21 lutego: Międzynarodowy Dzień Języka Ojczystego
Po raz 24. obchodzić będziemy w tym roku Międzynarodowy Dzień Języka Ojczystego #MotherLanguageDay, który proklamowany został w 1999 roku, decyzją Konferencji Generalnej UNESCO, na wniosek zgłoszony przez Bangladesz.
Temat tegorocznych obchodów „Edukacja wielojęzyczna – konieczność transformacji edukacji” podkreśla znaczenie różnorodności kulturowej i językowej dla zrównoważonego rozwoju społeczeństw. Społeczeństwa wielojęzyczne i wielokulturowe istnieją dzięki swoim językom, które przechowują i przekazują kolejnym pokoleniom tradycyjną wiedzę i kulturę.
Różnorodność językowa jest jednak coraz bardziej zagrożona w miarę systematycznego znikania coraz większej liczby języków. Mimo postępów, jakie udało się poczynić na świecie w zakresie edukacji wielojęzycznej i zrozumienia jej wagi, zwłaszcza we wczesnym okresie szkolnym, w dalszym ciągu 40 procent populacji świata nie ma dostępu do edukacji w języku, którym posługuje się na co dzień lub który rozumie.
Edukacja wielojęzyczna ułatwia dostęp i włączenie do nauki grup ludności posługujących się językami niedominującymi, językami grup mniejszościowych i językami tubylczymi. Wydarzenie organizowane przez UNESCO w siedzibie Organizacji w Paryżu, 21 lutego br., poświęcone będzie właśnie debacie na temat potencjału wielojęzyczności w przekształcaniu edukacji z perspektywy uczenia się przez całe życie i w różnych kontekstach. Dyskusje będą toczyć się wokół trzech powiązanych ze sobą tematów:
• Wzmocnienie edukacji wielojęzycznej jako elementu koniecznych przekształceń edukacji, począwszy od etapu edukacji wczesnoszkolnej, poprzez wszystkie kolejne;
• Wspieranie nauki poprzez edukację wielojęzyczną i wielojęzyczność w naszych szybko zmieniających się kontekstach globalnych oraz w sytuacjach kryzysowych, w tym w sytuacjach nadzwyczajnych;
• Rewitalizacja języków, które zanikają lub są zagrożone wyginięciem.
Problemy te zdają się być szczególnie palące w odniesieniu do języków rdzennych, których liczba znacząco zmniejsza się z roku na rok i które w wielu przypadkach istnieją wyłącznie w formie ustnej, dlatego znikają bezpowrotnie wraz z ostatnim przedstawicielem niewielkiej społeczności lokalnej, która się danym językiem posługiwała.
Wiele nadziei związanych jest z proklamowaną przez ONZ na lata 2022-2032 Międzynarodową Dekadą Języków Rdzennych, która, jak napisała w przesłaniu Dyrektor Generalna UNESCO: „…poprzez ukierunkowanie wysiłków zarówno badaczy, jak mediów i społeczności międzynarodowej, powinna wnieść nową energię w ochronę tych bezcennych skarbnic wiedzy i światopoglądów.” Dekada, której UNESCO jest międzynarodowym koordynatorem z ramienia ONZ, ma na celu m.in. zapewnienie prawa ludności rdzennej do zachowania i promowania swoich języków oraz włączenie aspektów różnorodności językowej i wielojęzyczności do głównego nurtu działań na rzecz zrównoważonego rozwoju.
UNESCO definiuje edukację wielojęzyczną jako “wykorzystywanie dwóch lub większej liczby języków jako narzędzi uczenia się i zdobywania wiedzy”. Termin „edukacja wielojęzyczna” powstał w 1999 roku dla określenia zjawiska posługiwania się co najmniej trzema językami w procesie edukacji: rodzimym dialektem (językiem społeczności lokalnej), językiem ojczystym oraz językami komunikacji międzynarodowej. Dwa pierwsze mają decydujące znaczenie w edukacji, natomiast języki obce niezbędne są dla zrozumienia problemów globalnych, pełnią więc ważną rolę w dorastaniu człowieka do globalnego obywatelstwa.
Język ojczysty i języki lokalne to najważniejsze, niezastąpione drogi przekazu kultury, wiedzy i mądrości, natomiast wielojęzyczność ma znaczenie dla realizacji wszystkich celów Agendy Zrównoważonego Rozwoju 2030 i towarzyszących im zadań, nie tylko Celu 4., mówiącego o zapewnieniu powszechnego dostępu do wysokiej jakości edukacji, ale także Celów dotyczących rozwoju gospodarczego, zatrudnienia i zdrowia oraz zrównoważonej konsumpcji i zapobiegania zmianom klimatycznym.
*
Podobnie jak w latach ubiegłych, 21 lutego 2023 r. Rada Języka Polskiego, we współpracy z Prezydentem Miasta Poznania, organizuje debatę z okazji Międzynarodowego Dnia Języka Ojczystego, zatytułowaną w tym roku "Język a wojna". W debacie, organizowanej w Centrum Kultury Zamek w Poznaniu, a zaplanowanej w formule hybrydowej, można wiąć udział osobiście (po uzyskaniu bezpłatnych wejściówek) lub online.
