Republika Środkowoafrykańska

Tradycje przekazu ustnego Pigmejów Aka z Afryki Środkowej
Kraj(e) członkowski(e): Republika Środkowoafrykańska

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2008 r. (Proklamacja 2003)

Pigmeje Aka, mieszkający w południowo-zachodnim regionie Republiki Środkowoafrykańskiej, rozwinęli tradycję muzyki wokalnej, która w zasadniczy sposób różni się od tradycji sąsiadujących grup etnicznych i nie występuje w żadnym innym regionie na kontynencie afrykańskim. Ta jedyna w swoim rodzaju forma ekspresji posługuje się bardzo złożonym rodzajem polifonii kontrapunktowej, opartej na czterogłosowości. W szczególności na uwagę zasługuje fakt, że wszyscy członkowie społeczności Aka są biegli w tej muzycznej technice. Muzyka i taniec są od długiego czasu nierozerwalnie związane ze wszystkimi wydarzeniami społeczno-kulturalnymi, mającymi miejsce w społeczności Aka. Tworzą nierozerwalną część jej obrzędów, w tym obrzędów związanych z zakładaniem nowych obozowisk, polowaniami, zgromadzeniami plemiennymi oraz pogrzebami. W odróżnieniu od systemów polifonicznych, które są zapisywane nutowo, wokalna tradycja Pigmejów Aka pozwala na spontaniczną ekspresję i improwizację. Społeczność rozwinęła bardzo złożone formy muzyczne. Podczas występów każdy śpiewak potrafi zmieniać głos, prezentując coraz to nowe jego odmiany i brzmienia. W ten sposób powstaje wrażenie, że muzyka nieustannie się rozwija. Pieśni śpiewane są głównie przy akompaniamencie różnych instrumentów perkusyjnych i strunowych, z których każdy jest przeznaczony na specjalną okazję. Wśród najczęściej spotykanych ręcznie robionych instrumentów są: lokalna odmiana tam-tam’u (enzeko), instrument przypominający harfę, znany jako geedalebagongo oraz jednostrunowy smyczek (mbela). W pieśniach przechowana zostaje wiedza, uważana za niezbędną do utrzymania spójności grupy i ochrony wartości społeczności Aka. Tańce wykonywane są przy akompaniamencie dźwięcznego klaskania w dłonie. W zależności od obrzędu, w niektórych tańcach biorą udział tylko mężczyźni, podczas gdy inne mogą być wykonywane przez pary kobiet i mężczyzn lub w pewnych wypadkach, przez solowych tancerzy. Polegając całkowicie na tradycji przekazu ustnego, Pigmeje Aka zdołali przez wiele pokoleń zachować swoją wiedzę muzyczną w obrębie całej społeczności, dzięki temu, że w obrzędy plemienne od bardzo wczesnych lat włączane są dzieci.

© 2008 tłumaczenia na język polski: Polski Komitet ds. UNESCO