references
14
WPROWADZENIE
Funkcja związana z zachowaniem przestrzeni lokalnej jest, w kontekście zrównoważonego rozwoju, jednym z głównych wyzwań współczesnej urbanistyki i architektury. Od niej zależy w dużym stopniu istnienie silnej więzi wspólnotowej, będącej warunkiem aktywnego uczestnictwa w procesach demokratycznych, ukierunkowanych na samorządność i odpowiedzialność za przestrzeń lokalną osiedla, dzielnicy, miasta i w końcu państwa. Przestrzeń ta, rozumiana jako zespół wyżej wspomnianych czynników, tworzona przez psychofizyczną obecność ludzi i innych stworzeń, a określana jako mała ojczyzna lub „matczyzna”, kształtuje tożsamość podmiotu wobec jego najbliższej rzeczywistości. W ten sposób człowiek – powtarzając m.in. za Jacques’iem Lacanem – zyskuje świadomość i realizuje pragnienie przynależności i określenia swojej odrębności. Pragnienie odmiany czy potrzeby ekonomiczno-polityczne powodują chęć zmiany miejsca, ucieczki, kiedy relacje z lokalnością stają się zbyt ciasne i krępujące. Ale nie całkowitego zerwania więzi – tak jak duszna atmosfera domu rodzinnego popycha do emigracji, ale nie do przekreślenia związków z gniazdem rodzinnym, do którego zawsze się tęskni i odwołuje. Najbliższe otoczenie, w którym wzrasta człowiek, nasycone symbolicznym znaczeniem, kształtuje pierwsze zapamiętane obrazy na trwałe zapisane w umyśle jak fi ltry warunkujące późniejsze spotkania z rzeczywistością, do których człowiek – chcąc czy nie chcąc – wraca przez całe życie. Narzucone idealistyczne rozwiązania modernistycznych osiedli, budowanych z wielkoprzemysłowym rozmachem, zatraciły ludzką skalę i doprowadziły do zerwania ciągłości identyfi kacji z narastającym przez pokolenia krajobrazem. Jak pisze Wolfgang Welsch: „W tej sytuacji, skoro cała postmoderna właśnie odżegnuje się od epoki nowożytnej, architektura musiała stać się najbardziej oczywistą płaszczyzną sporów i konfrontacji”10. Modernistyczna urbanistyka, w imię wąsko pojętej poprawy warunków życia, zakwestionowała historycznie ukształtowaną tkankę miejską, a także – przenosząc tę wizję w tereny wiejskie – zerwała ciągłość wspólnotowo uformowanego otoczenia i przyczyniła się do alienacji kulturowej, nie potrafiących się w niej
10
Welsch W., Nasza postmodernistyczna moderna, tłum. Roman Kubicki, Anna Zeidler-Janiszewska, Wydawnictwo Oficyna Naukowa, Warszawa 1998, s. 184.
