references
M I AS TA O G R O DY I P R Z E S T R Z E Ń Z R Ó W N O WA Ż O N E G O R O Z W O J U . . .
209
Tak to polski, wątły etos mieszczański, w ciągu ostatnich stu lat został wyparty i skolonizowany przez dwa obce, a nawet wrogie mu żywioły – wiejski, o którym była tu mowa i inteligencki, który wartości mieszczańskie miał w pogardzie. Minęło 100 lat i nadal jesteśmy w punkcie 0. I nadal, wyłączając anachroniczne brzmienie, podpisujemy się pod postulatem z 1914 roku, który na Kongresie Higienicznym we Włocławku zgłosił autor pierwszego podręcznika urbanistyki w Polsce – Józef Polak: „Przedmieścia Warszawy ze stanu śmietników muszą się przemienić w pełne zieloności dzielnice z dworkami”23. Miasta tworzą mieszczanie. Nawet jeśli mają do nich ambiwalentny stosunek, jak Ebenezer Howard i jego współcześni, to przez całe życie noszą w swoich umysłach niezatartą matrycę przestrzennych landmarków miejskości – centrum jest wyznaczone na niej tak samo jednoznacznie, jak granica. Nie ma tam miejsca na żadną przestrzeń potencji, ponieważ miejsca w mieście są zbyt cenne. Jest natomiast miejsce na porządne urbanistyczne rzemiosło. Lecz zanim pojawi się na nie popyt, w Polsce musi ukształtować się etos mieszczański, społeczeństwo obywatelskie i partycypacyjny model tworzenia nowych i przekształcania starych przestrzeni miejskiej aktywności.
Partycypacyjny model funkcjonowania społeczności lokalnej a współczesne wzorce kształtowania i użytkowania przestrzeni publicznej
Poczynając od Karty Nowej Urbanistyki, przyjętej w Charleston przez IV Kongres Nowej Urbanistyki w 1996 roku, deklaracje programowe i normatywne tworzone przez środowiska projektantów koncentrowały się na postulowaniu ograniczenia arbitralności decyzyjnej władzy publicznej – zarówno samorządowej, jak i administracyjnej – na rzecz trybu kontroli i partycypacji społecznej24. Odpowiada to ogólnej tendencji w kształtowaniu aktów prawnych regulujących relacje przestrzenne oraz odpowiednich deklaracji programowych środowisk
23 Polak J., (1914). Zadania i obowiązki przyszłego samorządu w Królestwie Polskim, „Zdrowie”, z. 2, s. 126. 24 Czyżewska E., Czyżewski A., (2014). Jakość polskiej przestrzeni publicznej, [w:] Przestrzeń życia Polaków, op. cit., s. 104, 181.
