references
10
WPROWADZENIE
odpowiedź na nowe zjawiska związane z postępującą, przybierającą często niekontrolowaną formę urbanizacją, powodującą procesy fragmentacji społecznej i przestrzennej oraz pogarszanie się jakości środowiska zarówno w obszarach miejskich, jak i na sąsiadujących z nimi obszarach wiejskich, o czym mówi drugi punkt wprowadzenia do Zalecenia UNESCO. Użyte tam pojęcie dziedzictwa, które wcześniej, podobnie jak działo się to i w polskim ustawodawstwie, dotyczyło przede wszystkim zabytków architektury, zostało znacznie poszerzone. W obecnym rozumieniu tego terminu uwzględniono rolę procesów ekonomicznych, społecznych i kulturowych, włączając do ochrony dziedzictwa zasady trwałego i zrównoważonego rozwoju. Warto podkreślić szczególne znaczenie kontekstu społecznego i lokalnego, który powinien być uwzględniony w procesie ochrony dziedzictwa, a zwłaszcza zarządzania nim. Mamy więc do czynienia z całościowym podejściem do organizacji przestrzennej w powiązaniu z cechami przyrodniczymi, geograficznymi oraz wartościami kulturowymi, przy uwzględnieniu zarówno dziedzictwa materialnego, jak i niematerialnego. Jak czytamy w definicji sformułowanej w tym dokumencie, krajobraz historyczny stanowi szerszy kontekst występowania krajobrazu miejskiego i obejmuje „topografię, morfologię, hydrologię oraz cechy przyrodnicze danego miejsca; jego zabudowę współczesną i historyczną, infrastrukturę naziemną i podziemną, otwarte przestrzenie i tereny zielone, formy użytkowania terenu i organizację przestrzenną (...)”, a także, co bardzo istotne, „percepcję i relacje widokowe”. Ważnym elementem tego złożonego i zintegrowanego pojmowania krajobrazu są aspekty niematerialne odnoszące się do kultury niematerialnej społeczności lokalnej, jako wyznacznika tożsamości i różnorodności – jak czytamy dalej w definicji historycznego krajobrazu miejskiego4. Myśl ta jest rozwinięta w kolejnych punktach5 i ma bezpośredni związek z uchwaleniem przez UNESCO Konwencji w sprawie ochrony kulturowego dziedzictwa niematerialnego w 2003 roku6 i Konwencji w sprawie ochrony i promowania różnorodności form
Zob. Zalecenie UNESCO..., pkt 9. Tamże pkt. 11–13. 6 Konwencja UNESCO w sprawie ochrony niematerialnego dziedzictwa kulturowego, Dz.U. 2010, nr 225, poz. 1462.
4 5
