references
12
WPROWADZENIE
zagrożeniem nie tylko ze względu na aspekt wizualny, ale również na destruktywne oddziaływanie społeczne. Idee wyrażone w przytoczonych dokumentach UNESCO są odbiciem ewolucji omawianych pojęć, jaka zachodziła równolegle do procesów cywilizacyjnych ostatnich dziesięcioleci, której towarzyszył wzrost świadomości znaczenia dziedzictwa, jako istotnego elementu równoważącego rozwój. Przejawem tego jest, z jednej strony – poszerzenie pojęcia „obszaru chronionego”, a z drugiej – tendencja do poszukiwania synergii, różnie dotąd ujmowanych, aspektów związanych z otoczeniem człowieka. Dominuje w tych poszukiwaniach podejście antropocentryczne, determinując ujęcie krajobrazu jako istotnego czynnika mającego wpływ na kształtowanie jednostki i rozwój społeczny. Współcześnie coraz częściej, szczególnie w środowiskach eksperckich zajmujących się ochroną dziedzictwa, przeważa pogląd, że dorobek architektoniczny i urbanistyczny minionych epok – ten, który trwale współtworzy krajobraz miejski i wiejski – powinien być przy planowaniu nowych inwestycji traktowany z szacunkiem i uwagą. Jeszcze niedawno, w imię tworzenia lepszych warunków życia, funkcjonalny modernizm pozbawiał pamięci całe dzielnice miast historycznych, realizując często zbyt rygorystycznie postanowienia Karty Ateńskiej z 1933 roku9, której założenia określały zasady tworzenia osiedli mieszkalnych dla dobra człowieka, nie dbając o inne jego potrzeby poza dobrym napowietrzeniem, dostępem do światła i sprawną komunikacją. Terrorowi stylu międzynarodowej moderny uległa też Warszawa, która leżąc w gruzach po zniszczeniach wojennych stała się wdzięcznym obiektem dla eksperymentów ideowych urbanistów. Do dziś z trudem odzyskuje utracone centrum zdominowane socrealistyczną odmianą modernizmu, jak można nazwać Pałac Kultury i Nauki, a osamotnione, pieczołowicie odbudowane Stare Miasto i jego strefa buforowa utworzona wokół granic wpisu na Listę światowego dziedzictwa, pełnią rolę nie tylko pamiątki z przeszłości i symbolu narodowej tożsamości, ale są miejscem identyfi kacji z miejskością i realizacji potrzeb integracji
9
Karta Ateńska (ang. Athens Charter, franc. Charte d’Athènes) – dokument zawierający postulowane zasady nowoczesnego projektowania urbanistycznego, uchwalony na IV Międzynarodowym Kongresie Architektury Nowoczesnej (CIAM) w 1933 r. w Atenach.
