160 R o z d z i a ł i – r o l a K U lt U r Y w Ks z ta łt o wa N i U s p o ł e c z e ń s t wa . . . i dystrybucja dóbr kultury są procesami niezwykle kosztownymi i zazwyczaj deficytowymi. Dotyczy to w szczególności sztuk widowiskowych (opery, teatru, baletu i muzyki), w których koszty spektakli rosną szybciej niż stopa inflacji ogólnej. Przyczyną deficytu finansowego dotykającego produkcję kulturalną jest wynikająca z jej specyfiki „choroba kosztów”. Baumwol i Bowen przeanalizowali gospodarkę finansową profesjonalnych zespołów teatralnych, baletowych, operowych i muzycznych działających w Stanach Zjednoczonych w ciągu ostatnich stu lat. Wyniki badań pozwoliły im na sformułowanie następujących konkluzji: · w odróżnieniu od innych dziedzin gospodarki, innowacje wszelkiego typu nie mają tu dostatecznego wpływu na zmniejszenie kosztów produkcji. Sztuki widowiskowe bowiem należą do „archaicznego” sektora gospodarki, który charakteryzuje niezmieniająca się wydajność pracy. Posłużmy się tutaj klasycznym przykładem orkiestry symfonicznej, której nie można zmusić, aby grała dwa razy szybciej. Procesy produkcyjne tego sektora nie są podatne na postęp technologiczny. Wszelkie nowości technologiczne, uatrakcyjniające widowisko artystyczne wpływają jedynie na wzrost kosztów i tak drogiego procesu ich produkcji. Dzieje się tak, ponieważ produkcja sztuki widowiskowej charakteryzuje się wysokim i rosnącym – wskutek procesów inflacyjnych – udziałem kosztów osobowych. A wzrost kosztów osobowych, który nie jest łagodzony wzrostem wydajności pracy, prowadzi do zwiększenia jednostkowego kosztu produkcji kulturalnej. · w związku z ograniczonym popytem na dobra kulturalne poziom ich cen (jeżeli nie są udostępniane użytkownikom bezpłatnie) jest utrzymywany zazwyczaj na poziomie niższym niż wskazywałby na to rachunek ekonomiczny. W rezultacie wymagająca wysokich nakładów produkcja oraz dystrybucja dóbr i usług kultury nie może być zrównoważona wpływami ze sprzedaży. Można uznać, że czas pozytywnie zweryfikował teorię Baumola. Oczywiście istnieją czynniki, które pozwalają osłabić wynikające z niej ograniczenia10. 10 D. Throsby, Ekonomiai kultura, NCK, Warszawa 2010, s. 109.