słowo wstępNe 9 dziejach naszego kraju jest konieczne dla każdego człowieka identyfikującego się z polskością i kulturą polską. Mieści się w tych ramach pokojowe doświadczenie współżycia wielu narodów w ramach I Rzeczypospolitej i federacji zawiązanej w Lublinie w 1569 roku. Dzisiaj istnieje pilna potrzeba spojrzenia na dzieje europejskiego kręgu cywilizacyjnego. Istotne jest tu widzenie kultury polskiej jako kultury w pełni europejskiej, wraz z jej dobrze widoczną – w niektórych zwłaszcza okresach – swoistością. Umocnienie naszego miejsca w aktualnej, dzisiejszej Unii Europejskiej wymaga naszej wyraźnej świadomości opartej o tysiącletnią historię, o to, że Polacy są jednocześnie Europejczykami właśnie w tym kulturalnym przede wszystkim znaczeniu. W analizie maksymalnie obiektywnej bez łatwej idealizacji, ani łatwego, jednostronnego pesymizmu widzącego tylko słabości, wykorzystać trzeba dorobek najnowszej historiografii polskiej i europejskiej, także naszych sąsiadów. Mam tu na myśli porównawczą historię narodów, państw, wyznań, społeczeństw, dzisiaj stopniowo rozbudowywaną, która wnosi wielki wkład w lepsze, pełne rozumienie naszej przeszłości, wychodząc poza jednostronne wizje, często spotykane w dawnych historiografiach. Takie zasadnicze zmiany zaszły na przykład w naszym pojmowaniu historii chrześcijaństwa ujętej ekumenicznie. Powoli, nie bez trudności, rozpatrujemy nie tylko historię poszczególnych narodów, ale także historię porównawczą wszystkich narodów europejskich2. Rysująca się coraz lepiej wizja historii zachodniego, łacińskiego wolno powiedzieć, kręgu cywilizacyjnego uwidacznia jego intensywny, wielostronny rozwój od X do XII wieku. Porównawcza historia wielkich cywilizacji wyraźnie ukazuje wyjątkowe wręcz znaczenie tych procesów rozwojowych na wielu polach – aż do totalnej katastrofy naszego kręgu cywilizacyjnego w XX wieku. W postawach i całej kulturze, w wartościach żywotnych i rozbudowanych w kolejnych pokoleniach, m.in.: w innowacjach, postępie naukowym i wielu innych sferach, dostrzegamy oryginalne cechy europejskiej kultury leżące u podstaw jej sukcesów w skali świata. 2 zob. Jerzy Kłoczowski, NaszatysiącletniaEuropa, Świat Książki, Warszawa 2010.