Togo

Dziedzictwo przekazu ustnego Gelede
Kraj(e) członkowski(e): Benin/Nigeria/Togo

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2008 r. (Proklamacja 2001)

Opis Gelede jest przedstawiany przez społeczność Joruba-nago, jak również przez część społeczności Fon i Mahi. Od ponad wieku te obrzędy i tańce odbywają się każdego roku po zbiorach, podczas ważnych wydarzeń, w czasach suszy lub epidemii. Występ, który charakteryzuje się użyciem rzeźbionych masek, jest śpiewany w języku joruba, a jego treścią są historia i mity społeczności Joruba-nago. Występy poprzedzają bardzo długie przygotowania rękodzielnicze, na które składają się przede wszystkim rzeźbienie masek i szycie kostiumów. Społeczność jest zorganizowana w grupy mężczyzn i kobiet, na czele których stoją odpowiednio mężczyzna lub kobieta. Jest to jedyna używająca masek społeczność zarządzana przez kobiety. Obrzędy odbywają się w nocy na publicznym placu, a tancerze przygotowują się w pobliskim domu. Najpierw pojawiają się śpiewacy przy akompaniamencie bębniarza, później tancerze w towarzystwie orkiestry. Występ zawiera wiele elementów ironii i parodii, podkreślanych dodatkowo przez użycie satyrycznych masek dla potępienia pewnych typów zachowań. Mówi się, że korzenie gelede sięgają mitycznego przejścia ze społeczeństwa matriarchalnego do patriarchalnego, zaś celem obrzędu jest złagodzenie złości matek i oddanie czci pierwotnej matce Iya Nia oraz duchom przodków. Często używane są również figurki zwierząt, takich jak wąż, symbolizujący władzę, lub ptak – posłaniec „matek”.

© 2008 tłumaczenia na język polski: Polski Komitet ds. UNESCO