38. sesja Konferencji Generalnej UNESCO (3-18 listopada 2015 r.)

W dniach 3-18 listopada 2015 r. odbywała się w Paryżu 38. sesja Konferencji Generalnej UNESCO, której obrady zbiegły się z obchodami 70. rocznicy istnienia Organizacji. W Konferencji wzięły udział delegacje 195 państw członkowskich UNESCO oraz 9 państw stowarzyszonych, w tym wiele głów państw, ponadto przedstawiciele międzynarodowych organizacji pozarządowych oraz organizacji międzyrządowych współpracujących z UNESCO. Konferencja zdecydowała o przyjęciu wyspy Montserrat do grona państw stowarzyszonych UNESCO, zwiększając tym samym ich liczbę do dziesięciu.

Polskiej delegacji przewodniczyła dr Henryka Mościcka-Dendys, Podsekretarz Stanu w MSZ, która miała wystąpienie w debacie plenarnej w dniu 5 listopada.

Obrady prowadził, wybrany w pierwszym dniu sesji na przewodniczącego Konferencji Generalnej, Stanley Mutumba Simataa (Namibia). Polska objęła wiceprzewodnictwo Konferencji. Obrady koncentrowały się one wokół dwóch zasadniczych kwestii:

• podsumowania 70 lat dotychczasowego dorobku i nakreślenia przyszłych kierunków rozwoju Organizacji
• zaangażowania Organizacji w realizację Agendy na rzecz Zrównoważonego Rozwoju 2030.

16 i 17 listopada obradowało Forum Liderów, w którym głos zabrali przywódcy państw i przedstawiciele rządów, w tym Prezydent Francji, François Hollande. Podczas Forum odczytany został także list prezydenta Stanów Zjednoczonych, Baracka Obamy. Forum, którego wiodącym tematem były w tym roku obchody 70. rocznicy powstania UNESCO, stało się także okazją do wyrażenia solidarności wobec Francji, po dokonanych 13 listopada w Paryżu przez Państwo Islamskie atakach terrorystycznych.

Zarówno podczas Forum Liderów, jak i sesji plenarnej Konferencji, uczestnicy wielokrotnie wyrażali potępienie dla aktów przemocy, wymierzonych przeciwko najważniejszym wartościom, na których zbudowane jest UNESCO: wolności i godności jednostki, poszanowaniu praw człowieka oraz dziedzictwa kulturowego. Zarówno prezydent Francji, jak Dyrektor Generalna, a także delegaci na Konferencję Generalną podkreślali potrzebę solidarności w obliczu wspólnego zagrożenia oraz konieczność sprzeciwu wobec wszelkich prób zastraszenia i destabilizacji.

Konferencja Generalna zdecydowała o przyjęciu „Strategii wzmocnienia działań UNESCO dla ochrony kultury i promocji pluralizmu kulturowego w sytuacji konfliktów zbrojnych”. Strategia opiera się na pomocy udzielanej państwom i włączeniu zagadnień kultury do strategii bezpieczeństwa i działań humanitarnych na terenach objętych konfliktami.

Istotna część obrad poświęcona była roli edukacji w walce z ekstremizmem, a także w promowaniu wartości wolności, tolerancji, przeciwko dyskryminacji i wykluczeniom we wszystkich dziedzinach, którymi zajmuje się UNESCO. Państwa członkowskie wyraziły poparcie dla Ramowego Programu Działań dla Edukacji 2030 (GAP), nakreślającego zadania edukacji w realizacji Agendy na rzecz Zrównoważonego Rozwoju 2030.

W związku z narastającymi zagrożeniami, Konferencja Generalna zobowiązała Sekretariat UNESCO do umocnienia działalności dotyczącej zmian klimatycznych w kontekście Agendy na rzecz zrównoważonego rozwoju 2030 i Konferencji Klimatycznych (COP 21 i COP 22), a także do podjęcia prac nad projektem Deklaracji zasad etycznych, związanych z łagodzeniem skutków zmian klimatu.

Dla podkreślenia roli dziedzictwa geologicznego i znaczenia geoparków dla zrównoważonego rozwoju, Konferencja zdecydowała o możliwości tworzenia geoparków UNESCO. Taki status mogą uzyskać już teraz geoparki należące do Globalnej Sieci Geoparków. Działalność Międzynarodowego Programu Nauk o Ziemi została rozszerzona o problematykę geoparków. Program nosi obecnie nazwę International Geosciences and Geoparks Programme (IGGP).

Uchwalono również nową strategię programową na najbliższe 10 lat dla Programu Człowiek i Biosfera (MAB), który nabiera szczególnego znaczenia w świetle celów zrównoważonego rozwoju. IV Światowy Kongres Rezerwatów Biosfery, który odbędzie się w Limie w 2016 roku przyjmie plan konkretnych działań wynikających ze strategii programowej.

Muzea uzyskały nowy międzynarodowy instrument prawny: Zalecenie w sprawie ochrony i promowania muzeów i zbiorów, ich różnorodności i roli w społeczeństwie (Recommendation concerning the Protection and Promotion of Museums and Collections, their Diversity and their Role in Society). Zalecenie zostało opracowane w związku z rosnącą rolą muzeów w życiu społecznym i gospodarczym oraz w edukacji.

Polska ma szczególne powody do satysfakcji, z racji przyjęcia Zalecenia w sprawie zachowania i dostępu do dziedzictwa dokumentacyjnego, w tym dziedzictwa cyfrowego (Recommendation on Preservation and Access to Documentary Heritage including Digital Heritage). Jednomyślne przyjęcie tego dokumentu było w dużej mierze efektem konsekwentnych działań strony polskiej, w tym zorganizowania w Warszawie IV Międzynarodowej Konferencji Programu Pamięć Świata pt. „Kultura – Pamięć – Tożsamość” oraz dwóch międzynarodowych spotkań ekspertów. Rola Polski w doprowadzeniu do powstania pierwszego aktu międzynarodowego poświęconego wyłącznie dziedzictwu dokumentacyjnemu została publicznie doceniona.

Konferencja Generalna oficjalnie uznała dokument końcowy z konferencji w New Delhi, poświęconej korzystaniu osób niepełnosprawnych z możliwości, jakie dają nowoczesne technologie informacyjne (The New Delhi Declaration on Inclusive ICTs for Persons with Disabilities: Making Empowerment a Reality).

Dobitnie zostało potwierdzone zaangażowanie UNESCO na rzecz rozwijania Internetu i ładu społeczeństwa informacyjnego na fundamencie poszanowania praw człowieka, zwłaszcza wolności wypowiedzi i prywatności, etyki oraz na zasadach otwartości Internetu, jego dostępności i udziału wielu interesariuszy w zarządzaniu i debacie nad Internetem. Zasady te zostały podkreślone, w postaci konceptu uniwersalności Internetu (Internet Universality), w studium nt. Internetu pt. “Keystones to foster inclusive Knowledge Societies – Access to information and knowledge, Freedom of Expression, Privacy and Ethics on a Global Internet” oraz w dokumencie końcowym konferencji “CONNECTing The Dots: Options for Future Action” (marzec 2015). Rezolucja Konferencji Generalnej w tej sprawie została przyjęta przy jednomyślnym poparciu państw członkowskich. Dyrektor Generalna UNESCO została zobowiązana do przekazania jej Zgromadzeniu Ogólnemu ONZ jako niewiążącego wkładu UNESCO do kończącego się w tym roku procesu przeglądu Światowego Szczytu Społeczeństwa Informacyjnego.

Delegaci na 38. sesję Konferencji Generalnej zdecydowali o aktualizacji trzech przyjętych wcześniej dokumentów normatywnych:

• Międzynarodowej Karty Edukacji Fizycznej i Sportu (International Charter for Physical Education, Physical Activity and Sport)
• Zalecenia w sprawie rozwoju edukacji dorosłych (1976). Obecna nazwa brzmi: Zalecenie w sprawie uczenia się i edukacji dorosłych (Recommendation on Adult Learning and Education).
• Zalecenia w sprawie kształcenia technicznego i zawodowego (1989, 2001). Obecna nazwa: Zalecenie w sprawie edukacji i kształcenia technicznego i zawodowego (Recommendation concerning Technical and Vocational Education and Training – TVET).

Konferencja Generalna proklamowała nowe dni międzynarodowe:

• Dzień Światowego Dziedzictwa Afryki (5 maja)
• Międzynarodowy dzień ochrony ekosystemu lasów namorzynowych (26 lipca)
• Międzynarodowy dzień sportu akademickiego (20 września)
• Międzynarodowy dzień powszechnego dostępu do informacji (28 września)
• Międzynarodowy dzień języka romskiego (5 listopada)

W 2015 roku po raz pierwszy przyznana została Nagroda UNESCO i rządu Japonii w dziedzinie edukacji dla zrównoważonego rozwoju. Otrzymały ją trzy instytucje: Stowarzyszenie SERES z Gwatemali i Salwadoru, Centrum Jayagiri z Indonezji oraz rootAbility z Niemiec. Nagrodę wręczyła 5 listopada Dyrektor Generalna UNESCO.

W Światowym Dniu Nauki dla Rozwoju i Pokoju, 10 listopada odbyła się prezentacja najnowszego Raportu UNESCO na temat nauki, potwierdzającego rosnącą na świecie świadomość znaczenia badań naukowych i innowacji dla zrównoważonego rozwoju gospodarczego i społecznego poszczególnych krajów.

*

Rocznica Tadeusza Kościuszki i Ludwika Zamenhofa
na liście rocznic UNESCO

Jak co dwa lata, Konferencja Generalna miała zaaprobować listę rocznic zgłaszanych przez państwa jako rocznice obchodzone pod auspicjami UNESCO. Od 2015 roku każde państwo członkowskie ma prawo zaproponować dwie rocznice. Przyjęte zostały obie rocznice zgłoszone przez stronę polską: dwusetna rocznica śmierci Tadeusza Kościuszki (2017) i setna rocznica śmierci twórcy esperanto, Ludwika Zamenhofa (2017).