jesteś tu: Strona główna » Kultura » Dziedzictwo kulturowe » Dziedzictwo niematerialne » Listy Dziedzictwa Niematerialnego » Wpisy 2022

Wpisy 2022

Opisy obiektów na podstawie informacji opublikowanych w portalu UNESCO: www.unesco.org

Lista obiektów wymagających pilnej ochrony

Dżubleta, tradycyjny strój kobiecy: umiejętności, rękodzieło i wykorzystanie
Kraje członkowskie: Albania

Wpis na Listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego wymagającego pilnej ochrony, w 2022 r.

Dżubleta to ręcznie szyta, odświętna spódnica, noszona przez kobiety i dziewczęta w g&oacubrte;rach północnej Albanii, charakteryzująca się falistym dzwonowatym kształtem, przeważnie czarna, z kolorowymi haftowanymi motywami. Proces wytwórczy obejmuje przygotowanie szajaku (tkanego filcu), następnie krojenie go, szycie i haftowanie symbolicznych ozdobnych wzorów. Kiedyś dżubleta noszona była przez kobiety na co dzień, począwszy od okresu dojrzewania i wskazywała na status społeczny i ekonomiczny noszącej ją osoby. Jednak w ostatnich dziesięcioleciach popularność tego elementu stroju spadła z powodów społeczno-politycznych i ekonomicznych. Polityka wdrażana przez system socjalistyczny w latach 60. XX wieku wpłynęła na tradycyjne wzorce kulturowe, przynosząc zmiany w codziennym życiu górskich społeczności, w tym w zwyczajach związanych z noszeniem i wyrobem dżublety. Kobiety, zmuszone do pracy w rolniczych spółdzielniach socjalistycznych, nie znajdowały w codziennym życiu zastosowania dla takiego elementu ubioru. Ponadto, kolektywizacja gospodarki doprowadziła do braku surowców potrzebnych do wyrobu dżublety. Obecnie niewiele już kobiet posiada wiedzę na temat całego procesu jej powstawania, a tradycyjne przekazywanie wiedzy w ramach rodziny należy do rzadkości. Niemniej jednak, strój ten zachował swoje społeczne i duchowe znaczenie i nadal uważany jest za integralną część tożsamości góralskich społeczności.

Ceramika z Quinchamali i Santa Cruz de Cuca
Kraje członkowskie: Chile

Wpis na listę niematerialnego dziedzictwa wymagającego pilnej ochrony, w 2022 r.

Ceramika z Quinchamalí i Santa Cruz de Cuca jest głęboko osadzona w tradycji kultury metysów z centralnych regionów Chile. Są to czarne przedmioty użytkowe i dekoracyjne z białymi motywami, wytwarzane przy użyciu technik znanych od wieków. Przedmioty użytkowe to garnki, naczynia i zastawa stołowa. Wśród motywów dekoracyjnych są figurki wyobrażające elementy krajobrazu wiejskiego i lokalne postacie, takie jak guitarrera, wieśniaczka niosąca gitarę. Garncarze sprzedają swoje wyroby w domach, na lokalnych straganach, na targu Chillán i na targach rękodzieła, a także przez pośredników. Garncarstwo jest domeną kobiet, które są depozytariuszkami wiedzy i umiejętności praktycznych, Są rody po linii żeńskiej mające własny styl wytwórczości. Ta forma dziedzictwa, stanowiąca o autonomii społecznej i ekonomicznej kobiet, odgrywa istotną rolę w równych relacjach płci. Żywotność tej formy tradycji jest jednak zagrożona przez czynniki demograficzne i środowiskowe oraz zmieniający się kontekst społeczny. Gdy młodzi ludzie przeprowadzają się do miast, możliwość przenoszenia tej formy tradycji jest ograniczona. Dostęp do surowców staje się również coraz trudniejszy ze względu na postępującą utratę różnorodności biologicznej i degradację gleby. Ponadto brak regulacji sprzyja przywłaszczaniu sobie własności intelektualnej związanej z wiedzą garncarską i wykorzystywaniu jej przez projektantów i artystów w celach zarobkowych, bez dzielenia się zyskiem z depozytariuszkami tego elementu dziedzictwa.

Tradycyjne kamieniarstwo oparte na kamieniu wulkanicznym z Ahlatu
Kraje członkowskie: Turcja

Wpis na Listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego wymagającego pilnej ochrony w 2022 r.

Tradycyjna sztuka kamieniarska z regionu Ahlat obejmuje wiedzę, umiejętności, metody pracy i estetykę związaną z wydobywaniem kamienia wulkanicznego w regionie Ahlat, nadawaniem blokom kamiennym odpowiednich kształtów, zdobieniem ich oraz wykorzystywaniem w budownictwie i twórczości rzeźbiarskiej. Kamień z Ahlat to skała wulkaniczna, wydobywana przez górników u podnóża góry Nemrut w Turcji. Wydobyty kamień jest cięty i poddawany obróbce, a następnie zdobiony przez kamieniarzy za pomocą ręcznych narzędzi. Ornamenty, na ogół o motywach organicznych, geometrycznych lub kaligraficznych, powstaje metodą skrobania, reliefu i rzeźbienia. Wznoszenie konstrukcji z kamienia Ahlat wymaga wiedzy i zastosowania specjalnych technik. Zarówno przy wydobywaniu kamienia przez górników, jak i w budownictwie, ważną rolę odgrywają kalendarze ludowe i tradycyjna wiedza o przyrodzie. Kamienie są wykorzystywane w budowlach architektonicznych, takich jak domy, meczety, mauzolea i mosty, a także do wykonywania nagrobków, inskrypcji, fontann i innych dzieł rzeźbiarskich. Przez stulecia tajniki tej praktyki były przekazywane z pokolenia na pokolenie, ale w ostatnich dziesięcioleciach jej przetrwanie zostało poważnie zagrożone ze względu na zmiany demograficzne (trudności w znalezieniu nowych adeptów kamieniarstwa z powodu gwałtownego spadku liczby ludności i migrację do dużych miast) oraz powszechne stosowanie w regionie nowoczesnych technik i materiałów budowlanych.

Kultura związana z przyrządzaniem barszczu ukraińskiego
Kraj(e) członkowskie: Ukraina

Wpis na podstawie art. 17.3 w dniu 1 lipca 2022 r. na Listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego wymagającego pilnej ochrony

Barszcz ukraiński jest tradycyjną potrawą przyrządzaną na bazie bulionu i buraków ćwikłowych, buraków cukrowych lub zakwasu buraczanego. Można go przyrządzać na wiele sposobów. Na praktykę związaną z niematerialnym dziedzictwem kulturowym składa się przepis, techniki kulinarne i okazje, z których barszcz jest podawany. Gotuje się go w dużym garnku lub rondlu i serwuje na ogół z pieczywem przyprawionym czosnkiem. Zazwyczaj przyrządzaniem barszczu zajmują się kobiety, ale na co dzień gotują go również mężczyźni. Potrawa jest znana od kilku stuleci, a związane z nią tradycje są przekazywane w rodzinie od najmłodszych lat. Barszczem częstuje się gości. Podawany z rozmaitych okazji, gromadzi przy wspólnym stole osoby w różnym wieku, różnej płci i z różnych środowisk. Nazwa potrawy występuje w praktykach obrzędowych, jak na przykład na Podolu, gdzie trzeci dzień po weselu zachował nazwę „do nevitsky – na borshch” (do synowej – na barszcz). Barszcz opiewają opowieści, pieśni ludowe i przysłowia. Jest postrzegany jako symbol stylu życia i wyznacznik tożsamości. Pielęgnowanie tradycji jest jednak zakłócone z różnych powodów od czasu wybuchu konfliktu zbrojnego w lutym 2022 r. Mieszkańcy opuszczają swoje domy, ulega rozerwaniu kontekst kulturowy spotkań wokół wspólnego stołu. Ucierpiało również środowisko naturalne i tradycyjna uprawa roli, co ogranicza dostęp do lokalnych produktów rolnych, takich jak warzywa potrzebne do ugotowania barszczu. Mimo trudności, społeczność całej Ukrainy zjednoczyła się wokół tego elementu dziedzictwa.

Sztuka garncarska ludu Chǎm
Kraj(e) członkowski(e): Wietnam

Wpis na Listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego wymagającego pilnej ochrony, w 2022 r.

Wyroby ceramiczne wykonywane przez garncarki ze społeczności Chǎm to przede wszystkim naczynia, przedmioty kultu i artykuły dekoracyjne, takie jak dzbany, garnki, tace i wazony. Są one przejawem indywidualnej twórczości kobiet, wywodzącej się z miejscowych tradycji. Kobiety ze społeczności Chǎm nie używają koła garncarskiego: toczą swoje wyroby, obracając się wokół nich. Nie szkliwią naczyń, ale wypalają je na świeżym powietrzu, w ogniu podsycanym drewnem i słomą, w temperaturze ok. 800 stopni Celsjusza, przez siedem do ośmiu godzin. Potrzebne surowce (glina, piasek, drewno i słoma) są pozyskiwane na miejscu, a przekazywanie wiedzy i umiejętności odbywa się w rodzinie, z pokolenia na pokolenie, drogą praktyki. Garncarstwo zbliża do siebie zajmujące się nim kobiety. Stanowi formę działalności wytwórczej, jednocześnie budując relacje społeczne. Jest to także zawód, którego znajomość przekazywana jest dzieciom, co umacnia rolę kobiet w społeczeństwie. Wytwarzana ceramika jest źródłem dochodów, które pozwalają na podtrzymywanie zwyczajów, obyczajów i tożsamości kulturalnej ludu Chǎm w Wietnamie. Mimo starań o zachowanie tej sztuki, jej żywotności zagraża między innymi ograniczenie dostępu do surowców wskutek procesów urbanizacyjnych, niewystarczające dostosowanie się do gospodarki rynkowej i brak zainteresowania ze strony młodszego pokolenia.

Lista reprezentatywna niematerialnego dziedzictwa ludzkości

Hodowla jedwabników i tradycyjna produkcja nici jedwabnych dla przemysłu tkackiego
Kraje członkowskie: Afganistan, Azerbejdżan, Iran, Turcja, Turkmenistan, Uzbekistan

Wpis na Reprezentatywną listę niematerialnego dziedzictwa ludzkości w 2022 r.

W hodowli jedwabników i tradycyjnej produkcji nici jedwabnych rolnicy sprawują pieczę nad całym cyklem życia jedwabników, począwszy od uprawy morwy, której liśćmi żywią się jedwabniki i gdzie składają jaja. Włókna są rozwijane z kokonów, przędzone w jedwabne nici, czyszczone i farbowane. Nici są następnie wykorzystywane w różnego rodzaju produkcji rękodzielniczej, w tym tkanin, dywanów, chodników i zasłon. Wyroby z jedwabiu są wysoko cenione we wszystkich kręgach społecznych i kulturowych, a także powszechnie używane przy specjalnych okazjach, takich jak śluby, pogrzeby i spotkania rodzinne. Głęboko zakorzeniona w tradycji Wielkiego Jedwabnego Szlaku praktyka jest wyrazem tożsamości kulturowej i wielowiekowych tradycji. Jest również postrzegana jako symbol spójności społecznej, ponieważ handel jedwabiem przyczynił się do wymiany kulturalnej i naukowej w obrębie zainteresowanych krajów, ale także pomiędzy nimi.

Raï – popularna pieśń ludowa w Algierii
Kraje członkowskie: Algieria

Wpis na Reprezentatywną listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2022 r.

Raï to popularny gatunek piosenki ludowej z Algierii, przedstawiającej rzeczywistość bez ogródek i poruszającej tematy tabu. Jej tematyką jest miłość, wolność, rozpacz i szeroko pojęta problematyka społeczna. Raï wywodzi się z algierskiego Oranu. Pierwotnie muzyka ta była wykonywana na wsi, przez nestorów, którzy śpiewali poetyckie teksty w lokalnych dialektach języka arabskiego, przy akompaniamencie tradycyjnej orkiestry. Na przełomie XIX i XX wieku pieśniarki raï wprowadziły do tematyki pieśni idee transgresyjne, opiewając wolność w miłości i pożądaniu i jednocześnie wielbiąc Boga i świętych. Z biegiem czasu muzyka raï stopniowo zdobywała uznanie, najpierw w całym kraju, gdzie była wykonywana podczas świąt czy prywatnych uroczystości, a następnie na świecie, dzięki artystom takim jak Khaled i Mami, których popularność przeniosła występy z przestrzeni zamkniętych na estrady podczas wielkich wydarzeń kulturalnych, festiwali oraz innych uroczystości narodowych i religijnych. Dzięki powszechnej obecnie popularności tej formy muzyki wśród młodych kobiet i mężczyzn, zawarte w niej przesłanie wolności i transgresji zyskało uniwersalny wymiar. Raï jest dziś postrzegane jako gatunek pozwalający młodym ludziom na wyrażanie uczuć w dążeniu do oswobodzenia się ze społecznych ograniczeń. Muzycy sami wykonują i ozdabiają instrumenty, a przekaz umiejętności odbywa się nieformalnie, poprzez obserwację, lub formalnie, poprzez praktyki u mistrzów gatunku.

Święto niedźwiedzia w Pirenejach
Kraj(e) członkowski(e): Andora i Francja

Wpis na Reprezentatywną listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2022 r.

Co roku pod koniec zimy w pięciu wioskach w Pirenejach, leżących na terytorium Andory i Francji, obchodzone jest święto niedźwiedzia. Młodzi mężczyźni przebrani za niedźwiedzie rozbiegają się po wiosce, usiłując pochwycić mieszkańców uczestniczących w obchodach święta, na które składają się tańce, przemowy w języku katalońskim i muzyka. Uczestniczy w nich cała społeczność, przepędzając niedźwiedzia i przyjmując widzów przybyłych z tej okazji do wioski. W każdej wiosce święto wygląda nieco inaczej, ale scenariusz pozostaje ten sam. Święto jest związane symbolicznie z końcem zimy, odradzaniem się przyrody wiosną (niedźwiedź budzi się ze snu zimowego) i relacją między człowiekiem a naturą. Po okresie spadku popularności w latach 60. XX wieku, w ciągu trzech ostatnich dekad nastąpiło stopniowe odradzanie się tradycji. Osoby w różnym wieku i z różnych środowisk angażują się w ich kultywowanie w rozmaitym stopniu, pomagając w zorganizowaniu święta, odgrywając role, śpiewając bądź uczestnicząc w pościgu. Tradycje przekazywane są przez stowarzyszenia i szkoły, w rodzinie i w gronie przyjaciół. Dzieci spontanicznie „bawią się w niedźwiedzia”. Wydarzenie świętowane od setek lat łączy tysiące ludzi z regionu katalońskiego i dla mieszkańców pięciu pirenejskich wiosek jest okazją do pielęgnowania wspólnego dziedzictwa i zaznaczania swojej przynależności do wspólnoty.

Wiedza i praktyki związane z uprawą kawy przez plemiona Khawlani
Kraj(e) członkowski(e): Arabia Saudyjska

Wpis na Reprezentatywną listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2022 r.

Uprawa ziaren kawy rozpoczyna się od zasadzenia nasion w siatkowych workach wypełnionych ziemią i przechowywanych w zacienionym miejscu przez trzy do czterech miesięcy. Następnie są przenoszone na tarasy rolne, zapewniające odpowiedni poziom nawodnienia i zapobiegające erozji gleby. Owoce rosną tam od dwóch do trzech lat, po czym są zbierane ręcznie i rozkładane do wysuszenia. Aby wydobyć ziarna, ususzone owoce umieszcza się na płaskich, kamiennych żarnach, gdzie cylindryczny kamień łuska je, oddzielając ziarna od zewnętrznej skorupy. Plemiona Khawlani uprawiają kawę od ponad 300 lat, przekazując umiejętności i techniki młodszym pokoleniom. W Arabii Saudyjskiej kawa jest uważana za symbol szczodrości, a podawanie gościom kawy przyrządzonej z ziaren zebranych z własnych upraw jest punktem honoru i oznaką szacunku. Uprawa i przetwarzanie ziaren kawy przez plemiona Khawlani sprzyja spójności społecznej i zapewnia poczucie wspólnej tożsamości, gdyż rolnicy spotykają się, aby wymieniać się wiedzą i pomagać innym w doskonaleniu umiejętności w tej dziedzinie.

Alheda’a, tradycje ustne związane z pędzeniem stad wielbłądów
Kraj(e) członkowski(e): Arabia Saudyjska, Oman, Zjednoczone Emiraty Arabskie

Wpis na Reprezentatywną listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2022 r.

Alheda'a to polifoniczna forma ekspresji ustnej, której towarzyszą gesty lub gra na instrumentach muzycznych, służąca pasterzom do komunikowania się z wielbłądami. Rytmiczna forma wyrazu jest inspirowana poezją. Pasterz wykorzystuje niepowtarzalny zestaw dźwięków rozpoznawanych przez wielbłądy, aby kierować stada przez pustynię lub pastwiska do wodopojów, miejsc karmienia lub dojenia zwierząt. Alheda’a bywa także wykorzystywana do szybkiego przywołania zwierząt w przypadku nagłego zagrożenia, takiego jak nadciągająca burza piaskowa. Pasterze uczą wielbłądy rozróżniania komend dotyczących prawej i lewej strony, otwierania pyska na żądanie i klękania, aby można je było dosiąść. Praktyka ta tworzy silną więź między stadem a pasterzem, a także między samymi pasterzami. Jest przekazywana w ramach rodzin i społeczności, a dzieci towarzyszą dorosłym członkom rodziny w codziennych wyprawach.

Tradycje związane z hodowlą koni lipizańskich
Kraj(e) członkowski(e): Austria, Bośnia i Hercegowina, Chorwacja, Rumunia, Słowacja, Słowenia, Węgry, Włochy

Wpis na Reprezentatywną listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2022 r.

Tradycje związane z hodowlą koni lipizańskich wywodzą się z hodowli koni dla dworu cesarskiego Habsburgów w Wiedniu, ale dzisiaj koń lipizański odgrywa szczególną rolę w życiu kulturalnym społeczności wiejskich. Występuje w czasie uroczystości i festiwali, takich jak poświęcenie koni, pochody karnawałowe i defilady. Konie odgrywają kluczową rolę w hipoterapii i zrównoważonej turystyce. Osoby zatrudnione w państwowych stadninach należą do głównych depozytariuszy tego elementu dziedzictwa, wraz z terapeutami, rzemieślnikami, miłośnikami sportów jeździeckich, pasjonatami historycznych tradycji kawalerii, społecznościami lokalnymi i osobami odwiedzającymi stadniny. Wartości, wiedza, kompetencje i praktyki są przekazywane poprzez zajęcia praktyczne, seminaria i kursy, a także w czasie imprez świątecznych i sportowych. Praktyka związana z hodowlą koni lipizańskich weszła do programu niektórych szkół podstawowych oraz wszystkich szkół rolniczych i zawodowych, a także wyższych szkół rolniczych i weterynaryjnych. Hodowla koni lipizańskich jest spoiwem łączącym społeczności od ponad 450 lat, dając silne poczucie przynależności, zwłaszcza dzięki specjalistycznemu słownictwu i więzi emocjonalnej między hodowcami i końmi.

Flisactwo
Kraj(e) członkowski(e): Austria, Czechy, Hiszpania, Łotwa, Niemcy i Polska
(koordynator: Polska)

Wpis na Reprezentatywną listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego w 2022 r.

Flisactwo w Austrii, Czechach, Hiszpanii, na Łotwie, w Niemczech i Polsce wywodzi się ze Średniowiecza, kiedy to spławiano drewno oraz przewożono na tratwach towary i ludzi, wykorzystując naturalny nurt wody. Niegdyś flisacy udający się w odległe miejsca spędzali na tratwach całe tygodnie, razem mieszkając i pracując. Zrodziła się w ten sposób społeczność flisacka, która dzieliła wspólne wartości, a także wyróżniała się posiadaniem wiedzy, umiejętności i znajomości technik potrzebnych do budowania tratw i żeglugi. Tradycje flisackie przekazywano z pokolenia na pokolenie. Silnemu zakorzenieniu tradycji sprzyjała ważna rola przekazu ustnego, uczenie się przez obserwację i ich nieprzerwane pielęgnowanie. Są obecne nadal zwłaszcza dzięki obozom młodzieżowym, działalności lokalnych szkół, festiwalom i warsztatom. Tratw, które mogą liczyć do 600 metrów długości, 50 metrów szerokości i 2 metrów wysokości używa się dzisiaj głównie do żeglugi rzecznej. Buduje się je w taki sam sposób jak dawniej. Specjalnie dobiera się drewno, pnie są spychane do rzeki i łączone w tratwy. Flisactwo sprzyja współdziałaniu w grupie oraz zacieśnianiu więzi społecznych w ramach danej społeczności i między społecznościami flisackimi. Obecnie flisactwo jest otwarte dla wszystkich, niezależnie od wieku, płci czy środowiska społecznego i kulturalnego. Ochrona wody i ekosystemów, a także zrównoważone wykorzystanie drewna są głęboko zakorzenione w praktykowaniu flisactwa. Systematyczne dzielenie się doświadczeniami wzbogaca istniejące dziedzictwo, sprzyja umacnianiu wspólnych wartości i wymianie kulturalnej ponad granicami.

Kultura związana z tradycyjnymi grami, sportem i zapasami Pahlevani, prezentowana na arenach zourkhāneh
Kraje członkowskie: Azerbejdżan

Wpis na Reprezentatywną listę niematerialnego dziedzictwa ludzkości w 2022 r.

Na kulturę związaną z tradycyjną lekkoatletyką i sztuką walki Pahlevani (Pahlavāni/Pahlevāni), uprawianą w specjalnych budowlach mieszczących arenę, zwanych zoorkaneh (zurkhāneh) w Azerbejdżanie, składają się gry i sporty, takie jak zapasy i występy indywidualne. Używa się w nich specyficznych narzędzi, które przypominają średniowieczną broń (miecze, tarcze i łuki), ale są cięższe (pierwotnie miało to na celu wyćwiczenie umiejętności swobodnego posługiwania się prawdziwą bronią). Zawody, nadzorowane przez sędziów, odbywają się przy akompaniamencie muzyki lub szybkiego bicia w bębny. Głównymi praktykującymi tę formę dziedzictwa są mężczyźni, którzy ćwiczą, organizują pokazy oraz przekazują swoją wiedzę i umiejętności. W skład społeczności kultywującej tę formę dziedzictwa wchodzą również lokalne organizacje, trenerzy i uczniowie placówek wychowania fizycznego, a także widzowie i rzemieślnicy wyrabiający narzędzia do ćwiczeń. Głównym powodem podtrzymywania tradycji jest zainteresowanie lokalnych społeczności grami, sportem i pokazami. Będąca integralną częścią kultury popularnej imprez ludowych i uroczystości plenerowych, kultura Pahlevani daje społecznościom w Azerbejdżanie poczucie tożsamości. Od wielu lat uprawiający tradycyjne sporty, uważani za symbol determinacji w walce, przyczyniają się do zacieśniania więzi społecznych, dając lokalnym społecznościom poczucie dumy i wspólnej tożsamości.

Tradycja opowiadania anegdot Hodży Nasreddina/Mułły Ependi/Nasruddina Effendiego Nasrendina
Kraje członkowskie: Azerbejdżan, Kazachstan, Kirgistan, Tadżykistan, Turcja, Turkmenistan, Uzbekistan

Wpis na Reprezentatywną listę niematerualnego dziedzictwa ludzkości w 2022 roku.

Tradycja opowiadania anegdot o Hodży Nasreddinie obejmuje praktyki społeczne i festiwale związane z opowiadaniem facecji i zabawnych historyjek, przypisywanych Hodży Nasreddinowi – filozofowi i mędrcowi znanemu z postrzegania życia i ludzkich doświadczeń w sposób humorystyczny. Mimo pewnych różnic, przejawiających się w wizerunku społecznym, imionach bohatera i treści opowiadanych historii, kluczowe cechy są wspólne dla dziedzictwa Azerbejdżanu, Kazachstanu, Kirgistanu, Tadżykistanu, Turkmenistanu i Uzbekistanu. Anegdoty są przekazywane ustnie i poprzez źródła pisane. Stały się też inspiracją dla lokalnych powiedzeń i przysłów. Wiele z nich weszło do kanonu klasyki, są popularyzowane w prasie i książkach, w filmie i telewizji, w tym w specjalnych programach telewizyjnych dla dzieci. Anegdoty są przepojone głęboką mądrością. Cechują je cięte riposty, posługiwanie się absurdem i elementem zaskoczenia, łamanie przyjętych norm. Narrator znajduje nieoczekiwane wyjście ze skomplikowanych sytuacji, z których zawsze wychodzi zwycięsko dzięki sile własnego słowa. Anegdoty pełnią funkcję zarówno edukacyjną, jak i rozrywkową, służą do wzbogacania rozmów, wzmacniania argumentów, przekonywania innych lub wyjaśniania sytuacji. Władze lokalne, uczelnie i organizacje pozarządowe odgrywają istotną rolę w utrwalaniu tradycji opowiadania anegdot, organizując różne przedsięwzięcia i festiwale służące ich upowszechnianiu na poziomie lokalnym, krajowym i międzynarodowym.

Kultura związana z herbatą (Çay), symbol tożsamości, gościnności i więzi społecznych
Kraje członkowskie: Azerbejdżan, Turcja

Wpis na Reprezentatywną listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2022 r.

Kultura związana z przyrządzaniem i piciem herbaty w Azerbejdżanie i Turcji stanowi ważną praktykę społeczną, wyrażającą gościnność, służącą budowaniu i podtrzymywaniu więzi społecznych oraz świętowaniu ważnych momentów w życiu społeczności. Chociaż istnieje kilka rodzajów herbaty i technik jej parzenia, w obu krajach zbiera się i pije na ogół czarną herbatę. Do parzenia naparu służą wytwarzane tradycyjnymi metodami przez miejscowych rzemieślników, oferowane w dużym wyborze czajniki. Świeżo zaparzony, gorący napój podawany jest w szklankach lub filiżankach z porcelany, fajansu lub srebra o gruszkowatym kształcie. Do herbaty podaje się słodycze, cukier, plasterki cytryny, konfitury i suszone owoce. W niektórych regionach Azerbejdżanu herbatę pije się z dodatkiem przypraw i ziół, takich jak cynamon, imbir i tymianek. Kultura związana z przyrządzaniem i piciem herbaty jest istotną częścią codziennego życia wszystkich warstw społecznych i umacnia poczucie tożsamości kulturowej. Depozytariuszami są rolnicy uprawiający herbatę, właściciele herbaciarni, producenci herbaty i rzemieślnicy, którzy wytwarzają potrzebne narzędzia i przybory oraz zajmują się wyrobem słodyczy.

Wyplatanie przedmiotów ze słomy: sztuka, rękodzieło i umiejętności
Kraj(e) członkowski(e): Białoruś

Wpis na Reprezentatywną listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2022 r.

W wyplataniu przedmiotów ze słomy na Białorusi znaczenie ma wymiar duchowy oraz symbolika materiału i przedmiotów. Ze słomy są wytwarzane rozmaite sprzęty użytkowe (takie jak pudełka i koszyki), kapelusze, zabawki i akcesoria. Niektóre plecionki mają specjalne znaczenie, na przykład wieńce dożynkowe zwane pawukami, wykonywane złożonym splotem w formie diamentu, które mają chronić dom przed złymi mocami i chorobami. Współczesna sztuka plecionkarska na Białorusi wywodzi się z tradycji ludowych i stale jest rozwijana dzięki twórcom indywidualnym, którzy dzielą się wiedzą i umiejętnościami przez Internet, w placówkach edukacyjnych, pracowniach artystycznych, ośrodkach rzemiosła lub na festiwalach. Niektórzy z nich nauczyli się wyplatania wyrobów ze słomy od rodziców lub dziadków. Ci, którzy zajmują się sztuką plecionkarską zawodowo, sprzedają swoje wyroby na targu, na festiwalach, wystawach lub w sklepach oferujących przedmioty tradycyjnego rzemiosła. Inni traktują to zajęcie jako hobby. Wyplataniem przedmiotów ze słomy zajmują się głównie kobiety. Jeśli robią to mężczyźni, na ogół wykonują wyroby tradycyjne, takie jak sprzęty użytkowe, kapelusze, obrzędowe maski i rzeźby, posługując się tradycyjną techniką spiralną.

Święto ku czci św. Tryfona i koło (taniec w kole) św. Tryfona. Tradycje Chorwatów z Zatoki Kotorskiej, mieszkających w Republice Chorwacji.
Kraj(e) członkowski(e): Chorwacja

Wpis na Reprezentatywną listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2022 r.

Dziedzictwo związane ze świętem św. Tryfona i tańcem w kole łączy się przede wszystkim z dwoma dorocznymi wydarzeniami: świętem św. Tryfona w dniu 3 lutego i nocami Boki. Taniec zwany kołem, wykonywany przez członków marynarki Zatoki Kotorskiej (marynarki Boki), ubranych w tradycyjne galowe mundury, jest najbardziej spektakularnym elementem dziedzictwa kulturowego prezentowanego w czasie obchodów. Osoby kultywujące tę tradycję zbierają się przez cały luty i marzec wszędzie tam, gdzie istnieje marynarka Boki. Zgromadzenia te, zwane nocami Boki, pozwalają na prezentowanie publiczności chorwackiej dziedzictwa kulturowego Chorwatów z Zatoki Kotorskiej. Obchody świąteczne są związane z kultem św. Tryfona, którego relikwie zostały przywiezione do Kotoru w 809 roku. Kult świętego, który został patronem Kotoru, diecezji kotorskiej i marynarki Boki bardzo się rozwinął. Osoby należące do społeczności pielęgnującej tradycje szyją mundury i dbają o nie, poznają typowe dla Zatoki Kotorskiej przepisy kulinarne. Wiedza na temat szerszego kontekstu kulturowego i historycznego dziedzictwa Chorwatów z Boki i ich patrona na ogół przekazywana jest poprzez wystawy, publiczne odczyty, wieczory kulturalne i rozmaite imprezy.

Tradycyjne techniki przetwarzania liści herbaty i związane z nią praktyki społeczne
Kraj(e) członkowski(e): Chiny

Wpis na Reprezentatywną listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2022 r.

Tradycyjne techniki przetwarzania liści herbaty i związane z herbatą praktyki społeczne obejmują wiedzę, umiejętności i praktyki towarzyszące uprawie krzewów herbacianych, zbieraniu liści, ich ręcznej obróbce, a także degustacji i wspólnemu piciu herbaty. Opierając się na lokalnych tradycjach i warunkach środowiska naturalnego, producenci stworzyli sześć rodzajów herbaty: zieloną, żółtą, ciemną, białą, ulung i czarną. Wraz z herbatami przetworzonymi, takimi jak herbaty o zapachu kwiatowym, istnieje ogółem ponad 2 tysiące produktów powstałych na bazie herbaty różniących się barwą, aromatem, smakiem i kształtem liści. Herbata występuje powszechnie w życiu codziennym Chińczyków. Zaparzoną lub zagotowaną pije się w domu, w pracy, w herbaciarniach, w restauracjach i w świątyniach. Odgrywa ona ważną rolę w relacjach społecznych i jest elementem uroczystości, takich jak wesela i obrzędy ofiarne. Zwyczaj podejmowania gości herbatą oraz podtrzymywania więzi rodzinnych i dobrosąsiedzkich poprzez ceremonie picia herbaty, które składają się na obyczajowość wspólną dla wielu grup etnicznych, daje społecznościom poczucie tożsamości i ciągłości tradycji. Wiedza i umiejętności są przekazywane w rodzinie i w trakcie praktycznej nauki zawodu. Do depozytariuszy tego elementu dziedzictwa należą wytwórcy herbaty, rolnicy i mistrzowie ceremonii, a także osoby zajmujące się wyrobem słodyczy podawanych do herbaty.

Zwyczaje związane z raengmyon z Pyongyang
Kraj(e) członkowski(e): Demokratyczna Republika Korei

Wpis na Reprezentatywną listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2022 r.

Raengmyon z Pyongyang (rodzaj makaronu na bazie mąki gryczanej spożywanego na zimno) to tradycyjna potrawa przyrządzana w Korei Północnej z okazji wydarzeń społecznych i kulturalnych. Podawana jest w mosiężnym naczyniu, z kawałkami mięsa, kimchi, warzywami, owocami i innymi dodatkami. Na koniec makaron zalewa się zimnym bulionem mięsnym lub sokiem z kiszonej rzodkwi. Tradycyjne ludowe danie, głęboko zakorzenione w życiu mieszkańców Pyongyang, symbolizuje długowieczność, szczęście, gościnność, poczucie wspólnoty i przyjaźń, a także sprzyja okazywaniu szacunku, bliskości i jedności. W przeddzień obchodzonego zimą ludowego święta Jongholdaeborum, mieszkańcy spotykają się w gronie rodzinnym i wśród sąsiadów, by spożywać tę potrawę z nadzieją na długie życie, które symbolizować mają długie nitki makaronu. W czasie uroczystości takich jak urodziny i wesela, mieszkańcy Pyongyang podają raengmyon swoim bliskim, sąsiadom i przyjaciołom z życzeniami pomyślności. Zwyczaj nakazuje wypicie niewielkiej ilości alkoholu przed rozpoczęciem jedzenia. Dzisiaj danie jest serwowane nie tylko przy wyjątkowych okazjach, ale również w wyspecjalizowanych restauracjach. Babcie i matki z dumą przekazują umiejętności i wiedzę związaną z przyrządzaniem raengmyon dzieciom, uważając to za swój moralny obowiązek. Wiedza i umiejętności są również przekazywane na kursach i szkoleniach w restauracjach, podczas konkursów gotowania, w czasie festiwali i wystaw, a także za pośrednictwem mediów i w szkołach.

Uroczystości upamiętniające pobyt Świętej Rodziny w Egipcie
Kraj(e) członkowski(e): Egipt

Wpis na Reprezentatywną listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2022 r.

Święto upamiętnia podróż Świętej Rodziny uchodzącej przed prześladowaniami króla Heroda z Betlejem do Egiptu. Co roku wydarzeniu temu poświęcone są dwa festiwale, w których licznie uczestniczą Egipcjanie, zarówno muzułmanie, jak i koptyjscy chrześcijanie, niezależnie od wieku i płci. Pierwszy, zwany „Festiwalem z okazji przybycia Świętej Rodziny do Egiptu”, jest wydarzeniem jednodniowym, odbywającym się zazwyczaj na początku czerwca. Drugi, zwany „Narodzeniem Marii Panny”, to święto odprawiane od maja do sierpnia w kilku miastach, w tym w Durunka i Kairze. Działania towarzyszące uroczystościom to: śpiewy, tradycyjne gry, malowanie ciała, rekonstrukcje podróży, procesje religijne, występy artystyczne i wspólne spożywanie tradycyjnych potraw. Uroczystości pełnią istotne funkcje społeczne i kulturowe, jednocząc społeczności koptyjskich chrześcijan i muzułmanów, czego dowodem są wspólne przygotowania i przebieg samych uroczystości. Wydarzenia związane są również ze świadczeniem pomocy przyjezdnym przez mieszkańców oraz z wymianą upominków. Wiedza i umiejętności przekazywane są przez kościoły i klasztory, w rodzinach oraz poprzez aktywny udział w obrzędach.

Umiejętności zawodowe i kultura związana z bagietką
Kraj(e) członkowski(e): Francja

Wpis na Reprezentatywną listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2022 r.

Bagietka jest cieszącym się dużą popularnością rodzajem pieczywa spożywanego we Francji przez cały rok. Tradycyjny wyrób bagietki jest procesem obejmującym dozowanie i ważenie składników, wyrabianie ciasta, fermentację, porcjowanie, pozostawienie do wyrośnięcia, ręczne nadawanie kształtu, ponowną fermentację, nacinanie (każdy piekarz ma własny sposób znaczenia bagietki) i wypiekanie w piecu. W skład bagietki wchodzą tylko cztery składniki, co różni ją od innych rodzajów pieczywa. Są to: mąka, woda, sól i zakwas lub drożdże. Każdy piekarz uzyskuje z tych składników niepowtarzalny wypiek. Wyrób bagietki wymaga szczególnych umiejętności i technik. Wypieka się ją przez cały dzień w niewielkim piecu, a efekt jest różny zależnie od temperatury i wilgotności. Bagietkę spożywa się inaczej niż inne rodzaje pieczywa, jest też związana z innymi wzorcami zachowań i praktyk społecznych. Tradycja kupowania bagietki codziennie powoduje, że regularnie chodzi się do piekarni (boulangerie). Z powodu jej rozmiaru wystawiana jest do sprzedaży w specjalnych stojakach. Chrupiąca skórka i mięsisty miąższ wywołują szczególne wrażenia smakowe. Bagietka towarzyszy posiłkom spożywanym w różnych okolicznościach – w domu w gronie rodzinnym, w restauracji, w pracy, w stołówce szkolnej. Czynności związanych z wyrobem bagietki przyszły piekarz uczy się na ogół w szkole, jednoczesnie odbywając praktykę w piekarni. Ten system nauki pozwala na nabycie potrzebnej wiedzy o składnikach, używanym sprzęcie i stosowanych metodach.

Święto 15 sierpnia (Dekapentavgoustos) w dwóch miejscowościach górskich w północnej Grecji: Tranos choros (wielki taniec) we Vlásti i Festiwal w Syrráko
Kraj(e) członkowski(e): Grecja

Wpis na Reprezentatywną listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2022 r.

Tranos choros (wielki taniec) i Festiwal w Syrráko upamiętniają Zaśnięcie Najświętszej Marii Panny. Niegdyś to prawosławne święto było dla mieszkańców Vlásti i Syrráko doroczną okazją do wspólnego świętowania, zanim pasterze nie spędzą z gór stad na zimę. Dzisiaj te górskie miejscowości liczą o wiele mniej mieszkańców, ale wiele osób wraca w rodzinne strony, by uczestniczyć w obchodach święta. Jego kluczowym momentem są obrzędowe tańce. W tańcu Tranos w miejscowości Vlásti uczestniczą wszyscy, niezależnie od wieku. Ludzie tańczą w kręgu w wolnym rytmie i z namaszczeniem, trzymając się za ręce i śpiewając a capella. W czasie festiwalu w Syrráko tańczącym towarzyszą muzycy i śpiewacy. Młodzi poznają zwyczaje poprzez obserwację i uczestnicząc w przygotowaniach do święta od najmłodszych lat. Dzisiaj dużą rolę w przekazywaniu tradycji wraz z całym jej kontekstem kulturowym odgrywają stowarzyszenia kulturalne. Obchody święta stanowią o tożsamości obu wiosek i pozwalają młodym angażować się w pielęgnowanie dziedzictwa kulturowego. W czasie Festiwalu w Syrráko najstarsi mieszkańcy mają okazję rozmawiać w zanikającym już języku arumuńskim.

Wielki Tydzień w Gwatemali
Kraj(e) członkowski(e): Gwatemala

Wpis na Reprezentatywną listę niematerialnego dziedzictwa ludzkości w 2022 r.

Obchody Wielkiego Tygodnia to jedno z najważniejszych wydarzeń w Gwatemali. Obejmują procesje, czuwania, marsze żałobne, przygotowywanie specjałów kulinarnych oraz wykonywanie ołtarzy i kobierców z kwiatów i owoców. Z tej okazji, dla podkreślenia świątecznej atmosfery, dekoruje się elewacbrje domów i budynków. Wielki Tydzień to cykl wydarzeń religijnych i kulturalnych, upamiętniających mękę, śmierć i zmartwychwstanie Chrystusa. Obejmują one szereg działań i elementów, które różnią się w zależności od regionu Gwatemali. Praktyki i tradycje związane z Wielkim Tygodniem przekazywane są młodszym pokoleniom od wieków, poprzez ich udział w przygotowaniach i samych wydarzeniach, a także za pośrednictwem mediów. W przygotowaniach i obchodach biorą udział parafianie, mieszkańcy, turyści, rzemieślnicy, muzycy i urzędnicy miejscy, co nadaje wydarzeniom Wielkiego Tygodnia uniwersalny, wspólnotowy charakter. Opierające się na udziale różnych grup społecznych obchody służą umacnianiu tolerancji, integracji, okazywaniu wzajemnego szacunku i zrozumienia między zaangażowanymi instytucjami i osobami. Odzwierciedlające różnorodność kulturową kraju, obchody Wielkiego Tygodnia są od wieków kojarzone z bólem i kultem śmierci – pojęciami, które nie były obce rdzennej ludności. Jest to cecha, która przetrwała do dziś i która pomimo pozornej sprzeczności jest znakiem nadziei i jedności.

Ręczne bicie w dzwony
Kraj(e) członkowski(e): Hiszpania

Wpis na Reprezentatywną listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2022 r.

Na przestrzeni wieków ręczne bicie w dzwony było formą ekspresji i środkiem komunikowania się. Spełniało szereg funkcji społecznych, służąc przekazywaniu wiadomości, koordynacji działań, bezpieczeństwu i zacieśnianiu więzi społecznych. Przyczyniało się do umacniania struktur lokalnej społeczności poprzez stosowanie w przekazywanych wiadomościach kodów zrozumiałych dla określonych wspólnot. Istnieje wielkie bogactwo dźwięków, uwarunkowanych technikami (karylion, obracanie lub półobrót dzwonu) w połączeniu z umiejętnościami dzwonników oraz cechami fizycznymi i właściwościami akustycznymi dzwonów, wież i dzwonnic. Te wszystkie elementy składają się na zróżnicowany repertuar religijny i świecki. Bicie w dzwony wyznacza rytm dnia, ostrzega ludność w razie pożaru lub powodzi, zapowiada uroczystości pogrzebowe, obwieszcza nowiny. Dźwięki dzwonów pełnią ważną rolę w czasie lokalnych wydarzeń, świąt i widowisk. Młodzi uczą się sztuki ręcznego bicia w dzwony od doświadczonych dzwonników. Grupy i stowarzyszenia również uczą, przekazują i upowszechniają tę tradycyjną sztukę, jednocześnie zajmując się pracą dokumentacyjną i badawczą oraz praktykowaniem tej formy dziedzictwa. Umiejętności w tym zakresie przekazywane są przeważnie przez ludzie młodych, którym zależy na przetrwaniu tradycji i którzy starają si pozyskiwać kolejnych pasjonatów tej sztuki.

Yaldā/Chella, tradycyjne święto słońca i ciepła
Kraje członkowskie: Iran, Afganistan

Wpis na Reprezentatywną listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2022 r.

Yaldā/Chella oznacza tradycyjne święto słońca i ciepła życia. Obchodzone w Iranie i Afganistanie, święto przypada w ostatnią noc jesieni. Rodziny zbierają się wtedy w domach starszych krewnych i zasiadają wokół stołu zastawionego symbolicznymi przedmiotami i potrawami. Lampa symbolizuje światło, woda – czystość, a czerwone owoce, takie jak granaty, arbuzy, buraki, jujuba i winogrona – ciepło. Bulion, słodycze, suszone owoce i orzechy, przygotowane specjalnie na tę okazję, są również stawiane na stole i spożywane podczas spotkania. Czas upływa na recytowaniu poezji i opowiadaniu historii, na grach towarzyskich i muzykowaniu, a także na rozdawaniu prezentów nowym członkom rodziny, narzeczonym i dzieciom. Wydarzenie służy podkreśleniu tożsamości kulturowej i więzów z przyrodą, jest wyrazem szacunku dla kobiet, przywiązania do tradycji, przyjaźni, gościnności, znaczenia różnorodności kulturowej i zasad pokojowego współistnienia. Tradycja przekazywana jest nieformalnie w rodzinach, chociaż w ostatnich latach ważną rolę w jej utrwalaniu odgrywają również programy radiowe i telewizyjne, media społecznościowe oraz publikacje materiałów edukacyjnych. Niebagatelny wpływ na prawidłowe przekazywanie tego elementu dziedzictwa przyszłym pokoleniom mają również wydarzenia, konferencje, szkolenia, warsztaty i działania uświadamiające, prowadzone przez ośrodki naukowe, organizacje pozarządowe, organizacje kulturalne i instytucje edukacyjne.

Wyrób instrumentu i gra na ud
Kraje członkowskie: Iran, Syria

Wpis na Reprezentatywną listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2022 r.

Ud to tradycyjny instrument przypominający lutnię, na którym gra się w Iranie i Syrii. Instrument z krótkim gryfem muzyk kładzie na nodze, jedną ręką szarpiąc struny, a drugą znajdując akordy. W obu krajach ud składa się z pudła rezonansowego w kształcie gruszki, wykonanego z drewna orzecha włoskiego, róży, topoli, hebanu lub moreli. Wytwarzanie instrumentu zajmuje do dwudziestu pięciu dni, podczas których drewno pozostawia się do wyschnięcia i stwardnienia, a następnie, przez piętnaście dni, poddaje działaniu wody i pary, aby zwiększyć jego trwałość. Udy są wytwarzane w różnych rozmiarach, dostosowanych do wieku i postury muzyków. Zawsze są zdobione drewnianymi rzeźbami i mozaikowymi wzorami. Zwykle mają pięć bliźniaczych strun, chociaż czasami dodaje się szóstą. Dzięki dużym zakresom basów i barytonów, instrument może wytwarzać harmonijne, melodyczne dźwięki. Na udzie gra się solo lub w zespołach, często akompaniując tradycyjnym pieśniom i tańcom podczas różnych uroczystości. Umiejętność gry na tym instrumencie jest przekazywana drogą indywidualnych lekcji lub zajęć w ośrodkach muzycznych; w wielkich miastach poświęcone są jej specjalne zajęcia na uczelniach. Wyrobem instrumentu zajmują się przeważnie mężczyźni, choć w ostatnich latach zauważa się zainteresowanie lutnictwem również ze strony młodych kobiet.

Furyu-odori, tańce obrzędowe przesycone wierzeniami i nadziejami lokalnych społeczności
Kraj(e) członkowski(e): Japonia

Wpis na Reprezentatywną listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2022 r.

Termin Furyu-odori odnosi się w Japonii do różnych regionalnych tańców obrzędowych, wykonywanych w bogatych strojach, którym towarzyszy żywa muzyka i pieśni. Tańce te były wykonywane od wieków, zwłaszcza na wsi. W związku z tym, że na terenach wiejskich skutki gwałtownych zjawisk klimatycznych bywają szczególnie dotkliwe, tańce obrzędowe mają przynosić nadzieję na spokojne życie. Tańce wykonuje się w różnych intencjach, takich jak ustanie klęski żywiołowej, spokój duszy zmarłych, obfite plony, ochrona przed katastrofą. Począwszy od muzyki a skończywszy na strojach, każdemu elementowi tego przejawu dziedzictwa przypisuje się moc przepędzania złych duchów i nieszczęść oraz przywoływania sił dobra, takich jak lokalne bóstwa i chroniące społeczność duchy przodków. Tańce różnią się zależnie od regionu, ale mają wiele cech wspólnych. Wiedza i umiejętności są przekazywane drogą formalną i nieformalnie, w co zaangażowane są miejscowe władze, stowarzyszenia zajmujące się ochroną dziedzictwa, ale także szkoły, rodziny i cała wspólnota lokalna. Z okazji Furyu-odori do rodzinnych miejscowości powracają osoby, które osiedliły się w dużym mieście. Na przykład do miejscowości Uonuma przyjeżdżają z Tokio jej dawni mieszkańcy, by uczestniczyć w widowisku. Co roku w Tokio obywają się przedstawienia Furyu-odori z okazji zjazdów osób pochodzących z różnych regionów Japonii.

Al-Mansaf w Jordanii, odświętne danie oraz jego znaczenie społeczne i kulturowe
Kraj(e) członkowskie(e): Jordania

Wpis na Reprezentatywną listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2022 roku.

Al-Mansaf to świąteczne danie, podawane w czasie wydarzeń społeczno-kulturalnych w Jordanii. Ten ważny , powszechnie rozpoznawalny symbol tożsamości narodowej i spójności społecznej związany jest z wynikającą z rolniczo-pasterskiego stylu życia dostępnością mięsa i nabiału. Duże kawałki mięsa owczego lub koziego gotuje się z przyprawami w sosie jogurtowym i podaje z ryżem lub czasem z kaszą bulgur na kawałku cienkiego chleba typu pita. Samo przygotowanie potrawy jest wydarzeniem towarzyskim, podczas którego kucharze omawiają wspólne problemy, opowiadają historie i śpiewają. Warstwy chleba, ryżu i mięsa układa się na okrągłym talerzu i przyozdabia /prażonymi, migdałami. W północnej Jordanii danie garniruje się smażonymi kulkami z kaszy bulgur nadziewanymi mięsem mielonym. Krewni gospodarza wnoszą talerze do sali przyjęć i wokół każdego z nich zasiada po pięć do siedmiu osób. Tradycyjnie danie jest spożywane prawą ręką, a lewą kładzie się za plecami, ale dziś niektórzy używają talerzy i sztućców. Kobiety na ogół przekazują przepisy i związane z nimi praktyki (takie jak dojenie kozy lub owcy) swoim córkom i wnuczkom. W przekazywaniu tej formy tradycji biorą także udział instytuty żywieniowe i szkoły wyższe.

Kun Lbokator, tradycyjna sztuka walki w Kambodży
Kraj(e) członkowski(e): Kambodża

Wpis na Reprezentatywną listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2022 r.

Kun Lbokator (Bokator, Labokatao) jest sztuką walki znaną od I wieku n.e. Ma rozwijać samodyscyplinę, tężyznę ciała i siłę ducha w oparciu o techniki samoobrony i filozofię niestosowania przemocy. Nauka sztuki walki, wywodzącej się ze starożytnej tradycji khmerskiej, nie polega jedynie na opanowaniu technik i nabywaniu umiejętności fizycznych, ale także na poznaniu dyscyplin duchowych, traktujących o stosunku do przyrody i relacjach międzyludzkich. Mistrzowie, spośród których niektórzy mają odznaczać się mocą uzdrowicielską, przekazują swoim uczniom nauki o ich roli i obowiązkach w społeczeństwie, aby po opanowaniu potrzebnych umiejętności mogli zapewniać obronę słabszym, zajmować się ochroną przyrody oraz stawać w obronie sprawiedliwości i pokoju. Kun Lbokator jest sztuką uprawianą podczas składania ofiary miejscowym bóstwom, a także w czasie innych uroczystości, którym towarzyszą tańce, muzyka i leczenie tradycyjnymi metodami. Ta sztuka walki, będąca wyrazem wartości społecznych, kulturalnych i religijnych, jest popularna wśród Kambodżan i uprawiana niezależnie od wieku, płci, wykształcenia czy statusu społecznego.

Orteke, tradycyjna sztuka widowiskowa w Kazachstanie: taniec, teatr lalkowy i muzyka
Kraje członkowskie: Kazachstan

Wpis na Reprezentatywną listę niematerialnego dziedzictwa ludzkości w 2022 r.

Orteke to tradycyjna kazachska sztuka widowiskowa, która łączy w sobie teatr, muzykę i lalkarstwo. Składa się na nią występ muzyczny z dombrą, tradycyjnym instrumentem dwustrunowym, oraz taniec w wykonaniu drewnianej marionetki w kształcie kozła. Przymocowana metalowym prętem do membrany tradycyjnego bębna, marionetka połączona jest z palcami muzyka za pomocą jednego lub kilku sznurków. Gdy muzyk uderza palcami w dombrę, aby wydobyć z niej dźwięki, marionetka ożywa, podskakując w rytm muzyki i wystukując rytmiczne uderzenia w bęben. Doświadczeni animatorzy potrafią poruszać trzema lub więcej figurkami jednocześnie. Fascynujący swoją prostotą spektakl podoba się zarówno dzieciom, jak i dorosłym. Tradycja ta przekazywana jest przede wszystkim drogą praktyki, w ramach lokalnych społeczności, chociaż Kokil Musical College w Ałmaty powołał zespół naukowców zajmujących się tą formą sztuki. Odbywające się co dwa lata międzynarodowe festiwale Orteke i regionalne konkursy sztuki lalkowej to kolejne platformy uczenia się i wymiany umiejętności oraz doświadczeń między artystami lalkarzami z Kazachstanu i krajów sąsiednich. Będąc ważną częścią dziedzictwa kutury ludowej i tożsamości regionu, Orteke służy również jako narzędzie komunikacji między dorosłymi a dziećmi.

Pradawny system wiedzy czterech ludów rdzennych: Arhuaco, Kankuamo, Kogui i Wiwa w Sierra Nevada de Santa Marta
Kraj(e) członkowskie: Kolumbia

Wpis na Reprezentatywną listę niematerialnego dziedzictwa ludzkości w 2022 r.

Pradawny system wiedzy ludów Arhuaco, Kankuamo, Kogui i Wiwa ze Sierra Nevada de Santa Marta opiera się na związanych z wierzeniami nakazach, które zapewniają tym czterem ludom tubylczym życie w harmonii ze światem fizycznym i duchowym . Drogą wieloletnich poświęceń, wtajemniczeni mężczyźni (Mamos) i kobiety (Sagas) zdobywają niezbędne umiejętności i wrażliwość, aby móc komunikować się z ośnieżonymi szczytami, łączyć się z mądrością rzek i odczytywać przesłania natury. Oparty na prawie pochodzenia, filozofii określającej relacje człowieka z naturą i wszechświatem, pradawny system wiedzy obejmuje dbałość o święte miejsca i udział w rytuałach chrztu, obrzędach zaślubin, tradycyjnych tańcach i pieśniach oraz składaniu ofiar mocom duchowym. Uważa się, że mądrość przodków odgrywa fundamentalną rolę w ochronie ekosystemu Sierra Nevada i zapobiega utracie tożsamości kulturowej czterech ludów zamieszkujących ten region. Pradawny system wiedzy jest przekazywany z pokolenia na pokolenie poprzez praktyki kulturowe, działania wspólnotowe, używanie języka rdzennego i przestrzeganie nakazów religijnych. Proces przekazu obejmuje zrozumienie fizycznych i duchowych związków z Matką Naturą i świętymi miejscami.

Wiedza tradycyjna mistrzów rumu (Maestros Roneros) związana z wyrobem lekkiego rumu
Kraje członkowskie: Kuba

Wpis na Reprezentatywną listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2022 r.

Kubański lekki rum został po raz pierwszy wyprodukowany w 1862 roku w mieście Santiago de Cuba. Od tej daty, nieprzerwanie, z pokolenia na pokolenie przekazywana jest wiedza mistrzów zwanych Maestros Roneros na temat wytwarzania tego trunku, który powstaje w piwnicach o specjalnych warunkach, mieszalniach i laboratoriach. Wiedza mistrzów rumu obejmuje wiedzę tradycyjną i naukową, umiejętność analizy organoleptycznej i techniki przekazywania tajników zawodu, które zapewniają ochronę procesu produkcji kubańskiego lekkiego rumu. Niezależnie od marki, mistrzowie kierują się kodeksem etycznym, skupionym na poszanowaniu kultury związanej z kubańskim rumem, jego historii i dobrych praktykach, których podstawą jest kultura ekologiczna i harmonia ze środowiskiem. Mistrzowskiej wiedzy na temat uzyskiwania lekkiego rumu nabywa się w procesie uczenia się przez całe życie, poprzez przekaz międzypokoleniowy. Nauka obejmuje ochronę piwnic, w których leżakuje rum, znajomość ich zawartości i właściwości oraz historii każdej składowanej tam beczki, a także wiedzę, jakie mieszanki dają określony wygląd, aromat, smak i konsystencję. Mistrzowie rumowi tworzą wspólnotę w rodzaju gildii kupieckiej, o ściśle określonych zasadach przyjmowania nowych członków, która jest orędownikiem odpowiedzialnej konsumpcji i tworzy pomost kulturowy między Kubą a resztą świata.

Wykonywanie tańca nowoczesnego w Niemczech
Kraj(e) członkowski(e): Niemcy

Wpis na Reprezentatywną listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2022 r.

Taniec nowoczesny jest fizyczną formą wyrazu różniącą się od tańca klasycznego cy baletu. Tańczący starają się wyrażać realistycznie własne emocje i doświadczenia, a nie odtwarzać przyjęte figury taneczne. Tańczy się samemu lub w niewielkiej grupie. Nie ma przy tym znaczenia wiek, pozycja społeczna, pochodzenie, kondycja fizyczna czy płeć. Tańca nowoczesnego w Niemczech można się nauczyć od innych wykonawców, choreografów i nauczycieli, będących w różnym wieku i uczących różnych stylów tanecznych. Nauka obejmuje rytmikę oraz programy dla dzieci i młodzieży realizowane w szkołach państwowych i ośrodkach kultury. Wspólnoty taneczne oferują kursy i warsztaty w szkołach tańca, a także programy edukacyjne i studyjne dla dorosłych. Taniec nowoczesny, stanowiący wieloaspektową formę działalności kulturalnej i będący narzędziem upodmiotowienia, daje poczucie przynależności, umacnia więzi między ludźmi i jest zakorzeniony w lokalności. Ze społecznego punktu widzenia jest postrzegany jako źródło spójności, sprzyjające integracji i włączeniu społecznemu, zwłaszcza w odniesieniu do grup znajdujących się w niekorzystnej sytuacji, takich jak niepełnosprawni i osoby starsze. Taniec nowoczesny wyzwala ekspresję cielesną i emocjonalną, co ma dobroczynny wpływ na zdrowie.

Handżar(inaczej kandżar), umiejętności rękodzielnicze i praktyki społeczne
Kraj(e) członkowski(e): Oman

Wpis na Reprezentatywną listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2022 roku.

Handżar lub Kandżar (Al-Khanjar) jest elementem tradycyjnego stroju, noszonego przez mężczyzn w Omanie podczas świąt narodowych i uroczystości religijnych, a także specjalnych prywatnych okazji, takich jak wesela. Ten krótki, zakrzywiony sztylet, którego wyrób wymaga znacznej wiedzy i umiejętności przekazywanych z pokolenia na pokolenie, stanowi istotny element omańskiej kultury. Na omański kandżar, mocowany tradycyjnie przy pasie, składają się: pasek, rękojeść, ostrze, pochwa i osłona, wszystkie wykonane z różnych materiałów, w tym drewna, skóry, tkanin i srebra. Grawerowane na nim unikalne wzory zawierają symboliczne odniesienia do historii i terytorium, z którego pochodzi. Kandżar jest częścią godła państwowego i odgrywa kluczową rolę w wielu omańskich zwyczajach i tradycjach. Źródła historyczne i odkrycia archeologiczne wskazują, że Omańczycy nosili go od wieków. Organizowane dzisiaj formalne warsztaty i szkolenia przyczyniają się do utrwalenia tej formy dziedzictwa. Kandżar stał się także jednym z wysoko cenionych prezentów, wręczanych oficjalnym gościom jako wyraz kulturowego związku między narodami. Wiele poematów w literaturze omańskiej opisuje i wychwala opiewa kandżar, a omańscy artyści i fotografowie od zawsze rywalizowali w dokumentowaniu tego przedmiotu i sztuki jego wytwarzania. Noszenie kandżara jest również związane z większością omańskiej twórczości ludowej. występuje w niemal całej omańskiej twórczości ludowej?

Talchum, taniec dramatyczny z maskami w Republice Korei
Kraj(e) członkowskie: Republika Korei

Wpis na Reprezentatywną listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2022 r.

Talchum jest sztuką widowiskową, w której spektakl teatralny łączy się z tańcem i muzyką. Tancerzom w maskach, którzy poruszają kwestie społeczne w sposób humorystyczny, śpiewając piosenki, rzucając cięte riposty, tańcząc i gestykulując, towarzyszy od sześciu do dziesięciu muzyków. Groteskowe przedstawianie postaci znanych z życia codziennego jest swoistym apelem o powszechną równość i krytyką hierarchii społecznej. Przedstawienia nie wymagają specjalnej sceny. Mogą się odbywać wszędzie tam, gdzie jest wolna przestrzeń. Najważniejsi są widzowie, którzy mają wpływ na przebieg spektaklu, reagując oklaskami i gwizdami. Dzięki aktywnej roli publiczności i krytycznej wymowie, spektakle cieszyły się dużą popularnością wśród młodych ludzi, zwłaszcza młodzieży akademickiej, w latach 70-tych i 80-tych XX wieku. To pokolenie nadal odgrywa główną rolę w przekazywaniu tej praktyki społecznej, zaszczepiając młodszym pokoleniom wiedzę i umiejętności związane z przedstawieniami i wykonywaniem masek w lokalnych stowarzyszeniach i klubach, na obozach i w szkołach. Wykonawstwem zajmowali się pierwotnie jedynie mężczyźni, obecnie są to również kobiety. Talchum pozwala nie tylko na komentowanie rzeczywistości społecznej, ale także na umacnianie tożsamości lokalnej dzięki temu, że posługuje się dialektami i popularnymi piosenkami. Spektakle taneczne z maskami zajmują także poczesne miejsce na lokalnych festiwalach.

Sztuka szycia tradycyjnej bluzy haftowanej na ramionach (altiţă) – element tożsamości kulturowej w Rumunii i Republice Mołdowy
Kraj(e) członkowski(e): Rumunia, Republika Mołdowy

Wpis na Reprezentatywną listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2022 r.

Sztuka związana z tradycyjną bluzą haftowaną na ramionach (altiţă) stanowi główny element ludowego stroju noszonego przez mężczyzn i kobiety w Rumunii i w Republice Mołdowy. Bluzy mają bardzo prosty krój i są bogato zdobione barwnymi haftami wykonanymi w różnej technice. Są uszyte z naturalnych białych tkanin, takich jak len, bawełna, włókno konopne, surówka jedwabna. Skomplikowane hafty biegną na nich poprzecznie, podłużnie i ukośnie, tworząc specyficzny wzór i splot. Styl i stosowane techniki haftu różnią się zależnie od regionu, a także od wieku osób, dla których są przeznaczone. Zależą również od stopnia biegłości hafciarek. Różne są motywy i zdobienia – od form geometrycznych po stylizowane, od barw ciemnych po jaskrawe. Tą całkowicie ręczną formą wytwórcości zajmują się wyłącznie kobiety. Podejmowane od niedawna próby zmechanizowania niektórych czynności oraz uproszczenia wzorów i technik nie są zgodne z tradycją. Nawet jeśli niektóre organizacje, muzea i szkoły oferują naukę wykonywania tradycyjnych bluz na kursach czy w ramach programów szkoleniowych, umiejętności rękodzielnicze przekazywane są zazwyczaj w rodzinie. Obserwuje się obecnie rosnące zainteresowanie tym elementem stroju. Szycie i haftowanie bluzy jest traktowane jako sposób spędzania wolnego czasu, ale także jako wyraz tożsamości kulturowej i nawiązywanie do przeszłości.

Praktyki społeczne i wiedza związana z produkcją i zastosowaniami tradycyjnej śliwowicy
Kraj(e) członkowski(e): Serbia

Wpis na Reprezentatywną listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2022 r.

Śliwowica jest tradycyjnym wysokoprocentowym napojem alkoholowym, wytwarzanym ze śliwek. Związane z nią dziedzictwo kulturowe obejmuje całokształt wiedzy i umiejętności potrzebnych do wytwarzania tego trunku domowym sposobem oraz do wykorzystywania go na co dzień i od święta. Proces wytwórczy, w który zaangażowane są rodziny i społeczności, ma kilka etapów. Śliwki na ogół zrywa się w przydomowych sadach. Zebrane owoce są poddawane fermentacji przez 20 do 30 dni. Kolejnym etapem jest destylacja w ręcznie wykonanych miedzianych alembikach. Uzyskany w wyniku destylacji lekki likier dojrzewa następnie w beczkach, na ogół dębowych, co najmniej przez rok. W czasie świąt i uroczystości rodzinnych trunek służy do wznoszenia toastów. Śliwowica pełni ważną rolę w tradycyjnym lecznictwie. Dodając do niej zioła czy owoce, uzyskuje się lek na przeziębienie, środek przeciwbólowy lub płyn do dezynfekcji. Zimą, grzane brandy pija się na rozgrzewkę. Receptury i umiejętności są na ogół przekazywane w rodzinie i w ramach lokalnej społeczności. Młodzi ludzie zdobywają wiedzę uczestnicząc w poszczególnych etapach produkcji śliwowicy i poznając praktyki związane z jej zastosowaniami. Kobiety przywiązują dużą wagę do przekazywania wiedzy i umiejętności związanych ze zwyczajami, tradycyjnym lecznictwem i sztuką kulinarną. Podczas organizowanych warsztatów przekazywana jest także wiedza rzemieślnicza potrzebna do wyrobu miedzianych destylatorów (alembików), wykorzystywanych w procesie wyrobu śliwowicy.

Kultura pszczelarska w Słowenii jako styl życia
Kraj(e) członkowski(e): Słowenia

Wpis na Reprezentatywną listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2022 r.

W Słowenii kultura pszczelarska wiąże się ze stylem życia wielu ludzi, rodzin i społeczności, zajmujących się pszczołami w celu uzyskiwania produktów pszczelich stosowanych w diecie i medycynie tradycyjnej oraz wykorzystujących swoją wiedzę i umiejętności w opiece nad pszczołami i w ochronie środowiska. Jedynym podgatunkiem pszczoły miodnej występującym w Słowenii jest pszczoła rasy kraińskiej. Pszczelarze hodują około 200 tysięcy kolonii pszczelich. Kontrolowana hodowla pszczół-matek pozwala w sposób odpowiedzialny zachowywać cenne cechy tych pszczół, które są spokojne, wydajne, mają doskonały zmysł obserwacji i są odporne na zmiany klimatu. Pszczoły żyją na ogół w ulach położonych w pobliżu domów pszczelarzy. Miejscowa ludność odnosi się do nich z życzliwością i szacunkiem. Wiedza, praktyki i umiejętności ukształtowały się na przestrzeni kilku stuleci i były przekazywane z pokolenia na pokolenie. Pszczelarze uczą się od pszczół, traktując je jako stworzenia przyjazne, będące symbolem tego, co dobre, mądre i skromne. Nieustannie starają się poszerzać wiedzę i doskonalić umiejętności. Znaczenie kultury pszczelarskiej w Słowenii ilustruje bogate słownictwo, a także wzmianki w tekstach akademickich, literackich i ludowych (upowszechnienie się druku od XVIII wieku pozwoliło na przekazywanie wiedzy oraz na popularyzację prozy, poezji i porzekadeł związanych z hodowlą pszczół), sztuka (charakterystyczne malowane na kolorowo ścianki oraz motywy religijne i świeckie zdobiące ule) i budownictwo (budowa tradycyjnych uli).

Harissa: wiedza, umiejętności, sztuka kulinarna i praktyki społeczne
Kraj(e) człnkowski(e): Tunezja

Wpis na Reprezentatywną listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2022 r.

Harissa, przyprawa na bazie pasty z papryczek chilli, jest integralną częścią domowych zapasów, wykorzystywaną na co dzień w tradycjach kulinarnych tunezyjskiego społeczeństwa. Zwykle jest przyrządzana przez grono kobiet w miłej, świątecznej atmosferze, w kręgu rodzinnym lub sąsiedzkim. Przygotowując harissę wpierw suszy się papryczki chilli na słońcu, następnie rozrywa je, by usunąć ze środka łodygi i nasiona. Później papryczki są myte, rozcierane lub mielone za pomocą tłuczka i moździerza albo ręcznego młynka, następnie przyprawiane solą, czosnkiem i kolendrą. Harissę przechowuje się w naczyniach szklanych lub ceramicznych. Uprawa papryczki chili odbywa się zgodnie z kalendarzem agrarnym, który zabrania siewu w określonych porach, uważanych za pechowe. Papryczki chilli są traktowane jako rodzaj amuletu i jako takie zawiesza się je na krosnach lub nad drzwiami domów, w postaci prawdziwych strąków lub wyrzeźbionych z koralowców. Wiedza i umiejętności związane z uprawą papryki chilli są przekazywane w społecznościach rolników, a także w szkołach i instytutach rolniczych.

Turkmeńska sztuka haftu
Kraje członkowskie: Turkmenistan, Iran

Wpis na Reprezentatywną listę niematerialnego dziedzictwa ludzkości w 2022 r.

Tradycyjny turkmeński haft to sztuka zdobienia odświętnych strojów narodowych, noszonych przez osoby w każdym wieku, niezależnie od płci, zarówno w Turkmenistanie, jak i w Iranie. W obu krajach wyszywanie rozpoczyna się od przygotowania cienkich nici jedwabnych, które są splatane w trzech warstwach i następnie skręcane w jedną nić, a później prostowane za pomocą dużej igły. Ta unikalna technika nadaje nitce połysk. Najbardziej rozpowszechniony sposób haftowania polega na tworzeniu serii pętelek, poprzez przebijanie materiału cienką igłą i jednoczesne przytrzymywanie poprzednich pętelek kciukiem drugiej ręki. Praktykowane są także inne style hafciarskie, różniące się w zależności od regionu. Przy wykonywaniu haftu nie ma ograniczeń wiekowych, a młode dziewczęta tradycyjnie uczą się tej umiejętności od matek i babć. Na obszarach wiejskich, specyficzne wzory haftu pozwalają rozpoznać tożsamość terytorialną hafciarek. Stosowane są wzory symbolizujące miłość, przyjaźń, przyrodę i siłę. Hafty umieszczane są na strojach ślubnych, żałobnych, czy innych, wkładanych z okazji wydarzeń kulturalnych, a także stosowane jako elementy ozdobne zwykłej odzieży, takiej jak szale, płaszcze, spodnie i dodatki.

Tradycje związane z węgierskimi kapelami smyczkowymi
Kraj(e) członkowski(e): Węgry

Wpis na Reprezentatywną listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2022 r.

Węgierska kapela smyczkowa należy do najbardziej charakterystycznych zespołów narodowych i stanowi jedną z najpopularniejszych form ludowej kultury muzycznej. Kapela, składająca się zasadniczo z muzyków grających na skrzypcach, altówce i kontrabasie, mogła mieć różny skład, zależnie od regionu i epoki. Zespół może być poszerzony o innych muzyków grających na instrumentach smyczkowych i dętych. Do połowy XX wieku popularne były kapele grające w czasie rodzinnych i wiejskich uroczystości, obchodów związanych z uprawą roli, z okazji świąt religijnych lub świeckich. Dzisiaj kapele często występują w czasie spektakli, lokalnych świąt i na imprezach w miejskich táncház („domach tańca” czyli ośrodkach tańca ludowego). Ich repertuar muzyczny może obejmować tysiące melodii granych z pamięci. Oprócz przekazu ustnego, istnieje obecnie możliwość nauczenia się melodii w toku formalnej nauki, dzięki transkrypcji i istnieniu materiałów audiowizualnych. Występy węgierskich kapel smyczkowych zawsze osadzone były w określonym kontekście społecznym: na melodie, słowa, styl gry i repertuar mieli wpływ zarówno grajkowie, jak i tancerze i publiczność. Różnorodność pod względem używanych instrumentów muzycznych, repertuaru oraz funkcji społecznych i kulturalnych zdecydowała o popularności węgierskich kapel smyczkowych w całej Europie, zwłaszcza w krajach sąsiednich. Obecnie należy do najbardziej znaczących zjawisk muzycznych w regionie.

Taniec Kalela
Kraje członkowskie: Zambia

Wpis na Reprezentatywną listę niematerialnego dziedzictwa ludzkości w 2022 r.

Taniec Kalela (taniec o zmierzchu) powstał w czasach kolonialnych w Zambii, w prowincji Luapula. Zyskał popularność wśród górników pracujących w kopalniach miedzi, jako taniec uświetniający uroczystości w pałacu władcy podczas tradycyjnych świąt, pogrzebów, świętowania plonów i innych ważnych wydarzeń. Kalela to rodzaj musztry tanecznej, w której tancerze, ustawieni w dwa lub trzy rzędy, poruszają się na przemian do przodu i do tyłu, śpiewając w rytm bębna. Głównego wokalistę wspiera grupa pieśniarzy. Grupa tancerzy również ma swojego lidera, kierującegoe tańcem, wykonywanym wokół ustawionych pośrodku bębnów: dwóch dużych i jednego małego, na których grają zazwyczaj mężczyźni. Wiedza i umiejętności związane z tańcem Kalela są przekazywane publiczności i młodszym pokoleniom przede wszystkim poprzez śpiew i recytowanie poematów, a także poprzez obserwację i udział w publicznych widowiskach. Muzyków niekiedy brakuje i społeczności mogą organizować formalne lekcje, prowadzone przez mistrzów gry na bębnie, aby wykształcić nowych muzyków. Występy publiczne towarzyszą większym wydarzeniom, takim jak tradycyjne ceremonie, śluby i pogrzeby, uroczystości publiczne i święta państwowe, a także wydarzenia międzynarodowe.

Al Talli, umiejętności związane z tradycyjnym haftem w Zjednoczonych Emiratach Arabskich
Kraj(e) członkowskie(e): Zjednoczone Emiraty Arabskie

Wpis na Reprezentatywną listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2022 r.

Talli to tradycyjny haft zdobiący kobiece stroje, wykonywany w różnych regionach Zjednoczonych Emiratów Arabskich. Obecnie popyt na wyroby rękodziełaTalli jest najwyższy przed świętami religijnymi (Eids) i sezonem ślubów przypadającym na lato. Znany również pod nazwą Alseen, haft Talli jest zwykle wykonywany z wykorzystaniem sześciu bawełnianych nici oddzielonych srebrną nitką pośrodku. Z ich pomocą wyplatane są kolorowe wzory o symbolicznym znaczeniu, nawiązującym do życia na pustyni i na morzu. Talli to czasochłonne rzemiosło; umiejętności z nim związane przekazywane są nieformalnie córkom przed matki, a także formalnie podczas kursów i warsztatów organizowanych w szkołach, na uniwersytetach i w centrach ochrony dziedzictwa. Pokazy sztuki haftu odbywają się podczas wydarzeń kulturalnych, festiwali i konkursów. Wspólne wykonywanie prac hafciarskich przez kobiety gromadzące się w domach i w grupach sąsiedzkich ma wymiar społeczny, ponieważ staje się okazją do kontaktu i wymiany wiedzy na temat tajników tego rękodzieła. Ma również wymiar kulturowy, gdyż przy tych zajęciach kobiety snują opowieści ludowe, przytaczają porzekadła i posługują się różnymi nnymi werbalnymi formami niematerialnego dziedzictwa kulturowego.

Palma daktylowa, wiedza, umiejętności, tradycje i praktyki
Kraj(e) członkowski(e): Zjednoczone Emiraty Arabskie, Bahrajn, Egipt, Irak, Jordania, Kuwejt, Mauretania, Maroko, Oman, Palestyna, Katar, Arabia Saudyjska, Tunezja i Jemen

Wpis na Reprezentatywną listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2022 roku.

Zwykle występująca na pustyni i w suchym, umiarkowanym klimacie, palma daktylowa jest wiecznie zieloną rośliną, której korzenie głęboko penetrują ziemię w poszukiwaniu wilgoci. Palmy daktylowe rosną w oazach na obszarach pustynnych o odpowiednim poziomie wody, umożliwiającym nawadnianie. Od wieków wiele populacji było związanych z palmą daktylową, sprzyjającą budowaniu cywilizacji w regionach pustynnych. Historyczny związek między regionem arabskim a palmą daktylową zaowocował bogatym dziedzictwem kulturowym, przekazywanym z pokolenia na pokolenie. Obecnie społeczności, grupy i osoby zamieszkujące obszary, na których rozprzestrzeniła się palma daktylowa, nadal zachowują związane z nią praktyki, wiedzę i umiejętności. Obejmują one pielęgnację i uprawę palmy daktylowej oraz wykorzystywanie jej liści i włókien w rzemiośle tradycyjnym i w praktykach społecznych. Palma daktylowa jest opisywana w poezji i pieśniach. Od wieków związana z regionem, stanowi istotne źródło pożywienia. Ze względu na swoje wielowiekowe znaczenie dla regionu, palma daktylowa jest wysoko ceniona przez lokalne społeczności i agencje rządowe, co prowadzi do zauważalnego rozwoju jej upraw, a dzięki temu także do zwiększenia liczby nowych miejsc pracy.

Rejestr dobrych praktyk ochrony niematerialnego dziedzictwa kultury

Strategia ochrony tradycyjnego rzemiosła: depozytariusze tradycji sztuki ludowej
Kraj(e) członkowski(e): Czechy

Program wybrany do Rejestru dobrych praktyk ochrony w 2022 r.

W 1997 roku Narodowy Instytut Kultury Ludowej zainicjował projekt pn. „Rękodzieło i sztuka ludowa w Republice czeskiej”, poświęcony dokumentacji audiowizualnej tradycyjnego rzemiosła. Prace terenowe, mające na celu wyszukanie wytwórców wykazały, że większość warsztatów znajdowała się w opłakanym stanie, a rzemieślnicy z trudem sprzedawali swoje wyroby. Sytuacja wymagała pilnego znalezienia rozwiązań: nawiązania kontaktu między wytwórcami i klientami oraz podniesienia świadomości znaczenia tradycyjnego rzemiosła i dawnych technik. W roku 2000 Ministerstwo Kultury, we współpracy z Narodowym Instytutem Kultury Ludowej ogłosiło program pn. „Depozytariusze tradycji sztuki ludowej”, który ma na celu wspieranie, ochronę i zachowanie tradycyjnego rzemiosła”. Stworzono specjalną markę, którą mogą posługiwać się rzemieślnicy i którą mogą oznaczać swoje wyroby. Wytwórcy zyskali możliwość otrzymywania nagród, subwencji i darowizn. Instytut zajmuje się nie tylko dokumentacją i badaniami nad tradycyjnym rzemiosłem, ale także gromadzeniem i profesjonalną oceną wyrobów rzemieślniczych. Są one oceniane przez artystów i twórców, a nagradzani rzemieślnicy otrzymują do wykorzystania zestaw materiałów promocyjnych, takich jak foldery, wizytówki i etykiety oraz broszurę pn. „Depozytariusze tradycji”. Program jest upowszechniany przez strony internetowe, publikacje, kasety DVD i stałą wystawę w Chanowicach.

Program edukacyjny Al Sadu: szkolenia dla osób szkolących w sztuce tkackiej
Kraj(e) członkowskie: Kuwejt

Program wybrany do Rejestru dobrych praktyk w 2022 roku

Program edukacyjny „Szkolenia dla osób szkolących w sztuce tkackiej” opracowany został przez Stowarzyszenie Al Sadu, we współpracy z Departamentem Sztuki w Ministerstwie Edukacji Kuwejtu, w celu upowszechnienia znajomości tradycyjnego tkactwa Al Sadu wśród młodszego pokolenia w tym kraju. Chcąc pomóc nauczycielom w opanowaniu współczesnych technik tkackich i następnie w przekazywaniu uczniom tajników tego tradycyjnego rzemiosła, opracowano krajowy program nauczania wraz z warsztatami szkoleniowymi. Na koniec roku szkolnego, w siedzibie Stowarzyszenia Al Sadu odbywają się wystawy wyrobów rękodzieła, prezentujące rezultaty programu. Od inauguracji programu w 2018 roku, kurs tkactwa ukończyło 30 959 uczniów, a sześćdziesięciu nauczycieli i nauczycielek tej sztuki z sześciu okręgów szkolnych pomyślnie ukończyło wstępne szkolenie w ośrodku Al Sadu, następnie dzieląc się wiedzą z kolejnymi 220 nauczycielami. Program wywarł znaczący wpływ na uczniów i nauczycieli przedmiotów artystycznych, z których wielu wykazało się wysokim poziomem zdolności manualnych i kreatywnością w dziedzinie tradycyjnego tkactwa. Pozytywne efekty programu przejawiają się w pracach uczniów, a także w entuzjazmie, z jakim nauczyciele podchodzą do prowadzenia szkoleń i organizowania wystaw prac na koniec roku. Inne efekty programu to wzrost liczby odwiedzających stronę internetową Al Sadu, a także większe zainteresowanie nią w mediach społecznościowych oraz zwiększona sprzedaż wyrobów tradycyjnego rzemiosła.

Niematerialne dziedzictwo kulturowe na pograniczu Portugalii i Galicji, model ochrony stworzony przez Ponte…nas Ondas!
Kraj(e) członkowski(e): Portugalia, Hiszpania

Program wybrany do Rejestru dobrych praktyk ochrony w 2022 r.

Projekt pn. Ponte …nas ondas! (w skrócie PNO!) ma na celu ochronę niematerialnego dziedzictwa na obszarach przygranicznych Portugalii i hiszpańskiej Galicji poprzez tworzenie przestrzeni dla praktykowania dziedzictwa i przekazywania go młodszym pokoleniom. Projekt zainicjowano w szkołach w dwóch miejscowościach – Salvaterra de Miño (Hiszpania) i Monçõ (Portugalia), a następnie rozszerzono na szereg innych szkół i instytucji. Ostatnio żywe dziedzictwo stało się przedmiotem badań i analiz prowadzonych przez nauczycieli i badaczy należących do stowarzyszenia PNO!, przy współpracy z depozytariuszami tradycji, a także ze specjalistami z miejscowych uniwersytetów. Projekt pozwala młodym ludziom uczestniczyć w praktykowaniu i upowszechnianiu własnych tradycji dzięki nauczaniu o dziedzictwie w szkołach, kształceniu nauczycieli, zapraszaniu na lekcje depozytariuszy i praktyków dzielących się swoją wiedzą i doświadczeniami oraz wykorzystaniu radia i nowoczesnych technologii komunikacyjnych do przekazywania, propagowania i podnoszenia rangi wspólnego niematerialnego dziedzictwa kulturowego.

Tocatì, wspólny program ochrony gier i sportów tradycyjnych
Kraj(e) członkowski(e): Włochy, Belgia, Chorwacja, Cypr, Francja

Program wybrany do Rejestru dobrych praktyk ochrony w 2022 roku

We wspólnej trosce o zachowanie gier i sportów tradycyjnych we Włoszech, Belgii, Chorwacji, na Cyprze i we Francji, w wyniku skoordynowanych zabiegów, stowarzyszenie pn. Associazione Giochi Antichi zainicjowało projekt Tocatì („teraz twoja kolej”), będący zarazem festiwalem i platformą zrzeszającą wspólnoty, grupy i osoby uprawiające gry tradycyjne. Tocatì nadaje grom i sportom tradycyjnym wartość niematerialnego dziedzictwa kulturowego, mobilizuje tysiące graczy, wolontariuszy, amatorów i ludzi mediów. Głównym miejscem realizacji projektu jest atrakcyjna turystycznie otwarta przestrzeń miejska, która pozwala na nieograniczony dostęp publiczności, eksponowanie wartości niematerialnego dziedzictwa kulturowego i uświadamianie zagrożeń, na jakie jest ono narażone. Program koncentruje się na pięciu głównych celach: stworzeniu płaszczyzny wymiany między depozytariuszami i instytucjami; ustanowieniu procesu wyodrębniania, dokumentowania i czynnego monitorowania gier i sportów tradycyjnych; upowszechnianiu wiedzy o grach i sportach tradycyjnych w nauczaniu formalnym i nieformalnym; dążeniu do upodmiotowienia i ochrony zainteresowanych wspólnot, w tym w zakresie ich zdolności do zapewnienia bezpieczeństwa i zarządzania przestrzenią publiczną oraz włączaniu wspólnot, grup, jednostek, instytucji i innych interesariuszy do nowatorskich inicjatyw, służących rozwojowi uprawianych dyscyplin. Cele te wyłoniono w wyniku konsultacji i spotkań w gronie przedstawicieli wspólnot na szczeblu lokalnym, krajowym i międzynarodowym, co zwiększyło dynamikę programu, poszerzyło jego zakres i zasięg.