references
50 K R A J O B R A Z
K U L T U R O W O - P R Z Y R O D N I C Z Y. D E F I N I C J E I A S P E K T Y P R A W N E
kultury, które objęły szeroki zakres dziedzictwa oraz różne aspekty jego utrzymania i ochrony3. Generalnie wszystkie konwencje są realizowane, co pokazują statystyczne analizy dotyczące ich rozpowszechnienia i ratyfi kacji4. Jednak w skomplikowanej współczesnej rzeczywistości odrębnie prowadzone działania nie są wystarczające. Środowisko kulturowe stanowi bowiem niepodzielną, wzajemnie powiązaną całość, w której każde działanie ma wiele uwarunkowań i powoduje wiele konsekwencji. Dlatego obecnie uznano, że wdrażanie poszczególnych konwencji powinno być zespolone, by podnieść ich efektywność i osiągnąć tzw. efekt synergetyczny. Przywołane działania UNESCO wiarygodnie ilustrują współczesny sposób rozumienia i traktowania środowiska kulturowego, w tym oczywiście również dziedzictwa. Warto jednak przywołać szerszy proces, którego działania te są częścią, gdyż całkowicie przekształca on rozumienie, funkcje, ochronę i zarządzanie dziedzictwem. I jako ilustrację można wykorzystać właśnie konwencje UNESCO dotyczące kultury, przyjęte na przestrzeni półwiecza. Pierwszą fazą złożonego procesu, którego przedmiotem jest dziedzictwo, było stopniowe rozszerzanie jego rozumienia. Jako wyjściowy punkt odniesienia można traktować Konwencję haską z 1954 roku, w której dziedzictwo kultury (cultural heritage) było rozumiane bardzo tradycyjnie. Dziedzictwo nieruchome defi niowano jako „zabytki architektury” (monuments of architecture), „stanowiska archeologiczne” (archeological sites), „zespoły budowlane” (groups
Następujące konwencje dotyczące kultury zostały przyjęte przez UNESCO: Konwencja o ochronie dóbr kulturalnych w razie konfl iktu zbrojnego (1954) wraz z pierwszym(1954) i drugim (1999) protokołem; Konwencja dotycząca środków zmierzających do zakazu i zapobiegania nielegalnemu przywozowi, wywozowi i przenoszeniu własności dóbr kultury (1970); Konwencja w sprawie ochrony światowego dziedzictwa kulturalnego i naturalnego (1972); Konwencja w sprawie ochrony podwodnego dziedzictwa kulturowego (2001); Konwencja w sprawie ochrony niematerialnego dziedzictwa kulturowego (2003); Konwencja w sprawie ochrony i promowania różnorodności form wyrazu kulturowego (2005). 4 W ramach prac Sekretariatu UNESCO został przeprowadzony audyt, który dokonał oceny wdrażania konwencji dotyczących kultury. Zawiera on m.in. statystyczne oceny rozpowszechniania konwencji oraz zalecenia dotyczące współpracy w ich wdrażaniu (Audit of the Working Methods of Cultural Conventions), September 2013, UNESCO, Internal Oversight Service Audit Section, IOS/ AUD/2013/06.
3
