Gambia

Wyspa James i związane z nią zabytki (Kryt. III, VI/ 2003)

Wyspa James i związane z nią zabytki świadczą o różnych okresach i o różnych płaszczyznach kontaktów między Europą i Gambią, które miały miejsce wzdłuż brzegów rzeki Gambii, nieprzerwanie od okresu przedkolonialnego oraz poprzedzającego handel niewolnikami aż do uzyskania przez Gambię niepodległości. Obszar ma szczególne znaczenie ze względu na swój bezpośredni związek zarówno z początkami handlu niewolnikami, jak i z jego obaleniem. Świadczy również o pierwszych szlakach prowadzących do terytoriów położonych w głębi Afryki.

Kamienne kręgi w Senegambii (Kryt. I, III /2006)
Gambia / Senegal

Cztery wielkie grupy kamiennych kręgów, obejmujące ponad 1000 obiektów ciągnących się wzdłuż rzeki Gambia na długości 350 km w pasie szerokości 100 km. Cztery grupy obiektów zwane Sine Ngayène, Wanar, Wassu i Kerbatch składają się z 93 kamiennych kręgów, licznych kurhanów oraz grobowych kopców, których powstanie datuje się na okres od III wieku p.n.e. do XVI wieku n.e. Wszystkie obiekty tworzą zespół sakralny liczący ponad 1500 lat. Identyczne, walcowate bądź wielokątne kamienne bloki o wysokości 2 metrów, ważące po 7 ton, obrabiane były za pomocą metalowych narzędzi. Każdy krąg o średnicy 4-6 metrów składał się z 8 do 14 kamiennych bloków. Wszystkie kręgi budowane były w pobliżu grobowych kopców. Wygląd zespołu świadczy o zamożności, dobrej organizacji oraz ciągłości tradycji społeczności zamieszkującej te tereny. Perfekcyjnie wykonane kamienne bloki wskazują na dużą precyzję i zręczność rzemieślników. Wielkość i złożoność zespołu, który jest częścią większego obszaru kamiennych obiektów, nie mają sobie równych na świecie.