references
S P O Ł E C Z N E O D D Z I A ŁY W A N I E K R A J O B R A Z U
1 53
zakrojony, pozytywny program zmian17. Te lokalne ruchy i koalicje odwołują się do nowych haseł wykraczających poza klasyczne tematy polityczne, skupiając coraz bardziej zróżnicowane środowiska. Nowe ruchy społeczne, oparte na luźno zorganizowanych i otwartych sieciach społecznych, wykraczając poza tradycyjne podziały społeczne, angażując różnorodne podmioty, grupy i jednostki, nie tylko tak zwanych „nowych mieszczan”18. Jednocześnie, musimy pamiętać, że nowe ruchy społeczne organizujące się w miejskich ośrodkach reprezentują już nową logikę: łączą i przystosowują do swoich potrzeb stare i nowe technologie informacyjne, wykorzystujące tradycyjne, fizyczne przestrzenie protestów oraz przestrzeń wirtualną, tworząc hybrydowe i nieznane dotąd formy i „krajobrazy protestu i aktywności”19. Ruchy te traktuję jako ważny symptom urefleksyjnienia miejskości, czy też ponownego „uczenia się miasta”, którego doświadczamy od kilku lat. Sprzyjając postulatom miejskich aktywistów (albo w obawie przed nimi), kolejne samorządy wprowadzają narzędzia demokracji bezpośredniej, jak na przykład budżety partycypacyjne, albo coraz ostrożniej podchodzą do rozbiórek kolejnych ikon architektury modernistycznej, która zyskuje coraz szersze grono popularyzatorów i miłośników. Sprawia to, że idea partycypacji społecznej staje się codziennym (mniej lub bardziej udanym) doświadczeniem mieszkańców polskich miast. Podsumowując, należy stwierdzić, że dogłębna analiza krajobrazu polskiej transformacji polega nie jedynie na rejestrowaniu rozmieszczenia, skali czy charakterystycznych jego elementów, ale – jak chce tego geografia krytyczna – oznacza przede wszystkim rozpoznanie kulturowych i społecznych jego znaczeń. Prezentacja przemian polskich miast, przedstawionych z subiektywnej perspektywy badacza społecznego, wskazuje na wagę pojęcia krajobrazu w analizach przemian społeczno-kulturowych. Nie powinniśmy traktować krajobrazu
Ruchy typy occupy dowodzą, jak ważny dla ich formowania był miejski kontekst, wnoszący do tych ruchów nowe formy autonomii, kreatywności i solidarności. 18 Zob. Kubicki P., (2011). Nowi mieszczanie w nowej Polsce, Instytut Obywatelski. 19 Castells M., (2013). Sieci oburzenia i nadziei. Ruchy społeczne w erze internetu, Wydawnictwo Naukowe PWN, s. 212.
17
