jesteś tu: Strona główna » Kultura » Dziedzictwo kulturowe » Dziedzictwo niematerialne » Listy Dziedzictwa Niematerialnego » Afryka

Wybrzeże Kości Słoniowej

Gbofe z Afounkaha: muzyka trąbek poprzecznych i przestrzeń kulturowa społeczności Tagbana
Kraj(e) członkowski(e): Wybrzeże Kości Słoniowej

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2008 r. (Proklamacja 2001)

Obecnie gbofe jest głównie wykonywana w wiosce Afounkaha przez społeczność Tagbana. Termin gbofe jest używany zarówno dla określenia trąbek poprzecznych, jak i dla całego przedstawienia muzycznego, składającego się z muzyki, pieśni i tańca. Trąbki gbofe są wyrabiane z korzeni drzew obciąganych następnie skórą wołową. Gra się na sześciu połączonych trąbkach różnej długości: od 50 do 70 centymetrów. Mają one znacznej rozpiętości skalę dźwięków imitujących słowa języka Tagbana. Zagrane w ten sposób „słowa” są następnie interpretowane przez chóry żeńskie. Muzyka trąbek i śpiew rozbrzmiewają przy akompaniamencie bębniarzy, którzy wybijają rytm i tworzą konstrukcję całego gbofe. Jest on grany podczas obrzędów i tradycyjnych uroczystości, a jego przesłanie zawsze dopasowane jest do okoliczności. Z pomocą gbofe przekazywane są: podziękowania, pochwały, przesłania miłosne lub żałobne, komentarze satyryczne, przypowieści moralne lub dydaktyczne. Gbofe pełni istotną rolę społeczną, przynosząc szacunek i sławę posiadaczom tych tradycyjnych umiejętności oraz służąc integracji jednostki ze społecznością. Artyści wykonujący gbofe przechodzą rodzaj stażu zawodowego. Tradycyjne umiejętności są najczęściej przekazywane z ojca na syna, jednak dostrzeżone młode talenty mogą dołączyć do grupy wykonawców, uczestnicząc w przygotowujących do tego zajęciach praktycznych.

Balafon - praktyka i ekspresja kulturowa
Kraj(e) członkowskie: Wybrzeże Kości Słoniowej/Mali/Burkina Faso,

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2012 r.

Balafon używany wśród plemion Senufo w Mali, Burkina Faso i na Wybrzeżu Kości Słoniowej jest ksylofonem pięciostopniowym, znanym pod lokalną nazwą ncegele. Ncegele składa się z 11 do 21 drewnianych płytek o niejednakowej długości, umieszczonych na drewnianej lub bambusowej podstawie o kształcie zbliżonym do trapezu. Wydrążone tykwy umocowane pod tą podstawą pełnią rolę rezonatorów. Ich wielkość jest proporcjonalna do wielkości płytek. Otwory w tykwach, przykryte membraną z włókien pajęczych kokonów, wzmacniającą dźwięk. Akord jest podzielony na oktawy w pięciu jednakowych interwałach. Dźwięki uzyskuje się poprzez uderzanie w płytki drewnianymi pałkami z gumowymi zakończeniami. Muzyka może być wykonywano solowo lub w zespole. Muzyczny dyskurs opiera się na wygrywaniu wielu rytmicznych melodii. Gra na ncegele towarzyszy świętom, modlitwom w parafiach i modłom odprawionym w świętych gajach, uroczystościom żałobnym, a także pobudza do pracy. Muzyka wspiera nauczanie systemów wartości, tradycji, wierzeń, prawa zwyczajowego, zasad etycznych w codziennym życiu społeczności i każdego człowieka. Każdy muzyk uczy się początkowo gry na balafonie dla dzieci, a następnie ćwiczy grę na „normalnym” balafonie pod kierukiem mistrza.

Zaouli, popularna muzyka i taniec ludu guro na Wybrzeżu Kości Słoniowej
Kraj(e) członkowskie: Wybrzeże Kości Słoniowej

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2017 r.

Zaouli to popularna muzyka i taniec społeczności guro w departamentach Bouaflé i Zuénoula na Wybrzeżu Kości Słoniowej. W hołdzie oddawanym urodzie kobiecej występują dwie maski: Blou i Dżela. Inna nazwa to Dżela lou Zaouli, co znaczy Zaouli, córka Dżeli. Zaouli łączy w tym samym widowisku rzeźbę (maskę), sztukę tkacką (strój), muzykę (orkiestra i śpiewanie pieśni) i taniec. Maska Zaouli składa się z siedmiu masek nakładanych na twarz, z których każda przedstawia inną legendę. Depozytariuszami i praktykami tego dziedzictwa są rzeźbiarze, rzemieślnicy, muzycy, śpiewacy, tancerze oraz starszyzna gwarantująca przestrzeganie zwyczajów i tradycji. Zaouli pełni funkcję edukacyjną, ludyczną i estetyczną. Stanowi nośnik tożsamości kulturowej depozytariuszy, a także przyczynia się do ochrony środowiska oraz sprzyja integracji i spójności społecznej. Przekazywanie tego elementu dziedzictwa odbywa się z okazji przedstawień muzycznych i prób. Amatorzy zdobywają potrzebną wiedzę i umiejętności pod okiem doświadczonych praktyków. Żywotność Zaouli zapewniają popularne widowiska organizowane lokalnie dwa lub trzy razy w tygodniu. Kluczową rolę w procesie przekazywania dziedzictwa i w zawodach tanecznych, w których uczestniczą sąsiadujące ze sobą wioski, odgrywa dawny system wodzowski stojący na straży tradycji. Rewitalizacji tego elementu dziedzictwa służą festiwale. Jest on również przedmiotem prac badawczych i dokumentacyjnych.