Tradycje flisackie w Polsce na Reprezentatywnej liście niematerialnego dziedzictwa ludzkości

Tradycje flisackie w sześciu krajach – Polsce, Austrii, Czechach, Hiszpanii, na Łotwie i w Niemczech zostały wpisane na Reprezentatywną listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości. Polskie Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego było koordynatorem współpracy między krajami i opracowania wspólnego wniosku. Sposób przygotowania kandydatury składanej przez kilka państw został uznany za przykład do naśladowania.

Decyzja o kolejnym wpisie elementu kulturowego dziedzictwa niematerialnego z Polski zapadła na dorocznej, siedemnastej sesji Międzyrządowego Komitetu ds. Ochrony Niematerialnego Dziedzictwa Kulturowego odbywającej się w Rabacie w dniach 28 listopada – 3 grudnia 2022 r. Międzyrządowy Komitet składa się z przedstawicieli 24 państw-Stron Konwencji wybieranych na sesjach Zgromadzenia Ogólnego na czteroletnią kadencję. Polska była członkiem Komitetu do lipca 2022 roku.

 Na sesji w Rabacie na trzy międzynarodowe listy tworzone na podstawie Konwencji w sprawie ochrony niematerialnego dziedzictwa kulturowego wpisano ogółem 47 nowych elementów dziedzictwa.

 

Reprezentatywna lista niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości:
(w porządku alfabetycznym wg jęz. angielskiego):

Al Talli, umiejętności związane z tradycyjnym haftem w Zjednoczonych Emiratach Arabskich – Zjednoczone Emiraty Arabskie

Al-Khanjar, umiejętności rękodzielnicze i praktyki społeczne – Oman

Al-Mansaf w Jordanii, odświętne danie oraz jego znaczenie społeczne i kulturowe – Jordania

Alheda’a, tradycje ustne związane z pędzeniem stad wielbłądów – Arabia Saudyjska, Zjednoczone Emiraty Arabskie i Oman

Pradawny system wiedzy czterech ludów rdzennych, Arhuaco, Kankuamo, Kogui i Wiwa w Sierra Nevada de Santa Marta – Kolumbia

Umiejętności rzemieślnicze i kultura bagietki – Francja

Festiwal 15 sierpnia (Dekapentavgoustos) Tranos Choros (Wielki Taniec) w dwóch górskich miejscowościach: Vlasti i Syrrako – Grecja

Święto niedźwiedzia w Pirenejach – Andorra i Francja

Pszczelarstwo w Słowenii jako styl życia – Słowenia

Wyrób instrumentu i gra na lutni ud – Iran i Syria

Kultura herbaty (Çay), symbol tożsamości, gościnności i więzi społecznych – Turcja

Palma daktylowa, wiedza, umiejętności, tradycje i praktyki – Zjednoczone Emiraty Arabskie, Bahrajn, Egipt, Irak, Jordania, Kuwejt, Mauretania, Maroko, Oman, Palestyna, Katar, Arabia Saudyjska, Tunezja i Jemen

Uroczystości upamiętniające pobyt Świętej Rodziny w Egipcie – Egipt

Uroczystości ku czci św. Tryfona i koło (korowód taneczny), tradycje Chorwatów z Zatoki Kotorskiej mieszkających w Republice Chorwacji – Chorwacja

Furyu-odori, tańce obrzędowe przesycone wierzeniami i nadziejami lokalnych wiejskich społeczności  – Japonia

Harissa, wiedza, umiejętności, sztuka kulinarna i praktyki społeczne – Tunezja

Wielki Tydzień w Gwatemali – Gwatemala

Węgierskie tradycje kapel smyczkowych – Węgry

Taniec kalela – Zambia

Wiedza i praktyki związane z uprawą odmiany kawy khawlani – Arabia Saudyjska

Wiedza tradycyjna Mistrzów Rumowych (Maestros Roneros) związana z wyrobem lekkiego rumu  – Kuba

Kun lbokator, tradycyjna sztuka walki w Kambodży – Kambodża

Tradycja hodowli koni lipicańskich – Austria, Bośnia i Hercegowina, Chorwacja, Węgry, Włochy, Rumunia, Słowacja i Słowenia

Tradycja ręcznego bicia w dzwony – Hiszpania

Orteke, tradycyjna sztuka widowiskowa w Kazachstanie: taniec, teatr lalkowy i muzyka – Kazachstan

Kultura Pahlavani: tradycyjne gry, sporty i pokazy siły na arenach zourkhāneh – Azerbejdżan

Zwyczaje związane z potrawą raengmyon w Pyongyang  – Demokratyczna Republika Korei

Raï, popularna pieśń ludowa w Algierii – Algieria

Jedwabnictwo: tradycyjny wyrób jedwabiu – Afganistan, Azerbejdżan, Iran, Turcja, Tadżykistan, Turkmenistan i Uzbekistan

Praktyki społeczne i wiedza związane z wyrobem i wykorzystywaniem tradycyjnej śliwowicy – Serbia

Wyplatanie przedmiotów ze słomy: sztuka, rękodzieło i umiejętności – Białoruś

Talchum, przedstawienie taneczne z maskami – Republika Korei

Tradycja opowiadania anegdot Nasreddin Hodja/Molla Nesreddin/Molla Ependi/Apendi/Afendi Kozhanasyr – Azerbejdżan, Kazachstan, Kirgistan, Tadżykistan, Turcja, Turkmenistan i Uzbekistan

Sztuka wyrobu tradycyjnej haftowanej bluzy (altiţǎ), element tożsamości kulturowej w Rumunii i Republice Mołdowy – Rumunia i Mołdowa

Praktyka tańca nowoczesnego w Niemczech – Niemcy

Flisactwo– Austria, Czechy, Niemcy, Łotwa, Polska i Hiszpania

Tradycyjne techniki związane z uprawą, zbiorem i przyrządzaniem herbaty oraz związane z nimi praktyki społeczne w Chinach – Chiny

Sztuka haftu w stylu turkmeńskim – Turkmenistan i Iran

Yaldā/Chella, tradycyjne święto słońca i ciepła – Iran i Afganistan

 

Lista niematerialnego dziedzictwa kulturowego wymagającego pilnej ochrony:

Sztuka garncarska ludu Chăm –  Wietnam

Garncarstwo w Quinchamali i Santa Cruz de Cuca – Chile

Tradycyjne kamieniarstwo oparte na kamieniu wulkanicznym z Ahlatu – Turcja

Xhubleta, tradycyjny strój kobiecy: umiejętności, rękodzieło i wykorzystanie – Albania

 

Rejestr dobrych praktyk w ochronie niematerialnego dziedzictwa kulturowego:

Program edukacyjny Al Sadu: szkolenie instruktorów sztuki tkackiej – Kuwejt

Portugalsko-galicyjskie niematerialne dziedzictwo kulturowe pogranicza: model ochrony stworzony przez Ponte…nas ondas! – Portugalia i Hiszpania

Strategia ochrony rzemiosła tradycyjnego: program dla depozytariuszy tradycji rzemiosła ludowego – Czechy

Tocatì, wspólny program ochrony tradycyjnych gier i sportów – Włochy, Belgia, Chorwacja, Cypr i Francja

Po raz pierwszy Międzyrządowy Komitet wykreślił część składową dziedzictwa wpisanego na Reprezentatywną listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości. Ze wspólnego wpisu Belgii i Francji pod nazwą „Pochód olbrzymów i smoków” (2008) został wykluczony pochód organizowany co roku w sierpniu w belgijskim mieście Ath z powodu występowania na nim postaci „dzikusa”, która ma wymowę rasistowską i dyskryminacyjną, sprzeczną z fundamentalnymi zasadami UNESCO i art. 2 Konwencji UNESCO mówiącym o wzajemnym poszanowaniu.

Na trzech międzynarodowych listach wpisanych jest obecnie ponad 600  elementów niematerialnego dziedzictwa kulturowego. Coraz więcej wpisów to wspólne wpisy międzynarodowe. Do Konwencji przystąpiło 180  krajów.

W ochronie niematerialnego dziedzictwa kulturowego podmiotem są społeczności i osoby, które to dziedzictwo pielęgnują jako wyraz tożsamości, poczucia przynależności do wspólnoty i więzi międzypokoleniowej.

Na Reprezentatywną listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości z Polski w poprzednich latach zostały wpisane następujące elementy dziedzictwa: Szopkarstwo krakowskie (2018), Kultura bartnicza jako wpis wspólny z Białorusią (2020), Tradycja dywanów kwietnych na procesje Bożego Ciała (2021) i Sokolnictwo – żywe dziedzictwo ludzkości jako element wpisu międzynarodowego 24 krajów (2021).