o d r e p r o d U Kc j i K U lt U rY d o K r e ac j i 5 1 stosunek do przeszłości, ważny jest też wpływ na przyszłe dzieła. Chodzi zatem o nowość „dobrą, celową, prawdziwą, piękną, przystosowaną, możliwą do przyjęcia, etc. […] nowość musi być zasymilowana kulturowo lub musi się nadawać do asymilacji” – zauważył Józef Pieter7. Słowem, testem twórczości jest jej „zetknięcie się z życiem”. Na koniec tych rozważań przyjąć można za Florianem Znanieckim ogólne rozumienie twórczości jako „wytwarzania faktów, jakich nigdy przedtem świadome podmioty ludzkie nie rozpoznawały i nie doświadczały”8. Warto podkreślić, że w tej definicji nie akcentuje się istnienia jakiejś ontycznie przejawiającej się nowości, a jedynie jej postrzeganie jako czegoś nowego. W procesie twórczym następuje swoiste nowe uprzedmiotowienie minionych przeżyć i doświadczeń. Uznajemy tedy, że nic nie powstaje z niczego – przynajmniej w świecie ludzkiej kultury. Twórczość jest więc zawsze przetwarzaniem doznań płynących z własnej egzystencji człowieka, dostrzeżonych aspektów świata i makroświata, istniejących już wytworów kultury. Tworzenie jest propozycją, której algorytmy są nieznane, podobnie jak nieznane są jej skutki. Jest to działanie dotyczące tego, co ma być, lecz bez pewności, czy będzie. Działanie po omacku i „na próbę”. Nie znamy do końca mechanizmów i tajemnic procesu twórczego. Nie wiemy, czy ów proces jest odgałęzieniem jakiejś „ogólnej kreatywności świata”; przyjmujemy raczej, że to jedynie ludzka osobliwość. Trzeba uznać, że nowe propozycje rodzą się ze świadomą intencją poszukiwania i powołania ich do życia, przez naśladowanie i wynikające z niego mutacje i przeobrażenia form, przez sprzeciw wobec tradycji, wreszcie – przez przypadek. Tworzenie jest – to najogólniejsze jego określenie – poszukiwaniem formy, która nie była dotąd doświadczana lub treści, która nie była dotąd znana, lub jednego i drugiego zarazem. Proces tworzenia łączy zjawiska przebiegające w psychice jednostek oraz zjawiska społeczne, w tym społeczne uwarunkowania. Do tych ostatnich należą bez wątpienia: charakter struktury społecznej, charakter potrzeb, kształt systemu społeczno-kulturowego, układ wartości 7 8 J. Pieter, Krytykadziełtwórczych, Katowice 1948, s. 171. F. Znaniecki, Naukio kulturze, Warszawa 1971, s. 347.