Opisy obiektów na podstawie informacji opublikowanych w portalu UNESCO: www.unesco.org
Chapei Dang Veng
Kraj(e) członkowski(e): Kambodża
Wpis na Listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego wymagającego pilnej ochrony, w 2016 r
Chapei Dang Veng to tradycyjna kambodżańska muzyka, bezpośrednio związana ze stylem życia, zwyczajami i wierzeniami mieszkańców Kambodży. Muzyce wykonywanej na chapei (specjalnej lutni, często używanej na festiwalach) towarzyszy śpiew. Pieśni poruszają różne aktualne tematy, niektóre z nich mają wydźwięk satyryczny. Nawiązują one do tradycyjnych poematów, podań ludowych i opowieści buddyjskich. Chapei Dang Veng pełni wiele funkcji społecznych. Uważa się, że pomaga zachować odwieczne obrzędy, przekazuje wiedzę o społeczności, jej kulturze i religii, jest nośnikiem wartości, podtrzymuje dawny język Khmerów, tworzy przestrzeń do dyskusji o sprawach społecznych i politycznych, łączy pokolenia, przyczynia się do budowania więzi społecznych. Aby grać na chapei, potrzebny jest nie tylko talent muzyczny, ale również poczucie humoru, umiejętność improwizowania i opowiadania. Muzykami są głównie mężczyźni, ale nie ma przeciwwskazań dla gry kobiet. Sztuka, przekazywana ustnie przez członków rodziny lub przez mistrzów, jest dzisiaj wykonywana jedynie przez kilkunastu muzyków. Spośród nich niewielu tylko jest uznanych za autorytet w tej dziedzinie. Reżim Czerwonych Khmerów w dużym stopniu przyczynił się do spadku liczby osób grających na chapei, co spowodowało trudności w przekazywaniu wiedzy i umiejętności. Współczesne społeczeństwo kambodżańskie musi się liczyć z prawdopodobieństwem utraty dawnej tradycji, jaką jest Chapei Dang Veng.
© 2016 tłumaczenia na język polski: Polski Komitet ds. UNESCO
Wyrób czarnej ceramiki z Bisalhães
Kraj(e) członkowski(e): Portugalia
Wpis na Listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego wymagającego pilnej ochrony, w 2016 r.
Bisalhães jest niekiedy nazywane “krainą garnków i patelni”. Miasteczko słynie z czarnej ceramiki. Naczynia kuchenne i dekoracyjne są wytwarzane tradycyjnymi, do dziś niezmienionymi metodami. Wyrób czarnej ceramiki stanowi ważny element tożsamości społeczności Bisalhães. Wyroby powstają w kilku etapach. Najpierw glina jest rozdrabniana drewnianym młotkiem w kamiennej misie, a następnie przesiewana. Dodaje się do niej wody w celu wyrobienia masy, z której formuje się naczynia. Do wygładzenia powierzchni używa się różnych narzędzi. Następnie wyrób jest dekorowany i wypalany w piecu. Podział pracy przy tworzeniu ceramiki stopniowo ewoluował. Pracochłonnym przygotowywaniem gliny obecnie zajmują się mężczyźni, podczas gdy kobiety na ogół dekorują naczynia. Ponadto glina jest obecnie sprowadzana z lokalnej fabryki płytek, a nie wydobywana, jak to miało miejsce w przeszłości. Umiejętność wyrabiania czarnej ceramiki jest przekazywana z pokolenia na pokolenie. Przyszłość tej tradycji jest coraz bardziej zagrożona. Coraz mniej osób zajmuje się wyrobem czarnej ceramiki, młodzi ludzie nie interesują się kultywowaniem tradycji, przeważa popyt na ceramikę wytwarzaną przemysłowo.
© 2016 tłumaczenia na język polski: Polski Komitet ds. UNESCO
Taniec i gra na lirze ma’ di
Kraj(e) członkowski(e): Uganda
Wpis na Listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego wymagającego pilnej ochrony, w 2016 r.
Taniec i gra na lirze ma’di jest wyrazem tożsamości kulturowej plemienia Madi w Ugandzie. Pieśni i taniec, których znajomość jest przekazywana z pokolenia na pokolenie, są wykonywane w czasie różnych ważnych dla społeczności wydarzeń, takich jak śluby, wiece polityczne, święto plonów, spotkania poświęcone rozstrzyganiu sporów czy opłakiwaniu zmarłych. Z użyciem i wyrobem liry wiąże się kilka obrzędów, m.in. przygotowywanie specjalnych posiłków z okazji poświęcenia instrumentu, umieszczanie w nim kawałków miotły i kamienia od “kłótliwej kobiety”, modlitwa do przodków o to, by nowa lira brzmiała jak jej poprzedniczki, nadanie nazwy oraz potrząsanie nią przed i po grze dla okazania szacunku. Zgodnie z tradycją, lira miała umacniać więzi rodzinne i klanowe oraz przekazywać młodemu pokoleniu wiedzę o historii społeczności, jej wartości i kulturę. Wiedza i umiejętność grania na lirze ma’di są przekazywane przez starsze pokolenie. Obecnie ciągłość tradycji związanej z tym instrumentem jest zagrożona. Młodzi ludzie nie wykazują zainteresowania nauką gry, którą uważają za staromodną. Co więcej, materiały pochodzenia roślinnego i zwierzęcego, potrzebne do wyrobu liry, znajdują się na listach gatunków zagrożonych wyginięciem.
© 2016 tłumaczenia na język polski: Polski Komitet ds. UNESCO
Kozackie pieśni z regionu Dniepropietrowska
Kraj(e) członkowski(e): Ukraina
Wpis na Listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego wymagającego pilnej ochrony, w 2016 r.
Kozackie pieśni z regionu Dniepropietrowska mówią o tragedii wojny i relacjach międzyludzkich. Śpiewaków dzieli się na trzy grupy: z miejscowości Krynica, Boguslawoczka i Perszocwit. Śpiewane dla przyjemności pieśni przywołują dawne dzieje. Wielu spośród pieśniarzy, mających obecnie po 70 czy nawet 80 lat, było związanych z tą tradycją przez prawie całe życie. Występy zespołowe są skupione wokół dwóch głównych wykonawców. Jeden z nich, znający słowa wszystkich pieśni, rozpoczyna występ, po czym dołącza do niego druga osoba. Wreszcie zaczynają im wtórować pozostali członkowie grupy, śpiewając w niskiej bądź średniej tonacji. W przypadku braku męskich wykonawców, zastępują ich kobiety, które starają się śpiewać niskim głosem. Śpiewacy spotykają się regularnie na próbach. Niekiedy występują bez publiczności. Tradycje związane z kozackimi pieśniami są przekazywane młodszemu pokoleniu przez osoby starsze i mające doświadczenie. Obecnie ta ciągłość może zostać przerwana, gdyż śpiewacy się starzeją, a źródeł, z których mogliby korzystać młodzi ludzie chcący poznać tradycję kozackich pieśni, jest niewiele.
© 2016 tłumaczenia na język polski: Polski Komitet ds. UNESCO
Nawrouz, Novruz, Nowrouz, Nowrouz, Nawrouz, Nauryz, Nooruz, Nowruz, Navruz, Nevruz, Nowruz, Navruz
Kraj(e) członkowski(e): Afganistan / Azerbejdżan / Indie / Iran / Irak / Kazachstan / Kirgistan / Pakistan / Tadżykistan / Turcja / Turkmenistan / Uzbekistan
Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2016 r.
Nowy Rok jest zazwyczaj okazją do składania życzeń i czasem nadziei na nowe początki. Za początek nowego roku na terenie Afganistanu, Azerbejdżanu, Indii, Iranu, Iraku, Kazachstanu, Kirgistanu, Pakistanu, Tadżykistanu, Turcji, Turkmenistanu i Uzbekistanu jest uważany dzień 21 marca. Znany pod nazwą „navrouz” lub pod podobnymi nazwami w poszczególnych krajach, nowy rok oznacza dwutygodniowe obchody obejmujące różne obrzędy, uroczystości czy wydarzenia kulturalne. Zgodnie z tradycją, bliscy gromadzą się wokół stołu przystrojonego przedmiotami symbolizującymi czystość, jasność, życie i zamożność, by wspólnie spożyć świąteczny posiłek. Noszą wówczas nowe ubrania i odwiedzają krewnych, zwłaszcza starszych i sąsiadów. Podczas obchodów ludzie wzajemnie składają sobie upominki. Obdarowywane są zwłaszcza dzieci. Upominki na ogół są wyrobami rzemiosła. W czasie noworocznych uroczystości odbywają się uliczne występy muzyczne i taneczne, publiczne obrzędy z wodą i ogniem, tradycyjne pokazy sportowe i pokazy wyrobu rękodzieła. Zwyczaje te umacniają różnorodność kulturową i tolerancję, sprzyjają budowaniu pokoju i solidarności wspólnotowej. Są przekazywane przez starszych młodszemu pokoleniu, które uczy się poprzez obserwowanie i uczestnictwo.
© 2016 tłumaczenia na język polski: Polski Komitet ds. UNESCO
Sokolnictwo, żywe dziedzictwo człowieka
Kraj(e) członkowski(e): Arabia Saudyjska / Austria / Belgia / Czechy / Francja / Hiszpania / Katar / Kazachstan / Republika Korei / Mongolia / Maroko / Niemcy / Pakistan / Portugalia / Syria / Węgry / Włochy / Zjednoczone Emiraty Arabskie
Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2016 r.
Sokolnictwo, które pierwotnie służyło jako sposób zdobywania pożywienia, zmieniało się z upływem czasu. Obecnie jest bardziej związane z ochroną środowiska i dziedzictwa kulturowego, a co więcej, przyczynia się do wzrostu zaangażowania społecznego w ramach danej społeczności i poza nią. Pielęgnując własne tradycje i przestrzegając zasad etycznych, sokolnicy szkolą i hodują ptaki drapieżne, w tym orły i jastrzębie, tworząc bliskie więzi ze zwierzęciem. Praktyka występująca w wielu krajach na świecie różni się pod pewnymi względami, m.in. jeśli chodzi o stosowany sprzęt. Pomimo to metody pozostają podobne. Sokolnicy są grupą ludzi, którzy są w stanie podróżować tygodniami, zajmując się jedynie szkoleniem, a wieczorami dzieląc się wrażeniami z minionego dnia. Uważają, że sokolnictwo pozwala im na poznawanie przeszłości i nawiązywanie do niej. Dotyczy to głównie społeczności, dla których sokolnictwo stanowi jedną z niewielu więzi z ich środowiskiem naturalnym i tradycyjną kulturą. Wiedza oraz umiejętności są przekazywane przez członków rodziny jako międzypokoleniowy zwyczaj. Dokonuje się to poprzez doradztwo, praktyki i szkolenia w szkołach lub w specjalnych klubach. W niektórych krajach należy zdać formalny egzamin, aby zostać sokolnikiem. Spotkania i uroczystości dają uczestnikom możliwość dzielenia się wiedzą, zapewniają podnoszenie świadomości i promowanie różnorodności.
© 2016 tłumaczenia na język polski: Polski Komitet ds. UNESCO
Kultura związana z wypiekaniem i dzieleniem się chlebem zwanym Lavash, Katyrma, Jupka, Yufka
Kraj(e) członkowski(e): Azerbejdżan / Iran / Kazachstan / Kirgistan / Turcja
Wpis na Reprezentatywną listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2016 r.
Wypiekanie i dzielenie się chlebem w społecznościach Azerbejdżanu, Iranu, Kazachstanu, Kirgistanu i Turcji pełni funkcje społeczne, dzięki czemu tradycja jest podtrzymywana przez wiele osób. Wypiek chleba w formie placków zwanego Lavash, Katyrma, Jupka, Yufka, angażuje co najmniej trzy osoby, często z tej samej rodziny. Każda z nich ma określone zadania. Na wsi chleb jest wypiekany wspólnie przez sąsiadów. Można go również nabyć w tradycyjnych piekarniach. Chleb jest wypiekany w wydrążonych w ziemi glinianych lub kamiennych piecach (tandyrs/tanūrs), na metalowych płytach (sājs) lub w kotłach (kazans). Chleb towarzyszy codziennym posiłkom, ale też spożywany jest z okazji ślubów, narodzin dziecka, pogrzebów, wypoczynku czy podczas modlitw. W Azerbejdżanie i w Iranie chleb kładzie się na ramionach panny młodej albo, po rozkruszeniu, na jej głowie, co ma wyrażać życzenia pomyślności. W Turcji chleb rozdaje się sąsiadom nowożeńców. W Kazachstanie, zgodnie z tradycją, chleb wypieka się w czasie pogrzebu, by chronić zmarłego oczekującego na boski werdykt. W Kirgistanie dzielenie się chlebem w czasie pogrzebu ma zapewnić zmarłemu lepsze życie w zaświatach. Wszystkie te zwyczaje, czynnie pielęgnowane i przekazywane w rodzinie oraz w relacji mistrz-uczeń odzwierciedlają gościnność, solidarność i wierzenia symbolizujące wspólne korzenie kulturowe. Wzmacnia to poczucie przynależności do wspólnoty.
© 2016 tłumaczenia na język polski: Polski Komitet ds. UNESCO
Almezmar, taniec z kijkami przy wtórze bębnów
Kra(e) członkowski(e): Arabia Saudyjska
Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2016 r.
Almezmar to tradycyjne widowisko prezentowane zespołowo przez członków społeczności zamieszkującej w regionie Hidżaz w Arabii Saudyjskiej z okazji świąt rodzinnych i narodowych, religijnych i państwowych. W widowisku może uczestniczyć od 15 do 100 osób ubranych w długie białe stroje. Ustawiają się oni w dwóch rzędach twarzami do siebie. Na dźwięk bębnów liderzy obu rzędów zaczynają klaskać i głośno intonują pieśni mówiące o męstwie, hojności czy miłości. Tancerze z pierwszego rzędu śpiewają pieśń, klaszcząc, drugi rząd podejmuje pieśń w śpiewie antyfonicznym. Obaj liderzy, obracając kijkami, szybkimi i pełnymi wdzięku ruchami kierują się do środka okręgu, a za nimi postępują kolejno pozostali tancerze. Pośrodku niekiedy płonie ognisko. Kobiety szyją stroje, a czasami tańczą i śpiewają na prywatnych uroczystościach. Miejscowi rzemieślnicy zajmują się wyrobem bębnów i kijków. Tradycje przekazywane są z pokolenia na pokolenie dzięki obserwacji i uczestnictwu w widowisku. Podtrzymywaniu tradycji służy istnienie zespołów artystycznych i centrów dziedzictwa. Almezmar jest formą wyrazu kulturowego, która pełni rolę wyznacznika tożsamości kulturowej, gromadzi ludzi z różnych środowisk, daje rozrywkę i dostarcza wiedzy płynącej z pamięci wspólnotowej.
© 2016 tłumaczenia na język polski: Polski Komitet ds. UNESCO
Obchody noworoczne w Bangladeszu
(Mangal Shobhajatra z okazji świąt Pahela Baishakh)
Kraj(e) członkowski(e): Bangladesz
Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2016 r.
Mangal Shobhajatra jest świętem organizowanym przez studentów i wykładowców wydziału sztuk pięknych na uniwersytecie w Dhace z okazji obchodów Nowego Roku (Pahela Baishakh). Święto jest otwarte dla publiczności. Jego pomysł zrodził się w 1989 roku, kiedy studenci zaczęli mieć dość wojskowych reguł i chcieli obudzić we współmieszkańcach nadzieję na lepsze jutro. Na miesiąc przed wydarzeniem studenci i wykładowcy wspólnie wykonują maski (mają one oddalić złe siły i otworzyć drogę postępowi) i wozy. Spośród wykonywanych z tej okazji przedmiotów co najmniej jeden reprezentuje zło, drugi – odwagę i siłę, a trzeci – pokój. Przedmioty, a zwłaszcza obrazy dziedzictwa bengalskiego są również wykonywane na sprzedaż i sprzedawane w dniu święta, stanowiąc źródło dochodu. Mangal Shobhajatra symbolizuje dumę Bengalczyków z ich żywego dziedzictwa, siłę i odwagę, z jaką zwalczają złe moce, a także pragnienie prawdy i sprawiedliwości. Wydarzenie, które jednoczy ludzi bez różnicy wieku, płci, kasty, wyznania i religii sprzyja poczuciu solidarności i demokracji, będącej wspólną wartością. Wiedza i umiejętności są przekazywane przez studentów i wykładowców wśród całej społeczności.
© 2016 tłumaczenia na język polski: Polski Komitet ds. UNESCO
Kultura związana z warzeniem i piciem piwa w Belgii
Kraj(e) członkowski(e): Belgia
Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2016 r.
Warzenie i degustacja piwa należy do żywego dziedzictwa niektórych społeczności w Belgii. Piwo odgrywa rolę w życiu codziennym i podczas świąt. Niemal 1.500 gatunków piwa wytwarza się w całym kraju z użyciem różnych metod fermentacji. Od lat 80. XX wieku popularne stały się piwa kraftowe. Specjalnymi gatunkami piwa szczyci się kilka regionów. Piwo warzy się w niektórych klasztorach trapistów, a zyski z produkcji są przekazywane na cele charytatywne. Piwa używa się do celów kulinarnych – przy produkcji specjalnych serów czy, podobnie jak wina, do uzyskiwania nowych smaków potraw. Kilka organizacji piwowarskich współpracuje z lokalną społecznością, by promować odpowiedzialne spożycie piwa. Do kultury związanej z piwem należy postępowanie zgodnie z zasadami trwałego i zrównoważonego rozwoju – używanie opakowań zwrotnych czy ograniczanie zużycia wody dzięki stosowaniu nowoczesnych technologii. Wiedza i umiejętności są przekazywane w domu i w środowisku społecznym. Mistrzowie piwowarscy prowadzą szkolenia w browarach, kursy dla uczniów przygotowujących się do zawodu piwowara i do zawodów związanych z hotelarstwem. Organizowane są publiczne kursy dla przedsiębiorców, a małe eksperymentalne browary szkolą amatorów–piwowarów.
© 2016 tłumaczenia na język polski: Polski Komitet ds. UNESCO
24 okresy solarne, wiedza związana z odmierzaniem czasu i praktyki związane z obserwowaniem ruchu słońca w ciągu roku
Kraj(e) członkowski(e): Chiny
Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2016 r.
W starożytnych Chinach odmierzano czas, dzieląc cykl roczny według ruchu słońca na 24 części. Każdy z okresów solarnych ma swoją nazwę. System ten powstał nad Żółtą Rzeką w Chinach i opierał się na obserwacji zmian pór roku, zjawisk astronomicznych i innych zjawisk przyrodniczych występujących w tym regionie. Stosowanie kalendarza solarnego stopniowo rozprzestrzeniło się w całych Chinach. Rok, który wyznaczały cykliczne zmiany, rozpoczynał się Początkiem Wiosny i kończył Wielkim Zimnem. Wiedza o okresach solarnych była przekazywana z pokolenia na pokolenie i wykorzystywana w praktyce przy codziennych zajęciach. Kalendarz solarny ma szczególne znaczenie dla rolników przy planowaniu prac w polu. Po włączeniu go do kalendarza gregoriańskiego, kalendarz solarny jest szeroko stosowany i łączy wiele społeczności etnicznych w Chinach. Z okresami solarnymi ściśle są związane niektóre zwyczaje i święta chińskie, takie jak Święto Przymrozków obchodzone przez społeczność Zhuang czy święto nadejścia wiosny w Jiuhua. Do okresów solarnych nawiązuje się niekiedy w dziecięcych rymowankach, w balladach i w przysłowiach. Te różne funkcje stanowią o zaliczeniu wiedzy i praktyk związanych z kalendarzem solarnym do dziedzictwa niematerialnego i umacniają jego wkład w kształtowanie się tożsamości kulturowej społeczności. Wiedza o tej formie dziedzictwa jest przekazywana w ramach edukacji formalnej i nieformalnej.
© 2016 tłumaczenia na język polski: Polski Komitet ds. UNESCO
Tahteeb – gra w kije
Kraj(e) członkowski(e): Egipt
Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2016 r.
W starożytnym Egipcie tahteeb to sztuka walki, która z czasem przerodziła się w grę służącą rozrywce, ale jej symbolika i wartości częściowo się zachowały. Obecnie jest to szybka i pozbawiona elementów przemocy gra, w której przeciwnicy są wyposażeni w długie kije. Pojedynki odbywają się w obecności widzów i towarzyszy im muzyka. Gra wymaga pełnej samokontroli, gdyż uderzenie przeciwnika jest zabronione. Grają w nią starsi i młodzi mężczyźni, na ogół wywodzący się ze społeczności saeedy w górnym Egipcie i pochodzący z obszarów wiejskich, gdzie kij był uważany za symbol męskości. Reguły gry odwołują się do takich wartości, jak wzajemny szacunek, przyjaźń, odwaga, siła, uprzejmość i duma. Zawody mogą być publiczne lub prywatne. Niekiedy organizuje się je, by pozyskać nowych zawodników. Pokazy, w których uczestniczą różne gubernatorstwa, mogą trwać prawie przez tydzień. Znajomość reguł gry przekazywana jest w rodzinie, między sąsiadami i każdemu, kto pragnie się jej nauczyć.
© 2016 tłumaczenia na język polski: Polski Komitet ds. UNESCO
System Gada – demokratyczny system społeczno-polityczny grupy etnicznej Oromo
Kraj(e) członkowski(e): Etiopia
Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2016 r.
Gada jest tradycyjnym systemem rządzenia przyjętym przez ludność z grupy etnicznej Oromo. System reguluje działalność polityczną, gospodarczą, społeczną i religijną społeczności. Pozwala na rozwiązywanie konfliktów, uznawanie roszczeń i ochronę praw kobiet. Zapewnia przestrzeganie dobrych obyczajów, spójność społeczną i wyrażanie kultury wspólnotowej. System Gada składa się z pięciu klas, z których jedna jest klasą rządzącą mającą swego przywódcę, urzędników i zgromadzenie. Każda z klas przechodzi przez kilka etapów pod kierunkiem przywódcy zmieniającego się co osiem lat, zanim stanie się klasą rządzącą. Do klasy mogą przystąpić mężczyźni, których ojcowie już wcześniej zostali jej członkami. Kobiety mogą wypowiadać się w związku z decyzjami, które dotyczą ich praw. Starsi mężczyźni ustnie nauczają historii, praw, zwyczajów, koncepcji czasu, kosmologii, mitów, reguł postępowania i funkcjonowania systemu Gada. Zebrania i uroczystości odbywają się pod sykomorą, drzewem symbolizującym system Gada. Większe klany zakładają ośrodki Gada i centra ceremonialne, zależnie od terytorium, którym dysponują. Wiedza o systemie Gada jest przekazywana w domu i w szkole.
© 2016 tłumaczenia na język polski: Polski Komitet ds. UNESCO
Karnawał w Granville
Kraj(e) członkowski(e): Francja
Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2016 r.
Karnawał w Granville trwa cztery dni i jest obchodzony przed Ostatkami przez mieszkańców miasta i okolicznych gmin. Obchody rozpoczynają się wręczeniem kluczy do miasta przez mera Królowi Karnawału, mającemu postać kukły z papier mâché, po czym następuje parada ruchomych platform karnawałowych, której towarzyszą fanfary. Przygotowywaniem parady przez pół roku zajmuje się około dwóch i pół tysiąca osób. Wykonują one czterdzieści platform, których tematyką są, przedstawione w sposób humorystyczny, aktualne wydarzenia, postacie polityków i celebrytów. Każda z tych osób należy do komitetu organizacyjnego, reprezentującego daną dzielnicę, grupę przyjaciół, zespół pracowników czy daną rodzinę. Własne platformy przygotowują służby miejskie, które wspierają logistycznie organizację wydarzenia. W czasie karnawału są organizowane bale dla różnych grup wiekowych oraz bitwa na konfetti na placu przed merostwem. Ostatniego dnia obchodów odbywa się tzw. “noc intryg”, w czasie której uczestnicy w strojach karnawałowych przekomarzają się z bliskimi lub bezkarnie dokonują porachunków. Na zakończenie Król Karnawału jest osądzany i spalony w porcie. Co roku, w karnawale w Granville bierze udział około stu tysięcy widzów. Obchody przyczyniają się do jedności wspólnoty i dają poczucie przynależności do lokalnej społeczności. Wiedza o karnawale jest przekazywana w rodzinie i przez komitety organizacyjne.
© 2016 tłumaczenia na język polski: Polski Komitet ds. UNESCO
Momoeria, obchody noworoczne w 8 wioskach regionu Kozani w Macedonii zachodniej
Kraj(e) członkowski(e): Grecja
Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2016 r.
W regionie Kazani w północno-wschodniej Grecji w dniach 25 grudnia do 5 stycznia trwają obchody świąteczne, w czasie których tancerze, aktorzy i muzycy występują na ulicy i odwiedzają domy. Uwagę widzów przykuwa zwłaszcza 30 tancerzy przebranych za kapłanów boga Momosa (bóstwa śmiechu i satyry) lub dowódców armii Aleksandra Wielkiego. Taniec w tradycyjnych strojach wojowników noszących hełmy, krótkie tuniki i tradycyjne obuwie, wykonywany z drągami w ręku pod okiem przywódcy, ma chronić mieszkańców wioski przed siłami przyrody. Tancerzy otaczają aktorzy grający popularną sztukę satyryczną, w której występują postaci starca i diabła (lub ich lokalne odmiany). Publiczność przekomarza się z nimi, co tworzy atmosferę wesołości. Muzyka jest wykonywana na takich instrumentach jak dudy. Obchody noworoczne służą zapewnieniu pomyślności dla całej wspólnoty w nadchodzącym roku, zdrowia dla dzieci i udanych zbiorów. Obecnie są również zachętą do zrównoważonego gospodarowania zasobami przyrody. Na zakończenie wszyscy do samego rana śpiewają i tańczą przy ognisku na głównym placu. Tradycja jest przekazywana przez starsze pokolenie w sposób nieformalny. Momoeria stanowi przejaw tożsamości kulturowej i przyczynia się do lepszej integracji wspólnoty.
© 2016 tłumaczenia na język polski: Polski Komitet ds. UNESCO
Kultura związana ze stosowaniem trzech dawnych systemów posługiwania się alfabetem gruzińskim
Kraj(e) członkowski(e): Gruzja
Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2016 r.
W piśmiennictwie gruzińskim istnieją trzy używane do dziś alfabety: mrgvlovani, nuskhuri i mkhedruli. Pierwszym alfabetem był alfabet mrgvlovani, pozostałe dwa z niego się wywodzą. Alfabety pełnią różne funkcje społeczne i kulturalne, stanowiąc istotny aspekt gruzińskiej różnorodności i tożsamości. Ich funkcjonowanie daje społeczności poczucie ciągłości. Alfabet nuskhuri i alfabet mkhedruli to alfabety używane i nauczane w sposób nieformalny przez autokefaliczny apostolski Kościół prawosławny w Gruzji. W tych alfabetach zapisywane są m.in. teksty liturgiczne, psalmy i hymny, a także napisy na ikonach. Tradycje stosowania tych alfabetów pielęgnują i przekazują rzemieślnicy posługujący się tradycyjnymi technikami którzy wytwarzają przedmioty liturgiczne (złotnicy, hafciarze, malarze ikon, rzeźbiarze), a także szkoły teologiczne i do pewnego stopnia instytucje usługowe, językoznawcy, specjaliści i historycy. System edukacyjny opiera się na stosowaniu alfabetu mkhedruli. Jest on wykorzystywany w programie nauczania, a także w sposób nieformalny przekazywany w domu przez starsze pokolenie. Alfabetów mrgvlovani i nuskhuri uczą gruzińskie szkoły na poziomie podstawowym.
© 2016 tłumaczenia na język polski: Polski Komitet ds. UNESCO
Święto Fallas w Walencji (Święto Ognia)
Kraj(e) członkowski(e): Hiszpania
Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2016 r.
Głównym atrybutem Święta Fallas (Święta Ognia), obchodzonego przez mieszkańców Walencji z okazji początku wiosny, jest wielka falla – posąg składający się z małych figurek– karykatur (ninots). Co roku wykonują go lokalni artyści i rzemieślnicy, którzy w ten sposób przedstawiają i komentują bieżące problemy społeczne. Falla jest wznoszona na miejskim rynku. Pod koniec święta, które trwa od 14 do 19 marca posąg jest podpalany. Ma to symbolizować nadejście wiosny, oczyszczenie, jak również odnowienie aktywności społecznej wśród wspólnoty. W tym czasie przez ulice miasta maszeruje orkiestra. Organizowane są pokazy fajerwerków i biesiady na świeżym powietrzu. Co roku zostaje wybrana Królowa Fallas, która ma za zadanie zachęcać mieszkańców i turystów do wzięcia udziału w obchodach. Wiedza o święcie jest przekazywana między członkami rodzin, głównie tych, które są zrzeszone w stowarzyszeniach zajmujących się przygotowywaniem święta, i biorą aktywny udział w tworzeniu ninots. Święto Fallas daje możliwość rozwijania kreatywności wśród uczestników. Zapewnia ochronę tradycyjnej sztuki i rękodzieła. Obchody są źródłem dumy mieszkańców, przyczyniają się do budowania tożsamości kulturowej, zachęcają do utrzymywania jedności Walencji. W przeszłości, gdy używanie języka walenckiego było zakazane, święto było jednym ze sposobów walki o jego przetrwanie.
© 2016 tłumaczenia na język polski: Polski Komitet ds. UNESCO
Joga
Kraj(e) członkowski(e): Indie
Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2016 r.
Dawna indyjska praktyka, którą jest joga, miała wpływ na różne aspekty życia społeczeństwa Indii oraz na jego funkcjonowanie, w tym w takich dziedzinach, jak zdrowie, medycyna, edukacja czy sztuka. Opierające się na idei jedności umysłu, ciała i duszy dla uzyskania lepszego samopoczucia psychicznego, umysłowego i fizycznego, wartości jogi stanowią główną część etosu społeczności. Na jogę składają się określone pozycje ciała, medytacja, kontrola oddechu, śpiew oraz inne techniki wpływające na proces samorealizacji, łagodzenie bólu i osiągnięcie stanu wyzwolenia. Jogę praktykują młodzi i starzy, bez względu na płeć, klasę społeczną i wyznanie, nie tylko w Indiach, ale także w innych częściach świata, gdzie joga stała się popularna. W przeszłości umiejętności związane z tą praktyką były przekazywane przez mistrzów jogi, zwanych guru w relacji mistrz-uczeń. Guru byli głównymi depozytariuszami wiedzy i umiejętności związanych z tą tradycją. Obecnie aśramy dają zainteresowanym dodatkowe możliwości zapoznania się z tradycyjnymi praktykami. Wiedzę o jodze można również zdobywać w szkołach, domach kultury, na uczelniach i przy pomocy mediów społecznościowych. Dawne manuskrypty i zapiski, jak również obszerna literatura współczesna są wykorzystywane obecnie podczas nauczania i praktykowania jogi.
© 2016 tłumaczenia na język polski: Polski Komitet ds. UNESCO
Święto ku czci Khidra (Zielonego Proroka) i obrzęd wyrażania życzeń
Kraj(e) członkowski(e): Irak
Wpis na Reprezentatywną listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2016 r.
Co roku w lutym irackie społeczności czczą proroka noszącego imię Khidr, który według tradycji ma spełniać prośby wyznawców, zwłaszcza tych najbardziej potrzebujących. W północnym Iraku rodziny gromadzą się w ostatnich dniach miesiąca na wzgórzu, na którym, jak wierzą, niegdyś stała świątynia poświęcona Khidrowi. Ludzie ubrani w tradycyjne stroje spożywają dania specjalnie przygotowane na tę okazję. Wykonują również popularny w tamtym rejonie taniec dabke. W środkowej części kraju, członkowie społeczności zbierają się na brzegu rzeki Tygrys, w miejscu, gdzie według tradycji wznosiła się świątynia. Przynoszą cukier, sól, hennę, słodycze i gałązki mirtu. W nocy zapalają znicze unoszące się na tafli wody, które mają zapewnić spełnienie ich próśb. Jeśli płomień zgaśnie, zanim dopłynie do drugiego brzegu, wierzy się, że prośby zostaną wysłuchane. W południowym Iraku zapala się tylko jeden znicz. Jeśli płomień zgaśnie przed dotarciem na drugą stronę rzeki Tygrys, wierzący mogą wspomóc biednych, chcąc zapewnić sobie spełnienie własnych próśb. Młodsze pokolenie poznaje te zwyczaje w szkole i w rodzinie. Wspólne tradycje i poczucie tożsamości wspólnotowej przyczyniają się do budowania więzi społecznych.
© 2016 tłumaczenia na język polski: Polski Komitet ds. UNESCO
Yama, Hoko, Yatai – święto wozów w Japonii
Kraj(e) członkowski(e): Japonia
Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2016 r.
W miastach i miasteczkach na obszarze całej Japonii odbywają się doroczne obchody świąteczne, podczas których uczestnicy modlą się do bogów o pokój i ochronę przed klęskami żywiołowymi. W czasie święta Yama, Hoko i Yatai, specjalne wozy - platformy na kołach z 33 regionów kraju prezentują różnorodność lokalnych kultur. Do przygotowania platformy niezbędne są wspólne działania społeczności. Pielęgnowanie tej tradycji jest ważnym elementem tożsamości kulturowej uczestników święta. Mężczyźni, kobiety, dzieci i osoby starsze, pochodzące z miast i obszarów wiejskich, odpowiadają za zorganizowanie i przebieg uroczystości. Dotyczy to całego procesu, od projektowania i konstruowania platform, co pozwala przedstawić różnorodność lokalnych kultur, po wybór muzyki towarzyszącej przejazdowi paradzie oraz koordynację działań związanych z samymi obchodami. Jednym ze świąt jest Festiwal Takaoka Mikurumayama, w którym biorą udział wszyscy mieszkańcy miasta. Jedni odpowiadają za montaż platform, inni mają za zadanie ciągnięcie ich lub granie muzyki, wybranej przez przedstawicieli danego regionu. Zadania są przydzielane uczestnikom według wieku. Starsi dają wskazówki i rady mniej doświadczonym oraz odpowiadają za prowadzenie zajęć dla młodych ludzi. W związku ze Świętem Ueno Tenjin, jego uczestnicy najpierw uczą się grać na instrumentach (są nazywani hayashikata), następnie prowadzą (tekogata) lub pilnują wozów (keigoyaku), a wreszcie sami zajmują się organizacją obchodów (saihaiyaku).
© 2016 tłumaczenia na język polski: Polski Komitet ds. UNESCO
Sztuka walki kuresi w Kazachstanie
Kraj(e) członkowski(e): Kazachstan
Wpis na Reprezentatywną listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2016 r.
Kuresi jest rodzajem zapasów, których zasady wymagają od uczestnika, by powalił przeciwnika na plecy, utrzymując się cały czas na nogach. Trenerzy uczą młodych chłopców tej tradycyjnej kazachskiej sztuki, by mogli brać udział w lokalnych zawodach. Obecnie kuresi jest sportem narodowym w Kazachstanie, uprawianym zarówno przez mężczyzn, jak i przez kobiety. Organizowane są międzynarodowe zawody, takie jak turniej Kazakhstan Barysy. Co roku biorą w nich udział zawodnicy z ponad stu krajów. Przekazywanie wiedzy oraz umiejętności związanych z zapasami odbywa się w klubach sportowych, które mogą również być klubami szkolnymi oraz na specjalnych zajęciach, które są prowadzone przez doświadczonych zapaśników kuresi. Jedynym warunkiem, jaki musi spełnić uczeń, jest ukończenie dziesiątego roku życia. Kuresi jest częścią kazachskiego folkloru. Zapaśnicy, nazywani baluans, są uważani za ludzi silnych i odważnych. Opiewani są w utworach epickich, w poezji i prozie. Zapasy uczą młodych ludzi szacunku dla własnej historii i kultury. Budzą w nich aspiracje do statusu bohaterskiego baluans. We współzawodnictwie zwraca się uwagę na postawę tolerancji, życzliwość i poczucie solidarności pomiędzy społecznościami.
© 2016 tłumaczenia na język polski: Polski Komitet ds. UNESCO
Kubańska rumba – muzyka i taniec oraz związane z nimi praktyki kulturowe i społeczne
Kraj(e) członkowski(e): Kuba
Wpis na Reprezentatywną listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2016 r.
Kubańska rumba łączy w sobie przede wszystkim elementy kultury afrykańskiej, ale również kultury antylskiej i hiszpańskiego flamenco. Rozwijała się w ubogich dzielnicach, m.in. Hawany i Matanzas, w miastach portowych oraz na obszarach wiejskich, które zamieszkiwali niewolnicy pochodzący z Afryki. Zyskując popularność w całym kraju, pozostała głównym symbolem najniższej warstwy społecznej na Kubie, będąc dla niej wyrazem własnej wartości, oporu wobec tego co się działo na wyspie. Stała się także narzędziem wzbogacającym życie lokalnych społeczności. Występ składa się z elementów komunikacji słownej i pozawerbalnej, takich jak pieśni, klaskanie, gesty, taniec oraz specyficzna mowa ciała. Instrumenty, w tym perkusja lub przedmioty codziennego użytku są również elementem tej praktyki. Wykonawcy posługujący się specyficznym kodem kulturowym i zgromadzona widownia tworzą nastrój święta. Pieśni i tańce wywołują wśród zgromadzonych poczucie ogólnej życzliwości i radości, łączące ludzi bez względu na ich status społeczno-ekonomiczny, płeć czy pochodzenie etniczne. Praktyki związane z rumbą są przekazywane młodszemu pokoleniu przez rodzinę i sąsiadów.
© 2016 tłumaczenia na język polski: Polski Komitet ds. UNESCO
Geetgawai, pieśni ludowe śpiewane w języku bhojpuri na Mauritiusie
Kraj(e) członkowski(e): Mauritius
Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2016 r.
Geetgawai jest ceremonią poprzedzającą uroczystość weselną, złożoną z kilku szczególnych obrzędów, modlitw, muzyki, pieśni i tańca. Jest ona elementem kultury osiadłej na Mauritiusie społeczności pochodzącej z Indii. Obrzędy odprawiane są w języku bhojpuri, w domu panny lub pana młodego. Biorą w nich udział kobiety z rodziny przyszłego nowożeńca oraz sąsiadki. Ceremonię rozpoczynają cztery zamężne kobiety, które owijają w tkaninę kurkumę, ryż, trawę i pieniądze. W tym samym czasie pozostałe kobiety śpiewają pieśni opiewające hinduskich bogów i boginie. Po poświęceniu przedmiotów, matka panny młodej lub pana młodego wraz z muzykiem grającym na bębnie oddają hołd instrumentom muzycznym, które zostaną użyte w czasie ceremonii ślubu. Wśród poświęconych instrumentów jest m. in. dholak, specjalny rodzaj bębna. Pieśni są wykonywane przez wszystkich uczestników, którzy tańczą w rytm muzyki. Geetgawai jest wyrazem tożsamości społeczności hinduskiej zamieszkującej Mauritius i ma za zadanie utrwalanie pamięci o kulturze lokalnej społeczności. Pielęgnowanie tych zwyczajów daje uczestnikom poczucie godności i zapewnia spójność społeczną, łącząc ludzi z różnych kast i klas społecznych. Wiedza o ceremonii jest przekazywana przez starsze pokolenie w sposób formalny, jak i nieformalny. Nauka odbywa się poprzez obserwację, rodzinne uczestnictwo w ceremonii, a także w na pół formalnych ośrodkach edukacyjnych, domach kultury czy akademiach. Obecnie ceremonia Geetgawai pojawia się również w życiu publicznym jako przedstawienie, w którym mogą brać udział także mężczyźni.
© 2016 tłumaczenia na język polski: Polski Komitet ds. UNESCO
Charrería, tradycje jeździeckie w Meksyku
Kraj(e) członkowski(e): Meksyk
Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2016 r.
Charrería to tradycyjne wypasanie zwierząt hodowlanych w Meksyku. Początkowo miała ona ułatwić właścicielom opiekowanie się kilkoma stadami równocześnie. Techniki związane z wypasem były przekazywane młodszemu pokoleniu przez starszych członków rodziny. Obecnie zakłada się specjalne szkoły i stowarzyszenia w celu przekazywania tradycji związanych z charreríą, a także organizuje się szkolenia członków danej społeczności, również w celu przygotowania do udziału w mistrzostwach. Publiczności prezentowane są różne rodzaje charreríi. Widzowie mają możliwość zobaczenia umiejętności związanych z wypasem bydła, m.in. zarzucania lassa i zawodów w różnych konkurencjach jeździeckich. Doświadczeni jeźdźcy dają pokaz swych zdolności na ziemi lub na koniu. Ubrani są w tradycyjne stroje. Mężczyźni (charros) noszą kapelusze z szerokim rondem, a kobiety (charras) kolorowe chusty. Stroje oraz niezbędny sprzęt, m.in. siodła czy ostrogi, są projektowane i wykonywane przez lokalnych rzemieślników, których sztuka jest elementem tej tradycyjnej praktyki. Charrería jest uważana za ważny wymiar tożsamości społeczności jeździeckiej i jej dziedzictwo kulturowe. Dzięki niej, uprawiający tę sztukę mogą przekazywać młodszemu pokoleniu istotne wartości, takie jak szacunek dla drugiego człowieka oraz równouprawnienie wszystkich członków danej wspólnoty.
© 2016 tłumaczenia na język polski: Polski Komitet ds.UNESCO
Idea i praktyki związane z kooperatywami
Kraj(e) członkowski(e): Niemcy
Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2016 r.
Za kooperatywę uznaje się zrzeszenie ochotników, którzy działają w sferze socjalnej, kulturowej i gospodarczej w celu poprawienia warunków życia lokalnej społeczności, zmierzenia się ze wspólnymi wyzwaniami i promowania pozytywnych zmian. Opierając się na zasadzie subsydiarności, która stawia odpowiedzialność osobistą ponad działaniami państwowymi, kooperatywy dają możliwość tworzenia innowacyjnych rozwiązań. Powstają dzięki temu, że członkowie uznają podobne wartości i mają te same interesy. Wachlarz propozycji rozwiązywania problemów jest bardzo szeroki, od tworzenia nowych miejsc pracy, po dostosowywanie przestrzeni miejskiej do potrzeb starszych ludzi czy projekty dotyczące energii odnawialnej. Każdy może przystąpić do kooperatywy i nabyć w niej udziały, zapewniając sobie w przyszłości wpływ na podejmowane decyzje. System daje rolnikom, rzemieślnikom czy przedsiębiorcom możliwość zaciągania niskooprocentowanych pożyczek. Obecnie prawie jedna czwarta Niemców, w tym 90 procent piekarzy i 75 procent rzeźników, jest zrzeszonych w kooperatywach. Niektóre ze stowarzyszeń zostały założone specjalnie z myślą o zdobywaniu doświadczenia przez studentów. Wiedza oraz umiejętności związane z działaniem kooperatywy są przekazywane przez same organizacje, uczelnie wyższe i wiele instytucji, takich jak: Deutscher Genossenschafts und Raiffeisenverband, Akademie Deutscher Genossenschaften, Deutsche Hermann-Schulze-Delitzsch-Gesellschaft czy Deutsche Friedrich-Wilhelm-Raiffeisen-Gesellschaft.
© 2016 tłumaczenia na język polski: Polski Komitet ds. UNESCO
Międzynarodowe święto kultury i połowu ryb Argungu
Kraj(e) członkowski(e): Nigeria
Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2016 r.
Co roku, w północno-zachodniej Nigerii, w pobliżu rzeki Matan Fada, odbywa się międzynarodowe święto kultury i połowu ryb Argungu, w którym biorą udział okoliczne społeczności. Trwające cztery dni obchody odbywają się między lutym a marcem. W tym czasie ma miejsce kabanci, seria zawodów w konkurencjach związanych z wodą, m.in. łowienie ryb rękoma, wyścigi w canoe, łapanie dzikich kaczek oraz inne tradycyjne sporty, takie jak boks i zapasy. Mężczyźni i chłopcy biorący udział w zawodach są dopingowani przez tańce i śpiew kobiet. Międzynarodowe święto Argungu istniało zanim Nigeria stała się niepodległym państwem. Uważa się, że przyczynia się ono do umacniania tożsamości kulturowej uczestników oraz utrzymania pokoju przez wspólne świętowanie ludu Argungu z sąsiadami, plemieniem Sokoto. Wiedza na temat jakości wody w rzece i obfitości ryb jest przekazywana pozostałym przez dwa rody pod zwierzchnictwem Sarkina Ruwa, odpowiedzialnego za utrzymanie warunków sanitarnych cieku wodnego oraz przywódcy rybaków Argungu - Homa. Ma to kluczowy wpływ na ciągłość tradycji. Umiejętności potrzebne do udziału w święcie są przekazywane młodszemu pokoleniu w sposób formalny i nieformalny. Ćwiczenia przygotowawcze to pokazy w rodzinnym gronie lub podczas szkoleń zawodowych, kiedy przedstawiane są m.in. specjalne techniki łowienia ryb.
© 2016 tłumaczenia na język polski: Polski Komitet ds. UNESCO
Merengue – dominikańska muzyka i taniec
Kraj(e) członkowski(e): Dominikana
Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2016 r.
Merengue uważa się za nieodłączną część tożsamości narodowej społeczności Dominikany. Muzyka i taniec merengue odgrywa rolę w wielu przejawach życia codziennego – od edukacji do publicznych zgromadzeń i świąt poprzez kampanie polityczne. Ta tradycyjna praktyka społeczna i kulturowa została usankcjonowana dekretem prezydenckim ogłaszającym dzień 26 listopada narodowym dniem merengue. Festiwale merengue są organizowane w kilku miastach Republiki Dominikany, w tym, co roku, w San Domingo i w Puerta Plata. Merengue tańczy się w parach, wykonując zmysłowe ruchy ciała. Tancerze wirują w rytm muzyki granej na takich instrumentach, jak akordeon, bęben i saksofon. Tańca uczą się dzieci już od najmłodszych lat. Wiedza i umiejętności są przekazywane poprzez obserwację, uczestnictwo i naśladownictwo. Merengue przyciąga osoby z różnych środowisk i o różnym statusie materialnym, co przyczynia się do wzajemnego szacunku i współistnienia jednostek, grup i społeczności. Za kolebkę merengue uważa się północ kraju, jego strefa oddziaływania rozciąga się od Porto Rico w USA do Karaibów. Merengue cieszy się popularnością również w innych krajach Ameryki Łacińskiej, zwłaszcza w Wenezueli i w Kolumbii, gdzie pojawiły się różne odmiany merengue oraz w kilku krajach Ameryki środkowej.
© 2016 tłumaczenia na język polski: Polski Komitet ds. UNESCO
Kultura haenyeo (poławiaczek) na wyspie Jeju
Kraj(e) członkowski(e): Republika Korei
Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2016 r.
Na koreańskiej wyspie Jeju istnieje społeczność kobiet, niekiedy liczących 80 lat, które utrzymują się z nurkowania na głębokość 100 metrów bez masek tlenowych i łowienia tam mięczaków, takich jak słuchotki czy jeżowce. Doskonale znając morze, poławiaczki potrafią pracować do 7 godzin dziennie przez 90 dni w roku. Podczas każdego zanurzenia są w stanie wstrzymać oddech na jedną minutę. Gdy się wynurzają, wydają charakterystyczne dźwięki. Pod względem stopnia doświadczenia, kobiety dzielą się na trzy grupy: hagun, junggun i sanggun. Należące do ostatniej grupy są najbardziej doświadczone i służą radą pozostałym. Zanim kobiety zanurkują, modlą się do Jamsugut, bogini morza, prosząc o zapewnienie im bezpieczeństwa i o obfity połów. Potrzebna wiedza jest przekazywana młodszemu pokoleniu przez członków rodziny, ale również w szkołach, na lokalnych dozwolonych łowiskach oraz w stowarzyszeniach haenyeo. Kultura haenyeo została uznana przez lokalne władze za czynnik kształtujący charakter i impuls do rozwoju regionu. Poławiaczki przyczyniły się do podniesienia roli kobiet we wspólnocie, do promowania zrównoważonego rozwoju poprzez stosowanie ekologicznych metod i zaangażowanie się lokalnej społeczności w sprawy połowów.
© 2016 tłumaczenia na język polski: Polski Komitet ds. UNESCO
Tradycja tkania kilimów w Rumunii i Mołdawii
Kraj(e) członkowski(e): Rumunia / Republika Mołdowy
Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2016 r.
Kilimy wytwarzane w Rumunii i Mołdawii były w przeszłości nie tylko dekoracją czy sposobem na ocieplenie domu, ale także częścią posagu panny młodej. Różnorodność technik stosowanych przy wyrobie kilimów pozwalała na tworzenie różnych motywów. Na podstawie niektórych charakterystycznych wzorów można było poznać ich pochodzenie. Kilimy odgrywały ważną rolę w zwyczajach danej społeczności, m. in. podczas pogrzebów, gdzie symbolizowały przejście duszy zmarłego do zaświatów. Były również wystawiane na międzynarodowych wystawach jako świadectwo tożsamości narodowej. Obecnie kilimy nadal są cenione w sferze publicznej i prywatnej. Prezentuje się je w czasie festiwali miejskich i uroczystości. Techniki wykonywania kilimów zmieniały się wraz z upływem czasu. Zamiast wertykalnego czy horyzontalnego krosna, obecnie używa się ciasno ściągniętych wątków lub innych metod, które mogą być stosowane przez tkaczki w domu. Na obszarach wiejskich dziewczynki uczą się tej formy sztuki od swoich matek i babć. W miastach można zapisać się na specjalne zajęcia poświęcone tkaniu kilimów, m. in. w ośrodkach rzemieślniczych, stowarzyszeniach, muzeach i na uczelniach. Tkanie kilimów, uważane za przejaw kreatywności i wyraz tożsamości, przyczynia się do jednoczenia ludzi w różnym wieku i o odmiennym statusie społeczno- ekonomicznym.
© 2016 tłumaczenia na język polski: Polski Komitet ds. UNESCO
Lalkarstwo na Słowacji i w Czechach
Kraj(e) członkowski(e): Czechy / Słowacja
Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2016 r.
Teatr lalkarski na Słowacji i w Czechach jest nie tylko popularną formą rozrywki, ale także sposobem przekazywania wiedzy o świecie oraz narzędziem wychowawczym służącym przesłaniom moralnym. Kukiełki, które przedstawiają prawdziwe lub wymyślone postaci, są na ogół wykonane z drewna. Dla ich ożywienia stosowane są różne sposoby. Początkowo depozytariuszami tego dziedzictwa były rodziny wędrownych lalkarzy. Z czasem ich działalność ulegała coraz większym wpływom lokalnym, zwłaszcza pod względem językowym i tematycznym. Zaczęto tworzyć zabawne postaci z wyrazistymi charakterami. Teatr lalkarski na Słowacji i w Czechach jest integralną częścią tradycji literackiej i teatralnej tych krajów. Ma również znaczący wpływ na proces integracji społecznej. Lalkarstwo pomaga w rozwijaniu kreatywnego myślenia i umiejętności współpracy u animatorów, służy komunikacji i umacnianiu poczucia tożsamości. Wraz z innymi tradycjami i uroczystościami, takimi jak święta, targi, wystawy, przedstawienia kukiełkowe przybierają różne formy, ale nadal wywodzą się z tradycji. ztuką lalkarską zajmują się wykonawcy, scenarzyści, twórcy kukiełek i kostiumów oraz scenografowie. Umiejętności związane z lalkarstwem są przekazywane przez naśladownictwo i praktykę w obrębie danej grupy. Na Słowacji przekazywanie umiejętności odbywa się również w tradycyjnych rodach lalkarskich, na warsztatach prowadzonych przez organizacje typu non-profit oraz w szkołach muzycznych i artystycznych.
© 2016 tłumaczenia na język polski: Polski Komitet ds. UNESCO
Przedstawienie pasyjne w Škofja Loka
Kraj(e) członkowski(e): Słowenia
Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2016 r.
W słoweńskiej miejscowości Škofja Loka, w czasie Wielkiego Postu i Wielkanocy, odbywają się procesje, w których bierze udział ponad 900 lokalnych wykonawców. Procesja przechodzi ulicami średniowiecznej dzielnicy miasta. Przedstawienie pasyjne wystawiane w Škofja Loka jest oparte na średniowiecznym dziele kapucyńskiego mnicha. Składa się z 20 scen, przedstawiających stacje Drogi Krzyżowej oraz wydarzenia z Nowego i Starego Testamentu. Sceny wystawiane są w dialekcie, w którym napisano oryginalne dzieło. Oprócz aktorów, w przedstawieniu pasyjnym występuje grupa wolontariuszy, należących do wspólnoty wystawiającej sztukę. Ze względu na to, że przygotowanie przedstawienia należy do bardzo złożonych i czasochłonnych przedsięwzięć, odbywa się ono jedynie raz na sześć lat. Uważane jest za znaczący element tożsamości mieszkańców miasta, stwarzający okazję do współpracy z innymi oraz działania na rzecz lokalnej społeczności. Wiedza i umiejętności związane z praktyką są przekazywane młodszemu pokoleniu przez osoby starsze, uczestników przedstawień oraz rzemieślników, którzy organizują specjalne zajęcia związane z przygotowaniami. Przedstawienie pasyjne zostało uwzględnione w programach lokalnych szkół.
© 2016 tłumaczenia na język polski: Polski Komitet ds. UNESCO
Święto winobrania w Vevey
Kraj(e) członkowski(e): Szwajcaria
Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2016 r.
Tradycja związana z winobraniem w szwajcarskim mieście Vevey, dotyczy nie tylko społeczności winiarzy, ale także publiczności i miejscowych artystów. Pierwotnie w czasie święta był organizowany jednorazowy pochód. Obecnie święto trwa trzy tygodnie i odbywa się 15 pochodów. Bierze w nim czynny udział 5 tysięcy osób. Każde święto nawiązuje do tematów tradycyjnych, takich jak praca na roli, uprawa winogron, cykl pór roku czy braterstwo. W czasie obchodów są przyznawane nagrody dla producentów wina. Obchodom towarzyszy muzyka i śpiewanie pieśni, takich jak Ranz des Vaches (pieśń alpejskich pasterzy krów). Świąteczne pochody, w których można także zobaczyć osoby przebrane w historyczne kostiumy lub niosące marmousets – drewniane figurki na kiju, udają się do sąsiedniej miejscowości, La Tour-de-Peilz. Święto jest organizowane co 20 lat. Bierze w nim udział wielu ochotników, którzy przygotowują je przez kilka lat. Przekazywanie wiedzy o święcie odbywa się w rodzinie lub przez Bractwo Winiarzy z Vevey, organizację non-profit. Do Bractwa należą producenci wina i większość mieszkańców. Odpowiada ono za koordynowanie wszystkich działań związanych z obchodami święta. Pielęgnowanie tradycji umacnia ducha wspólnoty, podtrzymuje artystyczne życie w regionie oraz zapewnia poczucie kontynuacji kulturowej wśród mieszkańców. Wzbogaca również wiedzę o produkcji wina. Następny festiwal odbędzie się w 2019 roku.
© 2016 tłumaczenia na język polski: Polski Komitet ds. UNESCO
Oshi Palav, tradycyjna potrawa i jej kontekst społeczno-kulturowy w Tadżykistanie
Kraj(e) członkowski(e): Tadżykistan
Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2016 r.
Oshi Palav to tradycyjna potrawa uważana przez społeczności Tadżykistanu za część ich dziedzictwa kulturowego. Potrawa, nazywana królem dań, składa się z warzyw, ryżu, mięsa i przypraw. Istnieje ponad 200 przepisów na przyrządzenie pilawu, a proces jego przygotowywania ma za zadanie łączyć ludzi z różnych środowisk. Potrawa jest spożywana na co dzień, ale ogrywa ważną rolę w czasie spotkań, świąt i obrzędów. Jej znaczenie podkreślają popularne powiedzenia, takie jak „Bez Oshu nie ma znajomości”, czy „Jeśli jadłeś u kogoś Oshu, musisz go szanować przez następne 40 lat”. Mężczyźni i kobiety przygotowują posiłek w domach lub w herbaciarniach. Towarzyszą temu rozmowy, śpiew i muzyka. Wiedza i umiejętności związane z przygotowywaniem potrawy są przekazywane w rodzinie, ale również w szkołach gastronomicznych. Po opanowaniu przez ucznia umiejętności przyrządzenia pilawu, organizuje się kolację dla nauczyciela i zaproszonych gości. Podczas uroczystości, jako podziękowanie, nauczyciel otrzymuje nakrycie głowy oraz tradycyjny strój, a uczeń – specjalne naczynie używane do przyrządzania pilawu, co jest znakiem uzyskania przez niego samodzielności.
© 2016 tłumaczenia na język polski: Polski Komitet ds. UNESCO
Tradycyjna sztuka wyrobu ceramiki çini
Kraj(e) członkowski(e): Turcja
Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2016 r.
Tureckie płytki i naczynia ceramiczne çini są wykonywane ręcznie, tradycyjnymi metodami. Ozdabia się je kolorowymi motywami roślinnymi, zwierzęcymi i wzorami geometrycznymi. Można je znaleźć na budynkach i w domach w całej Turcji. Produkcja ceramiki çini składa się z szeregu czynności. Najpierw formuje się naczynia w glinie i zdobi liniami, a następnie suszy i wypala w specjalnych piecach. Każdy z regionów kraju ma własne zwyczaje i wierzenia. Związane z nimi wzory są przenoszone na powierzchnię naczynia za pomocą kartki papieru i pyłu węglowego. Zewnętrzne kontury wzoru są wykonywane ręcznie. Powierzchnię maluje się różnymi kolorami. Na koniec ceramika jest glazurowana i ponownie wypalana. W warsztacie zajmującym się wyrobem ceramiki çini pracują rzemieślnicy, kierownicy i praktykanci. Każdemu z nich przypisane są konkretne zadania, związane z formowaniem, projektowaniem, barwieniem, polerowaniem, glazurowaniem bądź wypalaniem ceramiki. Rzemieślnicy pracujący przy çini uważają, że dzięki wykonywanym zajęciom mogą wyrazić siebie, rozwijać się, a nawet odnaleźć spokój ducha. Wyrób ceramiki jest ważną gałęzią sztuki i stanowi symboliczny aspekt tożsamości kulturowej Turcji i jej mieszkańców. Pozwala na tworzenie pomostów między przeszłością i teraźniejszością, zapewniając w ten sposób ciągłość praktyki. Tworzenie ceramiki çini nie musi odbywać się jedynie w warsztatach. Tradycje te są również pielęgnowane w domach, placówkach kulturalnych, szkołach zawodowych oraz na uniwersytetach w całym kraju. Dzielenie się wiedzą i umiejętnościami, związanymi z produkcją ceramiki, odbywa się bez jakichkolwiek ograniczeń ze względu na wiek, płeć czy pochodzenie etniczne zainteresowanych.
© 2016 tłumaczenia na język polski: Polski Komitet ds. UNESCO
Tradycja i kultura związana z potrawą palov
Kraj(e) członkowski(e): Uzbekistan
Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2016 r.
Według powiedzenia uzbeckiego, goście nie mogą się pożegnać, zanim nie spróbują potrawy palov. Kultura związana z tą potrawą stanowi praktykę społeczną, towarzyszącą jej sporządzaniu i jedzeniu, wspólną dla wszystkich społeczności wiejskich i miejskich Uzbekistanu. Składniki potrawy to ryż, mięso, przyprawy i warzywa. Palov może być podawany w dzień powszedni, ale służy również jako symbol gościnności, forma pomocy potrzebującym, element uroczystości z okazji ślubu lub Nowego Roku, czy sposób upamiętniania zmarłego. Palov jest serwowany w czasie różnych wydarzeń, takich jak modlitwy i koncerty muzyki tradycyjnej. Potrawę przyrządzają mężczyźni i kobiety, bez względu na wiek czy status społeczny. Wiedza i umiejętności są przekazywane młodszemu pokoleniu przez osoby starsze, w sposób formalny i nieformalny, uczniom przez mistrzów, podczas pokazów, w czasie wspólnego gotowania w gronie rodziny, rówieśników czy członków lokalnej społeczności, w organizacji religijnej czy w placówce kształcenia zawodowego. Przygotowywanie i wspólne spożywanie tradycyjnej potrawy wzmacnia więzi społeczne, upowszechnia wartości, takie jak solidarność i poczucie jedności, a także zapewnia ciągłość lokalnej tradycji, która jest częścią tożsamości kulturowej danej wspólnoty.
© 2016 tłumaczenia na język polski: Polski Komitet ds. UNESCO
Karnawał El Callao, świąteczny wyraz pamięci i tożsamości kulturowej
Kraj(e) członkowski(e): Wenezuela
Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2016 r.
Karnawał El Callao, obchodzony przez lokalne społeczności w Wenezueli, jest związany z wyzwoleniem niewolników w czasie zamieszek Canboulay na francuskojęzycznych Wyspach Karaibskich. Obchody trwają od stycznia do marca. W czasie karnawału mają miejsce parady, podczas których uczestnicy przebierają się za postacie historyczne lub ze świata baśni, grana jest muzyka calypso, odbywają się tańce i uliczne koncerty, w których bierze udział nawet 3 tysiące osób. Parady prowadzą tańczące w barwnych strojach madamas (symboliczne przedstawiające matrony z Antyli, patronki mieszkańców Callao), medio-pintos (zabawiający publiczność młodzi ludzie, znaczący węglem ubranie osób, które nie złożyły datku), mineros (górnicy z kopalni złota) i diablos (tańczące w maskach postacie trzymające bicze). Pozostali dorośli uczestnicy oraz młodzież, biorąca udział w zabawie, są również przebrani. Karnawał rzuca światło na historię oraz różnorodność Callao, uwzględniając przy tym wpływy afroamerykańskich mieszkańców Antyli, jak również pozostałych społeczności zamieszkujących ten region. Obchody wzmacniają tożsamość kulturową, promują jedność, a co więcej, zachęcają młodych ludzi do zapoznania się z własnym dziedzictwem. Międzypokoleniowe przekazywanie wiedzy i zwyczajów związanych z karnawałem odbywa się w szkołach i instytucjach prowadzonych przez osoby mające doświadczenie w tej dziedzinie. Dzieci uczą się pisania piosenek, gry na instrumentach, śpiewu i wykonywania kolorowych masek, dzięki czemu mogą brać aktywny udział w karnawale.
© 2016 tłumaczenia na język polski: Polski Komitet ds. UNESCO
Zwyczaje związane z wietnamskim kultem bogiń – matek Trzech Światów
Kraj(e) członkowski(e): Wietnam
Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2016 r.
Wietnamskie społeczności czczą boginie – matki Trzech Światów (nieba, wody, gór i lasów), które mają zaspokoić ich potrzeby duchowe, wysłuchiwać próśb dotyczących spraw codziennych i pomagać w zapewnieniu zdrowia i pomyślności. Jedną z bogiń jest Liễu Hạnh, nimfa zesłana na Ziemię, która żyła jak zwykła kobieta i została buddyjską mniszką. Nazywana jest Matką Świata. Pozostałe boginie są uważane za legendarne bohaterki. Do tradycji związanych z ich kultem należą codzienne modły oraz uczestnictwo w ceremoniach i obrzędach, takich jak obrzęd duchowego oddania, oraz w obchodach świątecznych, m. in. Phủ Dầy, odbywających się w świątyniach poświęconych boginiom – matkom. Czynności związane z tymi zwyczajami przyczyniają się do zachowania wiedzy o historii społeczności, jej dziedzictwa kulturowego i tożsamości, w tym tradycyjnych strojów, muzyki i tańca. Wyznawcy i depozytariusze tego dziedzictwa to osoby publiczne, strażnicy świątyń, kapłani, osoby pełniące rolę medium, pomocnicy lub muzycy. Pomagają oni przekazać młodym adeptom i pozostałym członkom rodziny wiedzę oraz umiejętności potrzebne dla zachowania tradycji. Wspólne wartości, wiara w miłosierdzie i łaskę bogiń – matek to podstawa więzi społecznych łączących wyznawców. Kult bogiń przyczynia się do doceniania roli kobiet w społeczeństwie.
© 2016 tłumaczenia na język polski: Polski Komitet ds. UNESCO
Regionalne ośrodki rzemieślnicze, strategia ochrony tradycyjnego rzemiosła
Kraj(e) członkowski(e): Austria
Wpis do rejestru dobrych praktyk w dziedzinie ochrony niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2016 r.
Werkraum Bregenzerwald, Hand.Werk.Haus Salzkammergut i Textiles Zentrum Haslach to trzy ośrodki w Austrii, które prowadzą lokalni rzemieślnicy, posługujący się w pracy tradycyjnymi technikami. Przez 15 lat istnienia ośrodki rozwijały współpracę z artystami z całego świata, z instytucjami edukacyjnymi, z przedsiębiorstwami rzemieślniczymi i innymi instytucjami w celu zachowania tradycyjnych technik w przyszłości. Ośrodki prowadzą szereg działań służących ochronie tradycyjnego rzemiosła, m.in. stolarstwa, malarstwa czy włókiennictwa, które dają danej społeczności poczucie tożsamości i kontynuacji lokalnych praktyk. Ośrodki skupiające rzemieślników są zarządzane przez stowarzyszenia, współpracujące z przedsiębiorstwami i z instytucjami naukowymi i edukacyjnymi. Prowadzone są zajęcia, na których można się nauczyć tradycyjnych technik rzemieślniczych. Co więcej, rzemieślnicy organizują kursy wprowadzające dla uczniów szkół podstawowych oraz dla wszystkich zainteresowanych w weekendy i w czasie wakacji, programy dla praktykantów, kursy podyplomowe. Kursy są prowadzone przez lokalnych i międzynarodowych specjalistów, którzy przekazują wiedzę i umiejętności związane z różnymi zawodami. Ośrodki organizują wystawy i konkursy, które mają popularyzować tradycyjne rzemiosło, przyciągając artystów i projektantów, krajowych i zagranicznych. Ośrodki stały się pomostem pomiędzy sztuką a przemysłem, zapewniając przestrzeń do wymiany pomysłów i doświadczeń, a także do rozwijania współpracy. Współdziałanie sfery kultury, nauki i gospodarki umacnia ochronę tradycyjnego rzemiosła.
© 2016 tłumaczenia na język polski: Polski Komitet ds. UNESCO
Festiwal sztuki ludowej w Kopriwszticy: system prezentacji i przekazu dziedzictwa
Kraj(e) członkowski(e): Bułgaria
Wpis do rejestru dobrych praktyk w dziedzinie ochrony niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2016 r.
Pomysł na organizowanie festiwali sztuki ludowej w Kopriwszticy zrodził się w środowisku lokalnych muzyków, którzy zauważyli potrzebę ochrony zagrożonych tradycji przed skutkami takich procesów, jak urbanizacja czy komodyfikacja. Na sierpniowy festiwal zjeżdżają się tysiące mieszkańców Bułgarii i członkowie diaspory w każdym wieku. Na Festiwalu prezentowane są różne przejawy niematerialnego dziedzictwa kulturowego, w tym praktyki, do których zalicza się m.in. taniec, gawęda, gry, rękodzieło. Festiwal jest organizowany przez miasto Kopriwsztica przy wsparciu Ministerstwa Kultury, Instytutu Etnografii i Folklorystyki, Muzeum Etnograficznego, bułgarskich mediów publicznych, domów kultury. Święto przyczynia się do podnoszenia świadomości znaczenia ochrony żywego dziedzictwa kulturowego, upowszechnia wiedzę o nim, dokumentuje w celu zachowania ciągłości, pobudza do dalszego przekazywania. Występujący w Kopriwszticy wykonawcy są wybierani przez przedstawicieli okręgów administracyjnych, którzy pomagają wyszukiwać kolejne zjawiska. Występy wykonawców są transmitowane i nagrywane przez badaczy na przyszły użytek takich instytucji, jak Instytut Etnografii i Folklorystki. Pierwszy festiwal miał miejsce w 1965 r. i od tego czasu odbył się dziewięć razy, przyciągając widzów z całego kraju i z zagranicy. W 2010 r. w festiwalu wzięło udział ponad 18 tysięcy wykonawców. Wielu spośród wykonawców, którzy zaprezentowali się w Kopriwszticy, zdobyło międzynarodowy rozgłos.
© 2016 tłumaczenia na język polski: Polski Komitet ds. UNESCO
Lokalny projekt ochrony żywej kultury w miejscowości Rovinj/Rovigno: Ekomuzeum Batana
Kraj(e) członkowski(e): Chorwacja
Wpis do rejestru dobrych praktyk w dziedzinie ochrony niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2016 r.
Batana jest typem łodzi rybackiej wykorzystywanej od wieków w chorwackim Rovinj. Była ważnym elementem dziedzictwa miasta, przekazywanym w rodzinie młodszemu pokoleniu. Miała również kluczowe znaczenie dla handlu w tym regionie. Z czasem rzemieślniczo wykonywana batana zaczęła tracić swoją popularność na rzecz modeli przemysłowych. Zmianę przyniósł rok 2004, kiedy to grupa lokalnych entuzjastów założyła stowarzyszenie. Ma ono na celu ochronę łodzi oraz związanych z nimi praktyk, w tym dawnego dialektu i tradycyjnych pieśni. Dom Batany jest organizacją non-profit wspieraną przez władze miasta, Muzeum Dziedzictwa Miasta Rovinj, lokalne centrum naukowe, jak również diasporę chorwacką we Włoszech. Przy udziale ekspertów stworzono Ekomuzeum Batana, które ma za zadanie działać na rzecz podnoszenia świadomości w społeczeństwie i organizować zajęcia związane z lokalnymi praktykami. W muzeum znajduje się stała wystawa przedstawiająca proces budowania batany i wytwarzania sprzętu rybackiego. Instytucja zajmuje się również różnymi działaniami związanymi z szeroko pojętym rybołówstwem, m.in. prowadzi pracownie budowy łodzi, publikuje materiały naukowe, organizuje regaty. W ramach muzeum powstała stocznia, w której buduje się i naprawia łodzie służące obecnie do celów turystycznych. Co więcej, instytucja działa na szczeblu krajowym i międzynarodowym, uczestnicząc w festiwalach, regatach i debatach, by zwrócić uwagę na rolę batany w życiu tradycyjnej społeczności i wspierać ochronę dziedzictwa morskiego.
© 2016 tłumaczenia na język polski: Polski Komitet ds. UNESCO
Łódź typu Oselvar – współczesna nauka budowania łodzi i jej użytkowanie
Kraj(e) członkowski(e): Norwegia
Wpis do rejestru dobrych praktyk w dziedzinie ochrony niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2016 r.
Oselvar – specjalny rodzaj drewnianej łodzi, był w zachodniej Norwegii przez lata wykorzystywany do transportu i wypoczynku. Po wprowadzeniu na rynek w latach 40. XX wieku nowoczesnych łodzi, wybudowaniu lepszych dróg w latach 60., a także wprowadzeniu przez rząd ograniczeń, które zmusiły szkutników do zmiany pracy, ten typ łodzi stracił na popularności. Dla ochrony tradycji założono fundację Oselvarverktaden. Została ona powołana do życia przez gildię Os Båtbyggjarlag, gminę Os i hrabstwo Hordaland, przy współpracy z organizacjami związanymi ze sztuką. Instytucja działająca od 1997 r. rekrutuje uczniów, ułatwia przekazywanie wiedzy i technik przez specjalistów (w przeszłości ojciec uczył syna fachu), zapewnia szkutnikom odpowiednią infrastrukturę i wspiera rynek wytwórczy związany z łodziami oselvar. Do dziś zbudowano ponad 85 nowych łodzi, naprawiono około 40. Pięciu z sześciu uczniów zostało szkutnikami i dołączyło do grupy fachowców. Mają oni dostęp do pracowni, gdzie mogą się dzielić nie tylko materiałami czy narzędziami, ale również umiejętnościami. Skonstruowanie łodzi o długości od 5 do 10 metrów, przeznaczonej do połowu ryb, transportu ładunków lub do wyścigów, zajmuje od 500 do 600 godzin. Cały proces zaczyna się od negocjacji cen z dostawcami materiałów, a kończy na wypróbowywaniu gotowej łodzi. Szkutnicy przeprowadzają badania terenowe, uczestniczą w pokazach, seminariach i wystawach w kraju i za granicą.
© 2016 tłumaczenia na język polski: Polski Komitet ds. UNESCO
Ochrona muzyki ludowej według metody Kodály’a
Kraj(e) członkowski(e): Węgry
Wpis do rejestru dobrych praktyk w dziedzinie ochrony niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2016 r.
Metoda Kodály’a, mająca na celu ochronę tradycyjnej muzyki ludowej, przyczyniła się w XX wieku do upowszechnienia, przekazywania i udokumentowania lokalnych praktyk muzycznych na terenie Węgier i za granicą. Zoltán Kodály, węgierski badacz, kompozytor i pedagog, przy wsparciu Węgierskiej Akademii Nauk opracował metodę, która ma na celu upowszechnianie tradycyjnej muzyki ludowej w systemie oświatowym i przez instytucje publiczne, nauczanie muzyki, zachęcanie społeczności lokalnych do codziennego posługiwania się muzyką, prowadzenie badań i dokumentowanie ich dzięki programom lokalnym i międzynarodowym, łączenie badań, edukacji, kultury ogólnej i kompozycji oraz poszanowanie wszystkich tradycji muzycznych. Metoda została włączona do programu węgierskich szkół w 1945 r. Uczniowie szkół podstawowych, średnich i wyższych uczą się śpiewu, odkrywają znaczenie pieśni i są zachęcani do uczestnictwa w chórze. Metoda ta była również wykorzystywana do dokumentowania ludowej muzyki z udziałem jej depozytariuszy, zespołów publicznych i instytucji kulturalnych, takich jak Instytut Muzykologii, posiadający w swoich zbiorach 15 tysięcy godzin nagrań muzyki ludowej i 200 tysięcy melodii, pochodzących z ponad tysiąca miejscowości. Ważną rolę w upowszechnianiu muzyki na Węgrzech odgrywa Instytut Kodály’a, a Międzynarodowe Stowarzyszenie Kodály’a upowszechnia tę metodę na świecie poprzez programy akademickie, w których wzięło udział ponad 60 krajów. Metoda Kodály’a przyczyniła się do ochrony muzyki ludowej, ale także zachęciła artystów do inspirowania się nią we własnych utworach.
© 2016 tłumaczenia na język polski: Polski Komitet ds. UNESCO