Gambia / Senegal

Kankurang, rytuał inicjacyjny plemion Mandinka
Kraj(e) członkowski(e): Gambia/Senegal

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2008 r. (Proklamacja 2005).

Kankurang to rytuał inicjacyjny praktykowany w prowincjach Senegalu i Gambii zamieszkałych przez plemiona Manding, przede wszystkim w regionach Casamance i miasta Mbour. Zgodnie z tradycją, Kankurang wywodzi się z Komo, zamkniętej społeczności myśliwych, z których ezoterycznych praktyk wyłoniła się tradycja Manding. Centralną postacią rytuału Kankurang jest przewodnik, który nosi maskę zrobioną z kory i czerwonego włókna drzewa faara, ubrany jest w liście, a ciało pomalowane ma farbami roślinnymi. Jego obecność związana jest z rytuałami inicjacyjnymi, takimi jak obrzezanie, a samo pojawienie się tej postaci odbywa się w kilku etapach, stanowiących część rytuału. Są to: wybór inicjatora i jego wprowadzenie przez starszyznę plemienną, jego oddalenie się do lasu na czele grupy chłopców, którzy poddani zostaną inicjacji, czuwanie i procesja chłopców przez wioskę. Rytuał ma miejsce pomiędzy sierpniem a wrześniem. Procesja przechodzi przez wieś w otoczeniu niedawno poddanych obrzezaniu chłopców oraz mieszkańców wioski, naśladujących jego zachowanie i gesty oraz tańczących i śpiewających. Dla podkreślenia i zaakcentowania swoich gestów, wykonuje on w tańcu podskoki, jednocześnie wymachując maczetami i wydając z siebie rozdzierające okrzyki. Towarzyszący mu tłum, uzbrojony w patyki i liście palmowe, wykrzykuje refren i wybija rytm na bębnach.

Przewodnik Kankurang jest gwarantem porządku i sprawiedliwości, a jednocześnie egzorcystą przeganiającym złe moce. Zapewnia także przekaz specjalistycznej wiedzy i czuwa nad przebiegiem rytuału, stanowiącego podstawę tożsamości kulturowej Mandinka. Rytuał, który upowszechnił się wśród innych społeczności i grup, jest dla młodych chłopców poddawanych obrzezaniu okazją do poznania reguł zachowania obowiązujących w społeczności, tajników roślin i ich wartości leczniczych, a także technik myśliwskich. Tradycyjne praktyki tej społeczności zanikają jednak w wyniku szybko postępującej urbanizacji Senegalu i Gambii i jednocześnie zmniejszającej się stale powierzchni świętych gajów, które przekształcane są w pola uprawne. W rezultacie, rytuał ulega coraz większej trywializacji, a autorytet przewodnika maleje.

© 2008 tłumaczenia na język polski: Polski Komitet ds. UNESCO