jesteś tu: Strona główna » Kultura » Dziedzictwo kulturowe » Dziedzictwo niematerialne » Listy Dziedzictwa Niematerialnego » Kraje arabskie

Arabia Saudyjska

Sokolnictwo
Kraj(e) członkowski(e): Arabia Saudyjska / Austria (od 2012 r.) / Belgia / Czechy / Francja / Hiszpania / Katar / Maroko / Mongolia / Republika Korei / Syria / Węgry / Zjednoczone Emiraty Arabskie

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2010 r.

Sokolnictwo jest tradycyjną formą działalności, polegającą na hodowaniu i układaniu sokołów i innych ptaków drapieżnych do polowania na zwierzynę w jej naturalnym środowisku. Początkowo sokolnictwo było nastawione na zdobywanie pożywienia, ale obecnie jest bardziej związane z duchem koleżeństwa i wspólnie podejmowanych działań. Jest zajęciem uprawianym głównie wzdłuż szlaków i korytarzy migracyjnych ptaków. Zajmują się nim osoby w różnym wieku, amatorsko lub zawodowo. Sokolnicy nawiązują bliską relację z podopiecznymi: aby sokoła wyhodować, wyszkolić, wytresować i nauczyć latania potrzebne jest silne zaangażowanie emocjonalne. Sokolnictwo jest przekazywane z pokolenia na pokolenia jako tradycja kulturowa w rozmaity sposób, w tym poprzez naukę, przysposobienie w rodzinie czy bardziej formalne szkolenie w klubach. Na przykład w Mongolii, Maroku, Katarze, Arabii Saudyjskiej i Zjednoczonych Emiratach Arabskich sokolnicy zabierają na pustynię swoje dzieci i uczą je, jak oswajać ptaki. Sokolników pochodzących z różnych krajów łączą wspólne wartości, tradycje i praktyki podobne na całym świecie, w tym zwłaszcza metody szkolenia ptaków, sposób zajmowania się nimi i nawiązywania więzi emocjonalnej, a także wykorzystywany sprzęt. W związku z sokolnictwem powstało szersze dziedzictwo kulturowe, które obejmuje stroje, tradycje kulinarne, śpiew, muzykę, poezję, tańce oraz zwyczaje pielęgnowane przez społeczności i kluby, które zajmują się tą formą polowania.

Tradycyjne widowisko Alardah Alnadżdijah z tańcami, grą na instrumentach perkusyjnych i poezją śpiewaną
Kraj(e) członkowski(e): Arabia Saudyjska

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa ludzkości w 2015 r.

Alardah jest tradycyjnym widowiskiem, na które składają się tańce, gra na instrumentach perkusyjnych i śpiewanie poezji. Otwiera ono i zamyka różne uroczystości – obchody świąt religijnych, wesela, świętowanie narodzin, uroczystości rozdania dyplomów czy ważne wydarzenia lokalne lub krajowe. Jest to dobitny wyraz rodzimej kultury. Wykonawcami są muzycy, tancerze i poeci. Tancerze trzymają w ręku lekkie szpady. Formują oni dwa zwarte, zwrócone do siebie szyki, pomiędzy którymi jest miejsce dla muzyków. Jeden z wykonawców trzyma w górze chorągiew, drugi donośnym głosem śpiewa utwory poetyckie związane tematycznie ze świętowanym wydarzeniem. Uczestnicy odpowiadają mu śpiewem antyfonicznym. Muzycy wybijają szybko rytm na dużych bębnach, którym wtórują bębenki. Nieustannie śpiewając, mężczyźni pochylają się do przodu i cofają się w zwartym szyku, jednocześnie unosząc do góry i opuszczając szpady w rytmie gry na bębnach i śpiewu. Na zakończenie partii wokalnej mężczyźni gromadzą się wokół chorągwi. Wykonawcami widowiska mogą być mężczyźni niezależnie od wieku, pochodzenia społecznego i wykonywanego zawodu. Kobiety zajmują się szyciem strojów. Zwyczaj umacnia spójność społeczną poprzez okazywanie wzajemnego szacunku. W kształcenie potrzebnych umiejętności i organizowanie widowiska, a także w popularyzowanie i przekazywanie tej tradycji angażują się grupy i osoby, szkoły i miejscowe społeczności.

Madżlis, przestrzeń kulturowa i społeczna
Kraj(e) członkowski(e): Arabia Saudyjska/Katar/Oman/Zjednoczone Emiraty Arabskie

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa ludzkości w 2015 r.

Madżlis, dosłownie „miejsca do zasiadania”, to miejsca, w których gromadzą się członkowie wspólnoty, by omówić aktualne wydarzenia i lokalne problemy, wymieniać się wiadomościami, przyjmować gości czy się bawić. Każda lokalna wspólnota ma takie miejsce spotkań, w którym dyskutuje się i rozwiązuje problemy, składa kondolencje czy organizuje wesela. Na ogół jest to duża przestrzeń wyłożona kobiercami i poduszkami opartymi o ściany. Znajduje się tam zazwyczaj kuchenka czy palenisko, by można było przyrządzić kawę czy inne gorące napoje. Może tam przyjść każdy: członkowie rodzin czy plemienia, mieszkańcy tej samej dzielnicy czy innych dzielnic. Za prawdziwych depozytariuszy uważane są osoby starsze, zwłaszcza te, które wyróżniają się szeroką wiedzą o świecie, znajomością genealogii i historii plemienia. Ważną rolę odgrywają sędziowie i przywódcy religijni, gdyż do nich należy rozstrzyganie sporów, objaśnianie prawa i sprawowanie funkcji o charakterze politycznym, społecznym i religijnym. Kobiety mają własne miejsca spotkań. Niektóre z nich, zwłaszcza kobiety o wysokim statusie społecznym, uczęszczają również do miejsc spotkań kręgów intelektualnych i literackich. Madżlis odgrywają ważną rolę w przekazywaniu dziedzictwa ustnego, takiego jak baśnie, popularne piosenki i poezja nabatejska. Dzięki temu, że do miejsc tych przychodzą wszyscy niezależnie od wieku, wiedza jest przekazywana nieformalnie. Dzieci towarzyszące dorosłym poznają zwyczaje i zasady etyczne obowiązujące we wspólnocie. Uczą się argumentować, słuchać innych i szanować ich opinie.

Zwyczaje związane z przyrządzaniem kawy po arabsku jako symbolu gościnności
Kraj(e) członkowski(e): Arabia Saudyjska/Katar/Oman/Zjednoczone Emiraty Arabskie

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa ludzkości w 2015 r.

Podawanie kawy jest ważnym zwyczajem przy przyjmowaniu gości i stanowi symbol arabskiej gościnności. Kawę zazwyczaj przyrządza się w obecności gości. Starannie dobrane ziarna lekko praży się na żeliwnej płaskiej patelni na ogniu podsycanym węglem drzewnym. Uprażone ziarna rozdrobnione tłuczkiem w mosiężnym moździerzu zalewa się wrzątkiem w mosiężnym naczyniu. Tak zaparzoną kawę przelewa się do mniejszego imbryka, z którego rozlewa się ją do małych filiżanek. Filiżanki napełniane są tylko do jednej czwartej objętości. Podawanie kawy rozpoczyna się od gościa najwyższego rangą lub najstarszego. Filiżanki mogą być ponownie napełniane, zawsze tylko do jednej czwartej objętości. Zwyczaj każe, by gość wypił co najmniej jedną filiżankę kawy, ale nigdy więcej niż trzy. We wszystkich warstwach społecznych kawę przyrządzają zarówno mężczyźni, jak i kobiety. Za głównych depozytariuszy tradycji uważani są szejkowie, wodzowie plemienni, starszyzna plemion beduińskich i właściciele sklepików z kawą. Znajomości zwyczajów związanych z przyrządzaniem i podawaniem kawy nabywa się w rodzinie. Młodzi często towarzyszą starszym przy zakupach na targu, by nauczyć się wybierać najlepsze ziarna.

Almezmar, taniec z kijkami przy wtórze bębnów
Kra(e) członkowski(e): Arabia Saudyjska

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2016 r.

Almezmar to tradycyjne widowisko prezentowane zespołowo przez członków społeczności zamieszkującej w regionie Hidżaz w Arabii Saudyjskiej z okazji świąt rodzinnych i narodowych, religijnych i państwowych. W widowisku może uczestniczyć od 15 do 100 osób ubranych w długie białe stroje. Ustawiają się oni w dwóch rzędach twarzami do siebie. Na dźwięk bębnów liderzy obu rzędów zaczynają klaskać i głośno intonują pieśni mówiące o męstwie, hojności czy miłości. Tancerze z pierwszego rzędu śpiewają pieśń, klaszcząc, drugi rząd podejmuje pieśń w śpiewie antyfonicznym. Obaj liderzy, obracając kijkami, szybkimi i pełnymi wdzięku ruchami kierują się do środka okręgu, a za nimi postępują kolejno pozostali tancerze. Pośrodku niekiedy płonie ognisko. Kobiety szyją stroje, a czasami tańczą i śpiewają na prywatnych uroczystościach. Miejscowi rzemieślnicy zajmują się wyrobem bębnów i kijków. Tradycje przekazywane są z pokolenia na pokolenie dzięki obserwacji i uczestnictwu w widowisku. Podtrzymywaniu tradycji służy istnienie zespołów artystycznych i centrów dziedzictwa. Almezmar jest formą wyrazu kulturowego, która pełni rolę wyznacznika tożsamości kulturowej, gromadzi ludzi z różnych środowisk, daje rozrywkę i dostarcza wiedzy płynącej z pamięci wspólnotowej.

Al-Qatt Al-Asri, sztuka zdobienia ścian przez kobiety w regionie Asir
Kraj(e) członkowskie: Arabia Saudyjska

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2017 r.

Al-Qatt Al-Asri, tradycyjne dekoracje ścienne wykonywane przez kobiety to forma dawnej sztuki uważanej za kluczowy element tożsamości regionu Asir. Jest to spontaniczna forma sztuki wykonywanej na ogół przez kobiety z danej miejscowości w celu ozdobienia wnętrz domu, zwłaszcza pomieszczeń, w których przyjmuje się gości. Pani domu zaprasza do pomocy kobiety w różnym wieku ze swojego bliskiego otoczenia. W ten sposób wiedza przekazywana jest z pokolenia na pokolenie. Geometryczne i symboliczne motywy są rysowane przeważnie na białym gipsie. Forma sztuki, należąca w przeszłości do kobiet, dzisiaj praktykowana jest przez artystów obojga płci, projektantów, dekoratorów wnętrz i architektów, na innych powierzchniach niż ściany pomieszczeń domowych. Sztuka ta zacieśnia więzi społeczne i poczucie solidarności między członkami społeczności, ma także oddziaływanie terapeutyczne. Fakt, że zdobiona jest większość domów, zapewnia przetrwanie tej formy sztuki w danej społeczności. Niektórzy mieszkańcy stworzyli we własnych domach prywatne galerie, by chronić tę formę twórczości. Obserwacja i praktyka to główne sposoby przekazywania tego elementu dziedzictwa z pokolenia na pokolenie. Towarzystwa, organizacje pozarządowe i osoby prywatne odgrywają kluczową rolę w ochronie, promowaniu i przekazywaniu wiedzy oraz umiejętności związanych z tą formą sztuki

Wiedza, umiejętności, tradycje i praktyki związane z palmą daktylową
Kraj(e) członkowski(e): Arabia Saudyjska / Bahrajn / Egipt / Irak / Jemen / Jordania / Kuwejt / Maroko / Mauretania / Oman / Palestyna / Sudan / Tunezja / Zjednoczone Emiraty Arabskie

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2019 r.

Od wieków palma daktylowa była związana z życiem ludności krajów, które wspólnie wystąpiły z wnioskiem o wpis. Dostarczała materiału niezbędnego w kilku gałęziach rzemiosła, przy wykonywaniu licznych zawodów, pielęgnowaniu różnych tradycji, zwyczajów i praktyk społeczno-kulturalnych, a także była ważnym źródłem pożywienia. Daktylowiec jest drzewem o trwałych liściach i korzeniach, które mogą czerpać wilgoć z dużej głębokości, typowym dla klimatu suchego. Do depozytariuszy i praktyków należą właściciele plantacji daktylowców, rolnicy, którzy sadzą, pielęgnują i nawadniają palmy, rzemieślnicy, którzy wykonują tradycyjne wyroby z różnych części daktylowca, handlarze daktyli, twórcy i artyści, którzy recytują ludowe opowieści i poematy. Wiedza, umiejętności, tradycje i praktyki związane z daktylowcem zaważyły na stosunku mieszkańców wyżej wymienionych krajów do ziemi, gdyż to drzewo pozwoliło im przezwyciężyć trudności, jakie napotyka się w środowisku pustynnym. Historyczne relacje łączące cały region z tym elementem kultury zaowocowały bogatym dziedzictwem, obejmującym do dziś stosowane praktyki, wiedzę i umiejętności. Rozwój na przestrzeni wieków i znaczenie kulturowe tego elementu tłumaczą, dlaczego społeczności lokalne angażują się w jego ochronę, uczestnicząc w różnych działaniach dotyczących palmy daktylowej, urządzając związane z nią obrzędy świąteczne oraz podtrzymując tradycje i zwyczaje.

Tradycje tkackie Al Sadu
Kraj(e) członkowski(e): Arabia Saudyjska/Kuwejt

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2020 r.

Nazwa Al Sadu odnosi się do tradycyjnego rzemiosła ręcznego tkania materiałów przez Beduinki; po arabsku oznacza ona tkanie poziome. Materiał tkany jest z zastosowaniem prostego splotu płóciennego, na krośnie umieszczonym bezpośrednio na podłodze. Powstała w ten sposób tkanina jest bardzo ścisła i wytrzymała, a tkacze wykorzystują naturalne włókna, które pozyskują w swoim otoczeniu. Wzory tkaniny beduińskiej odzwierciedlają pustynne środowisko w prostej i czystej formie, łącząc ze sobą regularnie i symetrycznie powtarzane geometryczne wzory. Tkaczki używają także jasnych, żywych kolorów, takich jak czerwienie i pomarańcze, ożywiając w ten sposób swoje środowisko życia. Uroda każdego tkanego przedmiotu jest wynikiem jakości pracy tkaczki, a także jej wiedzy i doświadczenia: im cieńsza przędza, tym wyraźniejsza i delikatniejsza jest struktura i wzór tkaniny. Głównymi depozytariuszkami tradycji Al Sadu są starsze Beduinki, które po mistrzowsku opanowały to rzemiosło. Odgrywają one zasadniczą rolę w przekazywaniu wiedzy i umiejętności młodszym adeptkom Al Sadu, najczęściej w ramach jednej rodziny. Od pewnego czasu także stowarzyszenia i organizacje edukacyjne przyczyniają się do popularyzacji tej formy dziedzictwa drogą kursów lub warsztatów. Dzisiaj jest ono praktykowane zarówno jako hobby, jak i źródło zarobkowania, jednak przede wszystkim pełni rolę przekaźnika tradycji i elementu dziedzictwa kulturowego, głęboko zakorzenionego w społeczeństwie beduińskim. Powszechna w nim obecność wytworów rzemiosła Al Sadu świadczy o tym, jak istotną rolę odgrywają w nim kobiety.

Kaligrafia arabska
Kraje członkowskie: Algieria/Arabia Saudyjska/Bahrajn/Egipt/Irak/Jemen/Jordania/Kuwejt/ Liban/ Maroko/Mauretania/Oman/Palestyna/Sudan/Tunezja/Zjednoczone Emiraty Arabskie

Wpis na Reprezentatywna listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2021 r.

Kaligrafia arabska to artystyczna praktyka odręcznego, ozdobnego pisania alfabetem arabskim, wyrażająca harmonię, wdzięk i piękno. Pismo składa się z 28 liter alfabetu arabskiego zapisywanych kursywą, z prawej do lewej strony. Sztukę kaligrafii opanowuje się poprzez naukę formalną lub nieformalną. Pierwotnie kaligrafia służyła czytelnemu przepisywaniu tekstów, z czasem stając się sztuką związaną z islamem, stosowaną w dziełach tradycyjnych i współczesnych. Płynność zapisu w języku arabskim stwarza niezliczone możliwości, nawet w pojedynczym słowie, gdyż litery mogą być dowolnie ścieśniane i przekształcane, tworząc różne motywy. W tradycyjnych technikach stosuje się materiały naturalne, takie jak na przykład łodygi trzciny lub bambusa, służące do wykonania przyboru do pisania – qalam. Do sporządzenia tuszu używa się miodu, sadzy i szafranu. Papier wykonywany jest ręcznie i nasycany krochmalem, białkiem kurzym i ałunem. W nowoczesnej kaligrafii powszechnie stosuje się flamastry i barwniki syntetyczne, a do wykonywania kalligrafitti na murach, znakach i budynkach używa się farb w sprayu. Rzemieślnicy i projektanci posługują się kaligrafią arabską dla wzmocnienia efektu artystycznego na przykład w rzeźbie z marmuru i drewna, w hafcie i w wyrobach z metalu. Kaligrafia arabska jest szeroko stosowana w krajach arabskich i poza nimi. Sztukę tę uprawiają mężczyźni i kobiety, niezależnie od wieku. Umiejętności są przekazywane nieformalnie lub formalnie – w szkołach lub poprzez terminowanie.

Wiedza i praktyki związane z uprawą kawy przez plemiona Khawlani
Kraj(e) członkowski(e): Arabia Saudyjska

Wpis na Reprezentatywną listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2022 r.

Uprawa ziaren kawy rozpoczyna się od zasadzenia nasion w siatkowych workach wypełnionych ziemią i przechowywanych w zacienionym miejscu przez trzy do czterech miesięcy. Następnie są przenoszone na tarasy rolne, zapewniające odpowiedni poziom nawodnienia i zapobiegające erozji gleby. Owoce rosną tam od dwóch do trzech lat, po czym są zbierane ręcznie i rozkładane do wysuszenia. Aby wydobyć ziarna, ususzone owoce umieszcza się na płaskich, kamiennych żarnach, gdzie cylindryczny kamień łuska je, oddzielając ziarna od zewnętrznej skorupy. Plemiona Khawlani uprawiają kawę od ponad 300 lat, przekazując umiejętności i techniki młodszym pokoleniom. W Arabii Saudyjskiej kawa jest uważana za symbol szczodrości, a podawanie gościom kawy przyrządzonej z ziaren zebranych z własnych upraw jest punktem honoru i oznaką szacunku. Uprawa i przetwarzanie ziaren kawy przez plemiona Khawlani sprzyja spójności społecznej i zapewnia poczucie wspólnej tożsamości, gdyż rolnicy spotykają się, aby wymieniać się wiedzą i pomagać innym w doskonaleniu umiejętności w tej dziedzinie.

Alheda’a, tradycje ustne związane z pędzeniem stad wielbłądów
Kraj(e) członkowski(e): Arabia Saudyjska, Oman, Zjednoczone Emiraty Arabskie

Wpis na Reprezentatywną listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2022 r.

Alheda'a to polifoniczna forma ekspresji ustnej, której towarzyszą gesty lub gra na instrumentach muzycznych, służąca pasterzom do komunikowania się z wielbłądami. Rytmiczna forma wyrazu jest inspirowana poezją. Pasterz wykorzystuje niepowtarzalny zestaw dźwięków rozpoznawanych przez wielbłądy, aby kierować stada przez pustynię lub pastwiska do wodopojów, miejsc karmienia lub dojenia zwierząt. Alheda’a bywa także wykorzystywana do szybkiego przywołania zwierząt w przypadku nagłego zagrożenia, takiego jak nadciągająca burza piaskowa. Pasterze uczą wielbłądy rozróżniania komend dotyczących prawej i lewej strony, otwierania pyska na żądanie i klękania, aby można je było dosiąść. Praktyka ta tworzy silną więź między stadem a pasterzem, a także między samymi pasterzami. Jest przekazywana w ramach rodzin i społeczności, a dzieci towarzyszą dorosłym członkom rodziny w codziennych wyprawach.

Palma daktylowa, wiedza, umiejętności, tradycje i praktyki
Kraj(e) członkowski(e): Zjednoczone Emiraty Arabskie, Bahrajn, Egipt, Irak, Jordania, Kuwejt, Mauretania, Maroko, Oman, Palestyna, Katar, Arabia Saudyjska, Tunezja i Jemen

Wpis na Reprezentatywną listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2022 roku.

Zwykle występująca na pustyni i w suchym, umiarkowanym klimacie, palma daktylowa jest wiecznie zieloną rośliną, której korzenie głęboko penetrują ziemię w poszukiwaniu wilgoci. Palmy daktylowe rosną w oazach na obszarach pustynnych o odpowiednim poziomie wody, umożliwiającym nawadnianie. Od wieków wiele populacji było związanych z palmą daktylową, sprzyjającą budowaniu cywilizacji w regionach pustynnych. Historyczny związek między regionem arabskim a palmą daktylową zaowocował bogatym dziedzictwem kulturowym, przekazywanym z pokolenia na pokolenie. Obecnie społeczności, grupy i osoby zamieszkujące obszary, na których rozprzestrzeniła się palma daktylowa, nadal zachowują związane z nią praktyki, wiedzę i umiejętności. Obejmują one pielęgnację i uprawę palmy daktylowej oraz wykorzystywanie jej liści i włókien w rzemiośle tradycyjnym i w praktykach społecznych. Palma daktylowa jest opisywana w poezji i pieśniach. Od wieków związana z regionem, stanowi istotne źródło pożywienia. Ze względu na swoje wielowiekowe znaczenie dla regionu, palma daktylowa jest wysoko ceniona przez lokalne społeczności i agencje rządowe, co prowadzi do zauważalnego rozwoju jej upraw, a dzięki temu także do zwiększenia liczby nowych miejsc pracy.