references
KRAJOBRAZ A PORZĄDEK PRAWNY
233
Wawel bez Kaplicy Zygmuntowskiej? A przecież stanowiła ona ewidentne naruszenie standardów ówczesnej architektury. Debata jest zatem konieczna. Musimy się jednak zastanowić, co tak naprawdę powinno stanowić tę szczególną wartość, która odzwierciedla tradycję narodową w rozumieniu kultury materialnej. W tym momencie bardzo wyraźnie widać, że nasz system prawny jest nieprzygotowany do równoległego prowadzenia debaty o jakości, o celu ostatecznym, jaki chcemy osiągnąć. Nasz system skonstruowany jest na zasadzie pewnych autonomicznych i jednocześnie przeciwstawnych rozwiązań: coś musi być chronione w całości lub nie jest chronione w ogóle. Tworzymy zero-jedynkową sytuację prawną, która z natury rzeczy uniemożliwia jakąkolwiek debatę i prowadzi do wywoływania negatywnych emocji. Wydaje się, że niesłychanie ważnym problemem w naszych rozwiązaniach jest nie tylko kwestia formuły rozwiązań prawnych, jakie zostaną zaproponowane, ale także brak powszechnego przeświadczenia, że dyskusja i dialog są konieczne. Wydaje mi się, że w znaczącym stopniu kwestia dialogu urbanistycznego musi być postrzegana w kategoriach demokracji. W rozumieniu demokratycznych wyborów możemy dokonywać pewnych ocen, które będą ocenami większości, czyli takich, gdzie większość ma prawo narzucać poprzez procesy demokratyczne: albo wybór władz, które uzyskują zdolność podejmowania decyzji, albo też poprzez mechanizm decydowania publicznego, czyli referendum, podejmować faktycznie rozstrzygające decyzje o istocie rozwiązań. W istniejącej formule takim przykładem jest możliwość organizowania przez samorząd referendum decydującego o kwestiach ważnych dla społeczności lokalnej. Często formuła tych decyzji jest kwestionowana przy założeniu a priori, że powszechność tej wspólnoty nie jest świadoma wartości, o której decyduje. Wydaje mi się, że obecnie istniejąca nieufność z góry skazuje nas na porażkę w konstruowaniu rozwiązań prawnych, wynikających ze wspólnych procesów decyzyjnych. Drugą istotną kwestią jest rola mniejszości w demokracji. O ile nie ulega wątpliwości, że większość ma fi nalnie możliwość narzucenia zbiorowej woli, o tyle w dobrze skonstruowanym procesie demokratycznym mniejszość powinna nie tylko mieć możliwość przedstawienia swojego punktu widzenia i bycia wysłuchaną, ale również powinna być
