references
S P O Ł E C Z N E O D D Z I A ŁY W A N I E K R A J O B R A Z U
1 1 5
wyimaginowaną przestępczością, warto przyjrzeć się polskim osiedlom grodzonym przez pryzmat szczegółowo zaplanowanego przedsięwzięcia deweloperskiego, określanego jako master planned community (MPC). Mimo że polskie przykłady tego typu realizacji pozostają raczej skromne, to i tak w kontekście otaczającego nas chaosu architektoniczno-urbanistycznego zasługują na miano zaplanowanych. Praktyki estetyczne nowych klas średnich są uświadomione i publiczne: stąd niejednokrotnie ostentacyjne koncentrowanie się na obowiązujących modach i trendach. Mieszkańcy osiedli grodzonych mogą być postrzegani jako nowa klasa średnia ze względu na refleksyjną konsumpcję miejskich przestrzeni oraz w miejskich przestrzeniach. Konsumpcja ta, oprócz sfery zamieszkiwania, obejmuje także spektakle w przestrzeni publicznej: jedzenie w określonych restauracjach, nieformalne spotkania w kawiarniach czy modnych klubach, oddawanie się ćwiczeniom w siłowniach, które służą również jako „statusownie” (miejsca budowy kondycji klasowej). Można powiedzieć, że klasa istnieje dzięki „podstawowej infrastrukturze” – restauracjom, klubom fitness, które wspierają i promują nowe praktyki konsumenckie klas średnich. Po drugie, niekiedy odnosi się wrażenie, że poczucie estetycznej spójności służy legitymizowaniu i racjonalizowaniu praktyk segregacji przestrzennej i społecznej, które w innym przypadku mogłyby zostać poddane krytyce. Tak jest w przypadku osiedli grodzonych, gdzie kwestie bezpieczeństwa i prestiżu należy rozumieć szeroko: bezpieczeństwo musi być rozpatrywane szerzej niż tylko w kontekście poczucia lęku przed przestępczością. Jest ono związane ze spójnym, przewidywalnym i kontrolowanym otoczeniem: krajobraz działa przy tym jednocześnie jako czynnik ekskluzji i inkluzji. Jest zawłaszczany i kontrolowany przez jednych, a niedostępny dla innych – jego naturalność, obojętność i realność są w gruncie rzeczy zideologizowane: „…krajobraz jest sposobem postrzegania świata, komponowania i strukturalizowania świata w taki sposób, by pojedynczy widz mógł docenić oferowaną mu dzięki zakomponowaniu przestrzeni (...) iluzję porządku i kontroli”14.
Cosgrove D., (1984). Social Formation and Symbolic Landscape, Croom Helm, s. 55, tłum. autor.
14
