references
C I ĄG ŁO Ś Ć T R A DYC J I N A R O D O W YC H I LO KA L N YC H W S Y T UAC J I Z M I A N . . .
1 77
indywidualnych biografii, całych rodów i rodzin, ale także rozmaitych instytucji i organizacji – władzy lokalnej, wspólnot religijnych – kościołów czy sekt, przedsiębiorstw, szkół i uczelni wyższych, sądów, instytucji kulturalnych, oddolnych stowarzyszeń obywatelskich. Większość z owych instytucji stanowi lokalne odmiany instytucji występujących w wielu innych miejscach, dla tradycji lokalnych ważne są jednakże w szczególności ich cechy specyficzne dla danego miejsca. We wszystkich wymienionych wyżej obiektach łączą się dwa aspekty. Obiekty przestrzennie umiejscowione są z jednej strony czymś danym, zastanym, „obiektywnie istniejącym”. Z drugiej strony jednak podlegają one ciągłym, mniejszym lub większym, fizycznym przeobrażeniom i nawarstwieniom, a przede wszystkim ciągłej symbolicznej interpretacji i reinterpretacji. Na podstawowym poziomie przedstawić to można, odwołując się do koncepcji Stanisława Ossowskiego. W myśl owej koncepcji dziedzictwo kulturowe danej grupy społecznej (w tym przypadku wspólnoty lokalnej) stanowią „pewne wzory reakcji mięśniowych, uczuciowych i umysłowych, według których kształtują się dyspozycje członków grupy”3. Natomiast obiekty, w stosunku do których przekazuje się owe wzory reakcji, nie wchodzą same w skład dziedzictwa kulturowego danej grupy, lecz są jedynie zewnętrznymi korelatami tego dziedzictwa. Wszystkie te trzy kategorie obiektów są także podstawowym składnikiem pojęcia ojczyzny, rozumianej nie jako obszar, ale jako korelat postaw psychicznych członków danej zbiorowości4. Elementy umiejscowione przestrzennie determinują prawie bez reszty pojęcie ojczyzny prywatnej, są też niezbywalnym składnikiem pojęcia ojczyzny ideologicznej jako własności zbiorowej. Proporcja czy waga obu aspektów – „obiektywnego” i „subiektywnego” jest nieco odmienna w przypadku każdej z wymienionych kategorii. Występujące w danej przestrzeni lokalnej przyrodnicze obiekty naturalne są najmniej zależne od ludzkich działań i interpretacji. Rzeczywistość zewnętrzna (naturalna) jest wprawdzie nieustannie interpretowana i symbolicznie przekształcana, ale jednak
3 Ossowski S., (1966). Więź społeczna a dziedzictwo krwi. Dzieła, t. 2, Warszawa, PWN, s. 64. 4 Ossowski S., (1967). Analiza socjologiczna pojęcia ojczyzny. Dzieła, t. 3, Warszawa, PWN, s. 203 i nast.
