jesteś tu: Strona główna » Kultura » Dziedzictwo kulturowe » Dziedzictwo niematerialne » Listy Dziedzictwa Niematerialnego » Wpisy 2017

Wpisy 2017

Opisy obiektów na podstawie informacji opublikowanych w portalu UNESCO: www.unesco.org

Lista dziedzictwa wymagającego pilnej ochrony

Ludowa muzyka dikopelo w Bakgatla ba Kgafela w regionie Kgatleng
Kraj(e) członkowski(e): Botswana
Wpis na Listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego wymagającego pilnej ochrony, w 2017 r.

Dikopelo to śpiew i taniec o charakterystycznej choreografii, którym nie towarzyszy gra na instrumentach muzycznych. Mieszkańcy danego obszaru gromadzą się, by śpiewać chórem. Są to mężczyźni, kobiety i dzieci, ale przede wszystkim starszyzna, która – zrzeszona w nieformalnej radzie starszych – przekazuje swe umiejętności młodemu pokoleniu. Dikopelo jest praktyką wspólnotową, opierającą się na wspólnej wizji życia całej społeczności, obecnie znacznie mniej rozpowszechnioną niż w przeszłości. Dikopelo związane jest z uprawą roli, a malejąca liczba osób zajmujących się rolnictwem pociągnęła za sobą przenoszenie się chórów do wiosek, w których, z powodu modernizacji rolnictwa, coraz trudniej pielęgnować dawne tradycje. Popularność współczesnej rozrywki również sprawia, że coraz mniej jest osób potrafiących objaśnić znaczenie tego elementu dziedzictwa. Mimo tego, społeczność i poszczególne osoby angażują się na rzecz ochrony dikopelo, jak o tym świadczy determinacja w rywalizacji z grupami pochodzącymi z innych regionów oraz wysiłki podejmowane w celu ożywienia dikopelo z myślą o tym, by chronić młodych ludzi przed konfliktami społecznymi i promować pozytywny przekaz wśród społeczności lokalnych.

Pieśni przy pracy w regionie Llanos
Kraj(e) członkowski(e): Kolumbia/Wenezuela
Wpis na Listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego wymagającego pilnej ochrony, w 2017 r.

Pieśni kolumbijsko-wenezuelskie wykonywane przy pracy w basenie rzeki Orinoko są formą porozumiewania się za pomocą śpiewu. Śpiewane są przez pojedyncze osoby a capella na tematy związane z wypasaniem stada czy dojeniem. Zwyczaje te wywodzą się z bliskich relacji ludzi ze zwierzętami, zwłaszcza końmi i krowami. Odpowiadają harmonii ze środowiskiem naturalnym i dynamice przyrody, stanowiąc element tradycyjnego systemu gospodarowania w regionie Llanos. Pieśni przekazywane ustnie dzieciom od najmłodszych lat są skarbnicą opowieści o życiu społeczności i jej przedstawicieli. Pod wpływem przemian gospodarczych, politycznych i społecznych zwyczaj śpiewania pieśni stopniowo zanika. Ambitne plany rządowe, mające na celu stworzenie perspektyw rozwojowych dla tego obszaru, doprowadziły do gruntownej zmiany sposobu użytkowania ziemi, a także do zmian w systemie własności oraz do przeobrażeń pod względem społecznym, kulturowym i przyrodniczym miejsc, w których były wykonywane pieśni. W rezultacie spadło zainteresowanie wartościami i sposobem pracy tradycyjnych rolników, co stwarza różnorakie zagrożenia dla tradycji śpiewania pieśni. Niemniej, podejmowane są liczne działania dla zachowania tego dziedzictwa. Należy do nich strategia pedagogiczna oparta na wielu spotkaniach w terenie z depozytariuszami i młodymi ludźmi, a także szkolenie nauczycieli i inicjowanie szeregu festiwali.

Taskiwin, taniec wojenny z zachodniej części Atlasu Wysokiego
Kraj(e) członkowski(e): Maroko

Wpis na Listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego wymagającego pilnej ochrony, w 2017 r.

Taskiwin jest tańcem wojennym charakterystycznym dla zachodniej części Atlasu Wysokiego w środkowym Maroku. Jego nazwa wywodzi się od bogato dekorowanego rogu tiskt, którym posługuje się każdy tancerz. Tancerze poruszają się w rytm muzyki na tamburynach i fletach, potrząsając ramionami. Pielęgnowanie zwyczajów związanych z tańcem sprzyja umacnianiu spójności i harmonii społecznej, a także ma kluczowe znaczenie dla włączania do wspólnoty młodych ludzi. Przekazywanie im tradycji odbywa się głównie nieformalnie, drogą bezpośredniej nauki. Wskutek szeregu czynników, taniec wykonywany jest już jednak tylko w niewielu wioskach i tradycja ta stopniowo zanika. Wpływa na to globalizacja i rosnące zainteresowanie młodych ludzi nowoczesnymi formami sztuki, przy jednoczesnym lekceważeniu tradycyjnego dziedzictwa kulturowego. W wielu społecznościach tradycja wykonywania tańca taskiwin wygasa, a pasjonatom i tancerzom trudno znaleźć następców, którym mogliby przekazać swoją wiedzę i umiejętności. Zanika również umiejętność gry na instrumentach. Niemniej jednak, ostatnie dwie dekady przyniosły wzrost świadomości potrzeby trwania tradycji związanych z tańcem wśród miejscowej ludności. Pierwsze stowarzyszenie zajmujące się tańcem taskiwin powstało w 1993 roku. W ślad za tym przykładem poszło kilka miejscowości i obecnie powstają kolejne lokalne stowarzyszenia.

Tradycyjne zwyczaje mongolskie związane z czczeniem świętych miejsc
Kraj(e) członkowski(e): Mongolia

Wpis na Listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego wymagającego pilnej ochrony, w 2017 r.

Mongolskie praktyki religijne w świętych miejscach ukształtowały się w przestrzeni kulturowej będącej kolebką koczowniczego stylu życia, w ścisłej harmonii z przyrodą i środowiskiem. Tak jak w dawnym szamanizmie, praktyki te są oparte na wierze w istnienie niewidzialnych bóstw nieba, ziemi, gór i otaczającej przyrody. Starsze osoby mieszkające na tych terenach uczą młodzież, jak uczestniczyć i zachowywać się w czasie ceremonii. Tradycyjna ceremonia czczenia bóstwa buduje więzi społeczne, daje poczucie solidarności i podnosi świadomość współzależności między człowiekiem i przyrodą. Mongolski reżim komunistyczny zabronił niektórych praktyk religijnych, w tym czczenia świętych miejsc, co poważnie zagroziło ich przetrwaniu. Chociaż rząd i społeczności lokalne podejmują obecnie aktywne działania na rzecz odnowienia tych tradycji, istnieje wiele wyzwań. Należą do nich: postępująca globalizacja i urbanizacja, migracja pasterzy z terenów dawnego kultu do miast, drastyczne zmniejszenie się liczby praktykujących i kapłanów posiadających niezbędną wiedzę, projekty inwestycyjne związane z przemysłem wydobywczym. Niemniej jednak lokalna społeczność jest entuzjastycznie nastawiona do przywrócenia tradycji i chętna do przekazywania związanej z nią wiedzy. W ostatnich latach zaczęto odrestaurowywać wiele świątyń i stworzono warunki do odprawiania praktyk religijnych na tych obszarach.

Język gwizdów
Kraj(e) członkowski(e): Turcja

Wpis na Listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego wymagającego pilnej ochrony, w 2017 r.

Język gwizdów jest sposobem porozumiewania się, pozwalającym na wyrażanie treści za pomocą gwizdania. Powstał z potrzeby kontaktowania się na dużą odległość w trudno dostępnych obszarach górskich. Językiem gwizdów posługują się na ogół mieszkańcy okolic rolniczych, którzy większość czasu spędzają poza domem. Społeczności te uważają tę praktykę za ważny aspekt swojej tożsamości kulturowej, umacniający wzajemne bezpośrednie relacje i poczucie solidarności. Mimo że społeczności, w których używany jest język gwizdów, zdają sobie sprawę z jego znaczenia, rozwój technologiczny i przemiany społeczno-gospodarcze spowodowały zmniejszanie się liczby osób, które się nim posługują. Głównym zagrożeniem jest możliwość porozumiewania się za pomocą telefonów komórkowych. Znacznie osłabło zainteresowanie językiem gwizdów wśród młodych ludzi i w związku z tym tej formie dziedzictwa zagraża stopniowe odrywanie się od naturalnego środowiska i przeradzanie się w praktykę sztuczną. Mimo tych zagrożeń, społeczności aktywnie wspierają tę praktykę językową na poziomie krajowym i międzynarodowym, by zapewnić jej trwanie. Dzięki temu język gwizdów jest nadal przekazywany z pokolenia na pokolenie, w relacji rodzice – dzieci, z wykorzystaniem metod formalnych i nieformalnych.

Al Azi, sztuka poetycka opiewająca chwałę, dumę i siłę ducha
Kraj(e) członkowski(e): Zjednoczone Emiraty Arabskie
Wpis na Listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego wymagającego pilnej ochrony, w 2017 r.

Al Azi jest sztuką wspólnego recytowania poematu bez akompaniamentu muzyki czy instrumentów perkusyjnych. Rymowany poemat wywodzi się z tradycyjnej poezji. Jego wersy są niekiedy przeplatane aforyzmami i przysłowiami. Depozytariuszami tego elementu dziedzictwa są: poeta, recytator, chór i publiczność. Zwyczaj wspólnego recytowania poematu umacnia więzi i łączy się z wiedzą i praktykami związanymi z przyrodą. Al Azi praktykowano regularnie do połowy XX wieku, później ten zwyczaj zaczął stopniowo zanikać. Rozwój kraju spowodował przenoszenie się tysięcy mieszkańców z obszarów pustynnych do miast. Wraz z rozwojem gospodarczym w latach 1970–1990 zaczęto porzucać tradycyjne zajęcia, zaniedbując związaną z nimi kulturę i sztukę. Dodatkowym czynnikiem było wprowadzenie prawa krajowego w miejsce tradycyjnych zwyczajów plemiennych. W ciągu ostatnich dwóch dekad gwałtownie zmalała liczba poetów. Mimo tych trudności sztuka Al Azi jest nadal uprawiana dzięki wielu osobowościom twórczym i zespołom sztuki tradycyjnej. Kilka lat temu nastąpiła odnowa tej praktyki społecznej. Włączona do obchodów wydarzeń krajowych, sztuka Al Azi była wystawiana na scenie i zyskała liczną publiczność. Była również upowszechniana przez media, wzbudzając zainteresowanie tworzeniem poematów.

Lista Reprezentatywna Niematerialnego Dziedzictwa Ludzkości

Al-Qatt Al-Asri, sztuka zdobienia ścian przez kobiety w regionie Asir
Kraj(e) członkowskie: Arabia Saudyjska

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2017 r.

Al-Qatt Al-Asri, tradycyjne dekoracje ścienne wykonywane przez kobiety to forma dawnej sztuki uważanej za kluczowy element tożsamości regionu Asir. Jest to spontaniczna forma sztuki wykonywanej na ogół przez kobiety z danej miejscowości w celu ozdobienia wnętrz domu, zwłaszcza pomieszczeń, w których przyjmuje się gości. Pani domu zaprasza do pomocy kobiety w różnym wieku ze swojego bliskiego otoczenia. W ten sposób wiedza przekazywana jest z pokolenia na pokolenie. Geometryczne i symboliczne motywy są rysowane przeważnie na białym gipsie. Forma sztuki, należąca w przeszłości do kobiet, dzisiaj praktykowana jest przez artystów obojga płci, projektantów, dekoratorów wnętrz i architektów, na innych powierzchniach niż ściany pomieszczeń domowych. Sztuka ta zacieśnia więzi społeczne i poczucie solidarności między członkami społeczności, ma także oddziaływanie terapeutyczne. Fakt, że zdobiona jest większość domów, zapewnia przetrwanie tej formy sztuki w danej społeczności. Niektórzy mieszkańcy stworzyli we własnych domach prywatne galerie, by chronić tę formę twórczości. Obserwacja i praktyka to główne sposoby przekazywania tego elementu dziedzictwa z pokolenia na pokolenie. Towarzystwa, organizacje pozarządowe i osoby prywatne odgrywają kluczową rolę w ochronie, promowaniu i przekazywaniu wiedzy oraz umiejętności związanych z tą formą sztuki

Koczari – tradycyjne tańce grupowe
Kraj(e) członkowskie: Armenia

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2017 r.

Koczari jest tradycyjnym tańcem ormiańskim, wykonywanym na terenie całej Armenii z okazji świąt, festiwali, uroczystości rodzinnych czy innych wydarzeń. W tańcu może uczestniczyć każdy, bez względu na wiek, płeć czy pozycję społeczną. Koczari daje poczucie wspólnej tożsamości kulturowej i solidarności, przyczynia się do zachowania ciągłości pamięci historycznej, kulturowej i etnicznej, umacnia wzajemne poszanowanie wśród członków wspólnoty wszystkich generacji. Znajomość tańca jest przekazywana w sposób formalny i nieformalny. Jest to jeden z niewielu tańców tradycyjnych, których ciągłość nigdy nie została przerwana. Dzięki m.in. włączeniu, w 2004 roku, „pieśni i tańców ludowych” do programu szkół ogólnokształcących w Armenii, realizacji programów edukacyjnych w młodzieżowych ośrodkach kultury, obecności w Internecie i różnych środkach przekazu oraz inicjatywom instytucjonalnym, tradycja przekazywana jest drogą formalną. Nieformalnie przekazywana jest w rodzinie i przez spontanicznie zawiązujące się grupy taneczne. Społeczności, grupy i poszczególne osoby są aktywnie zaangażowane w podtrzymywanie żywotności tego elementu, zwłaszcza w ramach inicjatywy „Nasze Tańce i My”, podjętej w 2008 roku z udziałem doświadczonych wykonawców, którzy odgrywają kluczową rolę w krzewieniu tej tradycji.

Przyrządzanie i dzielenie się dolmą jako wyznacznik tożsamości kulturowej
Kraj(e) członkowskie: Azerbejdżan

Wpis na Reprezentatywną listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2017 r.

Na tradycje związane z dolmą składa się wiedza i umiejętności dotyczące przyrządzania tradycyjnych dań z farszem na bazie mięsa, cebuli, ryżu, grochu i przypraw, zawijanym w świeże lub blanszowane liście oraz służącym jako nadzienie do warzyw i owoców. Nazwa tej tradycji wywodzi się ze skrótu turkijskiego słowa „doldurma”, oznaczającego farsz. Tradycyjne dania są podawane w domu w kręgu rodzinnym lub z okazji lokalnych uroczystości. Sposoby przyrządzania i składniki potraw różnią się zależnie od regionu. Ta praktyka kulinarna występuje na całym obszarze Azerbejdżanu i wszędzie jest uważana za najważniejszą. Tradycyjne potrawy są przyrządzane na specjalne okazje i zgromadzenia. Wspólne biesiadowanie łączy, sprzyjając solidarności, wzajemnemu poszanowaniu i gościnności. Przekazywane z pokolenia na pokolenie tradycje wykraczają poza podziały etniczne i religijne w kraju. Depozytariuszami są kucharze, którymi są przeważnie kobiety oraz szersza społeczność, dla której zwyczaje związane z dolmą łączą się z realizacją celów kulturalnych i społecznych. Nieformalny przekaz następuje w rodzinie, w relacji rodzic – dziecko, a sformalizowany – przede wszystkim w szkołach zawodowych i poprzez praktykę. W społeczeństwie azerskim dolma jest wyrazistą formą dziedzictwa, którego żywotność zapewniają społeczności poprzez organizowanie różnych przedsięwzięć i wydarzeń, takich jak festiwale, nauczanie tradycji w szkołach zawodowych i wydawnictwa na ten temat.

Sztuka wyrobu i gry na smyczkowym instrumencie strunowym kemancze
Kraj(e) członkowskie: Azerbejdżan / Iran

Wpis na Reprezentatywną listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2017 r.

Sztuka wyrobu smyczkowego instrumentu strunowego kemancze i gra na nim ma ponad tysiącletnią historię. W Islamskiej Republice Iranu i w Azerbejdżanie jest to podstawowy instrument używany w muzyce zarówno klasycznej, jak i ludowej. Gra na kemancze towarzyszy wydarzeniom o charakterze społecznym i kulturalnym. Współcześni muzycy na ogół używają instrumentu czterostrunowego, składającego się z korpusu i smyczka z włosia końskiego. Grają indywidualnie lub w orkiestrze. Depozytariuszami i praktykami są rzemieślnicy, artyści zawodowi lub amatorzy oraz nauczyciele i uczniowie. Gra na kemancze stanowi integralną część kultury muzycznej obu krajów. O ile wyrób instrumentu stanowi bezpośrednie źródło dochodu dla rzemieślników, postrzegają oni tę sztukę również jako nieodłączny element dziedzictwa niematerialnego społeczności, do której należą. Muzycy opiewają różnorodną tematykę, od mitologii i tematy gnostyczne po satyrę społeczną. Obecnie wiedza na temat praktyki muzycznej i wyrobu instrumentu jest przekazywana zarówno w rodzinie, jak i w państwowych instytucjach muzycznych, w tym w szkołach. Wiedza o znaczeniu muzyki dla promowania tożsamości kulturowej jest przekazywana w obu krajach z pokolenia na pokolenie, we wszystkich środowiskach społecznych.

Tradycyjna sztuka wyplatania mat shital pati w Sylhet
Kraj(e) członkowskie: Bangladesz

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2017 r.

Shital pati to tradycyjna sztuka ręcznego wyrobu mat wyplatanych z lokalnej trzciny zwanej „murta”. Maty służą mieszkańcom Bangladeszu jako dywany do siedzenia, narzuty na łóżko i dywaniki modlitewne. Głównymi depozytariuszami i praktykami są tkacze, którzy w większości mieszkają w nisko położonych wioskach w regionie Sylhet w Bangladeszu, ale również w niewielkich skupiskach w innych częściach kraju. Trzcina jest zbierana i przetwarzana przez mężczyzn i kobiety. Wyplataniem zajmują się przeważnie kobiety. Rękodzieło jest ważnym źródłem dochodów ludności i wyznacznikiem jej tożsamości. Jako zajęcie przede wszystkim rodzinne wzmacnia więzi i wpływa na tworzenie harmonijnego środowiska społecznego. Opanowanie techniki wyplatania mat zapewnia prestiż społeczny, a sama praktyka daje możliwości działania społecznościom znajdującym się w trudnej sytuacji, zwłaszcza kobietom. Rząd upowszechnia ten element dziedzictwa, organizując salony rękodzieła lokalnego i krajowego, a społeczności depozytariuszy coraz częściej zakładają spółdzielnie, żeby skuteczniej chronić i przekazywać sztukę rękodzieła, a także zapewnić mu dochodowość. Ochronie sprzyja bezpośrednie uczestnictwo zainteresowanych wspólnot. Praktyka jest przekazywana z pokolenia na pokolenie, przede wszystkim w rodzinach rękodzielników.

Obrzędy uliczne w La Paz podczas świąt Alasita
Kraj(e) członkowskie: Boliwia
Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2017 r.

W czasie obrzędowych pochodów w mieście La Paz podczas Alasita – uroczystości rozpoczynających się 24 stycznia i trwających od dwóch do trzech tygodni – uczestnicy zaopatrują się w miniatury „na szczęście”, nawiązujące do Ekeko, miejskiego bóstwa pomyślności i płodności. Uroczystości rozpoczynają się od poszukiwania i nabycia miniatur, które następnie są poświęcane w trakcie obrzędów andyjskich lub uroczystości kościelnych. Ludzie przypisują miniaturom specjalną moc i zawierzają im swoje pragnienia. Wymieniają się nimi z innymi, by symbolicznie spłacić swoje długi. Depozytariusze i praktycy obejmują szeroką społeczność interesariuszy. Mieszkańcy miasta, niezależnie od statusu społecznego, uczestniczą w obrzędach, które służą umacnianiu spójności społecznej i promują przekaz międzypokoleniowy, przyczyniając się do poprawy relacji rodzinnych. Ponadto, znaczenie przypisywane darom i choćby symbolicznej spłacie długów, pozwala na łagodzenie napięć między poszczególnymi osobami, a nawet między klasami społecznymi. Wiedza na temat obrzędów odprawianych w czasie Alasita jest przekazywana w sposób naturalny w rodzinie, gdyż dzieci towarzyszą rodzicom w pochodach. Wysiłki na rzecz zachowania Alasita były podejmowane nieprzerwanie za sprawą społeczeństwa obywatelskiego. Kolekcje i wystawy muzealne przyczyniły się do lepszego poznania niektórych wątków tematycznych tych świąt. W celu zachęcania do wyrobu miniatur i twórczości związanej z obrzędami miasto organizuje konkursy, które przyciągają coraz więcej zainteresowanych.

Snycerstwo z Konjic
Kraj(e) członkowskie: Bośnia i Hercegowina
Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2017 r.

Snycerstwo jest od dawna tradycją artystyczną miasta Konjic. Ręcznie rzeźbione meble, eleganckie wnętrza i niewielkie przedmioty dekoracyjne są rozpoznawalne i mają wspólne cechy. Snycerstwo jest głównym elementem kultury społeczności lokalnej. Wnętrza wyposażone w rzeźbione sprzęty cechuje elegancja i wdzięk. Tradycja daje poczucie wspólnoty i przynależności. Pełni ważną rolę w społeczności Konjic, ale również w całym kraju i w diasporze. Jest to sztuka dochodowa i ekologiczna, która sprzyja integracji społecznej. Snycerstwem zajmują się osoby z różnych środowisk etnicznych i religijnych, co tworzy płaszczyznę dialogu i współpracy. Wielu mieszkańców Konjic zajmuje się rzeźbieniem w drewnie zarówno zawodowo, jak i hobbistycznie. Głównymi depozytariuszami są doświadczeni rzemieślnicy, którzy pracują w wyspecjalizowanych warsztatach, ale równie ważni są ci, którzy oddają się temu zajęciu w domu. Za ochronę i popularyzację snycerstwa odpowiadają przede wszystkim właściciele rodzinnych warsztatów, którzy szkolą czeladników. Wiedza i umiejętności zdobywane są w ramach nauki w warsztacie, ale także przekazywane w rodzinie, z pokolenia na pokolenie.

Praktyki kulturowe związane ze świętowaniem 1 marca
Kraj(e) członkowskie: Bułgaria/Macedonia Północna/Republika Mołdowy/Rumunia
Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2017 r.

Praktyki kulturalne związane z dniem 1 marca wywodzą się z pradawnych tradycji świętowania nadejścia wiosny. Główna praktyka polega na wykonaniu, ofiarowywaniu i noszeniu czerwono-białego sznureczka, który się rozwiązuje po pojawieniu się pierwszego kwitnącego drzewa, pierwszej jaskółki czy pierwszego bociana. Istnieją lokalne praktyki, takie jak obrzędy oczyszczenia w Republice Mołdowy, które wpisują się w szersze ramy obchodów początków wiosny. Uważa się, że sznureczek symbolicznie chroni przed zagrożeniami związanymi np. ze zmiennymi warunkami pogodowymi. Ta praktyka ma zapewnić poszczególnym osobom, grupom i całym społecznościom pomyślne przejście z jednej pory roku w drugą. Uczestniczą w niej wszyscy, niezależnie od wieku, co sprzyja spójności społecznej, umacnianiu się więzi międzypokoleniowych i harmonii z przyrodą, a jednocześnie różnorodności i kreatywności. Praktyka jest przekazywana najczęściej drogą edukacji nieformalnej: na terenach wiejskich wyplatania sznureczków dziewczęta uczą się od starszych kobiet, a w miastach – od nauczycieli i rękodzielników, a także poprzez edukację nieformalną. Warsztaty organizowane przez muzea etnograficzne na temat martenicy/martinki/mărţişor stanowią dodatkową formę przekazu. Dane społeczności biorą czynny udział w inwentaryzacji, badaniach naukowych, dokumentowaniu i promowaniu tego elementu dziedzictwa. W trakcie realizacji są liczne projekty kulturalne ukierunkowane na jego ochronę.

Rebetiko
Kraj(e) członkowskie: Grecja
Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2017 r.

Rebetiko to forma wyrazu kulturowego związana z pieśnią i tańcem. Na początku XX wieku rebetiko było bardzo popularne wśród ludności robotniczej i wiejskiej. Obecnie pieśni rebetiko wchodzą w skład klasycznego repertuaru w czasie niemal wszystkich wydarzeń społecznych, którym towarzyszą tańce i śpiew. Element jest praktykowany publicznie, a wykonawcy zachęcają widownię do uczestnictwa. Każdy Grek lub osoba mówiąca po grecku i gustująca w tego rodzaju muzyce i tańcu może stać się depozytariuszem. Pieśni rebetiko zawierają cenne odniesienia do obyczajów, praktyk i tradycji związanych z określonym sposobem życia. Jednakże ta forma wyrazu kulturowego jest przede wszystkim żywą tradycją muzyczną o wyraźnym charakterze artystycznym, symbolicznym i ideowym. Początkowo rebetiko było przekazywane wyłącznie ustnie, poprzez publiczne wykonywanie tych pieśni, a także lekcje udzielane młodym ludziom przez doświadczonych muzyków i śpiewaków. To kształcenie nieformalne jest nadal bardzo ważne, jednakże, wraz z upowszechnieniem się nagrań dźwiękowych, mediów i filmu, rozszerzyły się możliwości przekazu. W ciągu ostatnich dziesięciu lat rebetiko stało się przedmiotem nauczania w szkołach muzycznych, konserwatoriach i na uniwersytetach, co przyczyniło się do wzrostu jego popularności. W dalszym ciągu zawodowi muzycy i wykonawcy amatorzy odgrywają kluczową rolę w podtrzymywaniu żywotności tej praktyki.

Umiejętności związane z obsługą wiatraków i młynów
Kraj(e) członkowskie: Holandia
Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2017 r.

Umiejętności związane z obsługą wiatraków i młynów obejmują wiedzę i kompetencje niezbędne do ich funkcjonowania i należytego utrzymania. Wraz z malejącą liczbą osób utrzymujących się z młynarstwa, młynarze odgrywają dziś również kluczową rolę w przekazywaniu historii kultury związanej z tą praktyką. Liczbę zawodowych młynarzy szacuje się obecnie na około 40 osób. Wraz z wolontariuszami są oni ostoją zawodu. Gildia młynarzy – wolontariuszy zrzesza około 105 instruktorów działających w terenie i aktywnych mistrzów młynarskich, których w całej Holandii jest jedenastu. Młyny, a w związku z tym umiejętności młynarza, pełnią ważną funkcję społeczną i kulturalną w społeczeństwie niderlandzkim. Mają wartość emblematyczną, która umacnia poczucie tożsamości i ciągłości kulturowej. Prowadzone są następujące działania związane z ochroną młynarstwa: kształcenie, wspieranie i rozwijanie umiejętności, działalność dydaktyczna w szkołach i staże szkoleniowe. Tradycyjnie umiejętności młynarskie były przekazywane przez mistrzów. Jednakże od czasu powstania w 1972 r. gildii młynarzy zrzeszającej wolontariuszy, kwalifikacje młynarza uzyskało około 2 tysięcy wolontariuszy. Potrzebne przeszkolenie może otrzymać każdy zainteresowany. Gildia umożliwia młynarzom pogłębianie wiedzy, między innymi organizując zwiedzanie młynów, kursy wieczorowe, konferencje i spotkania zawodowe.

Kumbhamela
Kraj(e) członkowskie: Indie

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2017 r.

Kumbhamela (uroczystości świętego dzbana) są największym zgromadzeniem pokojowym pielgrzymów na świecie. Miliony osób przybywają tu spontanicznie, by wykąpać się lub zanurzyć w świętej rzece. Wierzący obmywają się z grzechów, mając nadzieję na wyzwolenie po kąpieli w Gangesie z niekończącego się cyklu reinkarnacji Są wśród nich święci, mistrzowie duchowi, wędrowni asceci sadhu, ubiegający się o miano kalpavãsi, a także turyści. Święto, obchodzone co cztery lata, na przemian w miejscowościach Allahabad, Haridwar, Ujjain i Nashik, gromadzi ludzi bez względu na kastę, wiarę czy płeć. Główni depozytariusze są jednak związani z akharami, aśramami, organizacjami religijnymi lub żyją z jałmużny. Kumbhamela jest wydarzeniem duchowym w skali całego kraju i przyciąga uwagę zwykłych Indusów. Łącząc astronomię, astrologię, duchowość, tradycje obrzędowe, zwyczaje i praktyki kulturowo-społeczne, kumbhamela wiąże się z bogatą wiedzą. Święto organizowane w czterech różnych miastach indyjskich, któremu towarzyszą wydarzenia społeczne i kulturalne, cechuje różnorodność kulturowa. Przekazywanie wiedzy i umiejętności związanych z tą tradycją zapewniają dawne manuskrypty religijne, tradycje ustne, opowieści podróżników i teksty wybitnych historyków. Najważniejszym sposobem przekazywania i ochrony wiedzy związanej z kumbhamela pozostaje jednak relacja uczeń-nauczyciel w aśramach i akharach.

Pinisi – sztuka szkutnicza na Celebesie Południowym
Kraj(e) członkowskie: Indonezja

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2017 r.

Sztuka szkutnicza pinisi na Celebesie Południowym kojarzy się przede wszystkim ze specyficznym takielunkiem i ożeglowaniem słynnego „szkunera z Sulawesi”. Współczesna forma statku i osprzęt żaglowy wywodzą się z ponadtysiącletniej tradycji szkutnictwa i żeglarstwa we wschodniej Azji, z której wywodzi się wiele typów żaglowców. Zarówno dla Indonezyjczyków, jak i dla społeczności międzynarodowej pinisi to symbol rodzimego żeglarstwa z archipelagu. Dzisiaj ośrodki szkutnicze skupiają się w miejscowościach Tana Beru, Bira i Batu Licinie, gdzie około 70 procent ludności utrzymuje się z pracy związanej z budową i obsługą statków. Wokół szkutnictwa i sztuki nawigacji skupia się nie tylko miejscowa gospodarka, ale także życie codzienne i zbiorowa tożsamość. Co więcej, współpraca między środowiskiem szkutników i ich klientami ma wpływ na wzajemne zrozumienie. Wiedza i umiejętności związane z pinisi są przekazywane z pokolenia na pokolenie w kręgu rodzinnym, ale również osobom trzecim z racji powierzanych im zadań. Lokalne społeczności, grupy zawodowe, a także poszczególne osoby aktywnie uczestniczą w utrwalaniu tradycji pinisi, na przykład poprzez inicjatywy marketingowe czy publikację wydawnictw.

Czowkan – gra konna z muzyką i opowieściami
Kraj(e) członkowskie: Iran

Wpis na Reprezentatywną listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2017 r.

Czowkan jest tradycyjną grą konną, której towarzyszy muzyka i opowiadanie historii. W Iranie tradycja ta liczy sobie ponad 2 tysiące lat. Partie gry na ogół były i są rozgrywane na dziedzińcach pałaców i na miejskich esplanadach. Zgodnie z zasadami czowkan, w szranki stają dwie drużyny jeźdźców, którzy dążą do wbicia piłki do bramki rywali za pomocą drewnianych kijów. Czowkan to nie tylko sama gra, ale również widowisko muzyczne i opowiadanie historii. Nosicielami zwyczajów czowkan są więc zarówno jeźdźcy, jak i muzycy oraz bajarze. To artystyczne i sportowe wydarzenie odgrywa niezwykle ważną rolę w podtrzymywaniu ciągłości lokalnej tożsamości. Odniesienia do niego można znaleźć w perskiej literaturze, przysłowiach, rzemiośle i motywach ozdobnych. Jako praktyka, która zakłada symbiozę pomiędzy człowiekiem i przyrodą, czowkan zapewnia uczestnikom zdrowie ciała i ducha. Tradycyjnie przekaz wiedzy związanej z tym zwyczajem odbywał się nieformalnie wewnątrz rodziny. Jednakże w ostatnich dziesięcioleciach zaczęły powstawać stowarzyszenia, które oferują kursy tej gry i wspierają lokalnych uczestników tradycji.

Uilleann piping – dudy irlandzkie
Kraj(e) członkowskie: Irlandia

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2017 r.

Uilleann piping to gra na specjalnych dudach (uillean pipe, dudy irlandzkie czy „union pipe”), która towarzyszy wykonywaniu irlandzkich pieśni. Jest to wyrafinowany instrument, silnie zakorzeniony w wielopokoleniowej tradycji. Na dudach irlandzkich gra się na całym świecie, ale największa liczba depozytariuszy i praktyków znajduje się w Irlandii i w społecznościach irlandzkich za granicą. Uillean piping tworzy głębokie więzi społeczne i odgrywa kluczową rolę w wydarzeniach związanych z poszczególnymi etapami życia, takich jak wesela i pogrzeby, w czasie których wyraża łączność z przeszłością. Najbardziej cenionym sposobem przekazu tej tradycji jest nauka w relacji mistrz-uczeń, ale obecnie coraz większą rolę odgrywają współczesne formy przekazu – filmy wideo i DVD oraz Internet. Jako pierwsza z inicjatywą obrony uillean piping wystąpiła organizacja Na Piobairi Uilleann (NPU), założona przez muzyków w 1968 roku w celu uchronienia tradycji gry na tym instrumencie od zapomnienia. Dzięki zainicjowaniu programu badawczego, a także wydawnictwom, kursom i szkoleniu przyczyniła się ona w dużej mierze do doceniania zarówno samego instrumentu, jak i granej na nim muzyki. Pozwoliło to na rozwijanie tej formy sztuki, która obecnie ma już rekordową liczbę wykonawców.

Kazachska tradycyjna gra w kości asyk
Kraj(e) członkowskie: Kazachstan

Wpis na Reprezentatywną listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2017 r.

Gra w kości asyk jest pradawną tradycją kazachską. Każdy z graczy ma własny zestaw kości ‘asyk’– pionków wykonanych tradycyjnie z owczych kości skokowych – oraz ‘saka’, planszę w jaskrawych kolorach. Gracze posługują się swoim asykiem by wyeliminować z gry inne pionki. O zwycięstwie decyduje pozycja pionka. Gra cieszy się dużą popularnością w całym społeczeństwie, które liczy wielu depozytariuszy tego dziedzictwa, w tym członków federacji zrzeszającej graczy „Assyk Atu”. W licznej rzeszy praktyków większość jest w wieku od 4 do 18 lat. Gra odgrywa ważną rolę w rozwoju dzieci i młodzieży. Partie rozgrywane na świeżym powietrzu mają korzystny wpływ na kondycję fizyczną, rozwijają zdolność analitycznego myślenia, ułatwiają nawiązywanie przyjaźni i umacniają więzi społeczne. Jest to znakomity wzorzec pozytywnej współpracy, czynnik jednoczący ludzi niezależnie od wieku, pochodzenia etnicznego czy wyznania. Liczne rozgrywki towarzyszą świętom i zgromadzeniom. Społeczność lokalna odgrywa zasadniczą rolę w ochronie praktyki, a także w popularyzowaniu jej wśród innych grup etnicznych w Kazachstanie, lansując ją jako narodowy symbol dzieciństwa. Młodsi uczą się od starszych, obserwując grę. Tradycja ta jest również popularyzowana przez radio i telewizję w audycjach dokumentalnych, które mają zachęcać dzieci do gry i szerzej zapoznawać odbiorców z tą formą dziedzictwa kulturowego.

Kok-boru, tradycyjna gra konna
Kraj(e) członkowskie: Kirgistan

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2017 r.

Tradycyjna gra konna kok-boru łączy w sobie tradycyjne praktyki, widowisko i grę jako taką. W grze uczestniczą dwie drużyny. Zadaniem zawodników jest poderwanie w czasie jazdy i zrzucenie do bramki rywali korpusu zabitego kozła zwanego „ulak”, współcześnie zastąpionego kukłą. Depozytariuszami są zawodnicy zespołów pierwszej ligi, ekip pół-profesjonalnych i amatorskich, a także szeroka publiczność. Rolę sędziów pełnią najbardziej doświadczeni jeźdźcy. Istnieje ponadto kategoria „kalystar” (starszych), którzy są gwarantem bezstronności. Kok-boru jest wyrazem tradycji kulturowej i historycznej, a także duchowej tożsamości uczestników gry. Przyczynia się do umacniania spójności wspólnot, niezależnie od statusu społecznego. Gra sprzyja kulturze pracy zespołowej, odpowiedzialności i wzajemnemu poszanowaniu uczestników, a jej zasady poznaje się w sposób naturalny – poprzez pokazy oraz podczas rozgrywek organizowanych z okazji świąt i uroczystości. Przetrwanie tego przejawu dziedzictwa zapewnione jest dzięki stałemu przekazowi wiedzy i umiejętności, pracom naukowym oraz organizowanym szkoleniom. Kluczową rolę w jego promowaniu i ochronie odgrywa działalność krajowej federacji kok-boru, utworzonej w 1998 r.

Punto
Kraj(e) członkowskie: Kuba
Wpis na Reprezentatywną listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2017 r.

Punto to poezja i muzyka kubańskich chłopów. Składa się z melodii, w oparciu o którą pieśniarz wykonuje improwizowane lub wyuczone, rymowane według określonego schematu strofy, składające się z dziesięciu ośmiostopowych wersów. Istnieją dwie główne odmiany punto: punto libre, ze zmiennym metrum oraz punto fijo, z metrum według klucza (en clave) lub przemiennym (cruzado). O ile historycznie punto kojarzone było ze środowiskiem wiejskim, to obecnie istnieją jego różne odmiany praktykowane powszechnie. Jest ono jednym z głównych elementów kubańskiego dziedzictwa niematerialnego i wszyscy mogą w nim uczestniczyć. Punto sprzyja prowadzeniu dialogu, wyrażając uczucia, wiedzę i wartości danej społeczności. Umiejętności związane z tą formą wyrazu kulturowego przekazywane są z pokolenia na pokolenie, a główną metodą przekazu jest naśladownictwo. Uczyć się można również w domach kultury w całym kraju, gdzie warsztaty prowadzą depozytariusze i praktycy. W celu rewitalizacji punto, na terenie całej Kuby organizowane są seminaria, warsztaty, konkursy, festiwale i imprezy. Ustanowiony został zawód wykonawcy punto dla depozytariuszy i praktyków, co powoduje, że dla wielu z nich stało się to źródłem utrzymania.

Khaen – muzyka ludności laotańskiej
Kraj(e) członkowskie: Laos
Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2017 r.

Muzyka khaen z Laosu wykonywana jest na harmonijce ustnej przypominającej fletnię Pana. Instrument składa się z różnej długości łodyg bambusa, z których każda zaopatrzona jest w metalowy stroik. Dźwięk zależy od długości piszczałki, w którą dmie muzyk. Muzyka khaen jest popularna na terenie całej Laotańskiej Republiki Ludowo-Demokratycznej ze względu na jej wyjątkowe bogactwo harmoniczne. Zazwyczaj grana jest z okazji wiejskich świąt, podczas których zwyczajowo mieszkańcy nie są tylko słuchaczami, ale biorą czynny udział w wykonywaniu pieśni i tańców. Muzyka, będąca integralną częścią życia w Laosie, wspiera spójność rodziny i lokalnej społeczności. Poprzez użycie tak tradycyjnego materiału jak bambus, laotańska tradycja odwołuje się do naturalnego rolnictwa i zdrowego stylu życia. Młodzi ludzie są wprowadzani w arkana sztuki khaen przede wszystkim w rodzinie, ale także w działających w wielu miejscowościach stowarzyszeniach zrzeszających muzyków. W celu zachowania tej praktyki, mimo zmian zachodzących w stylu życia, zwłaszcza pod wpływem urbanizacji, niektóre społeczności lokalne, stowarzyszenia i grupy podejmują różne inicjatywy związane z edukacją formalną i nieformalną. W 2005 r. powstało stowarzyszenie sztuki khaen. Jej promowaniu służą m.in. festiwale.

Święto wiosny, Hidrellez
Kraj(e) członkowskie: Macedonia Północna/Turcja
Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2017 r.

Co roku w dniu 6 maja świętowany jest „Hidrellez” – dzień wiosny, czyli odradzania się przyrody. Źródłosłów „Hidrellez” to „Hidir” i „Ilyas”, słowa oznaczające, zależnie od wyznawanych wierzeń, duchy opiekuńcze ziemi i wody, które pomagają ludziom, rodzinom i społecznościom. Wydarzenie to obchodzi się poprzez różne obrzędy i uroczystości związane z przyrodą, które mają przynosić pomyślność i szczęście rodzinie oraz całej społeczności, a także chronić bydło i zbiory. Uczestniczą w nim wszyscy: rodziny, dzieci, młodzież, dorośli, tancerze i pieśniarze. Obrzędy mają znaczenia kulturowe, głęboko zakorzenione w przeszłości i dają społeczności poczucie przynależności oraz tożsamości kulturowej, a także możliwość zacieśniania relacji społecznych. Poszczególne społeczności zapewniają żywotność tego elementu dziedzictwa poprzez doroczne uczestnictwo w święcie wiosny. Masowy udział pojedynczych osób i grup mieszkańców zapewnia skomplikowana organizacja obchodów na szczeblu lokalnym, regionalnym i krajowym. Są one uznawane za zasadniczy składnik tożsamości kulturowej społeczności lokalnych. Wiedza i umiejętności są przekazywane w rodzinie i w ramach grupy społecznej, najczęściej ustnie, drogą obserwacji lub uczestnictwa w święcie.

Nsima, kulinarna tradycja Malawi
Kraj(e) członkowskie: Malawi

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2017 r.

Nsima jest nazwą zarówno kulinarnej i dietetycznej tradycji Malawijczyków, jak i jednego z elementów tej tradycji – rodzaju gęstej kaszy z mąki kukurydzianej. Przygotowanie nsima jest skomplikowanym procesem, który wymaga specjalnej wiedzy. Najpierw z kukurydzy robi się mąkę, później dobiera dodatki, a następnie przygotowuje się i serwuje danie. Podczas posiłków, których głównym elementem jest nsima, obowiązują specjalne zwyczaje. Ich przestrzeganie zapewnia umiarkowanie w jedzeniu, dbanie o czystość i pielęgnowanie więzi międzyludzkich. Proces uprawiania, przechowywania i przetwarzania kukurydzy, z której przygotowuje się nsima, ma związek z malawijskim stylem życia, a spożywanie potrawy jest okazją do zacieśniania więzi społecznych. Już od najmłodszych lat dziewczęta uczą się mielenia kukurydzy i przesiewania mąki, a chłopcy polowania w celu zdobywania mięsa będącego dodatkiem do potrawy. Malawijczycy utrwalają tradycję nsima poprzez regularną praktykę, wydawanie poradników i publikowanie przepisów, a także przez organizowanie festiwali i rewitalizację. Coraz więcej restauracji wprowadza do karty tę tradycyjną potrawę. Wiedza związana z tradycją kulinarną jest przekazywana na ogół w sposób nieformalny między dorosłymi i dziećmi, a także na kursach zawodowych i w szkole.

Gra na bębnie sega na wyspie Rodrigues
Kraj(e) członkowskie: Mauritius

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2017 r.

Gra na bębnie sega na wyspie Rodrigues to dynamiczne i rytmiczne wykonywanie muzyki, pieśni i tańców wywodzących się z czasów niewolnictwa. Głównym instrumentem perkusyjnym jest tambur – bęben, na którym energicznie wybija się rytm. Na instrumencie zwanym triyang rytm wybijany jest z boku, a bwat i mayos uderzane są dłonią. Ten rodzaj muzyki jest wykonywany na całej wyspie Rodrigues, w domach i na ulicy, z okazji oficjalnych i nieoficjalnych świąt. Głównymi depozytariuszami są mieszkańcy wyspy Rodrigues, a także diaspora na Mauritiusie i w innych regionach świata. W wykonywaniu muzyki uczestniczyć może każdy, niezależnie od wieku, płci i statusu społecznego. Jako sztuka wywodząca się z buntu i oporu, gra na bębnie sega ułatwia rozwiązywanie konfliktów, sprzyja resocjalizacji i umacnia więzi społeczne. Rząd uznaje ją za symbol historii społeczności wyspy. Ochrona tego dziedzictwa jest efektem starań wielu grup istniejących na wyspie od lat siedemdziesiątych XX wieku, a także działającej obecnie specjalnej organizacji pozarządowej. Konkursy i próby odbywają się w ośrodkach lokalnych. Ta tradycyjna forma muzyki praktykowana jest obecnie również w miejscach związanych z turystyką, co przynosi dochody wykonawcom. Młode pokolenie uczy się od starszych poprzez naśladownictwo i obserwację. Wyrobu instrumentów uczą doświadczeni rzemieślnicy.

Wyrób organów i muzyka organowa
Kraj(e) członkowskie: Niemcy
Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2017 r.

Wyrób organów i gra na tym instrumencie to tradycja, która od wieków kształtuje krajobraz muzyczny i ma wpływ na wytwarzanie instrumentów muzycznych w Niemczech. Wyrób organów i muzyka organowa ściśle się ze sobą łączą: każdy instrument jest jedyny w swoim rodzaju, gdyż musi być w całości przystosowany do danej przestrzeni architektonicznej. Wiedza i specjalistyczne umiejętności potrzebne do pielęgnowania tego elementu dziedzictwa łączyły na przestrzeni dziejów współpracujących ze sobą rzemieślników, kompozytorów i muzyków. Przekazywane są na ogół w sposób nieformalny i stanowią ważny wyznacznik tożsamości środowiskowej. Międzykulturowa ze swej natury muzyka organowa stanowi uniwersalny język sprzyjający porozumieniu na gruncie różnych religii. Muzyka organowa na ogół towarzyszy nabożeństwom, ale jest także grana na koncertach i w czasie współczesnych imprez muzycznych. Rozbrzmiewa z okazji wydarzeń, które mają umacniać tożsamość wspólnotową. W Niemczech działa 400 zakładów średniej wielkości oraz kilka większych rodzinnych warsztatów, które zapewniają trwanie i przekazywanie tego elementu dziedzictwa. Wykształcenie można zdobywać w zakładach kształcenia zawodowego i na uniwersytetach. Doświadczenia praktycznego uczniowie nabywają w warsztatach, w których powstają organy, a wiedza i umiejętności przekazywane są w bezpośredniej relacji nauczyciel – uczeń. Ochronie tego elementu dziedzictwa sprzyja również kształcenie na uniwersytetach i w akademiach muzycznych oraz konferencje i prezentacje w mediach.

Rękodzielnictwo i techniki plecionkarskie talco, crineja i pinta stosowane przy wyrobie kapeluszy pinta’o
Kraj(e) członkowskie: Panama
Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2017 r.

Wyrób kapeluszy pinta’o metodą tradycyjną jest procesem, który rozpoczyna się od pozyskania roślinnych włókien do wyplatania talcos, crinejas i pintas. Do wykonania kapelusza używa się pięciu gatunków roślin i mułu. Rękodzielnicy wyplatają zdobione różnymi wzorami talcos, a także pintas. W cały proces są zaangażowani hodowcy roślin, osoby zajmujące się obróbką surowców i plecionkarze wyplatający poszczególne elementy. Kapelusz pinta’o jest charakterystycznym elementem stroju regionalnego. Noszony jest w czasie lokalnych świąt, podczas wykonywania tradycyjnych tańców. Wyrób kapeluszy sprzyja solidarności między rękodzielnikami i dostawcami surowca, którzy często zrzeszają się w spółdzielniach. Jednym z przykładów działań podejmowanych dla ochrony tej tradycji jest ekspozycja Muzeum Pintao w La Pintada, gdzie można obejrzeć proces wyrobu kapeluszy oraz naturalne środowisko, w którym żyli rękodzielnicy, a także kolekcję kapeluszy z różnych epok. W dniu 19 października, w Panamie obchodzi się Dzień Kapelusza Pinta’o, a ogólnokrajowa instytucja zajmująca się rzemiosłem organizuje targi i jarmarki promujące wyroby tradycyjnego rękodzieła. Tajniki wyrobu kapeluszy są przekazywane z pokolenia na pokolenie, a konkursy plecionkarstwa przyczyniają się do doskonalenia tej sztuki. Obecnie ponad czterystu rękodzielników zajmuje się wyrobem kapeluszy metodą tradycyjną. Utrzymują się ze swojej pracy i są dumni z jej efektów.

Tradycyjny system sędziów wody w Corongo
Kraj(e) członkowskie: Peru
Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2017 r.

Tradycyjny system kontrolowania i dystrybucji zasobów wodnych przez sędziów wody jest rozwiązaniem organizacyjnym przyjętym przez mieszkańców regionu Corongo na północy Peru. Funkcjonujący obecnie system, sięgający okresu preinkaskiego, nawiązuje do pamięci historycznej i ma na celu przede wszystkim zapewnienie trwałego zaopatrzenia w wodę i sprawiedliwego jej podziału. Jest związany z gospodarowaniem ziemią i z troską o zapewnienie kolejnym pokoleniom możliwości korzystania z ziemi i zasobów wodnych. Głównymi depozytariuszami dziedzictwa są mieszkańcy Corongo. System ma bezpośredni wpływ na prace rolnicze, a najwyższą władzę w nim sprawuje sędzia wody, który zarządza jej zasobami i organizuje główne święta. Ten przejaw dziedzictwa kulturowego stanowi w regionie Corongo filar tożsamości kulturowej i pamięci. Opiera się na fundamentalnych zasadach solidarności, sprawiedliwości i poszanowania przyrody. Znajomość funkcji, znaczenia i wartości systemu jest przekazywana młodemu pokoleniu w rodzinie i w życiu publicznym. Tańców emblematycznych dla miasta i nierozerwalnie związanych z tradycyjnym systemem młodzi uczą się w szkole, na wszystkich poziomach edukacji. Do przekazywanych wartości należy związek św. Piotra z wodą, a tym samym z pomyślnością i dobrobytem. Członkom wspólnoty od najmłodszych lat wpaja się kult patrona poprzez uczestnictwo w świętach religijnych i drogą przekazu ustnego.

Wyrób glinianych figurek z Estremoz
Kraj(e) członkowskie: Portugalia
Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2017 r.

Na wykonanie glinianej figurki z Estremoz potrzeba kilku dni. Poszczególne elementy są łączone i wypalane w elektrycznym piecu. Następnie figurki są malowane i pokrywane bezbarwnym lakierem. Zależnie od tematu ubiera się je w regionalne stroje z Alentejo lub w stroje inspirowane ikonografią chrześcijańską. Tradycje wyrobu glinianych figurek z Estremoz sięgają XVII w. Dzięki ich charakterystycznym cechom łatwo je rozpoznać. Rękodzieło jest ściśle związane z regionem Alentejo. Większość figurek nawiązuje do przyrody, różnych profesji, lokalnych wydarzeń, tradycji i wierzeń ludowych. Ciągłość tradycji i uznanie dla tego rękodzieła zapewniają nieformalne warsztaty edukacyjne i inicjatywy dydaktyczne podejmowane przez samych rękodzielników, a także przez ośrodek zajmujący się promowaniem i ochroną glinianych figurek z Estremoz. Organizowane są targi lokalne, krajowe i międzynarodowe. Wiedza i umiejętności przekazywane są w rodzinnych warsztatach i w środowisku zawodowym. Rękodzielnicy uczą podstaw zawodu w czasie nieformalnych warsztatów szkoleniowych. Aktywnie uczestniczą w działaniach organizowanych przez szkoły i muzea, a także w salonach rękodzieła i innych wydarzeniach.

Koło, tradycyjny taniec ludowy
Kraj(e) członkowskie: Serbia
Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2017 r.

Koło jest ludowym tańcem tradycyjnym, wykonywanym grupowo. Tancerze tworzą okrąg, trzymając się za ręce i kierując ramiona ku dołowi. Taniec jest wykonywany w rytmie muzyki z okazji zgromadzeń prywatnych i publicznych, w których uczestniczą wszyscy członkowie społeczności lokalnej. Stowarzyszenia kulturalne i artystyczne, zespoły tańca tradycyjnego są również ważnymi depozytariuszami i praktykami tego elementu dziedzictwa. Koło pełni ważną funkcję integracyjną, tworząc zbiorową tożsamość na różnych poziomach. Organizacja przedstawień koła z okazji obchodów najważniejszych wydarzeń w ludzkim życiu i w życiu wspólnot świadczy o znaczeniu elementu i jego żywotności pod każdym względem. Depozytariusze i społeczności lokalne zapewniają widoczność temu przejawowi dziedzictwa, organizując święta, konkursy i festiwale o zasięgu lokalnym, regionalnym i krajowym. Trwałość praktyki zapewniają również stowarzyszenia kulturalne i artystyczne. Najbardziej powszechną metodą przekazywania umiejętności jest bezpośrednie uczestnictwo. Najbardziej utalentowani tancerze pociągają za sobą innych, nakłaniając ich do nauki i doskonalenia techniki tańca. Wiedzę na temat tego tańca zdobywają w szkołach, w powszechnym systemie edukacyjnym, a także w szkołach muzycznych i tanecznych.

Śpiew polifoniczny w regionie horehrońskim
Kraj(e) członkowskie: Słowacja

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2017 r.

Na śpiew polifoniczny w regionie horehrońskim składa się zmienna melodia wykonywana solo i następująca po niej bardziej statyczna odpowiedź chóru męskiego lub żeńskiego. Śpiew osiąga punkt kulminacyjny w czasie równoczesnego wykonywania kilku melodii z bogatymi wariacjami, w dwóch lub trzech częściach. Każda część stanowi wariację początkowej formuły melodycznej. Poszczególne rodzaje pieśni są związane z pracami w polu, wydarzeniami w życiu rodzinnym lub w roku kalendarzowym, a nowe pieśni pojawiają się w związku z wydarzeniami w sferze publicznej, które mają wpływ na życie ludzi. Depozytariuszami i praktykami są mieszkańcy wsi, a także szersza publiczność. Śpiew polifoniczny odbierany jest jako specyficzne zjawisko lokalne, które pozwala na chwilę odprężenia, tworzy więzi w grupie, przyczynia się do ogólnej spójności społecznej i jest źródłem dumy z miejscowych tradycji. Depozytariusze podtrzymują trwanie elementu poprzez praktykę i wykorzystywanie w regularnej wymianie międzypokoleniowej. Żywotność zjawiska przejawia się w spontanicznym wykonywaniu pieśni w czasie świąt i uroczystości, w kościele, podczas miejscowych obchodów świątecznych, a także w studiach pieśni i tańca. Praktyka przekazywana jest z pokolenia na pokolenie w gronie rodzinnym i poprzez edukację nieformalną. Do jej podtrzymania przyczyniają się również zespoły folklorystyczne, lokalne władze samorządowe i indywidualni artyści.

Kolędowanie Kurenti
Kraj(e) członkowskie: Słowenia
Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2017 r.

Odwiedzanie domów przez Kurenti ma miejsce w czasie zapustów, w okresie od święta Matki Boskiej Gromnicznej (2 lutego) do Środy Popielcowej. Jest zwyczajem wiejskim, obecnie praktykowanym również w mieście Ptuj. Grupy składające się z osób przebranych za Kurenti (bóstwa pomyślności) oraz za jednego lub kilku diabłów chodzą od domu do domu. Na podwórzu ustawiają się w półkolu, otaczają gospodarzy i wykonują wokół nich podskoki. Zgodnie z wierzeniami, dźwięki dzwonków i drewniana laska mają odpędzać złe moce i przynosić pomyślność odwiedzanym gospodarstwom. W działania związane z tym zwyczajem zaangażowani są mężczyźni, kobiety i dzieci. Kurenti zazwyczaj tworzą grupy, niekiedy zrzeszając się w stowarzyszeniach. Federacja stowarzyszeń Kurenti jest ważnym depozytariuszem tego zwyczaju jako organizacja ogólnokrajowa. Praktyka przyczynia się do zacieśniania więzi międzyludzkich i ma podstawowe znaczenie dla regionalnej tożsamości kulturowej mieszkańców. W procesie ochrony tego przejawu dziedzictwa kulturowego uczestniczą przedszkola i szkoły podstawowe. Jego poszanowaniu sprzyjają szkolenia i nieformalne warsztaty. Wiedzy i umiejętności nabywa się przede wszystkim w rodzinie, ale najmłodsi uczą się również od starszych w grupach, do których należą. Szkoły i muzea odgrywają ważną rolę, organizując zajęcia, warsztaty i konkursy.

Karnawał w Bazylei
Kraj(e) członkowskie: Szwajcaria
Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2017 r.

Obchody karnawału zaczynają się w poniedziałek poprzedzający Środę Popielcową i trwają dokładnie 72 godziny. Są to największe uroczystości karnawałowe w Szwajcarii. W poniedziałek i wtorek odbywają się dwa pochody, które gromadzą około 11 tysięcy osób w strojach karnawałowych, maszerujących w pochodach składających się z „klik” grających na fujarkach i bębnach, z wozami i karetami. Wtorek jest dniem poświęconym dzieciom, z koncertami i pokazami latarni. Towarzyszą temu różne wydarzenia. Karnawał przypomina gigantyczną satyryczną rewię z wykorzystaniem wszelkich środków wizualnych i retorycznych obnażających wady i wpadki różnych osób z życia publicznego. Około 20 tysięcy osób, reprezentujących wszystkie grupy wiekowe i środowiska społeczne, o różnorodnych korzeniach i poglądach politycznych aktywnie uczestniczy w tym święcie, które przyciąga 200 tysięcy gości ze Szwajcarii i z zagranicy. Depozytariusze i praktycy tego dziedzictwa zrzeszeni są w stowarzyszeniach różnego typu, do których należą na równi mężczyźni i kobiety. Karnawał przyczynia się do zacieśnienia spójności społecznej, promuje idee tolerancji poprzez krytykę społeczną i przyczynia się do zachowania lokalnego dialektu. Przekazywanie tradycji odbywa się w rodzinach, które biorą udział w karnawale od kilku pokoleń. Ważną rolę odgrywają również „kliki”, z których wiele ma osobne sekcje zajmujące się przejmowaniem tradycji przez młodsze pokolenie. Kilka wydarzeń cyklicznych odbywających się w ciągu roku, pozwala na przekazywanie tego elementu dziedzictwa poza czasem karnawału. Tradycje karnawałowe mogły przetrwać dzięki działaniom podejmowanym przez społeczności w ciągu kilku minionych dekad i stałemu wsparciu ze strony władz.

Obrzęd z tańcami i śpiewem küçdepdi
Kraj(e) członkowskie: Turkmenistan

Wpis na Reprezentatywną listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2017 r.

Obrzęd z tańcami i śpiewem küçdepdi stanowi sztukę widowiskową z improwizowaną poezją, której przesłaniem jest składanie życzeń i wyrażanie pozytywnych uczuć. Śpiew jest improwizowany, a tańcom towarzyszą ruchy dłoni, gesty i kroki odpowiadające melodii. Obrzęd służący składaniu życzeń pomyślności i szczęścia stanowi integralną część uroczystości i obchodów narodowych. Depozytariuszami i praktykami są biegli w tej sztuce nauczyciele, przekazujący znajomość technik śpiewu i tańca. Sztuka ta stanowi pomost między pokoleniami i opiera się na wspólnych wartościach duchowych i kulturowych. Depozytariusze i praktycy biorą czynny udział w ochronie obrzędu, a członkowie społeczności zapewniają jego żywotność, odprawiając go w czasie uroczystości i zgromadzeń, które sprzyjają spójności społecznej i wzajemnemu zrozumieniu. Członkowie społeczności uczestniczą również w tworzeniu materiałów edukacyjnych na temat praktyki. Regularnie organizowane są wyprawy służące zbieraniu informacji w terenie. Wiedza i umiejętności związane z tą praktyką są tradycyjnie przekazywane uczniom przez nauczycieli śpiewu i tańca, w przekazie ustnym i nieformalnym nauczaniu praktycznym. Nauczanie nieformalne znajduje wsparcie w edukacji formalnej, powadzonej przez wyspecjalizowane szkoły muzyczne i ośrodki kultury.

Sztuka bài chòi w środkowym Wietnamie
Kraj(e) członkowskie: Wietnam

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2017 r.

Sztuka bài chòi w środkowym Wietnamie łączy wiele dyscyplin: muzykę, poezję, teatr, malarstwo i literaturę. Ma ona dwie główne formy: gry w karty bài chòi i przedstawienia bài chòi. Gra w karty bài chòi odbywa się w bambusowych chatach z okazji księżycowego Nowego Roku. W przedstawieniach bài chòi, artyści Hiệu, mężczyźni i kobiety, odgrywają spektakl na rattanowych matach. Wędrują z miejsca na miejsce, niekiedy grając na zamówienie w prywatnych domach. Depozytariuszami i praktykami sztuki bài chòi są artyści Hiệu, artyści grający bài chòi w spektaklu jednego aktora, artyści wykonujący karty i rzemieślnicy budujący bambusowe chaty. Sztuka bài chòi jest ważną formą kultury i rozrywki w społecznościach wiejskich. Aktorzy i ich rodziny odgrywają zasadniczą rolę w ochronie praktyki, przekazując młodemu pokolenia repertuar pieśni, znajomość techniki śpiewu i gry aktorskiej oraz ucząc malowania kart. Artyści, wraz ze społecznościami lokalnymi, tworzą prawie 90 ekip, grup i klubów bài chòi, zajmujących się praktykowaniem i przekazywaniem tej formy sztuki, która angażuje wielu członków społeczności. Większość artystów bài chòi nabywa umiejętności w rodzinie, głównie drogą przekazu ustnego. Niektórzy zajmują się nauczaniem w klubach, szkołach i stowarzyszeniach.

Pieśni Xoan z prowincji Phú Thọ
Kraj(e) członkowskie: Wietnam

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2017 r.

Jako forma sztuki widowiskowej, wykonywanie pieśni Xoan z prowincji Phú Thọ obejmuje śpiew i taniec, grę na instrumentach perkusyjnych i klaskanie. Wiąże się ściśle z czczeniem królów Hùng, zakorzenionym w kulcie przodków, praktykowanym przez mieszkańców Wietnamu. Jego depozytariusze i praktycy są zrzeszeni w czterech gildiach muzycznych, kierowanych przez „Trùm” – szefów gildii, którymi dzisiaj mogą być zarówno mężczyźni, jak i kobiety. Ich zadaniem jest dbanie o przetrwanie tej formy sztuki: zachowywanie pieśni, wybór uczniów, czuwanie nad stylem i repertuarem, organizowanie zajęć. Uczestniczą również w prezentowaniu i nauczaniu pieśni Xoan w czterech gildiach muzycznych, a także w klubach i stowarzyszeniach. Jako sztuka widowiskowa zakorzeniona w życiu społeczności lokalnej, śpiew Xoan sprzyja poczuciu wspólnoty kulturowej, spójności społecznej i wzajemnemu poszanowaniu. Wietnamski Instytut Muzykologii zinwentaryzował 31 pieśni Xoan. Do utworzenia 4 gildii doprowadziły starania kilku artystów wykonujących Xoan. Istnieją również 33 kluby zajmujące się tą sztuką. Dla lepszego poznania pieśni organizuje się seminaria. Liderzy i uznani artyści przekazują te pieśni ustnie, posługując się spisanymi utworami i nagraniami audiowizualnymi. Doświadczeni artyści uczą również pieśni Xoan członków klubów i nauczycieli muzyki, którzy przekazują te umiejętności kolejnym osobom.

Sztuka neapolitańskiego "pizzaiuolo"
Kraj(e) członkowskie: Włochy
Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2017 r.

Sztuka wyrobu pizzy neapolitańskiej to praktyka kulinarna obejmująca cztery osobne etapy związane z wyrabianiem, formowaniem i garnirowaniem ciasta oraz wypiekaniem pizzy na ogniu z węgla drzewnego. Wywodzi się z Neapolu, stolicy Kampanii, gdzie obecnie około 3 tysięcy osób trudni się wypiekaniem pizzy („pizzaiuoli” w dialekcie neapolitańskim). Pizzaiuoli są w oczach miejscowej społeczności uosobieniem więzi społecznych. Wśród depozytariuszy można wyodrębnić trzy kategorie osób: mistrz pizzaiuolo, pizzaiuolo i piekarz. Depozytariuszami są również rodziny neapolitańskie, które praktykują tę sztukę w domu. Dziedzictwo to sprzyja integracji społecznej i wymianie międzypokoleniowej. Staje się niemal spektaklem, kiedy pizzaiuolo w „bottega” daje pokaz swojego kunsztu. Co roku, dla zapewnienia ciągłości tradycji, stowarzyszenie neapolitańskich pizzaiuoli organizuje kursy na temat historii, narzędzi i technik wyrobu pizzy. W Neapolu umiejętności technicznych uczy się w szkole, a uczniowie mogą stać się adeptami tej sztuki w rodzinach neapolitańskich. Jednakże wiedza i umiejętności są przekazywane przede wszystkim w „bottega”, gdzie młodzi uczniowie obserwują mistrza przy pracy, poznając wszystkie etapy i kluczowe elementy tej sztuki.

Zaouli, popularna muzyka i taniec ludu guro na Wybrzeżu Kości Słoniowej
Kraj(e) członkowskie: Wybrzeże Kości Słoniowej

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2017 r.

Zaouli to popularna muzyka i taniec społeczności guro w departamentach Bouaflé i Zuénoula na Wybrzeżu Kości Słoniowej. W hołdzie oddawanym urodzie kobiecej występują dwie maski: Blou i Dżela. Inna nazwa to Dżela lou Zaouli, co znaczy Zaouli, córka Dżeli. Zaouli łączy w tym samym widowisku rzeźbę (maskę), sztukę tkacką (strój), muzykę (orkiestra i śpiewanie pieśni) i taniec. Maska Zaouli składa się z siedmiu masek nakładanych na twarz, z których każda przedstawia inną legendę. Depozytariuszami i praktykami tego dziedzictwa są rzeźbiarze, rzemieślnicy, muzycy, śpiewacy, tancerze oraz starszyzna gwarantująca przestrzeganie zwyczajów i tradycji. Zaouli pełni funkcję edukacyjną, ludyczną i estetyczną. Stanowi nośnik tożsamości kulturowej depozytariuszy, a także przyczynia się do ochrony środowiska oraz sprzyja integracji i spójności społecznej. Przekazywanie tego elementu dziedzictwa odbywa się z okazji przedstawień muzycznych i prób. Amatorzy zdobywają potrzebną wiedzę i umiejętności pod okiem doświadczonych praktyków. Żywotność Zaouli zapewniają popularne widowiska organizowane lokalnie dwa lub trzy razy w tygodniu. Kluczową rolę w procesie przekazywania dziedzictwa i w zawodach tanecznych, w których uczestniczą sąsiadujące ze sobą wioski, odgrywa dawny system wodzowski stojący na straży tradycji. Rewitalizacji tego elementu dziedzictwa służą festiwale. Jest on również przedmiotem prac badawczych i dokumentacyjnych.

Lista dobrych praktyk dotyczących ochrony dziedzictwa niematerialnego

Lokalny ośrodek kultury (chitalishte) w Bułgarii – doświadczenia praktyczne w ochronie żywotności niematerialnego dziedzictwa kulturowego
Kraj(e) członkowski(e): Bułgaria
Wpis do rejestru dobrych praktyk w dziedzinie ochrony niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2017 r.

Gminne ośrodki kultury (chitalishta) są rozmieszczone równomiernie na całym terytorium Bułgarii. Powstają z inicjatywy społeczności lokalnych i są otwarte dla wszystkich, niezależnie od wieku, płci czy poglądów politycznych lub religijnych. Pierwsze ośrodki powstały w 1856 roku i od razu zostały uznane za podstawowe jednostki organizacyjne bułgarskiego społeczeństwa. Według ustawy z 1996 roku mają one obecnie status niezależnej organizacji pozarządowej. W myśl tej ustawy, ośrodki zajmują się prowadzeniem działalności kulturalnej i oświatowej, która ma na celu ochronę zwyczajów i tradycji narodu bułgarskiego, zapewnianie dostępu do informacji, upowszechnianie osiągnięć nauki, sztuki i kultury. Ośrodki odgrywają kluczową rolę w upowszechnianiu niematerialnego dziedzictwa kulturowego w całym kraju, wykorzystując m.in. doświadczenie przedstawicieli starszego pokolenia, którzy zachęcają do angażowania się ludzi młodych. Rosnąca liczba ośrodków i osób uczestniczących w ich działalności, wywodzących się z różnych środowisk i wszystkich grup wiekowych, świadczy o znacznym zasięgu oddziaływania tych placówek. W celu prezentowania i popularyzacji niematerialnego dziedzictwa kulturowego ośrodki organizują festiwale, obchody, zjazdy, wystawy i wiele innych wydarzeń. Jedną z nowatorskich form rozwijania chitalischta jest tworzenie lokalnych centrów, których zadaniem jest dokumentowanie, archiwizowanie, przekazywanie wiedzy i rozwijanie kompetencji.

Ośrodek rozwoju rękodzieła w Margilan, ochrona tradycyjnych technik wyrobu atłasu
Kraj(e) członkowski(e): Uzbekistan

Wpis do rejestru dobrych praktyk w dziedzinie ochrony niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2017 r

Historia wyrobu ikatu atłasowego i adrasowego (tkaniny półjedwabnej, w tradycyjne geometryczne wzory, używanej do tapicerowania mebli, a także do szycia zasłon i lekkich ubrań) na obecnym terytorium Uzbekistanu sięga Starożytności. Historycznie to właśnie w Margilan były wytwarzane szlachetne barwne tkaniny. Tradycyjne rękodzieło przeżywało trudny okres w dobie ZSSR i niektóre z dawnych technik produkcji rękodzielniczej niemal zaniknęły. W związku z pilną potrzebą rewitalizacji i ochrony zagrożonych tradycji, <del datetime="2019-06-10T13:38"> </del>w 2007 r. społeczność lokalna wystąpiła z inicjatywą utworzenia ośrodka rozwoju rękodzieła. Celem działalności ośrodka jest zachowanie, rozwijanie i promowanie tradycyjnych uzbeckich metod wyrobu atłasu poprzez nowatorskie szkolenia, wystawy i salony rękodzieła, a także dzięki festiwalom tradycyjnych tkanin, publikacji różnych instrukcji i podręczników ochrony dziedzictwa. Ośrodek zachęca również do wykorzystywania naturalnych materiałów i przyczynia się do przekazywania wiedzy i umiejętności związanych ze znajomością przyrody, a także z ich znaczeniem dla zdrowia i dobrego samopoczucia. Jego sukces wynika w znacznej mierze z ducha partnerskiej współpracy. Lokalne społeczności odgrywają dużą rolę w realizacji wspomnianych inicjatyw, w poczuciu, że wyrób atłasowych tkanin w dużym stopniu stanowi o ich tożsamości.