1 26 R o z d z i a ł i – r o l a K U lt U rY w Ks z ta łt owa N i U s p o ł e cz e ń s t wa ... w tym kraju – jest systematycznie weryfikowany i opatrywany komentarzami. Jest rozpowszechniany w postaci bogato ilustrowanego poradnika, który w przystępny sposób wyjaśnia pojęcie zabytku, zasady konserwatorskie i sposoby ochrony zabytków11. W takiej formie dokument teoretyczny staje się popularnym materiałem edukacyjnym, który łączy konserwatorów i użytkowników zabytków. Takie rozwiązanie sprawia, że decyzje i działania konserwatorów są lepiej rozumiane przez społeczeństwo12. Przykładem podobnego podejścia jest Anglia – kraj, który od dawna szczycił się efektywnym systemem ochrony zabytków. Prowadzona od kilku lat kompleksowa reforma ma ukierunkować cały system na bliski kontakt ze społeczeństwem. Proces ciągłych konsultacji z lokalnymi społecznościami, wcześniejsze informowanie i uzgadnianie planów konserwatorskich, różnorodne działania zachęcające do odwiedzania i poznawania zabytków – to fundamenty tej polityki. W efekcie, społeczni partnerzy procesu konserwacji rozumieją znaczenie (significance), jakie mają poszczególne zabytki oraz konsekwencje, jakie przynoszą prace konserwatorskie13. Otwarte na społeczeństwo podejście angielskich konserwatorów znalazło oparcie w dokumentach formułujących doktrynę konserwatorską. English Heritage – organizacja, która formalnie odpowiada za angielski system ochrony zabytków, w dokumencie pod tytułem „Conservation Principles, Policies and Guidance. For the Sustainable Management of the Historic Environment” zmodyfikowała zasady określania wartości zabytków. Obok wartości tradycyjnych – wartości dokumentalnej 11 TheIllustratedBurraCharter.GoodPracticeforHeritagePlaces, P. Marquis- -Kyle, M. Walker, Australia ICOMOS 2004. 12 W Polsce za porównywalny model działań można uznać kursy, które dla spo- łecznych opiekunów zabytków prowadziło Towarzystwo Opieki nad Zabytkami. W ramach tych kursów przygotowano wydawnictwa popularyzujące zasady konserwacji i ochrony zabytków, np. ZarysProblematykiOchronyZabytków, (red.) T. Rudkowski, TOnZ, Warszawa 1996. 13 Nowa polityka konserwatorska w Anglii została przedstawiona w dokumen- cie: PPSPlanningfortheHistoricEnvironment:HistoricEnvironmentPlanning PracticeGuide, English Heritage, 2009.