references
R O L A S A M O R Z Ą D U W KS Z TA ŁT O WA N I U K R A J O B R A Z U . . .
1 1 0
się w nowy sposób myślenia mechanizmów, które zagrażałyby skrępowaniem żywiołowego rozwoju dopiero co formującej się gospodarki rynkowej i demokracji, rozumianej jako absolutna wolność jednostki. Czasy PRL charakteryzowała centralizacja procesów planowania przestrzennego oraz znaczące ograniczenia w korzystaniu z prawa własności. Po latach tej bezprecedensowej publicznoprawnej ingerencji w stan posiadania obywateli, społeczeństwo oczekiwało – na zasadzie wahadła – absolutnego odejścia od dotychczas panujących zasad. Pojęcia takie jak wspólne dobro, wspólna przestrzeń czy wspólne wartości, w pewnych środowiskach uznane zostały za archaiczne, wywołujące niepożądane skojarzenia i kolidujące z indywidualnym interesem i nowo nabytą wolnością jednostki. Ustąpić zatem musiały nowemu podejściu18, w którym prymat interesu prywatnego nad publicznym stał się czymś oczywistym, a jakiekolwiek formy regulacji czy ograniczeń – niepożądane. „Wcześniejsze planowanie uznano za nakazowe i z tego powodu niesłuszne politycznie”19. Zerwanie z dotychczasowym porządkiem odbywało się często w sposób bardzo radykalny, który prof. Michał Kulesza wspominał w następujących słowach: „ustawa o zagospodarowaniu przestrzennym z 1994 r. i późniejsza ustawa z 2003 r. zniszczyły dorobek planistyczny poprzednich pokoleń i odebrały go gminom. Był to akt nieprawdopodobnego barbarzyństwa legislacyjnego na skalę światową – nie słyszałem o takim państwie, które w podobny sposób wyeliminowałoby z porządku prawnego i intelektualnego cały dorobek planistyczny poprzednich pokoleń”20. Wśród takich uwarunkowań i oczekiwań polskie samorządy przejmowały, wraz z licznymi innymi zadaniami, odpowiedzialność za kształtowanie rodzimego krajobrazu. Dla każdego z trzech szczebli samorządu terytorialnego – gminnego, powiatowego i wojewódzkiego – ustawodawca przeznaczył pewien
18 Por. m.in.: Purchla J. (red.), Raport na temat funkcjonowania…, op. cit., Polska Polityka Architektoniczna (PPA), (praca zbiorowa); Moskal S., Kotala A., Ochrona krajobrazu a budownictwo wiejskie i opinie o nim wśród mieszkańców wsi małopolskiej. 19 Ochrona krajobrazu przyrodniczego i kulturalnego a rozwój cywilizacyjny. Twórczość, dziedzictwo kulturowe i przyrodnicze bogactwem Polski, Biuletyn Forum Debaty Publicznej, Kancelaria Prezydenta Rzeczpospolitej Polskiej, (2011), s. 19. 20 Tamże, s. 64.
