie wykonywanie Glasoechko napotyka szereg bardzo poważnych przeszkód. Liczba śpiewaków gwałtownie maleje ze względu na utrzymującą się migrację młodszego pokolenia po wojnie domowej w 2001 roku. Brak jest również zarejestrowanych nagrań tego typu pieśni, a w obecnym stanie tradycja ta wydaje się być na granicy zaginięcia.

Zwyczaje związane z obłaskawianiem wielbłądzic
Kraj(e) członkowski(e): Mongolia

Wpis na Listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego wymagającego pilnej ochrony, w 2015 r.

Obrzęd odprawiany przez mongolskich pasterzy służy zaakceptowaniu przez wielbłądzice potomstwa własnego lub cudzego. Nowo narodzone zwierzę przywiązuje się do matki, a pieśniarz cicho śpiewa monotonną melodię, wykonując przy tym rytualne gesty i wydając odpowiednie dźwięki. Melodię dostosowuje do reakcji zwierzęcia, które niekiedy bywa agresywne. Ma to stopniowo uspokoić wielbłądzicę i skłonić ją do zaakceptowania potomka. Odprawianie obrzędu rozpoczyna się po zapadnięciu zmierzchu. Wymaga doświadczenia w obchodzeniu się z wielbłądami oraz uzdolnień wokalnych i muzycznych, gdyż obrzędowi towarzyszy gra na skrzypcach lub flecie. W większości pasterze sami stosują techniki i metody obłaskawiania wielbłądzic, ale gdy w danej społeczności zabraknie pieśniarza czy muzyka, który mógłby się tego podjąć, wzywa się kogoś, kto się tym zajmuje zawodowo. Obrzęd symbolizuje tworzenie i podtrzymywanie więzi społecznych w rodzinach nomadów i ich społecznościach. Rodzice i osoby starsze przekazują swe umiejętności młodszym w rodzinie. Przemiany społeczne i kulturowe zagrażają podtrzymywaniu tej tradycji. Wielbłądy coraz rzadziej są środkiem transportu, a exodus do ośrodków miejskich sprawia, że liczba pasterzy maleje. W miarę jak młodzi odchodzą od pasterskiego trybu życia, gwałtownie maleje liczba depozytariuszy tego przejawu dziedzictwa niematerialnego.

Wyrób dzwonków pasterskich
Kraj(e) członkowski(e): Portugalia

Wpis na Listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego wymagającego pilnej ochrony, w 2015 r.

Dzwonki pasterskie są zawieszane na skórzanym pasku na szyi krowy czy owcy. Wydawane przez nie dźwięki pomagają pasterzom lokalizować pasące się zwierzęta. Dzwonienie towarzyszące przemieszczaniu się stada tworzy niezwykła atmosferę. Dzwonki wykuwane są na kowadle ręcznie, na zimno, z żelaznej blachy i mogą. Na wykutą formę nakłada się blaszki z kawałków miedzi lub cyny albo elementy zdobnicze w formie krzyżyków czy ptaszków. Całość oblepia się gliną wymieszaną ze słomą i wypala w piecu. Następnie formę szybko schładza się w zimnej wodzie, a wypalona glina jest usuwana. Na końcu montuje się serce dzwonka i stroi go. Cała wiedza techniczna przekazywana jest w rodzinie z ojca na syna. Głównym ośrodkiem produkcji dzwonków jest Alcáçovas w południowej Portugalii, ale w wyniku zmian społeczno-gospodarczych praktyka ta stopniowo zanika. Nowe metody wypasu sprawiają, że pasterze stają się coraz mniej potrzebni, a dzwonki wykonywane przy użyciu technik przemysłowych są coraz tańsze. Obecnie zostało zaledwie 11 warsztatów i trzynastu rzemieślników, z których dziewięciu ma ponad 70 lat.

Tradycje ustne związane z historią kobiety - wodza o imieniu Koogere, żywe wśród społeczności Basongora, Banyabidi i Batooro
Kraj(e) członkowski(e): Uganda

Wpis na Listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego wymagającego pilnej ochrony, w 2015 r.

Koogere była przywódczynią plemienia Basongora około półtora tysiąca lat temu. Według przekazu ustnego była wyjątkowo mądrą kobietą, a za jej rządów panował dobrobyt. Tradycje ustne składają się na zbiorową, wciąż żywą pamięć społeczności Basongora, Banyabidi i Batooro w Kasese. Na ich podstawie narodziła się cała filozofia społeczna i powstały popularne powiedzenia. Z opowieści i powiedzeń wyłania się obraz bogactwa i obfitości plonów uzyskiwanych dzięki ciężkiej pracy i mądrości, a także obraz magicznych właściwości i heroizmu kobiet. Dziedzictwo to jest pielęgnowane na ogół przez głowy rodu, mędrców, opowiadaczy historii, poetów, muzyków, artystów i rodziny zamieszkujące w pobliżu miejsc związanych z bohaterką opowieści. Historię Koogere opowiada się przy ognisku, w czasie wspólnego wykonywania zajęć, na przykład przy wyrobie rękodzieła, wypasaniu bydła czy w czasie długich podróży, kiedy to młodsi słuchają opowieści starszych. Słuchanie opowieści ułatwia wspólne działania, służy nauce i rozrywce, sprzyja wymianie informacji, wartości i umiejętności między pokoleniami. Przekazywanie tradycyjnej wiedzy i umiejętności ma charakter nieformalny i spontaniczny, co jest coraz trudniejsze do pogodzenia z rosnącą rolą formalnego systemu kształcenia. Co więcej, język opowieści o Koogere – Runyakitara (Runyoro-Rutooro) wychodzi z użycia. Obecnie żyje już tylko czterech mistrzów, którzy umieją opowiedzieć więcej niż jeden epizod z historii Koogere. W przestrzeni publicznej tradycje związane z opowiadaniem historii Koogere są stopniowo wypierane przez inne formy rozrywki.

Lista Reprezentatywna Niematerialnego Dziedzictwa Ludzkości

Sbuâ, doroczna pielgrzymka do zawiji Sidi El Hadż Belkasema w Gurarze
Kraj(e) członkowski(e): Algieria

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa ludzkości w 2015 r.

Co roku przedstawiciele berberyjskiego ludu zenati, zamieszkującego południowo-wschodnią część Sahary algierskiej, udają się z pielgrzymką do mauzoleów świętych dla uczczenia urodzin proroka Mahometa. Sbuâ to trwająca tydzień pielgrzymka, której towarzyszą tańce i śpiew o charakterze wspólnotowych praktyk kulturowych. Pielgrzymka kończy się siódmego dnia na placu przed zawiją położoną w centrum Gurary, gdzie znajduje się mauzoleum Sidi El Hadżda Belkasema. Przedstawiciele różnych grup symbolicznie łączą się wokół sztandaru świętego. Dołączają oni później do własnych grup, by wziąć udział w obrzędach sprawowanych przez najstarszych pielgrzymów. Kobiety uczestniczą w tym wydarzeniu, wznosząc okrzyki. Na tydzień przed rozpoczęciem pielgrzymki kobiety odprawiają rytuał zwany obrzędem żaren, podczas którego rozcierają pierwszą garść ziaren zboża, z którego zostanie przyrządzony kuskus dla pielgrzymów. Zgodnie z tradycją, obrzędy mogą sprawować mężczyźni wywodzący się z rodów poszczególnych świętych, uważający się za ich potomków. Dzieci i młodzież uczestniczą w pielęgnowaniu tradycji poprzez asystowanie przy wykonywanych czynnościach, modlitwach i śpiewie, stopniowo zdobywając potrzebną wiedzę. Wierzenia i obrzędy odprawiane w czasie pielgrzymki dają poczucie wspólnoty oparte na historii i umacniają więzi społeczne.

Obchody święta ognia w Pirenejach
Kraj(e) członkowski(e): Andora/Francja/Hiszpania

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2015 r.

Co roku w noc przesilenia letniego w Pirenejach odbywa się obchody święta ognia. Po zapadnięciu zmierzchu, mieszkańcy miasteczek i wiosek schodzą z gór niosąc płonące pochodnie, od których zapala się stosy zbudowane w tradycyjny sposób z drewna i kory, a niekiedy z odpowiednio przysposobionego pnia drzewa. Wspólne obchody zacieśniają więzi społeczne i umacniają poczucie przynależności, tożsamości i ciągłości tradycji. Schodzenie z gór to szczególny moment w życiu młodych ludzi, traktowany jako przejście od okresu dojrzewania do dorosłości. Role są przypisane do konkretnych osób: w niektórych miejscowościach kapłan błogosławi i rozapala ogień, w innych to mer rozpala stos. Jeszcze gdzie indziej sprowadzenie orszaku z gór i rozpalenie stosu należy do mężczyzny, który się niedawno ożenił. Obchodom święta towarzyszy śpiewanie ludowych pieśni. Często na schodzących z gór mężczyzn czekają niezamężne dziewczęta z winem i słodkimi wypiekami. W godzinach porannych ludzie zbierają żar i popiół z wypalonych stosów i zanoszą do siebie dla zapewnienia pomyślności swoim domostwom. Zwyczaj ten, głęboko zakorzeniony w tradycjach lokalnych, jest podtrzymywany dzięki zaangażowaniu miejscowych stowarzyszeń i instytucji. Jego żywotność zapewnia mu jednak przede wszystkim przekazywanie tradycji w rodzinie.

Tradycyjne dekoracje malarskie filete porteño w Buenos Aires
Kraj(e) członkowski(e): Argentyna

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa ludzkości w 2015 r.

Filete poteño w Buenos Aires to tradycyjna technika malarska, którą są wykonywane zdobienia o żywych barwach i charakterystycznym liternictwie. Zdobi się w ten sposób miejskie autobusy, ciężarówki czy szyldy, a także coraz częściej domy. Dekoracje nawiązują tematycznie do dziedzictwa miejskiego, łącząc elementy społeczne i religijne i służąc tworzeniu zbiorowej pamięci. Popularne motywy to wyobrażenia świętych, wizerunki polityków czy podziwianych gwiazd muzyki i sportu. Niekiedy obrazom towarzyszą napisy z popularnymi powiedzeniami i przysłowiami. Szkic zdobień wykonywany jest wcześniej, a następnie nanosi się go w miejscu przeznaczenia. Do wykonywania zdobień używa się syntetycznych farb, barwnego lakieru i pędzli o długim włosie. Każdy chętny może nauczyć się tej techniki bezpośrednio od rzemieślników. Wykonywanie zdobień nie wymaga formalnej nauki, co jest szansą dla młodych ludzi pozbawionych możliwości zdobycia innej pracy. W ciągu ostatnich dziesięcioleci pojawiło się nowe pokolenie wykonawców tej formy sztuki i powstała nowa estetyka.

Klasyczne jeździectwo i Hiszpańska Szkoła Jazdy Konnej w Wiedniu
Kraj(e) członkowski(e): Austria

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2015 r.

W Hiszpańskiej Szkole Jazdy Konnej w Wiedniu od 450 lat kultywowana jest tradycja hodowli i szkolenia białych koni lipicańskich (rasa pochodząca z Lipicy w Słowenii). Związane z nią różnorodne praktyki społeczne, zwyczaje kulturowe i ceremonie oparte są na długotrwałych, wzajemnych relacjach, łączących hodowców, stajennych, rzemieślników i jeźdźców z końmi. Stajenni, którzy jako pierwsi opiekują się źrebiętami, przekazują uczniom podstawową wiedzę o hodowli koni. Hodowcy, których cechuje bardzo serdeczny stosunek do koni, łączą je w pary zgodnie z wymogami Szkoły. Doświadczeni jeźdźcy wspólnie z uczniami odpowiadają za opiekę nad źrebiętami, co przyczynia się do powstania szczególnej więzi łączącej przyszłego jeźdźca ze zwierzęciem. Pierwsze lata nauki uczniowie spędzają na zaznajamianiu się z zasadami opiekowania się końmi i obsługą sprzętu. Ujeżdżania koni uczą się od doświadczonych jeźdźców w relacji mistrz-uczeń. W tej tradycyjnie męskiej domenie zaczynają odgrywać rolę kobiety. Każdy koń pozostaje pod opieką lekarza weterynarii. Za wykonanie i konserwację potrzebnych akcesoriów i strojów do jazdy konnej odpowiadają rzemieślnicy – siodlarze, kowale, kapelusznicy, rymarze, krawcy i szewcy. Wspólne pielęgnowanie tradycji daje środowiskom związanym z Hiszpańską Szkołą Jazdy silne poczucie tożsamości i pozwala na zachowanie dawnych technik i umiejętności w wielu dziedzinach związanych z jeździectwem.

Wyrób miedzianych naczyń w regionie Lahidż
Kraj(e) członkowski(e): Azerbejdżan

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa ludzkości w 2015 r.

Rękodzieło z Lahidż zostało wpisane na Listę jako tradycyjny sposób wytwarzania i wykorzystywania wyrobów z miedzi przez społeczność Lahidż na Kaukazie. Wyrobem przedmiotów z miedzi kieruje mistrz, któremu towarzyszy pomocnik. Wykonując czynności pomocnicze, pomocnik jednocześnie się uczy. Cienkie płytki miedzi są formowane przy użyciu młota przez kowala. Następnie płytki są polerowane i zdobione. Ten etap ma szczególne znaczenie, gdyż motywy dekoracyjne często mają charakter lokalny i nawiązują do tradycyjnej wiedzy i kultury. Sprzedaż gotowych wyrobów i wynagradzanie pracy pozostałych rzemieślników należy do mistrza. Tradycja jest przekazywana w rodzinie z ojca na syna. Wiele rodzin w Azerbejdżanie udaje się do Lahidż, by nabyć przedmioty codziennego użytku, gdyż panuje przekonanie, że naczynia z miedzi służące do przyrządzania posiłków mają właściwości dobroczynne dla zdrowia. Dla rękodzielników wyrób przedmiotów z miedzi stanowi ważne źródło dochodu, a także daje im poczucie tożsamości i jest źródłem dumy. Zajęcie to umacnia rodzinne więzy i jest wyraźną oznaką tożsamości społeczności Lahidż.

Ludowe święto Surova obchodzone w regionie Pernik
Kraj(e) członkowski(e): Bułgaria

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2015 r.

Co roku w dniach 13 i 14 stycznia w regionie Pernik, w zachodniej Bułgarii, z okazji Nowego Roku obchodzonego według kalendarza juliańskiego odbywa się święto ludowe Surova. Głównym elementem obchodów jest pochód maszkar Survakari we wioskach w całym regionie. Przebierańcy noszą ogromne nieraz maski i specjalnie na tę okazję uszyte kostiumy z dzwonkami. Pierwszej nocy grupy mężczyzn, kobiet i dzieci udają się w kierunku centrum wsi, gdzie zapalają światła i bawią się z publicznością. Niektórzy spośród uczestników odgrywają charakterystyczne role, na przykład przywódcy, nowożeńców, kapłana, niedźwiedzia. Nazajutrz, wczesnym rankiem, zbierają się, aby chodzić po wsi i odwiedzać domy nowożeńców, symbolicznie łącząc ich w pary i odprawiając obrzędy z niedźwiedziem dla zapewnienia im zdrowia. Gospodarze czekają na ich przybycie z okolicznościowym posiłkiem i upominkami. Po zakończeniu święta Survakari często przekazują zebrane dary na rzecz sierot i biednych. Całe rodziny zajmują się przez cały rok zbieraniem materiałów do wykonania masek i innych akcesoriów, a młodzież i dzieci uczą się od dorosłych, jak wykonać charakterystyczne kostiumy

Fichee-Chambalaalla, obchody noworoczne ludu Sidama
Kraj(e) członkowski(e): Etiopia

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa ludzkości w 2015 r.

Fichee-Chambalaalla to święta noworoczne obchodzone przez lud Sidama. Zgodnie z przekazywaną ustnie tradycją, Fichee-Chambalaalla jest upamiętnieniem historii kobiet z plemienia Sidama, które raz do roku odwiedzają swoją rodzinę i bliskich. Z tej okazji zanoszą im „buurisame”, posiłek sporządzony z mąki bananowej, masła i mleka, którym częstuje się również sąsiadów. Fichee stało się symbolem jedności ludu Sidama. Dokładną datę święta co roku obliczają astrologowie. Są o niej informowani szefowie klanów. Obchodom święta towarzyszą tradycyjne pieśni i tańce. Uczestniczą w nich wszyscy, niezależnie od wieku, płci i statusu społecznego. Pierwszego dnia dzieci chodzą od domu do domu, pozdrawiając sąsiadów, którzy częstują ich „buurisame”. Z okazji święta przywódcy klanów kierują do swych współplemieńców okolicznościowe przesłanie, zalecając im, by ciężko pracowali, szanowali starszych i pomagali im, nie ścinali drzew rodzimych gatunków, unikali żebrania, gnuśności, krzywoprzysięstwa i kradzieży. Obchody świąteczne kształtują zatem poczucie równości, sprzyjają dobremu rządzeniu, spójności społecznej, utrzymaniu pokoju i integrowaniu się klanów Sidama z innymi grupami etnicznymi w Etiopii. Rodzice wpajają tradycje dzieciom poprzez przekaz ustny i udział w obchodach świąt. Kobiety przekazują swoim córkom i innym dziewczętom z wioski przede wszystkim wiedzę i umiejętności związane z tradycyjnym uczesaniem i przyrządzaniem „buurisame”.

Sztuka rzeźbienia w marmurze na Tinos
Kraj(e) członkowski(e): Grecja

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2015 r.

Rzeźbiarstwo w marmurze jest wyrazem tożsamości kulturowej Tinos – wyspy na Morzu Egejskim. Rzemieślnicy zajmujący się marmurem posiadają odpowiednią wiedzę na temat jego składu, struktury oraz odmian. W warsztatach wytwarzane są rzeźby i płaskorzeźby, charakteryzujące się tradycyjnymi wzorami roślinnymi, zoomorficznymi, często pojawia się również motyw statku. Umieszczane są one na budynkach mieszkalnych, znakach drogowych, kościołach i cmentarzach, co zapewnić ma przebłaganie i odwrócić złe siły, natomiast te wyryte na marmurowych naczyniach codziennego użytku mają zapewnić płodność i dobrobyt. Rzemieślnicy czasem tworzą większe zespoły do realizacji dużych projektów. Wiedza dotycząca tego rzemiosła przekazywana jest poprzez relacje mistrz – jeden lub dwóch uczniów, zazwyczaj członków rodziny. Praktykanci zaczynają naukę od zadań, takich jak przygotowanie narzędzi i czyszczenie warsztatu, następnie uczą się rysować i rzeźbić. Obecnie prawie jedną czwartą wśród osób zajmujących się tą sztuką rzeźbiarską stanowią kobiety, co jest znaczącą zmianą w tradycji, która do niedawna była wyłącznie domeną męską.

Trzy rodzaje tańca tradycyjnego na Bali
Kraj(e) członkowski(e): Indonezja

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2015 r.

Na Bali występują trzy rodzaje tańców tradycyjnych – tańce sakralne, tańce półsakralne i tańce służące rozrywce. Tancerze i tancerki tańczą w strojach tradycyjnych z barwnych tkanin zdobionych złotymi motywami zwierzęcymi i kwiatowymi. Biżuteria i różne akcesoria są pokryte płatkami złota. Tańce nawiązują do przyrody i symbolizują tradycje, zwyczaje i szczególne wartości religijne. Są kombinacją różnych ruchów: postawy podstawowej, ruchu z kolanami zwróconymi na zewnątrz i wciągniętym brzuchem, ruchów lokomocyjnych wykonywanych w różnych kierunkach i w różnym tempie, ruchów pośrednich znaczonych dynamicznymi zwrotami i wreszcie mimiki twarzy, w tym ruchów oczu wyrażających szczęście, smutek, złość, strach czy miłość. Tańcom akompaniuje zespół gamelanowy. Każdy z tancerzy powinien, niezależnie od doskonałego opanowania techniki tańca, odznaczać się pokorą i samodyscypliną. Powinien też mieć charyzmę i energię duchową, które decydują o sile oddziaływania widowiska.

Zawody w przeciąganiu liny i związane z tym zwyczaje
Kraj(e) członkowski(e): Filipiny/Kambodża/Republika Korei/Wietnam

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa ludzkości w 2015 r.

Zawody w przeciąganiu liny i towarzyszące im obrzędy popularne w krajach o gospodarce opartej na uprawie ryżu w Azji Wschodniej i Południowo-Wschodniej służą zapewnieniu obfitych plonów i pomyślności. Sprzyjają one poczuciu solidarności, stanowią rozrywkę, oznaczają rozpoczęcie kolejnego etapu uprawy ryżu. Mają również głębokie znaczenie religijne. Zazwyczaj do zawodów stają dwa zespoły, z których każdy ciągnie linę w swoją stronę. Przeciąganie liny jest jednak pozbawione elementu rywalizacji, nie ma tu zwycięzców i przegranych, liczy się przypomnienie, jak ważna jest współpraca i osiąganie dobrobytu. Różne gry związane z przeciąganiem liny noszą ślady dawnych obrzędów rolniczych, symbolizują siłę zjawisk przyrodniczych, takich jak słońce czy deszcz, nawiązują do wątków mitologicznych lub obrzędów oczyszczenia. Zawody najczęściej odbywają się przed głównym budynkiem we wsi lub przed świątynią, po oddaniu czci lokalnym bóstwom. Dużą rolę w zachowaniu tej tradycji i mobilizowaniu młodych ludzi pełnią starsze osoby. Zawody i obrzędy służą umocnieniu jedności i solidarności, a także poczucia przynależności i tożsamości.

Aitysh/Aitys, sztuka improwizacji
Kraj(e) członkowski(e): Kazachstan/Kirgistan

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa ludzkości w 2015 r.

Aitysh/Aitys to współzawodnictwo w improwizowanej poezji mówionej lub śpiewanej przy wtórze muzyki granej na tradycyjnych instrumentach - kazachskiej dombrze lub kirgiskim komuzie. Dwóch wykonawców (akyns) siedzi naprzeciwko siebie i prowadzi dialog na aktualne tematy zadane im przez słuchaczy. Treść wypowiedzi oscyluje między humoreską a głęboką refleksją filozoficzną. Zwycięzcą ogłaszany jest ten, kto zdaniem publiczności wykaże się większą wirtuozerią muzyczną i rytmiczną, oryginalnością, pomysłowością, mądrością i refleksem. Niekiedy zdania wypowiadane w czasie słownych zapasów wchodzą do powszechnego obiegu jako popularne powiedzenia. Improwizacje poetyckie odbywają się z różnych okazji, od miejscowych świąt po uroczystości narodowe. Służą wówczas jako forum do poruszenia ważnych spraw społecznych. Aitysh tradycyjnie jest domeną mężczyzn, ale obecnie w szranki stają również kobiety, które poprzez tę formę sztuki wyrażają własne aspiracje i punkt widzenia kobiet. Sztuka improwizacji jest bardzo popularna w wieloetnicznych społeczeństwach Kazachstanu i Kirgistanu i stanowi o tożsamości społeczności, z których wywodzą się akyns. Najbardziej doświadczeni wykonawcy przekazują swoje umiejętności młodszemu pokoleniu.

Gra na marimbie, pieśni i tańce tradycyjne z regionu Południowego Pacyfiku (Kolumbia) i prowincji Esmeraldas (Ekwador)
Kraj(e) członkowski(e): Kolumbia/Ekwador

Rozszerzenie wcześniejszego wpisu na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości (Kolumbia 2010).

Gra na marimbie oraz tradycyjne pieśni i tańce są nierozerwalnie związane z ekspresją muzyczną rodzin i społeczności pochodzenia afrykańskiego w regionie Południowego Pacyfiku, w Kolumbii i w prowincji Esmeraldas w Ekwadorze. Opowieści i poematy śpiewane przez mężczyzn i kobiety w czasie świąt i uroczystości, religijnych i świeckich są afirmacją życia, stanowią formę modłów zanoszonych do świętych lub pożegnania ze zmarłym. Wykonywaniu pieśni towarzyszą rytmiczne ruchy ciała. Muzyce na ksylofonie z drewna palmowego z bambusowymi rezonatorami akompaniują bębny i marakasy. Tradycje te są głęboko zakorzenione w codziennym życiu i podtrzymywane przez całą społeczność, niezależnie od wieku czy płci. Starsze osoby odgrywają zasadniczą rolę w ustnym przekazywaniu legend i opowieści, a nauczyciele muzyki dbają o upowszechnienie wiedzy muzycznej wśród młodszego pokolenia. Z muzyką łączy się symboliczna wspólnotowość, umacniana również poprzez wspólne biesiadowanie. Świętowanie sprzyja integracji rodzinnej i społecznej w oparciu o pradawne zwyczaje, umacniając poczucie przynależności do grupy, którą łączy wspólne terytorium i wspólna historia.

Tradycja przyrządzania kimchi w Koreiańskiej Republice Ludowo-DemokratycznejKraj(e) członkowski(e): Koreańska Republika Ludowo-Demokratyczna

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa ludzkości w 2015 r.

Kimchi to danie z warzyw lub dziko rosnących jadalnych roślin z dodatkiem przypraw, owoców, mięsa, ryb lub owoców morza, poddawanych fermentacji jeszcze przed fermentacją mlekową. Istnieje wiele sposobów przyrządzania kimchi. Kimchi podaje się jako dodatek do każdego posiłku, ale także z okazji takich jak wesela, dni wolne od pracy, urodziny, rocznice, przyjęcia państwowe. Chociaż z lokalnych warunków klimatycznych oraz z upodobań i zwyczajów rodzinnych wynikają różnice w stosowaniu składników i w przepisach, przyrządzanie kimchi jest zwyczajem pielęgnowanym w całym kraju. Przepisy przekazywane są córce przez matkę lub synowej przez teściową, albo w rodzinie między kobietami. Sąsiedzi i znajomi wymieniają się produktami, a także dzielą doświadczeniami przy przyrządzaniu dużych ilości kiszonek na zimę. Wspólne przygotowywanie zapasów zwane kimjang integruje całe rodziny, wioski i społeczności, umacniając więzi społeczne. Wspólnie wykonywane zajęcia są źródłem radości i dumy, sprzyjają poszanowaniu przyrody i skłaniają do życia w harmonii z przyrodą.

Oshituthi shomagongo, święto owoców maruli
Kraj(e) członkowski(e): Namibia

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2015 r.

Święto owoców maruli zwane Oshituthi shomagongo jest obchodzone w ciągu 2–3 dni na przełomie marca i kwietnia. Obchody gromadzą przedstawicieli ośmiu społeczności Aawambo z północy Namibii. W czasie święta spożywany jest napój z owoców maruli zwany omagongo. Do mężczyzn należy wyrób małych drewnianych czarek i bukłaków oraz szpikulców z rogu do nakłuwania owoców, a do kobiet wyplatanie koszyków i wyrób glinianych naczyń. Po zebraniu dojrzałych owoców i wyciśnięciu soku, kobiety nastawiają sok w glinianych naczyniach, w których fermentuje on od dwóch do siedmiu dni. Dzieci pomagają przy wykonywaniu tych czynności. W czasie zajęć kobiety prowadzą rozmowy o sprawach, które ich dotyczą, na przykład o problemach rodzinnych, śpiewają tradycyjne pieśni, recytują poezję, wymieniają się doświadczeniami związanymi z wyplataniem koszyków czy wyrobem glinianych naczyń. Święto gromadzi starszych i młodszych członków wspólnot, sprzyjając dzieleniu się wiedzą i umiejętnościami, przekazywanymi nieformalnie za pomocą obserwacji, aktywnego uczestnictwa i współzawodnictwa. Kiedy napój jest gotowy, podaje się go uczestnikom święta i gościom wraz z tradycyjnymi daniami. Bawią się oni w swobodnej atmosferze, sprzyjającej nawiązywaniu kontaktów, którą tworzą tańce, śpiewanie pieśni i opowiadanie historii.

Taniec Wititi z dolicy Colca
Kraj(e) członkowski(e): Peru

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa ludzkości w 2015 r.

Taniec Wititi jest ludowym tańcem tradycyjnym, związanym z rytuałem przejścia. Wywodzi się z weselnych parad i jest wykonywany przez młodych ludzi podczas świąt religijnych obchodzonych w czasie całej pory deszczowej. Jest to taniec zespołowy z ustawionymi w szyku parami, którym przygrywa do tańca orkiestra. Kobiety noszą wyróżniające je między sobą kapelusze i stroje zdobione wielobarwnymi haftami. Mężczyźni mają na sobie dwie damskie spódnice nałożone jedna na drugą, koszulę o wojskowym kroju oraz szal. Noszą specjalne, usztywnione kapelusze. Taniec wykonywany jest w czasie rozpoczynającym nowy rok w kalendarzu agrarnym, symbolizując odradzanie się przyrody i społeczeństwa. Ten przejaw dziedzictwa niematerialnego sprzyja umacnianiu więzi społecznych i tożsamości kulturowej, gdyż wioski w Dolinie Colca współzawodniczą ze sobą w wystawianiu najlepszych zespołów. Dzięki temu taniec wciąż się odradza i zachowuje swój tradycyjny charakter. Młodzież i dzieci uczą się go w szkole i w czasie prywatnych rodzinnych uroczystości, takich jak chrzest, urodziny i wesela. Krajowe zespoły folklorystyczne włączają taniec Wititi do swojego repertuaru.

Tańce Lad
Kraj(e) członkowski(e): Rumunia

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa ludzkości w 2015 r.

Tańce Lad są rodzajem męskiego tańca ludowego znanego w północno-zachodnich regionach Rumunii i wykonywanego podczas uroczystych okazji, takich jak wesela i święta, a także podczas występów scenicznych. Każda społeczność ma swoje własne odmiany tańca, ale najczęściej jest on wykonywany w kole i charakteryzuje się wirtuozerią oraz harmonijną kombinacją ruchów, takich jak: skoki, przytupywania, wymachiwanie nogami i rękami. Szczególną rolę przypisuje się mężczyźnie szkolącemu członków grupy, która może składać się z kilku do kilkunastu tancerzy – chłopców i mężczyzn w wieku od 5 do 70 lat. Często taniec prowadzi wodzirej, wybrany ze względu na swoje umiejętności. Grupy tancerzy są zróżnicowane etnicznie i poszczególne mogą obejmować rumuńskich, węgierskich i romskich wykonawców. Aspekt ten przyczynia się do rozwoju dialogu międzykulturowego i poznawania różnorodności kulturowej poprzez obserwowanie miejscowych wykonawców na imprezach regionalnych. Tańce Lad są okazją dla młodych ludzi do wzmocnienia swojej pozycji społecznej, zwłaszcza wśród dziewcząt oczekujących na zamążpójście i ich rodzin.

Kultura gry na kozie
Kraj(e) członkowski(e): Słowacja

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa ludzkości w 2015 r.

Koza to instrument muzyczny, z którym związana jest cała kultura. Składają się na nią różne formy wyrazu i wiedza dotycząca wytwarzania instrumentu i jego zastosowania, w tym repertuar muzyczny, styl i ornamentacja, pieśni, tańce, wyrób instrumentu, ludowe zwyczaje i tradycje, specjalne wyrażenia. Tradycja gry na kozie jest popularna w całym kraju, ale istnieją różnice regionalne przejawiające się w szczegółach technicznych, strojeniu instrumentu, ornamentacji itp., które znajdują wyraz w lokalnym repertuarze muzycznym i tanecznym. Na kozie grają albo indywidualni muzycy, albo kilku dudziarzy grających w zespołach wraz z innymi muzykami, śpiewakami i tancerzami, podczas różnych uroczystości i spotkań towarzyskich. Depozytariuszami tego dziedzictwa są również ci, którzy wykonują instrument. Wiele atrybutów kultury gry na kozie nawiązuje do tradycyjnej kultury ludowej Słowacji, inspirującej się przyrodą (używanie koziej skóry do wyrobu instrumentów), do estetyki muzycznych instrumentów ludowych, do lokalnego i indywidualnego stylu interpretacji pieśni i repertuaru muzycznego. Sztuka wytwarzania kozy i gry na niej przekazywana jest z pokolenia na pokolenie w rodzinie i społeczności, a także w ramach systemu edukacji formalnej i nieformalnej. Muzyk grający na kozie jest często dumą swojego środowiska. Muzyka wykonywana w czasie wydarzenia dotyczącego całej społeczności daje poczucie tożsamości wszystkim jej członkom.

Pieśni epickie Görogly
Kraj(e) członkowski(e): Turkmenistan

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2015 r.

Pieśni epickie opiewające czyny legendarnego bohatera narodowego Görogly i jego 40 jeźdźców łączą w sobie elementy narracji, śpiewu, kompozycji muzycznych, prozy, poezji i improwizacji wokalnej. Pełnią one rolę ustnego kompendium wiedzy o zwyczajach i tradycyjnych umiejętnościach w Turkmenistanie (np. o hodowli bydła czy lecznictwie). Wykonywanie pieśni odkrywa ważną rolę w wychowywaniu dzieci, które dzięki temu lepiej rozumieją własną tożsamość kulturową. Pielęgnowanie tradycji kształtuje charakter, zdolności twórcze i talenty artystyczne, dając jednocześnie silne poczucie przynależności społecznej i kulturowej. Utwory mówią o dążeniu do szczęścia, wolności i sprawiedliwości, są pochwałą odwagi, uczciwości, przyjaźni, tolerancji i równości. Pieśni są wykonywane przez biegłych w tej sztuce mężczyzn i kobiety. Zgodnie z tradycją, pieśniarz wykonuje pieśni w pozycji siedzącej przy wtórze tradycyjnych instrumentów strunowych, takich jak „dutar” czy „gyjak”. Pieśniarze są zapraszani na wszystkie święta narodowe, festiwale kultury czy ważne spotkania, a także na organizowane co roku zawody wykonawców pieśni „Görogly”. Uważa się, że śpiewanie tych pieśni epickich jest powołaniem. Związana z tym wiedza i umiejętności są przekazywane w drodze nieformalnej nauki w relacji mistrz–uczeń oraz w czasie publicznych prezentacji.

Wiedza i tradycyjne techniki związane z uprawą i wykorzystaniem rośliny curagua
Kraj(e) członkowski(e): Wenezuela

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa ludzkości w 2015 r.

Na wiedzę i zastosowanie technik związanych z uprawą i wykorzystywaniem rośliny curagua składa się cały szereg praktyk. Z rośliny uzyskuje się białe włókna wyróżniające się solidnością, wytrzymałością i giętkością. Ze splatanych włókien wykonuje się szereg przedmiotów, w tym hamaków, z których słynie region. Ścinaniem i obróbką łodyg na ogól zajmują się mężczyźni, gdyż wymaga to dużej siły. Splataniem włókien i wyrobem przedmiotów rękodzielniczych zajmują się kobiety. Są to tradycyjne zajęcia kształtujące tożsamość społeczności zamieszkających Aguasay. Umacniają one spójność społeczną, przełamując bariery płci oraz pochodzenia etnicznego czy społecznego. Ułatwiają współpracę wewnątrz wspólnot i między nimi i sprzyjają powstawaniu takiego modelu rodziny, w którym kobiety odgrywają ważną rolę ze względu na twórczy charakter ich pracy i generowanie dochodów. Wiedza i umiejętności są przekazywane z pokolenia na pokolenie, głównie poprzez przekaz ustny oraz obserwację i naśladownictwo wśród członków rodziny.

Tradycyjne widowisko Alardah Alnadżdijah z tańcami, grą na instrumentach perkusyjnych i poezją śpiewaną
Kraj(e) członkowski(e): Arabia Saudyjska

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa ludzkości w 2015 r.

Alardah jest tradycyjnym widowiskiem, na które składają się tańce, gra na instrumentach perkusyjnych i śpiewanie poezji. Otwiera ono i zamyka różne uroczystości – obchody świąt religijnych, wesela, świętowanie narodzin, uroczystości rozdania dyplomów czy ważne wydarzenia lokalne lub krajowe. Jest to dobitny wyraz rodzimej kultury. Wykonawcami są muzycy, tancerze i poeci. Tancerze trzymają w ręku lekkie szpady. Formują oni dwa zwarte, zwrócone do siebie szyki, pomiędzy którymi jest miejsce dla muzyków. Jeden z wykonawców trzyma w górze chorągiew, drugi donośnym głosem śpiewa utwory poetyckie związane tematycznie ze świętowanym wydarzeniem. Uczestnicy odpowiadają mu śpiewem antyfonicznym. Muzycy wybijają szybko rytm na dużych bębnach, którym wtórują bębenki. Nieustannie śpiewając, mężczyźni pochylają się do przodu i cofają się w zwartym szyku, jednocześnie unosząc do góry i opuszczając szpady w rytmie gry na bębnach i śpiewu. Na zakończenie partii wokalnej mężczyźni gromadzą się wokół chorągwi. Wykonawcami widowiska mogą być mężczyźni niezależnie od wieku, pochodzenia społecznego i wykonywanego zawodu. Kobiety zajmują się szyciem strojów. Zwyczaj umacnia spójność społeczną poprzez okazywanie wzajemnego szacunku. W kształcenie potrzebnych umiejętności i organizowanie widowiska, a także w popularyzowanie i przekazywanie tej tradycji angażują się grupy i osoby, szkoły i miejscowe społeczności.

Madżlis, przestrzeń kulturowa i społeczna
Kraj(e) członkowski(e): Arabia Saudyjska/Katar/Oman/Zjednoczone Emiraty Arabskie

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa ludzkości w 2015 r.

Madżlis, dosłownie „miejsca do zasiadania”, to miejsca, w których gromadzą się członkowie wspólnoty, by omówić aktualne wydarzenia i lokalne problemy, wymieniać się wiadomościami, przyjmować gości czy się bawić. Każda lokalna wspólnota ma takie miejsce spotkań, w którym dyskutuje się i rozwiązuje problemy, składa kondolencje czy organizuje wesela. Na ogół jest to duża przestrzeń wyłożona kobiercami i poduszkami opartymi o ściany. Znajduje się tam zazwyczaj kuchenka czy palenisko, by można było przyrządzić kawę czy inne gorące napoje. Może tam przyjść każdy: członkowie rodzin czy plemienia, mieszkańcy tej samej dzielnicy czy innych dzielnic. Za prawdziwych depozytariuszy uważane są osoby starsze, zwłaszcza te, które wyróżniają się szeroką wiedzą o świecie, znajomością genealogii i historii plemienia. Ważną rolę odgrywają sędziowie i przywódcy religijni, gdyż do nich należy rozstrzyganie sporów, objaśnianie prawa i sprawowanie funkcji o charakterze politycznym, społecznym i religijnym. Kobiety mają własne miejsca spotkań. Niektóre z nich, zwłaszcza kobiety o wysokim statusie społecznym, uczęszczają również do miejsc spotkań kręgów intelektualnych i literackich. Madżlis odgrywają ważną rolę w przekazywaniu dziedzictwa ustnego, takiego jak baśnie, popularne piosenki i poezja nabatejska. Dzięki temu, że do miejsc tych przychodzą wszyscy niezależnie od wieku, wiedza jest przekazywana nieformalnie. Dzieci towarzyszące dorosłym poznają zwyczaje i zasady etyczne obowiązujące we wspólnocie. Uczą się argumentować, słuchać innych i szanować ich opinie.

Zwyczaje związane z przyrządzaniem kawy po arabsku jako symbolu gościnności
Kraj(e) członkowski(e): Arabia Saudyjska/Katar/Oman/Zjednoczone Emiraty Arabskie

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa ludzkości w 2015 r.

Podawanie kawy jest ważnym zwyczajem przy przyjmowaniu gości i stanowi symbol arabskiej gościnności. Kawę zazwyczaj przyrządza się w obecności gości. Starannie dobrane ziarna lekko praży się na żeliwnej płaskiej patelni na ogniu podsycanym węglem drzewnym. Uprażone ziarna rozdrobnione tłuczkiem w mosiężnym moździerzu zalewa się wrzątkiem w mosiężnym naczyniu. Tak zaparzoną kawę przelewa się do mniejszego imbryka, z którego rozlewa się ją do małych filiżanek. Filiżanki napełniane są tylko do jednej czwartej objętości. Podawanie kawy rozpoczyna się od gościa najwyższego rangą lub najstarszego. Filiżanki mogą być ponownie napełniane, zawsze tylko do jednej czwartej objętości. Zwyczaj każe, by gość wypił co najmniej jedną filiżankę kawy, ale nigdy więcej niż trzy. We wszystkich warstwach społecznych kawę przyrządzają zarówno mężczyźni, jak i kobiety. Za głównych depozytariuszy tradycji uważani są szejkowie, wodzowie plemienni, starszyzna plemion beduińskich i właściciele sklepików z kawą. Znajomości zwyczajów związanych z przyrządzaniem i podawaniem kawy nabywa się w rodzinie. Młodzi często towarzyszą starszym przy zakupach na targu, by nauczyć się wybierać najlepsze ziarna.

Al-Razfa, tradycyjna sztuka widowiskowa
Kraj(e) członkowski(e): Oman/Zjednoczone Emiraty Arabskie

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa ludzkości w 2015 r.

Al-Razfa jest rodzajem sztuki widowiskowej popularnym w Zjednoczonych Emiratach Arabskich i Sułtanacie Omanu. Wykonywana jest przez mężczyzn z wszystkich klas społecznych w czasie takich wydarzeń jak wesela czy święta państwowe. Między dwoma rzędami śpiewaków tworzącymi dwa chóry występują tancerze. Chóralnym śpiewem na dwa głosy, przy wtórze bębnów i innych instrumentów muzycznych, kieruje główny solista. Treść wielu pieśni czerpie z dawnej poezji nabatejskiej, starannie dobieranej stosownie do okoliczności. Tancerze poruszają się w rytm muzyki, trzymając drewniane repliki strzelb. W niektórych widowiskach do tańca dołączają dziewczęta, zarzucając włosami w rytm muzyki. Sztuka Al-Razfa była początkowo formą świętowania zwycięstwa, która z czasem przerodziła się w bardzo popularną formę rozrywki. Oprawa muzyczna była przystosowywana do upodobań młodych ludzi, ale dawne formy wyrazu i tradycje ustne związane z tą sztuką zachowały się. Każdy, poczynając od głowy państwa, a na małych dzieciach kończąc, może na równi uczestniczyć w widowisku. Dzisiaj tradycje związane z Al-Razfa są przekazywane w rodzinie dzięki uczestnictwu w widowisku i naśladownictwu. Indywidualni wykonawcy uczą się, stopniowo nabierając doświadczenia. Dziewczęta uczy matka i starsze siostry.